ÖMRÜN HARMONİYA YAŞINDA – MÜSAHİBƏ

“Ulduz”un aprel sayında Xalq yazıçısı Çingiz AbdullayevTaleh Mansur un müsahibəsi yayımlanıb. Həmin müsahibəni təqdim edirik:

ÖMRÜN HARMONİYA YAŞINDA

Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevlə Azərbaycan Yazıçılar Birliyindəki iş otağında görüşdük. Bura həm də əfsanəvi Dronqonun yaşadığı ünvandı… Bura həm də Çingiz Abdullayevi yaşadan ünvandı. Yaşayan və yaşadan ünvandayam… Bilənlər bilir, Çingiz müəllimin Yazıçılar Birliyindəki kabinetinin böyük bir hissə­sini fərqli dillərdə çap olunmuş kitabları­nın saxlandığı rəflər tutur. Divar boyu uza­nan kitab rəfləri qala divarlarını xatırladır. Belə demək mümkünsə, Çingiz Abdulla­yev öz kitablarından inşa edilmiş qəsrin içərisində qərar tutub. “Qurub-yaratmaq”, “tikmək”, “qələmə almaq” kimi leksik mə­nalara malik olan “inşa etmək” ifadəsi bu məqamda və sözün bütün mənalarında yerinə düşür. Bu qəsrin qala divarlarının hər daşı bir kitabdı. Bu kitab qəsr Çingiz Abdullayevi, Çingiz Abdullayev də bu qəsri qoruyur. O bu qalanı ucaldıb ki, şöhrəti dünyanın hər yerindən görünsün. Onunla həmsöhbət olmaq üçün bu qala di­varların kitab ruhundan keçməlisən. Dünyanın gördüyü – dünyanı görən yazı­çımızın 66 yaşı tamam olur. Yaşına hardan baxsan, 66-dı, elə əsərlərinə də hardan baxsan, yazıçıdı.Onu dünya oxucusu asan­lıqla qəbul edir, biz özümüz qəbul etməkdə ləngiyirik. Siyasi detektiv janrının ən böyük tələbi həqiqət və yazıçı təxəyyü­lünü bir araya gətirməkdir. Çingiz Abdul­layev həqiqətlə təxəyyülü bədən və ruh kimi qovuşdurmaqla hadisələri insan, dü­şüncə halına salır. Elə buna görədir ki, qə­ləmə aldıqları dünyanın düşünən insan­larına doğma və tanış gəlir. Soyuqqanlı və polad kimi möhkəm bədii obrazları bəzən elə humanist şəkildə özünü büruzə verir ki, ən daşürəkli oxucunun belə ürəyi muma dönür. Onun haqqında yazmaq çətindi, çünki haqqında deyilməli olanları milyon­lar xorla, bir ağızdan, əsər kimi, şərqi kimi oxuyurlar. Onun çevik qəhrəmanları ilə ayaqlaşmayan oxucuları çox vaxt qisası yazıçının özündən alır. Aramızda sadə və sakit şəkildə dolaşan yazıçıya hansı tərəf­dən baxsan, böyükdür. Görünüş və görünən arasında çək-çevir onun haqqında mürək­kəb və çətin anlaşılan fikirlər formalaşdı­rır. Məncə, Çingiz Abdullayev bu mənada çətinlik çəkmir, əsərlərindəki obrazları
yaradarkən özünə fərqli rakurslardan baxmağı kifayət edir. Onun qəhrəmanlarının cisminə görünən yazıçının görünməyən ruhsal bir əksi düşür.

  • Çingiz müəllim, müsahibələrinizi izləyirəm, jurnalistlər sizinlə daha çox Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi olaraq həmsöhbət olurlar. Sanki Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev bir balaca arxa plana keçib. Sizə katib olaraq da­nışmaq xoşdu, ya yazıçı olaraq?
  • Mən insan olaraq danışmaqdan zövq alıram. Mənimçün yazıçı sözü böyük əhəmiyyət kəsb edir. Mənim düşüncəmdə qələm sahibi dünya və dünyalar yarada bilən bir varlıqdı: Nizami kimi, Homer kimi, Tolstoy kimi, Dante kimi… Heç vaxt özümə böyük yazıçı deməmişəm. Həmişə deyirəm ki, Yazıçılar Birliyinin 2800 dahi üzvü var. Burda dahi olmayan bir tək mənəm.
  • Həyatınızda və yaradıcılığınızda hər şey sürətlə dəyişir. Səhv eləmirəmsə, əsərləriniz 34 dilə çevrilib. Əsərləriniz hansı dildə özünü yaxşı hiss edir, hansı dildə rahat nəfəs alır?
  • Onu dəqiq deyə bilmərəm. Bilirəm ki, əsərlərim Rusiyada, Qazaxıstanda, Fransada, Almaniyada, Polşada, Rumıniyada, Böyük Britaniyada, Türkiyədə, Çin­də, Vyetnamda, ərəb ölkələrində, xüsusilə Latviyada sevilir. Bəlkə də, əsərlərimin Latviyada daha çox sevilməsinə səbəb çoxseriyalı “Dronqo” serialına latviyalı aktyor İvar Kalnınşın çəkilməsidir. Görünür, hansısa mətləblərə toxuna bili­rəm ki, bir-birinə bənzəməyən, fərqli mə­dəniyyətə və ədəbiyyata malik xalqlar mə­ni yazıçı olaraq qəbul edirlər. Əsərlərim hansı ölkədə sevilirsə, o ölkənin dilində də rahat nəfəs alırlar. Yazıçı dünyanı və in­sanları sevməlidir. Bir ölkəni yazıçıya həm də həmin ölkənin oxucuları doğmalaşdırır. Bax Ukraynada illərdi davam edən müha­ribəni hamı kimi, mən də ürək ağrısıyla iz­ləyirəm. Ukraynada mənim çoxlu oxucu­larım, sevənlərim var. Mən həm də yazıçı olaraq oxucularımın müharibə qurbanları­na çevrilməsinə kədərlənirəm. Dünyanın harasında yaşamalarından asılı olmayaraq, yazıçı hər bir oxucusunun qayğısına qal­malı, sevincinə sevinməli, kədərinə də kə- dərlənməlidi.
  • Detektiv əsərlərin oxucusu praq­matik və intellektual olmalıdır. Ürək, duyğular, düşüncələr öz yerində, mən­tiqi təfəkkür və fəhm də hər zaman iş başında olmalıdır. Bu mənada, oxucu­larınızın hazırlığı sizi qane edirmi? De­mək istədiklərinizi bütövlüklə anlaya bilirlərmi?
  • Mən oxucularımdan yerlə göy qədər razıyam. Bəzən qərəzli şəkildə yazdıqlarımı və oxucularımı görməzdən gəlirlər. Düşünmürlər ki, oxucularım arasında tanınmış simalar, incəsənət və siyasət adam­ları da var. Bax bu yaxınlarda Şuşada Gürcüstanın şahmat əfsanəsi, 16 il şahmat tacını özündə saxlamış Nona Qabrindaşvili yaxınlaşıb dedi ki, siz mənim ən sevimli yazıçımsınız. Moskvaya yolum düşəndə yalnız sizin kitablarınızı alıram. Bəlkə də, kiməsə bu, sıradan bir etiraf kimi gələ bilər, amma əfsanəvi idmançının bir azərbaycanlı yazıçıya rəğbəti, həqiqətən, böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna təkcə Çingiz Abdullayev yox, hamı sevinməlidir. Yaxud Qırğızıstanın birinci prezidenti Əs­gər Akayev öz ölkəsində oxucularım tərə­findən yaradılmış klubun fəaliyyət göstər­diyini demişdi. Sonralar Yazıçılar Birliy­inin mətbuat katibi Xəyal Rza Qırğızıstana səfər edəndə mənə zəng vurmuşdu ki, həqiqətən, burda belə bir klub fəaliyyət göstərir. Sədri də bir zamanlar Qırğızıstanın prezidenti olmuş Roza Atumbayevadı. Yeri gəlmişkən, bir neçə dövlət başçısı əsərlərimi oxuyur. Fəxr edirəm ki, ölkəmiz­in prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev mənim əsərlərimi oxuyur, qiymətləndirir. Dmitri Medvedyev də Rusiya Pre­zidenti olanda məni mükafatlandırmışdı. Ümumiyyətlə, 11 ölkənin orden və me­dalları ilə təltif olunmuşam, 5 universite­tin fəxri professoruyam. ABŞ-nin “Chris­tian Science Monitor” qəzeti məni siyasi detektiv janrı üzrə ən yaxşı yazıçılardan biri olaraq qəbul edir. Əsərlərim əsasında iki serial və 8 film çəkilib. Görünür, an­layırlar ki, şəxsimə və əsərlərimə bu cür yüksək qiymət verirlər.
  • 208 əsərin müəllifisiniz. Gərgin iş qrafikində işləyir, gün ərzində 4-5 saat yatır, bəzən isə 27 saat durmadan işlə­yirsiniz. Özünüz belə demisiniz. Düşün­mürsünüz ki, çox yazmaqla oxucularınızı yora bilərsiniz?
  • Mən səkkiz il “Neftçi”nin müşahidə şurasının sədri olmuşam. Digər illərlə müqayisədə bu zaman kəsiyində nisbətən az yazmışam. O illərdə oxucularım durmadan məndən yeni əsərlər tələb edirdilər. Hətta bir xeyli oxucum buna görə məndən küsmüşdü.Bilirsiniz, mən yazmaqdan zövq alıram. Yazmaqdan zərrə qədər də olsa, diksinsəydim, bir sətir belə yazmazdım. Bir dəfə rəhmətlik atam soruşdu ki, qonorar verməsəydilər də, bu qədər çox yazardın? O sual indinin özündə də məni düşündürür. Bilmirəm, necə yaşayardım. Nə maqazinlərim var, nə də restoranlarım. Qazanc yerim də, ümid yerim də elə ədəbiyyatdı, kitablarımdı və kinodu. Yəqin, qazancım olmasaydı da, yazardım. Çünki mən hər kitabım çapdan çıxanda uşaq kimi se­vinirəm. Mən bu sevinci davamlı yaşamaq istəyirəm, bir ömür boyu.
  • Bu məqamda Çexovun “Yazıçı çox yazmalıdır, bir şərtlə ki, tələsməsin” fikrini xatırlayıram. Tələsərək, ya rahat və aramlı yazmaq?.. Yazı prinsipiniz necədi?
  • Çexovun fikriylə tamamilə razıyam. Yazı prosesini yazıçının vicdanı sahmana salmalıdır. Özünü tərifləmək kimi çıx­masın, şükürlər olsun, məni dünyada az-çox tanıyırlar, nəşriyyatlara göndərdiyim istənilən əsər müsbət qarşılanır, yüksək dəyərləndirilir. İmzadan əlavə, görünür, həm də inanırlar ki, pis əsər yazmaram. Bax mənim ən böyük yazı prinsipim bu inama əmanət kimi baxıb ona xəyanət etməməkdir. Yəni mən hansısa yeni əsərimdə, sadəcə, «Ata, ana… ana, ata» yaz­sam da, qəbul ediləcək, dəyərləndiriləcək. Amma mən heç vaxt belə əsər yazmaram,
    qəbul edə bilmərəm. Yazıçı vicdanım buna yol verməz.
  • Öz əsərlərinizi yuxuda gör­düyünüzü demisiniz. Halbuki az yatıb, çox yazırsınız. Bu paradoksu nə cür izah edərdiniz?
  • Mən mənə lazım olan yuxunu elə burdaca, qısa müddətdə, sizinlə söhbət edərək də yatıb görə bilərəm. Olmayıb ki, nə vaxtsa yatım, lakin yuxu görməyim. Mütəmadi olaraq yuxular görürəm, hər gün, hər yatanda. Görünür, beyin hər zaman düşünür deyə, hər yatanda azı 2-3 yuxu görürəm. Yuxu mənim ikinci həyatımdı. Orda da real həyatdakı kimi səfərlərə gedirəm, səfərlərdən qayıdıram, tədbirlərə qatılıram, insanlarla söhbətləşirəm və s.
  • Görmək istəmədiyiniz, lakin tez- tez gördüyünüz yuxu varmı?
  • Xeyr, qətiyyən.Yalnız görmək istə­diyim yuxuları görürəm. Adətən, uşaqlar pis yuxulardan qorxurlar. Mən hələ uşaq­lıqdan özümə təlqin eləmişdim ki, gör­düyüm yuxuların sahibi mənəm, orda heç nə və heç kim məni qorxuda bilməz. Nə cür yuxu görməyimdən asılı olmayaraq, böyüdükcə yuxularımda cərəyan edən ha­disələri idarə etməyi öyrəndim. Hökm edə bilmədiyim, idarəçiliyimdən çıxan yuxu­lardan dərhal oyanırdım. Bəlkə də, bu, yazıçı xarakterimdən irəli gəlir: hər şeyi ürəyimə yatan kimi, düşündüyüm kimi görmək.
  • 23 yaşınızda qələmə aldığınız “Mavi mələklər”i indi – 43 il sonra tək­rar qələmə alsaydınız, nələri dəyişər­diniz? Yoxsa 23 yaşınızda yazdıqlarınız hələ də sizi qane edir?
  • Dəyişməzdim, sadəcə, çox şeyi redaktə edərdim. İndinin özündə də yazıb bitirdiyim əsərləri dəfələrlə redaktə edi­rəm. Deyirlər ki, Balzak əsərlərini 11 dəfə redaktə edir, əlavələr edir, hətta yenidən yazırmış. Tolstoy «Hərb və sülh»ün 8-9 dəfə üzünü çıxarıbmış. Düzdü, özümü
    Balzak və ya Tolstoy hesab etmirəm, sadəcə, mən də onlar kimi əsərlərimi daha mükəmməl hala salmaq üçün dönə-dönə redaktə etməli oluram. Bir əsərimi yazıb bitirəndən sonra itirsəm, onu ikinci dəfə yaza bilmərəm, bacarmaram. Əvəzində yeni bir əsər yazmış olaram.
  • İlk baxışdan soyuqqanlı təsiri bağışlayırsınız. Bu yaxınlarda Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimova həsr edilmiş tədbirdə xatirələrinizi bölüşərkən səsiniz titrədi, gözləriniz doldu. Adam var, mərhəmətli deyil, elə görünməyə çalışır. Siz isə ək­sinə, soyuqqanlı görünməyə çalışırsınız. Bu nədən irəli gəlir?
  • Görünür, bu, yazıçılığımdan yox, peşəmdən qaynaqlanır. Unutmayın ki, mən həm də hüquqşünasam. Təmkinli ol­maq, olduğum kimi deyil, lazım gəldiyi ki­mi görünmək kimi davranışlarım peşəmdən irəli gəlir. Belə demək mümkünsə, hisslərimi idarə etmək peşəmin diktəsidir.
  • “Əclafların qanunu”, “Əclafların əqidəsi” və “Əclafların vicdanı” kimi əsərləriniz var. Əclafların obrazının ya­ratmaq çətindi, ya vicdanlı və dürüst adamların?
  • O əsərlər yazılanda Azərbaycan mürəkkəb bir tarixi dövrdən keçirdi: siyasi çəkişmələr, müharibələr-filan… Kimiydi əclaflar, yalnız var-dövlət düşünənlər, torpağı satanlar, əli günahsız insanların qanına batanlar… Belə adamların nəinki vicdanı, heç Allahı da olmur. “Əclafların qanunu” rus dilində “Закон негодяев”dir. Tərcümə ediləndə təklif elədilər ki, «Yaramazların qanunu» kimi getsin. Etiraz elədim, dedim, daha sərt söz olmalıdı, elə «Əclafların qanunu» kimi. Bu söz daha çox əsərin ab-havasını ifadə edir. İndi də belə insanlar var, amma o vaxt daha çox idi.
    Əclafların və ya vicdanlı adamları yarat­mağa gəlincə, pis adamların obrazını ya­ratmaq yazıçıdan daha çox bacarıq tələb edir. Belə obrazları yaratmaq mürəkkəb və maraqlıdı. Nifrətlə qarşılansa da, əsərlərə marağı elə bu cür mənfi obrazlar yaradırlar. Qeyd edim ki, mənim «Abırlı adam» adlı əsərim də var. O əsər də “Abırlı adam necə olmalıdı?” sualının cavabıdı.
  • Müsahibələriniz də əsərləriniz kimi çox oxunur. Belə bir fikir yaranır ki, sizi daha çox tanıyırlar.
  • Məncə, məni daha az tanıyırlar. Misal üçün, indiyəcəndə təəccüblə yanaşan adamlar var ki, 20 Yanvar faciəsindən bəhs edən ilk kitabın -“Qara Yanvar”m müəllifi Çingiz Abdullayevdi? Bu kitabı iki gün ərzində ərsəyə gətirmişəm. İndi-indi bilirəm ki, bu kitaba görə məni həbs eləməyə hazırlaşırmışlar. Sovet ordusunun Bakıda qırğın törətdiyi bir dövrdə bunu etmək böyük cə­sarət tələb edirdi. İndi qəhrəman olmağa nə var ki?
    Çoxları bilmir ki, siyasi detektiv jan­rında yazılmış əsərlərlə yanaşı, tarixi və publisistik kitabların da müəllifiyəm. Bir zamanlar «Bakinski raboçi» qazetində dərc etdiyim məqalə ilə Zori Balayanın Azərbaycan xalqına qarşı yönəlmiş böhtan və yalanlarını tarixi faktlarla ifşa etmişəm. Zori Balayan və Ter-Petrosyanla bağlı kitablarım nəşr olunub.
  • Qorki deyirdi ki, əlimə qələm al­mazdan öncə üç sual verirəm özümə: nəyi yazmaq istəyirəm, necə yazmaq istəyirəm və nə üçün yazmaq istəyirəm? Siz yazmağa başlayarkən nə düşünür­sünüz?
  • Mən ona görə yazıram ki, susa bilmirəm. Kimsə Çingiz Abdullayev yaza bilmir deyəndə elə bilirəm, ən sevdiyim qadına olan sevgimi, sevmək bacarığımı ələ salırlar, inamsızlıq edirlər. Mən əsər­lərimi təkcə yazmıram, o əsərlərin içəri­sində yaşayıram, qəhrəmanlanmla danışıram, onlar evimə qonaq gəlirlər, mən onlara qonaq gedirəm. Onlarla daha yaxından tanış oluram ki, əsərlərim daha inandırıcı, daha təsirli alınsın. Mən ya­zanda xoşbəxt oluram, sevinirəm. Belə demək mümkünsə, həm də özümü inan­dırmaq, xoşbəxt etmək üçün yazıram. Həmişə gənclərə də tövsiyə edirəm, yazıçı qonorarı, ordeni, medalı, mükafatı fikirləşməməlidi, yazdığı əsərin qayğısına qal­malıdı, özünə oxucu toplamağın yollarını axtarmalıdı. Əgər yazdığın əsər özünə maraqsız gəlirsə, doğmalarının zövqünü belə oxşamırsa, səni dünya necə qəbul edə bilər? Bu gün milyonlarla kitab, yüz minlərlə əsər var. Bu qədər əsərin içərisində yazdıqlarının özünə yer tutması çox çətin məsələdi. Məndən soruşurlar ki, istərdinizmi övladlarınız yazıçı olsun. Cavab verirəm ki, xeyr, Allah eləməsin. Hətta Allah eləməsin. Yazıçılıq faciəvi peşədi. İndi hətta rəssamları və bəstəkarları belə müəyyən qədər başa düşür, qəbul edirlər. Yazıçıların bu mənada bəxti o qədər də gətirməyib. Çətindi bu yolu getmək, heç kim uğurlu olacağına zəmanət verə bilmir. Ümumiyyətlə, ömrünü yazmağa həsr elə­miş yazıçının ən böyük faciəsi onun oxunmamağıdı.
  • Müsahibələrinizin birində əfsanəvi qəhrəmanınız “Dronqonu öldürə bil­mərəm” demişdiniz. Bəs o necə, sizi öl­dürə bilərmi?
  • Mən Dronqonu bir dəfə öldür­müşdüm, Emin Sabitoğlu zəng vurdu ki, sən neynirsən, Dronqonu öldürmək olar? Onda özümə söz verdim ki, bir də Dron­qonu öldürməyəcəm. Mən bundan sonra Dronqonu öldürə bilmərəm, əksinə, o mə­ni öldürə bilər. Dronqo məndən də güclü və məşhurdu. Ondan nə desən, gözləmək olar. Onu mən yaratsam da, məni kölgədə qoya bilib. Dünyanın fərqli ölkələrində, Moskvada, Kievdə, Dərbənddə və başqa şəhərlərdə Dronqonun adını daşıyan restoran və klublar var. Dünyada Dronqonun adını daşıyan 6 qadın klubu var. Hətta klublardan birinin 137 nəfər üzvü var. Belə klublara kişilər üzv qəbul edilmir.
    Yalnız Bakıdakı qadın klubuna bir kişini qəbul ediblər, o da mənəm (gülür).
  • Amerika yazıçısı Con Qrin sözün addımlamağını, fikrin isə uçmağını ya­zıçı əzabı hesab edir. Bəs Çingiz Abdullayeva görə, yazıçının səfası nədir?
  • Yazıçı səfası nə mükafatdı, nə qonorardı, nə də təltif. Yenə deyirəm, əsl yazıçı səfası onun əsərlərinin oxunmasıdı. Onun sevilməsidi, hörmət və nüfuzudu. Hüqo deyirdi ki, yazıçın 80 oxucusu olmalıdı. Bu fikirlə razılaşmıram, mənim 80 oxucum olsaydı, ürəyim dayanardı. Əsərlərim təxminən 32 milyona yaxın tirajla çap olunub. Bunu, sadəcə, statistika olaraq demirəm. Bu əsərlərin konkret siyahısı da var. Həmin siyahıda hər bir ki­tabın harda, nə zaman və hansı tirajla nəşr olunduğu öz əksini tapıb. Bax mənim iş ota­ğımda dünyanın fərqli ölkələrində və fərqli dillərində çap edilmiş əsərlərimin bir hissəsi-təxmini 180 adda kitab var…
    Söhbətin bu yerində Çingiz müəllim ayağa qalxıb divar boyu uzanan rəfləri açır. Bir-bir kitabları göstərir.
  • Bax bu, İsveçdə nəşr olunmuş kitabımdı, bu, Fransada, bu, Bolqarıstanda, bu da Türkiyədə, Latviyada, Gürcüstanda, Almaniyada, Estoniyada, Ruminyada, Polşada, Böyük Britaniyada, Bosniya və Hersoqovinada, ABŞ-də və s. Burda 400 min tirajla çıxmış bir kitabım da var. Bəzi millət vəkillərimiz deyir ki, biz Avropa parlamentində oturub əsərlərinizi oxuyan əcnəbi parlamentarilər görmüşük. Bir yazıçı üçün bundan böyük xoşbəxtlik ola bilməz. Ancaq o da həqiqətdir ki, yazıçının əzabları daha çoxdur. Ən böyük əzab elə yazı prosesidi.
  • Heç yazıçı olduğunuza görə, hansısa əsəri yazdığınıza görə peşmanlıq hissi keçirmisinizmi?
  • 50 yaşımda soruşdular ki, bu günədək yaşadıqlarımzdan nəyisə dəyişmək istərdinizmi? Cavab verdim ki, xeyr. Nə ömrümün yaşanmış hansısa bir günü üçün təəssüflənmişəm, nə də yazdığım bir əsər üçün peşmanlıq hissi keçirmişəm. Nə yaşamışam, ömrümdəndi, nə yazmışam, mənimdi. Amma ömrümdə iki gün var ki, onların mümkün qədər ertələnməsini istəyərdim. Həmin iki gün anamı və atamı itirdiyim günlərdi… Belə deyəndə sual verirlər ki, valideynləriniz dünyasını cavan dəyişib? Deyirəm, yox, atam 81, anam isə 87 yaşında yaşında dünyasını dəyişib. Təəccüblənirlər, soruşurlar ki, valideynlərinizin nə qədər yaşamaqlarını istəyir­diniz? İstəyirdiniz, 200 il yaşasınlar? De­yirəm, bəli, hətta daha çox yaşamaqlarını istərdim. Naşükürlük kimi çıxmasın, mən o xoşbəxtliyi ömrümün sonuna qədər yaşamaq arzusundaydım. Onlar nə qədər ki sağ idilər, mən özümü uşaq kimi xoşbəxt hiss edirdim. Uşaq xoşbəxtliyi böyük xoş­bəxtliyinə nisbətən daha zövqverici, daha mənalıdı.
  • 50 yaş demişkən, 50 yaşınızda 14 min adamdan təbrik almışdınız. 66 yaşa gəlib çatmısınız. Təbrik edənlərin sayı azalıb, ya çoxalıb?
  • Təbii ki, artıb. Canlı təbriklər, telefon zəngləri, sosial şəbəkələr üzərindən olan təbriklər və s. Bunlar öz yerində. Mən təkcə mənə çatan təbrikləri deyil, məni sevən oxucularımın göndərmək istəyib göndərə bilmədikləri təbriklərini də qəbul etmiş hesab edirəm özümü. Bütün təbrik­ləri və xoş sözləri eşitmək gözəldi. Təb­rikləri, qazandığım sevgini, hörməti öm­rümün uğuru, ən böyük hədiyyəsi hesab edirəm. Mənə çatan və çatmayan bütün təbrikləri əsərlərim, kitablarım qədər çox sevirəm.

Söhbətləşdi: Taleh Mansur

ÇİNGİZ ABDULLAYEİN YAZILARI

TALEH MANSURUN YAZILARI

ZAUR USTACIN YAZILARI

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

“QIZ QALASI” VƏ “BAKI” OYKONİMLƏRİNİN (YAŞAYŞ MƏNTƏQƏLƏRİ) ETİMOLOGİYASI

“QIZ QALASI” VƏ “BAKI” OYKONİMLƏRİNİN (YAŞAYŞ MƏNTƏQƏLƏRİ) ETİMOLOGİYASI
(TOPONİMİSTLƏRİN YANAŞMASINDAN FƏRQLİ BAXIŞLAR)

Qız Qalası Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərinin qədim tarixi rəmzlərindən biridir.
Bu gün toponimik mənbələrdə həm Bakı şəhərinin, həm də İçəri Şəhər Dövlət Tarix – Memarlıq Qoruğu ərazisində yerləşən Qız Qalasının etimoloji araşdırmaları müxtəlif variantlarda təsvir edilmişdir.Məhz təsvirlə olduğuna görə çox variantlıq yaranmışdır.İstər coğrafiyaçı, istər tarixçi, istərsə də dilçi araşdırmaçılar hər 2 məfhumun etimologiyasına fonoloji qaydada yanaşmamış, əfsanə və rəvayətlər əsasında real semantikadan uzaq düşmüşlər.
Qız Qalası haqqında olan əfsanə özünə elə bir möhkəm kök salmışdır ki, onun elmi şəkildə araşdırılmasına lüzum qalmamışdır.
Doğrudanmı Qız Qalası və Bakı şəhəri haqqında aparılan etimoloji araşdırmalar elmi əsaslara söykənir?
Əslində Qız Qalasının adı Bakı şəhərinin adından qədimdir.Qız Qalası memarlıq abidəsinin təyinatı müxtəlif variantlarla təsvir edilmişdir.Bir qisim tədqiqatçılar onu atəşpərəstlərin sitayiş məbədi, digərləri rəsədxana, mayak, məqbərə, keşikçi-nəzarətçi (göz qalası) qalası və s. kimi təyinatlandırmışlar.Bu versiyaların hər biri öz növbəsində tədqiqatçılar tərəfindən əsaslandırılmağa çalışılmışdır.
Əgər hər hansı bir toponimik coğrafi obyekt tədqiq edilirsə, birinci növbədə həmin obyektin adının mənasını fonoloji qaydada öyrənmək tələb olunur.Toponimin tarixlə bağlı arealları nəzərdən keçirilməli, daha sonra həmin arealın dilinə müraciət olunmalıdır.Bu üçlük (coğrafiya, tarix və dilçilik) toponimika elminin əsasıdır.
Hələ b.e.ə. V əsrdə yaşamış qədim yunan tarixçisi Herodot (b.e.ə. 484-425) özünün tarix kitabında Araz (Araks) çayının və Xəzər (Caspian) dənizinin sahilində yaşayan xalqları Massagetlər adlandırmışdır.O, massagetlərin hökmdarı və sərkərdəsi Tomris Xatunun (xanum-xatın qadın) Əhmənilər hökmdarı II Kiri məğlub etməsi və onu öldürməsini tarix kitabında sevgi ilə geniş təsvir etmişdir.
Maraqlıdır Herodot “MASSAGET” nominasiyasını haradan mənbələşdirmişdir?
Ondan da maraqlı burasıdır ki, heç bir tədqiqatçı alim nə Massaget sözünün, nə də Tomris Xatunun adının etimologiyasını önə çəkməmiş və bu adlar barədə heç bir təsəvvür belə yaratmamışlar.(Çox yəqin ki, hər iki məfhumun Qədim Oğuz dilində olmaması səbəbindəndir)
Araşdırmaçı məntiqi cəhətdən sözün hansı dildə məna daşımasını tarixi yazan müəllifin dilinə fokslanmalıdır.Bu səhv yanaşma yunan coğrafiyaşünası Strabonun Azərbaycanın xəritəsində göstərdiyi yer adlarının etimologiyasını oğuz dillərində axtarışlarının səmərəsiz nəticələri kimidir.
” MASSAGET” sözünü öyrənək.“Mas” latın dilində “kişi, adam”; sagetta” – “ox” deməkdir.Herodot Qədim Oğuz xalqlarının inancının “ox” olduğunu bilərək, onları “Ox inanclı adamlar” kimi tərcümədə vermişdir.(müəllif)
Tomris Xatunun adı latınlar tərəfndən adlanmadır.To- Teo -Tanrı; 2-ci heca “mirus”- “heyrətləndirici,möcüzəli” deməkdir.TOMRİS – “ Tanrının Heyrətamiz Qadını” kimi mənalanır.(müəllif)
Hər 2 məfhumda: məntiq + semantika + teolinqvistika + psixolinqvistika + sözduyumu + fonoloji tətbiq.(mənbə soruşanlara cavab)
Əgər biz Qız Qalasının əsl semantikasını bilmək istəyiriksə, birinci növbədə onun adını fonoloji qaydada öyrənilməsi tələb olunur.Qız Qalası paleotoponiminin yaşı qalanın tarixi ilə yaşdaşdır.
Əgər “massaget” sözü Herodotla həmyaşıddırsa, Qız Qalasının adı da b.e.
əvvəlki dövrlərə təsadüf edir.Bu məntiqlə yanaşmadan aydın olur ki, “Qız Qalası” məfhumu həmin dövrdə bu ərazilərdə yaşayan xalqların tarixinə nəzərən qalanın ilk adı “OĞUZ QALASI” olmuşdur.Ərəblərin Azərbaycana gəlişi səbəbindən Oğuz Qalası “QIZ QALASI” kimi işlənməyə başlamışdır.Ərəb dilində “o” səsi aktiv olmadığından Oğuz sözündən “o” səsi düşmüş (eliziya), Oğuz sözü “quz, qız” kimi işlənmişdir.(Ağdam rayonunda Quzanlı kəndi kimi)
O ki qaldı qalanın ərəb kufi xətti ilə yazılışında olan daş kitabəyə, “Qulleyi Məsud ibn Davud”, bu kitabənin qala divarına sonradan pərçim edilməsi onun səliqəsiz görünüşündən nəzərə çarpır.
Çox maraqlıdır ki, bu günə qədər tədqiqatçılarımızdan heç biri Məsudun kitabəsindən yuxarıda olan boş çərçivə haqqında heç bir kəlimə də olsun fikir söyləməmişlər.(?)Əslində kitabənin yaşı və adı o kitabədə olmuşdur.Xilafətin nümayəndəsi Məsud öz adını əbədiləşdirmək üçün atəşpərəstliyin paleoheroqlifini müsəlmançılığa zidd hesab edərək, onu əvəzləşdirmişdi.
Bəlkə də Qız Qalasının coğrafi mənbələrdə “Xunsar” kimi getməsi onun tarixi izlərini açıqlamağa şərait yaradır.Tədqiqatçılar “XUNSAR’ sözünün 1-ci hecası olan “xun” sözünü “gün” kimi doğru tapmış, 2-ci heca “sar” sözünü isə ”tərəf” kimi “sarı” sözündən yarandığını güman edərək bütövlükdə sözü “günəşə tərəf yönəlmiş, günəşə sarı əyilən” kimi səhv mənalandırmışlar.
Əslində isə Xunsar sözünün 2-ci hecası “sarı” Qədim Oğuzca “ay” deməkdir.Dilimizdə olan “sarı rəng” özü də ayın rəngindən yaranmadır.
Buradan aydın olur ki, Qız Qalasının müəyyən vaxtlarda təyinatı “Monastr” olmuşdur.”MONASTR” sözü də latınlarda “mon” – “ay”; “astra” isə – “ulduz” deməkdir.Yəni səma cisimlərinin hərəkətini izləyən rəsədxana.Xristianlıq qəbul edilərkən bu hazır monastrlar kilsələrə çevrilmişdir.
“kilsə” sözü latınca “krist”(xrist-xristian) sözündən alınmadır.İsanın çarmıxa çəkilməsinin simvolikasıdır.(Fars dilində “kiş” – “məzhəb yeri” sözü də “kilsə” sözündən yaranmışdır.Şəkidəki Kiş məbədi)
Qalanın 3-cü mərtəbəsindən 7-ci mərtəbəsinə kimi uzanan keramik borulardan qaz xəttinin keçməsi qalanın günbəzində od yanmasını işarələndirir.Bu həm onun atəşpərəstlik, həm də mayak rolunu oynamasını təsdiqləyir.
Əgər mən birbaşa Bakı şəhərinin adının Qız Qalasının adından yarandığını desəm, yəqin ki, bu təəccüblü görünə bilər.Əslində isə bu qaçılmaz bir həqiqətdir.Sadəcə olaraq söz psixolinqvistikanın məhsuludur.
Bütün substantlar kimi Ərəb Xilafətinin Azərbaycana yürüşü zamanı ərazinin xəritəsi çıxarılaraq idarəetmə üçün vəsait kimi istifadə olunurdu.Ərazidə olan yer adları sakinlərdən öyrənilərək tərcümə ilə öz dillərində ərazinin xəritəsi tərtib olunurdu.Yerli əhalinin qədim dövrlərdən gələn əfsanəyə görə bu qalanın “Qız Qalası” kimi adlandırılması səbəbindən ərəb dilində “qız” sözünün “bakirə” kimi tərcüməsi qalanın yerləşdiyi yaşayış məntəqəsinin (Bakı) nominasiyasını yaratmışdır.Həqiqətən də ərəb coğrafiyaçılarının yazılı mənbələrində ərazinin adının ilk vaxtlar “Bakiyyə, Bakuyyə, Baki” və s. kimi getmişdir.Bu gün də yerli bakılılar Bakı sözünü Baki kimi tələffüz edirlər.
Qız Qalasının ingiliscə “THE MAİDEN TOWER”, rus dilindəki “DEVİÇYA BAŞNYA” nominasiyaları3nda “maiden” və “deviçya” sözləri də “bakirə qız” kimi anlaşılır.İstər ingilis, istərsə də rus dillərində “qız” sözü “girl”, “devoçka” kimi vardır.
Araşdırmadan aydın olur ki, günümüzə gəlib çıxan “QIZ QALSI”ının ilkin adı “OĞUZ QALASI”, “BAKI” şəhərinn adı isə “BAKİYYƏ” (bakirə) olmuşdur.”BAKI” toponimi “QIZ QALASI” nominasiyasından alınan psixolinqvistik toponimdir.
P S Bu yazını yazmaqda əsas məqsədim BDU da dərs dediyim tarixçi və coğrafiyaçı tələbələrə bilik dairələrinin genişlənməsi və onlarda öz üzərlərində toponimik terminlərin öyrənilməsinin tətbiqi yollarını aşılamaqdır.
Əgər tələbələr yazdıqlarıma inansalar, onlar mütləq 35-40 min ili yaşı olan AZIX mağarasının adının da mənbələrdəki “ayı” sözü kimi yox, OĞUZ sözündən yarandığına inanacaqlar.AZIX – OĞIZ – OĞUZ…
“XƏZƏR” –ğuz, ğəz, ğəzər – OĞUZ…(“ər” sonluğu latın dilindəki “mas” sözü kimi “adam, kişi” deməkdir, yəni xəzərlilər, kaspilər, oğuzlar)
Bu yazıdan sonra alimlərimizin Oğuzların bu coğrafiyadakı sakinlik yaşlarının 3000 ildən bir azca da olsa, çoxalda biləcəklərinə inam yaranır…

DİLÇİLİKDƏN ETÜDLƏR

Müəllif: Həsən ƏLİYEV

SÖZ YARADICILIĞI

ALTERNATİV DÜŞÜNCƏ

>>>> DAHA ÇOX MƏLUMAT

HƏSƏN ƏLİYEVİN YAZILARI

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Zaur Ustac – Zabitlər

ZABİTLƏR
Bu çox həssas hekayə;
Duymaz onu hər ürək.
Duymaq üçün bu qəlbi,
O yoldan keçmən gərək!


Bu sözün anlamını
Bilməz hər yoldan ötən.
Bu sözün sinonimi
Gərək yazılsın Vətən!


Zabit hava, zabit su,
Zabit yol, zabit torpaq.
Zabit tənha bir ağac,
Zabit zirvədə bayraq!


Hələ lap körpəlikdən
Uşaqlıqdan vaz keçər.
Yeniyetmə olanda
Sədaqət andı icər!


Yaşıdları yatanda,
İsti yorğan-döşəkdə.
Çovğun, boran olsa da,
O dayanar keşikdə…


Bəzən sərhəd dirəyi,
Bəzən də körpü olar.
Bir ömür səfərdədir,
Bələdçisidi yollar…


Xidmət edər vətənə,
Sorğulamaz heç kimi.
Oğrunu qoruyantək,
Həm də qorur hakimi.


Şaxtada şaxı sınar,
Gündə çıxar cızdağı.
Palçıqlı çəkmələri
Daşır Vətən torpağı…


Al qanının rəngidir,
Al qırmızı lalələr..
Hər bahar salamlayır,
Onları Xürrəmilər…


Qanıyla suvardığı
Torpaq bitib yurd olar.
Yalançı, düz aramaz,
Hamıçün şəhid olar…


Sorğulamaz heç kimi,
Xidmət edər vətənə…
Onları tay tutmayaq,
Gəlin yoldan ötənə…

Müəllif: Zaur USTAC

“YAZARLAR” jurnalının baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, şair – publisist

ZAUR USTACIN YAZILARI

“YAZARLAR” – SİFARİŞ ET

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

> > > > MÜTLƏQ OXUYUN !!!

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Natella Nur – VİCDAN AĞLAYAR

VİCDAN AĞLAYAR
Həyatın ən gözəl rəngləri solur,
Mələklər dözməyir gözləri dolur.
Ay Allah!, nə yaman günahlar olur,
Vicdanı susdurub səsin kəsəndə.

Azad yaratmışdır yaradan bizi,
İstəyir görünsün vicdanın izi.
Azadlıq axsayır, ağrayır dizi,
Vicdanı susdurub, səsin kəsəndə.

Rəbbimiz bəxş etmiş hər kəsə vicdan,
Qorusun dünyanı!, bildirib “Quran”.
Tanrı üz çevirir, görəndə insan,
Vicdanı susdurur, səsini kəsir.

Laqeyid qəlblərdə şeytan bəslənər,
Fitnəkar gözlərdə ilan gizlənər.
Həqiqət ağlayar, ədalət küsər,
Vicdanı susdurub, səsin kəsəndə.

Azadlıq nəğməsi uçur göylərə,
Çağırır Allahı, baxsın yerlərə,
Dağıtsın zülümü, atsın sellərə,
Vicdanı susdurub, səsin kəsəndə…

20.04.2025

Müəllif: NATELLA NUR

NATELLA NURUN YAZILARI

ZAUR USTACIN YAZILARI

“YAZARLAR” – SİFARİŞ ET

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

> > > > MÜTLƏQ OXUYUN !!!

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Murad Köhnəqala…

Müstəqillik havasını içənlər… lap yaxından. Şeirimizin gümüş dövrünü cızanlar: …Murad Köhnəqala…

…Yalan olmasın, Murad Köhnəqala 1995-dən beləsinə proses yazılarımın cəmisindən adı keçən bir şairdir; imzası 1980-cilərin sonlarından görünsə də, poetik yaradıcılığının ən aktiv dövrü də elə bu: 1995-2005 arası…
…Başqaları da Murad Köhnəqala barəsində xeyli yazmış; amma mənə belə gəlir, ən dürüstü elə mənim cızdıqlarımdır; bəs Murad Köhnəqala çağdaş şeirimizə ortaçağlardan yeni nəfəs, bahəm bir rind obrazı da gətirmiş; janr-forma-ölçü, üslub çalarları onun şeirində iki onil ərzində daim dəyişmiş də, zəmindəki rind həməncə yerindədir. Sosial epatajçılıq, postmodern adına min cürə kinli oyunlar, andeqraund-filan… – əksinə, çağın-zəmanənin Şairə geyindirdikləridir və buna bənzərlərini asanlıqla başqaları da elədilər; amma o dərin ironiya ki: rindliyə, danəndəliyə dayanıb hər dəfə həyatın şadyanalığını (bayram) eləyir, Muradın mətnlərində var da, başqalarında (hər halda bu cür) olmadı. “Zahida, gəl soyunaq, bir kərə paltarımızı…” – Sabirsayağı bu mövqe, varsa əgər şeirimizin gümüş mənzərələri içrə, bir az romantik nisgil donunda məhz Murad Köhnəqalanın Şair mövqeyində var; zahidlik, yalançı əxlaq müdərrisliyi, sosial sxolastika və s. və s. pərdəli, ibarəli, riya rəngli mənzərələr baş alıb gedən yerdə, bir çox dəfə internet şərhlərində rastladığım kimi, Murad Köhnəqaladan sitatlar həqiqətən yerinə düşür…
…Başqa məsələ ki, Murad Köhnəqala bir Şair mövqeyi-tərzi-üslubuna sahibdir; biz bəzən rahat olsun deyə, Avropadan aldığımız “izm” qəliblərinə yerləşdirməklə işimizi bitmiş hesab edirik; bu baxımdan, bəli, Murad Köhnəqala da bizdə modernizm hüdudlarında, bir az da dağıldığı, post-modern ərazilərdə mövcud hadisədir. Amma Adil Mirseyidin müqayisəsinə qayıtsaq, bax, Murad Köhnəqala Şərq şairidir, sadəcə şeirində rindlik mövqeyini fəlsəfəsinəcən dərinləşdirmək gücündə olmayıb, lirik yaşamlarını əvvəlcə prozaya keçirdi; daha sonra çörəkpulu qismində publisistikaya dəyişdi. İndi bizdə çox şairlərin aqibətidir bu; ara-sıra rastıma çıxır, oxuyuram: Muradın acı ironiyaları publisist yazılarında da gözəldir; amma şadyanalıq yoxdur, olsa-olsa, zəif-çılpaq bir təbəssüm var…

Müəllif: Tehran ƏLİŞANOĞLU

TEHRAN ƏLİŞANOĞLUNUN YAZILARI

MənbəYeni Ədəbiyyatı Tanıyaq müzakirə səhifəsi

Yeni ədəbiyyatı tanıyaq

Mətanət Vahiin yazıları

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Qulu AĞSƏS yazır


NƏSRİN MƏRTƏBƏSİ

(esse)
(Məmməd Məmmədlinin “Yerdələnin birinci mərtəbəsi” kitabına ön söz əvəzi)

“Diqqət, diqqət! Yupiterin atmosferinə daxil oluruq. Toqquşmaya hazır olun…” – Məmməd Məmmədli povestinin (qabaq uzun hekayəyə elə deyirdilər) əlyazmasını mənə çatdıranda gözüm ilk bu cümlələri aldı, ardınca müəllif bərk-bərk tapşırdı ki, əsəri başdan ayağa deyil, ayaqdan başa (!) nəzərdən keçirim. “Qarabasma” janrında qələmə alınmış “Yerdələnin birinci mərtəbəsi” mənə elmi-fantastik-bədii nümunədən daha çox pandemiya günlərini xatırlatdı və özümü yenidən dörd divar arasına məhkum elədim:
“Bu dəmdə,
Quşlar səkidə gəzir,
Adamlar damda…”
Məmmədin yaratdığı əsas obraz torpağın altından üstünə can atır, Günəşi, səmanı, yeri görmək istəyir.
Eynilə karantində:
doğmalarını,
həyət-bacanı,
çayxananı,
hətta sevmədiklərini belə,
bağrına basmağa təşnə olan COVID-19 məhbusları kimi!
Təsadüfdü, ya nəydisə, mərhum alimimiz Arif Əmrahoğlunu xatırladım. Daha doğrusu, onun dilimizdə “hördüyü” “Yeddinci mərtəbə”ni:
adi bir mərəzdən ötrü (yaxşı tanımadığı) şəhər xəstəxanasının yeddinci mərtəbəsində yüngülcə müalicə alan,
hər dəfə bir bəhanəylə aşağı endirilən,
hər qatda sağlıq durumu daha da pisləşən,
birinci mərtəbədə həyatla vidalaşan qəhrəmanın
(bəlkə qorxağın?!)
hekayəti başdan-ayağa
(bu dəfə ayaqdan başa yox!)
rəmzlərlə nağıl olunduğundan uzun müddət onun təsirindən çıxa bilməmişdim.
Söhbət Dino Butsatidən gedir. İtalyan yazıçısından.
Məmməd Məmmədli bu hekayənin astarını yazıb.
Amma Məmməd italyan deyil. İspandı.
Ciddi deyirəm.
Onun gözəl tərcümələri var. “Ulduz” jurnalında da dərc eləmişik, ayrıca kitab kimi də! “Ulduzlu nəşrlər” seriyasında gənc tərcüməçi-yazıçı Məmməd Məmmədlinin ispandilli ədiblərin yaradıcılığından çevirdiyi əsərləri “Ay işığı” adı altında çapa vermişdik. 2019-cu ildə “Ay işığı” kimlərin üzünə düşməmişdi:
X.Serkas,
Q.Bekker,
V.İbanyes,
X.Rulfo…
Gördünüzmü, Məmməd həqiqətən ispandı.
Tərcüməçi-yazıçı indi defisin yerini dəyişib: yazıçı-tərcüməçi olur.
Olsun.
Yeni kitabını oxumağa dəyər.
Mən bir əsərindən danışdım, siz hamısına baxarsınız.
Kitaba dikiləndə nəzər nöqtəsi dəyişir.
Məmmədə bircə iradım var. Adı soyadındandı. Növbəti kitabda nəhayət ki, özünə təxəllüs götürsün.
Vəssalam.
Nəsrin … mərtəbəsinə xoş gəldin!

Müəllif: Qulu AĞSƏS

QULU AĞSƏSİN YAZILARI

Məmməd Məmmədlinin yazıları

FƏRQANƏ MEHDİYEVANIN YAZILARI


>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Elman Eldaroğlu yazır

Şeirimizin AĞ SƏSİ

Bu dəfə sizə Qulu müəllimdən danışmaq istəyirəm. Yox, yox, tələsməyin, professor Qulu Məhərrəmlini deyil, əməkdar jurnalist Qulu Zeynalovu nəzərdə tuturam. Onu həm də şair Qulu Ağsəs kimi tanıyırlar. Söhbətim maraqlı olsun deyə, araşdırarkən qarşıma çıxan müxtəlif müsahibələrindən nümunələr də gətirməyə çalışacağam. Həm ədəbi jurnalın baş redaktoru, həm bir şair və həm də bir insan kimi onun haqqnda söyləyəcəyim fikirlərin obyektiv olacağına ümid edirəm…

Deyir ki:- “Əsil şeir odur ki, onu başqa dillərə çevirmək mümükündür. Əgər mən şeiri doğma dilin üstündə yox, dilin qırağında yaradıramsa, o batdı getdi. Bunu bir dəmiryolu kimi təsəvvür etmək olar. Dil özü bir dəmir yoludu. Biz şeirləri bu “relsin” üstünə qoyanda yol nə qədər uzanırsa, şeir də o qədər gedəcək. Əgər şeiri kənara qoymuşuqsa, onlar yanlarından ötən şeirlərə əl eləməklə məşğul olacaqlar. Bu gün Azərbaycanda baxıb əl olunası yüzlərlə, minlərlə “poetik” nümünələr yaranır. Onları həqiqətən də əsil şeirdən ayırmaq çox çətindir…”

1969-cu ildə Ağdamda dünyaya gəlib. İlk şeirini doqquz yaşında yazıb. Amma on bir yaşından mətbuatda çap olunmağa başlayıb. Daha dəqiqi, ilk dəfə Lenin haqqında yazdığı şeir “Azərbaycan pioneri” jurnalında çap olunub. Böyük ədəbiyyata isə 1990-cı ildə “Ulduz” jurnalında çap olunan şeirləri ilə təşrif buyurub. İndiyədək şeirləri türk, rus, özbək, gürcü, ukrayna, polyak dillərinə tərcümə edilib. Bir neçə kitabın müəllifidir. 2015-ci ildə “Azərbaycanın əməkdar jurnalisti” fəxri adına layiq görülüb. On ildən çoxdur ki, “Ulduz” jurnalının baş redaktorudur…

“Bu gün dünya ədəbiyyatında siyasiləşmə motivlərini hiss etməmək mümkün deyil. Dünya ədəbiyyatı adı ilə bukmeyker kontorları səviyyəsində təbliğatı aparılan, çox asanlıqla bestsellerə çevrilən əsərlər hardansa idarə olunur. Xüsusilə son illərin ədəbiyyat sahəsində verilən “Nobel” mükafatıları birmənalı olaraq siyasi yük daşıyır. Yəni hansısa ölkənin tutduğu mövqeyə görə bu mükafatlar təqdim olunur. Məsələn, insan haqları uğrunda mübarizəyə görə, “Nobel” mükafatı verilimiş azərbaycanlı Şirin İbadiyə bu mükafatın verilməsi İrana olan antipatiyadan irəli gəlir. O qadın “Nobel” mükafatınını əsasnaməsində nəzərdə tutulan heç bir bəndə uyğun gəlmir. Sadəcə, İrandakı insan haqları ilə bağlı problemləri qabartmaq və bununla da beynəlxalq təzyiq göstərmək üçün bu adı İbadiyə veriblər. Mən həmişə demişəm ki, Orxan Pamuka verilən “Nobel” mükafatı ermənilərin və kürdlərin hesabınadır. Pamuk Türkiyədə erməni soyqırımının olduğunu və kürdlərin huquqlarınn pozulması ilə bağlı fikirləri dəstəkləyirdi. Bu dünyanın xoşuna gəldi. Odur ki, ədəbiyyata basqıların olması faktdır. Bilirsinizmi, əvvələr dünyanı ədəbiyyat idarə edirdi, indi isə siyasət idarə edir. Əslində siyasət özü də sözdür. Sanki siyasi söz ədəbi sözdən intiqam alır…”- söyləyir.

Mülahizələri güclüdür, ədəbiyyatın belə siyasiləşməsindən çox narahatdır. Amma ümidlərini itirmir…

Deyir ki:- “Bir dəfə belə bir status yazmışdım: “Allah, sən təksən, yoxsa səni təkləyiblər?” Bu gün Allah “təklənib”. Ateizm dəb halına çevrilib. Mən Allahı çox istəyirəm və bizim münasibətimiz qorxu üzərində qurulmayıb. İndi elə dövrdür ki, evdə həyat yoldaşına, işdə müdirinə səsini qaldıra bilməyənlər başlayırlar Allaha “ilişməyə”. Mən istəməzdim ki, insanlar Allahdan qorxsun. O, bizi yaradıbsa, sevib yaradıb. Qorxu özünümüdafiə deməkdir. İnsan itirəcəyi nəsə olanda qorxmağa başlayır. Əgər sənin xəzinən olsa, onun başında ilan kimi yatacaqsan ki, qoruyasan. Amma daxılında bir qara qəpiyin də yoxdursa, onu qorumağa da ehtiyac qalmır. Qorxu da şübhədən yaranır. İnsanın içində həmişə hər şeyə qarşı şübhə olmalıdır. Məsələn, mən İsa Hüseynovun oxucusuyam, İsa Muğannanın yox. Amma yenə də İsa Muğanna kimi yazdığı əsərləri tam şəkildə inkar etmirəm. Məndən bunun səbəbini soruşanda cavab verirəm ki, sabah vəziyyət dəyişə bilər. Həyatda hər şey mümkündür. Mən heç nəyin altından birmənalı şəkildə qol çəkə bilmərəm. Amma bir şeydən adım kimi əminəm. Bir gün “ASAN” Xidmətin qarşısında azərbaycanlılar Marsa bilet almaq üçün dayanacaqlar, amma yenə də növbə mədəniyyəti olmadan…”

Bu söylədikləri onun bir ədəbiyyatçı, baş redaktor kimi düşüncələridir. İndi də sizə onun poeziyasından nümunə təqdim etmək istəyirəm. Adsız şeirlərindən birində yazır:

“Bu dünyada
heç kəsə demədim…
O dünyada soruşsalar:
sən kimsən?
-gözümü yumub,
ağzımı açacam!
Deyəcəm ki:
altındakı skamyada
bir yol özü oturmayan
yorğun ağacam…”

Ümumiyyətlə, onun şeirlərini oxuduqca ənənəvi şərq poeziyası ilə qərb poeziyasının sintezinin şahidi olursan. Bu şeirlərdə həm ənənəvi poeziyaya məxsus lirika, bədii bənzətmə, qafiyələnmə də var, eyni zamanda qərb poeziyasındakı kimi, bütün qəliblərdən kənar sərbəstlik də. Belə poeziya nümunələrinin oxucuları gələcəkdə daha çox olacaqlar. Bir də ki, bü cür şeirləri xarici dillərə çevirmək də asandır. Bu isə əcnəbi oxucuların da poetik zövqünü oxşaması deməkdir…

O ki qaldı onun şəxsi keyfiyyətlərinə, öncə onu deyim ki, hər gələn yeni günə həvəslə və səbirsizliklə başlayır. Sanki enerji və maqnit dinamosudur. Xarizmatikdir və liderlik bacarığı ilə doludur. Heç vaxt naməlum olanı araşdırmaqdan qorxmur. Demək olar ki, impulsiv, inadkar və iradəli insandır. Daxili gücü o qədər çoxdur ki, hər hansı bir problemi dəf etməyə qadirdir. Süstlükdən zəhləsi gedir, ləng hərəkəti xoşlamır. Onunla rəqabətə girmək ağılsızlıqdır. Bu baş verərsə mübarizədən qalib çıxan, o olacaq…

Nə isə, düşnürəm ki, Qulu Ağsəs haqqında az da olsa sizə məlumat verə bildim. Bu gün- aprelin 20-si onun doğum günüdür, 56 yaşı tamam olur. Bu dəfəki ad günü Pravoslav xristianların Pasxa bayramına düşüb. Onu yeni yaşı münasibətilə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayıram…

Çox yaşasın!

Hörmətlə, Elman Eldaroğlu

QULU AĞSƏSİN YAZILARI

Elman Eldaroğlu təbrik edir

ZAUR USTACIN YAZILARI

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Dominoda uduzub Sözdə qalib olan şair

Dominoda uduzub Sözdə qalib olan şair

Yadımdadı 4-cü sinifdə oxuyanda kiçik hekayələr yazırdım. Yazan kimi də anama göstərirdim. Oxuyurdu , gülümsəyirdi. Qəribə məmnunluğu vardı anamın. O gülümsədikcə elə bilirdim ki, dünyanın ən böyük yazıçısı özüməm. Xəyalımın əlindən tutub böyük -böyük səhnələrdə , televiziya ekranlarında gəzirdim. Özümü böyük istedad sahibi bilirdim . Bir gün atam heç nə olmayıbmış kimi mənə “hünərin var şeir yaz” dedi. Pərt oldum. Sən demə mənim bu “böyük” yazılarımı atam elə yüksək dəyərləndirmirmiş. Riyaziyyatçı olduğuna görə onunçun hekayə yazmaq da iki vur iki imiş sən demə. Məndən daha böyük uğur gözləyirmiş bəlkə də. Bəlkə də ayrı səbəb vardı..Bilmirəm. O gündən sonra belə qərara gəldim ki, nə olursa olsun şeir yazacam . Bilirdim ki, şeir yazmaq elə də asan deyil. Amma atamın acığına mütləq şair olacaqdım. Bu acıq mənə sözün qapılarını daha geniş açmaqda kömək etdi və beləcə ilk şeirim doğuldu. Sonra bir də , bir də … Əlbəttə hamısı uşaq təxəyyülünün məhsulları idi. Sonra ilk şeirim dərc oldu və o zaman ilk dəfə özümü qalib kimi hiss etdim və ilklər belə başladı. Mən bacarmışdım. Çox sonralar öyrəndim ki, Qulu Ağsəs də domino oynayarkən qardaşıyla mərcə girib , uduzub şeir yazıb . Yəni hər ikimizin qocaman şeirə gəlişimiz təsadüfən olub. Sonra fikirləşirəm ki, axı təsadüflər zərurətdən doğur çox vaxt. Amma nə yaxşı ki, mən acığa düşmüşəm və nə yaxşı ki, Qulu mərci uduzub. Yoxsa biz nə edərdik ədəbiyyatsız? Sözdən başqa nə gəlir əlimizdən?
Barmaqla sayılacaq qədər görüşmüşük onunla.
Ayaqüstə , qaçaraq, tələsik. Amma mənə elə gəlir ki, onu min ildi tanıyıram. Ayrı dünyalarda , ayrı məkanda , ayrı zamanda biz onunla çox yaxın dost olmuşuq düşüncəsindəyəm. Ərklə qapısını çala biləcəklərimdəndi. Tənqidimə də , tərifimə də eyni münasibət bildirir. Gülümsəyir eləcə. Çox az -az danışırıq. Başı “Ulduz”a qarışıb , mərci də yadından çıxıb. Qardaşına uduzduğu mərcindən danışıram. Bunun günahını da zamanın üstünə yıxır.
Hərdən ona zəng edirəm. Nəsə soruşmaq və hansısa fikrimi bölüşməkçün. “Bir saatdan sonra sənə zəng edəcəm deyir” . Bir saat bir həftə olur. Sözüm də yadımdan çıxır. Zəng edəndə çaş- baş qalıram ki, görəsən nə deyəcəkdim.
Üç ildi söz verib ki, sənin haqqında yazı yazacam. Hələ də yazır. Çörəyi də ayaqüstə yeyir , nə inciyim ondan. Amma ara -sıra kiminsə yaradıcılığı haqqında yazısını görəndə , fikirləşirəm ki, bu ayaqüstü yazıların biri də mənə ünvanlana bilərdi. Sonra da yadıma düşür ki, Qulu Ağsəs adamı yola verməyi sevmir. Çox sevdiyi sözün xətrinə dəyməkdən qorxandı.
Qulu bir dastanlıq düşünər , bir dadımlıq yazı yazar. Bir dadımlıq sözünün də təpəri var axı. Özündən çox oxucunu fikirləşər . Sözü də , oxucunu da yormağı sevməz . Bəzi dostlarım kimi Qulu da şeir yazanda çiynimdən dağ götürülür. Elə bilirəm onunla birgə mənim yorğunluğum da canımdan çıxdı. Hərdən elə yazıları başımıza çıxarar ki, özün özünə məətəl qalarsan. Hərdən də elə şeirləri ayaq altına atar ki, götürüb təzədən yerinə qoymağa utanarsan. Qəribəliyi çoxdu Qulunun.
Sözə o qədər vurğundu ki, dönüb dünyaya baxmaz. Qıraqdan , bucaqdan eşidərəm tərifini, üzə tərif yağdırmağı sevməz . Xəsisdi bu sarıdan. Hələ -hələ danışmaz , danışanda da susmaz. Danışdıqca özünü ələ verər. O susanda mən yazaram.
Yeniliyə can atar , amma kökdən də qırağa çıxmaz. Bilir ki, yoldan çıxdısa azacaq. Əvvəl eynəyiylə , sonra gözüylə baxar adama. Kim bilir eynəkdən keçməyən nə qədər “dost”u var .. Qıraqdan baxanda xoşbəxt , dərdsiz, qəmsiz görünər. Bəzən dili yox, gözü danışar adamla. İçindəki ağrıları gözündən gizlədə bilməz.
Şeiri barmaqlarıyla yox, ayaqlarıyla yazar , sözün dalınca qaçmaz , söz onun ardınca düşər. Sevgiyə yuxarıdan aşağı baxar . Göy adamıdı axı..
Həmişə gənclərlə oturub durur deyə yaşını unudub. Bir də təəccüblü də olsa eyni vaxtda , eyni məkanda doğulmağı sevməz. Hər adama bir doğum tarixi deyər. Qalarlar çaş-baş. Dedim axı eynilikdən tez bezəndi. Gecənin bir aləmində tanımadığı ölkələrə və tanımadığı adamlara telefon açar və şeir deyər. Mənim kimi. Hərdən tənhalığımızı bir yadın səsiylə ovundurarıq. Dəlisayaq. Boynuna almasa da aprelin 20 -si onun dünyaya göz açdığı gündü. Mənə elə gəlir ki, Qulu əlində qələm , çiynində çanta , gözündə eynək gəlib dünyaya. Bu yazını da ad günü təbriki kimi anlamasın. Yazdım ki, vaxtı yadına salım. Başı “Ulduz”a elə qarışıb ki, dönüb ətrafa baxmır. Həm də təmtərağı sevmir. Yaşının üstünə yaş gəldikcə bir az da uzaqlaşır şablon ad günü təbriklərindən. Bu sarıdan da bənzərliyimiz var. Özü demiş ömürdən ömür gedir , buna sevinmək yox , ağlamaq lazımdı. Amma nə etsək də zaman atına çata bilmirik . Yenə özü demiş.
İndi yəqin ki, vaxtı da , bu günkü doğum gününü də unudub və “sahildə qumun üstündə oturub dənizdə batan qayaya dua edir”. Tanrı səsini eşitsin.
Bu da təbrik deyil, arzudu.
56 -yacan Qulu Ağsəs kimi yaşadın. Bundan sonra da öz adınla yaşamaq ümidiylə təzə yaşda görüşənədək, əziz dost!

Müəllif: Təranə DƏMİR

AYB – nin və AJB -nin üzvü

QULU AĞSƏSİN YAZILARI

TƏRANƏ DƏMİRİN YAZILARI

ZƏHRA HƏŞİMOVANIN YAZILARI

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

“ƏDƏBİ OVQAT” – YENİ SAY

“ƏDƏBİ OVQAT” ədəbi bədii dərgisinin (təsisçisi Rəfail Tağızadə, baş redaktoru Vaqif Osmanlı, rəssamı Sehran Allahverdi) növbəti – 15-ci (2025) sayı sözsevərlərin görüşünə gəlib. Bu sayımızda Famil Mehdinin, Şövkət Zərin Horovlunun, Esmira Məhiqızının, Nəzakət Məmmədovanın, Aida Adıgözəlin, Faiq Balabəylinin, Gülnarə Cəmaləddinin, Ülkər Nicatlının, Nəcməddin Mürvətovun, Xosrov Barışanın (Təbriz), Lalə Quliyevanın, Mövlud Nikbinin şeirləri, İmir Məmmədlinin “Şimşək”, Meyxoş Abdullahın “Enişə icazə verilmir”, Təranə Məmnədin “Şəkilsiz məzarlar”, Nemət Tahirin “Dönüş”, Adilə Aslanovanın “Mən, Xəccə xala və taksi sürücüsü”, Esmira Günəşin “Qələbə parkında möcüzə” hekayələri, Rəşad Balakənlinin “Balakənin iki şəhidi” tanıtım yazısı və iki şəhidin xatirəsinə yazılmış iki şeiri, “Təhlil bölümündə Kamil Adışirinovun “Sözə ömürlük bağlılıq” (Zaman Qarayevin ədəbi və elmi fəaliyyət yoluna bir nəzər), Mənzər Niyarlının “Nazilə Gültacın bədii yaradıcılığı”, Tamella Həmidqızının “Təzə qəhrəmanlıq dastanı” (Vaqif Osmanlının “Ulu Öndərin “canlı əsəri” Tərlan” kitabı üzərində düşüncələr), Şəhla Zeynalovanın “Asılılığın qaranlıq labirinti” (Məhəmməd Əmani yaradıcılığı fonunda) , Cahangir Namazovun (Özbəkistan) “Dərdlər içində ümid işığını axtaran şair” (Namiq Dəlidalının yaradıcılığına özəl baxış) ədəbi təhlilləri, Rəfail Tağızadənin “Hər kəsə verilməyən çiçək” essesi, “Cənnətim Qarabağ” bölümündə Məhəmməd Hüseynovun “Ağdamda ilk teatr” məqaləsi, “Qardaş xalqlar ədəbiyyatı” bölümündə Cahangir Namazovun şeirləri, çap olunmuşdur.

Dərginin redaksiya heyəti adından çap olunan müəllifləri və sözsevərləri təbrik edirik. Dərgini haradan əldə etmək barədə əlavə məlumat veriləcək.

Pərvanə Bayramqızı təbrik edir

Qulu Ağsəsin labirintləri

Canım Vətən,
yenəmi Arazla suvarılır
ədəbiyyat zəmin?
“Ağdam” şeirini yazan şairin Vətənə bu cür sual verməsi risklidir.
Vətən dil açsaydı cavabı sualında verərdi: – bəs şumlanan Ağdama tökülən nə idi?
Şair eyhamı anlayardı; ədəbiyyat zəmisini suvarmaqda təkcə sudan istifadə etmirlər. Yoxsa bayraqlar bayraq olmazdı…
Görəsən, Vətən “gözünü yumub ağzını açsa, “yorğunam” desə, Qulu Ağsəs neynəyəcək? Bildim. O, qırx dörd günün ruh yüksəkliyindən aldığı cəsarətlə verib sualı.
Şeirin yayıldığı günlər şairə unudulmaz, gözəl hisslər yaşatdı. Buna hamımız şahid olduq. Qələbə sevinci bir azərbaycanlı kimi, şeirin dillər əzbəri olması isə şair kimi onu riqqətə gətirməyə bilməzdi. “Ağdam” şeirini yazdığı vaxtadək o, poeziya və publisistikadakı yeri, redaktorluq fəaliyyəti ilə Azərbaycanın dəyərinə çevrilə bilmişdi. Yurdu işğaldan azad ediləndən sonra yaratdığı söz xəritəsi ilə də ürəklərdə yerini təzədən rahatladı.
“Ağdam” şairin adına təxəllüsü “Ağsəs” qədər yaraşdı.
Uşaqlıq yaddaşlı, xatirələr məskənli, yurd həsərtli “Ağ-qara bağ” şeiri Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poemasını xatırladır. Yazılma tarixləri, məkanları fərqli olsa da yaratdıqları təəssürat oxşardır.
Qulu Ağsəsin yaradıcılığında ağır terminlərə, avropa dillərindən son illərdə dilimizə keçən tələffüzü çətin sözlərə rast gəlinmir. Bir-iki dəfə gözə çarpsa belə bu gec-gec qarşılaşdığımız yaxşı insanların sayını xatırladar. Ana dili onun üslubunda pis insanlar kimidir: dəyişməz və əbədi. Yazdıqlarını oxuduqca düşünürük; ifadələrində qəlizlik olmadığı halda nədir onun yaratdıqllarını mürəkkəbləşdirən? Cavab yubanmır. Yaradıcılığını bu cür ağırlaşdıran səbəbin dərin-fəlsəfi məna yükü olması ağıla tez gəlir. Şeirləri balaca boy-buxunu ilə bütöv bir nəsli idarə edən, hər çətin işin öhdəsindən gəlib gücünü dinməz-söyləməz, öyünmədən nümayiş etdirən insana bənzəyir. Bir misrasını oxuyursan, düşüncələrin tərpənir: şair burda nə demək istəyib? Həmin misranı təzədən oxuyursan: həə, – deyirsən – nə demək istədiyini anladım. Maraq güc gəldiyindən, ya da bəyəndiyinə görə bir də oxuyanda dodağından “Allah bilir, şair özü burda başqa məqamı nəzərdə tutub” kəlmələri qopur. Belə məqamda şair oxucu üçün sirli görünməyə başlayır. Qulu Ağsəsin şeirlərinin ədəbi labirint olduğu qənaətindəyəm. Dolaşıq xətlərin arasında seçim etmək çətinləşir. Hansı tərəfinə düşüb harasından çıxacağını düşünürsən. Nə özün yol tapırsan, nə də uzaqdan səni izləyən adam istiqamət verə bilir. Baxırsan-baxırlar, düşünürsən-düşünürlər. Bəlkə də, buna görə onun yaradıcılığından belə çox yazılıb. Hər bir müəllif, hər ədəbiyyatşünas Qulu Ağsəs labirintilərini çözməyə çalışır. Nəyi nə üçün, kim üçün, niyə yazdığını isə təkcə şair özü bilir. Sadə görünən mürəkkəb şeirlər, düyünlü görünən açıq fikirlər Qulu Ağsəs yaradıcılığında mənaları ilə maraq doğurur. Bir qədər fərqli deyək: Qulu Ağsəsin mətnin(ə)də söz yox, məna artıqlığı olur. Bəzən bir misrasını deyəndə el arasında tez-tez işlənən hər hansı bir deyimi xatırlayırsan. Yaxud real həyatdakı hansısa bir əlamət onun poetik dilində üstüörtülü şəkildə beyinə elə ötürülür, düşünürük ki, hamımız şeir dilində danışırıq. Onun oxucunu öz poeziyasında həbs etməyi də var. Elə hökm çıxarır, daxili dünyanla şairin dünyası arasında azırsan. İllərdir, özümüz hələ də qərar bilmirik, üşüyəndə ocağımı özümüzümü yandıraq.
Təkcə yaradıcılığından yazılmayıb, onu tanıyanlar şəxsiyyətini söz-söz, fikir-fikir çözməyə çalışıblar. Sözümü qəribliyə salmayacaqsınızsa deyim ki, qələm dostları Qulu Ağsəsi sözləşdiriblər. Onun şəxsiyyətinin təsvirində kəlmələr usta əlində gilə dönür. Bu tərəfdən yanaşanda şairin xeyli sayda heykəlini görürük. Sanki hər kəs bu qeyri-adi istedad sahibini, yaradıcılığı son dərəcə maraqlı olan şəxsi ayrı-ayrılıqda analiz etməklə onun özündəki mənanı izah etməyə çalışıblar. Bəli, söz kimi, fikir kimi insanın da mənalısı-mənasızı olur. Məncə, Qulu Ağsəsin fərd kimi mənası həm həlim, həm də sərt olmağındadır. Bu iki keyfiyyəti özündə elə daşıyır, biri o birindən çox görünmür. Qoşa gedirlər. Biri digəri lazım olan yerdə özünü ortaya atmır. Hərəsi öz məqamında üzə çıxır. Ona görə haqqında danışılanda nə “Qulu Ağsəs sərt adamdır”, deyirlir, nə də “fağır adamdır” söyləyirlər. Həlimliyini qabartsaq, dilindən çıxan kəskin sözləri yadımıza düşər, “sərtdir” desək, dilimiz quruyar. Qulu Ağsəs sözünün yerini-yolunu, hərəkətinin ölçü-biçisini əla bilir. Bu qaydanı bəzən yumorunda pozur. Məsələn, soruşsa “necəsən?” desən ki, “yaxşıyam, hələ ölməmişəm” çəkinmədən: “inşallah o da olar” deyə bilər. Bəzi fikirlərini söyləməkdə sərbəstliyə yol versə də çox vaxt ürəyindəkiləri deməyə xəsislik edir. Bax belədir o. Amma zarafatından incimirik. Niyəsini mən bilmirəm, bəlkə siz biləsiniz.
Qulu Ağsəs dörd misralıq şeir, beş-altı sözdən ibarət fikir yazıb qələmini dəftərin üstünə qoyub gedir. İndi gəl bu dörd misranın üstünə yüklədiyi mənanı şeirdən ayır görüm necə ayırırsan. Şeirə bir məna verəcəksən, yeddibaşlı əjdaha kimi o yanından yeni bir mənası çıxacaq. Tədqiqatçılara nə var, hərəsi öz interpretasiyasını yazacaq, zülüm oxucunundur. Biri öz halına uyğunlaşdırıb söyləyəndə digəri etiraz edəcək ki, yox, o mənada deməyib. Şairin özündən də soruşmaq olmaz ki, bunu hansı mənada yazmısan.
Elə şeirləri də var, nə soruşmağa, nə də etiraz etməyə ehtiyac qalmır.
“Köçəri quşlara vətən dəndi” misrası kimi. Atalar sözütək səslənir. Çox yerdə məsəl yerinə işlədirəm. Həqiqət payı danılmazdır. Bəziləri dənlənməyə gedirlər “yel əsib qoz tökülən ölkələrə”. Yerli quşlar onları dimdikləyib yuvadan atanda da “ölməyə vətən yaxşı olur”.
Döşəyin altı kitab,
Kimin yeridi? Sən tap!
Nümunəni tapmaca kimi uşaqlar üçün işləmək olar. Şagirdlər arasında əyləncəli kiçik səhnə hazırlasalar, yəqin ki, kitabdan ayrılmayan uşağın adını söyləyərlər.
Hardasa çölün düzündə
Su köşkü olmalıydı.
Ürəyimin alt gözündə
Son eşqim qalmalıydı.
Şair iki məkan göstərib: köşk, siyirmə… fəaliyyətsə oxucuya qalır. Faydalanmaq olar — köşkdən aldığın su ilə son eşqi həb kimi başına çək.
Sözübütövlüyün, doğruluğun ifadəsi:
“Su da atmazdı arxadan…
O qədər dürüst idi”.
Sevginin, bağlılığın qısa-geniş, adi-qeyri-adi izahı:
“O mənim hər şeyimdi,
Mən onun yarısı”
Q.Ağsəs şeirlərini hansı hisslərlə yazırsa, oxucuya o cür də çatdırır. Oxumaqdan zövq aldığımız kimi dinləməkdən də yorulmuruq.
Aprelin iyirmisinə aid şeirini isə altındakı skamyada, varağın bir küncündə oturmadığı vaxtda yazıb. İstəyirəm şairə stul göstərim: – Əyləşib dincinizi alın – deyim:
Gözəl hisslər bəsləyirik,
Üstəlik də baş əyirik.
Biz “Qulu Ağsəs” deyirk
Aprelin iyirmisinə.

Doğulmaq da bir iş imiş…
Yalan demək vərdişimiz.
“Səni leylək gətiribmiş
Aprelin iyirmisinə”

Nə tanrını küsdür, qına,
Nə peşman ol varlığına,
Səksən iki yarlığı al
Aprelin iyirmisinə.
(Şairin öz şeirinə nəzirə)

Hörmətlə: PƏRVANƏ BAYRAMQIZI

QULU AĞSƏSİN YAZILARI

PƏRVANƏ BAYRAMQIZININ YAZILARI

Pərvanə Bayramqızı digər mənbələrdə


>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<


Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

“ULDUZ” JURNALI PDF

“XƏZAN”JURNALI PDF

WWW.KİTABEVİM.AZ

YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

"…yazarlar, ancaq yazarlar…"