UNUDULMAZ İNSAN, TANINAN ALİM
Heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, nə vaxtsa babam haqqında yazı yazmaq barədə düşünüm. Hətta sağlığında belə. Amma indi – gözlənilmədən dünyasını dəyişdiyi bir vaxtda gedişi ilə hər birimizə yaşatdığı nədəndi bilmədim, bu yazı qələmə alındı. Haradan, necə başlayacağımı bilmədiyim halda, sözlər özü gəlib məni tapdı. Hərçənd ki mən jurnalist, söz adamı deyiləm.
Özümü tanıyandan babam haqqında yalnız xoş sözlər eşitmişəm. Yaxından tanıyanlar onu həmişə “halal adam, “təmənnasız şəxs” kimi dəyərləndirir, “belə insanlara nadir hallarda rast gəlmək olur” kimi səmimi kəlmələrlə onun qəfil gedişinə təəssüflənirlər. Nənəm deyir ki, babamın təmiz adı, halal zəhməti ilə qazandığı çörək ailəmiz üçün həmişə qürur ünvanı olub. O, nəfsini məhz təmiz ada, halal zəhmətə qurban verən şəxslərdən olub. Çoxlarına nümunə ola biləcək insan kimi tanınıb. Həmişə haqqın, ədalətin tərəfində dayanıb, işini sevən, vicdanlı, dürüst, təmiz qəlbli və peşəsi ilə fəxr edən olub.
Yaşlılar, orta nəslin nümayəndələri, gənclər, xüsusilə tələbələri və müəllim yoldaşları haqqında birmənalı olaraq “xeyirxah insan”, “bütöv şəxsiyyət”, “istedadlı filoloq-alim”, “həqiqi ədəbiyyatşünas” kimi ifadələr işlədirlər. İctimai fəaliyyətində olduğu kimi, şəxsi həyatında da daim bu prinsipə sadiq qaldığını söyləyirlər.
Mən babamı nəvənin öz babasını sevə biləcəyindən daha çox sevirdim. Bizə gələndə içimdə qəribə sevinc hissi oyanırdı – onu anlaya bilmədiyim bir əhvalla qarşılayırdım. Babam da bizi çox istəyirdi. Hər dəfə bizləri elə ifadəsi mümkün olmayan sevinclə qarşılayırdı ki… Sanki hər gün getdiyimiz ev deyilmiş. Düzü, bir az da çəkinirdim ondan. Bilirdim ki, bəlağətli, pafoslu sözləri xoşlamır. Bəlkə də bu üzdən ona olan sevgimi qədərincə hiss etdirə bilməmişəm.
Babam səsimi çox bəyənirdi. Kiçik yaşlarımda ara-sıra zümzüməmə də qulaq asıb. Hətta bir dəfə mənə dedi ki, “iş yoldaşlarımı səsinə qulaq asdırdım, elə bildilər peşəkar mügənnidi oxuyan”. Həmişə də zarafatla deyərdi ki, “Sən bir çox indiki müğənnilərdən yaxşı oxuyursan. Ən yaxşı dinləyicin də mənəm”.
İndi babam yoxdur. Həyatımız büsbütün dəyişdi, həyatımızda çox şeylər yarımçıq qaldı.
Bu dünyada olmadığını bilirəm, bir daha qayıtmayacağını da bilirəm, amma yenə gözlərim qapıdadır. Axı biz heç sağollaşmadıq da…
Yanvarın 17-si – babamın dünyasını dəyişdiyi gün. Həmin gün nə baş verdiyini indi də dərk etməkdə çətinlik çəkirəm. Çünki hər şey gözlənilməz oldu, bircə anın içində. Yoxluğunda dərk etdim ki, indiyədək babamı ölümsüz hesab edirəmmiş. Bəlkə də bu səbəbdəndi indi onun yoxluğunu qəbul edə bilmirəm.
…Səninçün çox darıxıram, baba! Təsəllim səni hər gün yuxularımda görməyimdi. Çox xoşbəxtsən yuxularımda.
“Allah yaxşı insanları yanına tez alır”, deyirlər. Bundan da təsəlli tapıram. Əminəm ki, Allah səni cənnətlə müjdələyib. Sən əqidədə insanlar Yaradanın dərgahında ən yüksək məqama layiq görülür. Biz, altı nəvən də daxil olmaqla bütün ailəmiz səninlə qürur duyuruq. Qürurlanırıq ki, damarlarımızda belə bir şəxsin qanı qaynayır!
Görəsən, bundan sonradamı sənin sevdiyin mahnıları, amma bu dəfə sənsiz, zümzümə edə biləcəyəm?..
***
Haqqında yazılanlardan
Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının tanınmış tədqiqatçılarından biri, filoloq alim, tərcümə nəzəriyyəçisi, tərcüməçi, fililogiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent F.Əsgərli çox şərəfli, özünəməxsus, heç kəsə bənzəməyən bir yaradıcılıq və ömür yolu keçib. Onun iri həcmli monoqrafiyaları, dərslik və dərs vəsaitləri (“Uşaq ədəbiyyatı”, “Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı”, “Dünya uşaq ədəbiyyatı”), uşaq ədəbiyyatının müasir problemlərinə həsr etdiyi elmi-nəzəri məqalələr topluları (“Problemlər, düşüncələr”, “Müasir uşaq ədəbiyyatının inkişaf mərhələləri” və s.) Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus bir iz açıb. Bütün ömrünü uşaq ədəbiyyatının tədqiqinə və təbliğinə, bədii tərcüməyə, onun nəzəriyyəsinin öyrənilməsinə həsr edib.
Füzuli Feyruz oğlu Əsgərli 1945-ci il mart ayının 18-də Masallı rayonunun Çaxırlı kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra üç il ordu sıralarında xidmət keçib. Əmək fəaliyyətinə Bakı Şin zavodunda yığıcı, indiki Səttarxan adına zavodda tornaçı kimi başlayıb. 1969-cu ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun (indi ADPU) filologiya fakültəsinin əyani şöbəsinə daxil olub. Təhsildə və ictimai işlərdə fəallığı ilə diqqəti cəlb edib: qrup nümayəndəsi, komsomol komitəsinə büro üzvü seçilib. “Məşəl” tələbə teatrına bədii rəhbər seçilməsi onun bacarığının, istedadının yeni məziyyətlərini üzə çıxarıb. Həvəskar tələbə-aktyorların iştirakı ilə N.Hikmətin “Unudulan adam”, A.Safronovun “Kişilərə inanmayın”, S.Rəhmanın “Toy”, “Xoşbəxtlər”, A.Məmmədovun “Həmyerlilər”, “Kişilər” və bir sıra başqa əsərləri müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyub. Tələbə teatrlarının respublika müsabiqəsində, radio və televiziya verilişlərində uğurla çıxış ediblər. Yeri gəlmişkən: Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Ramiz Novruz onun rəhbərlik etdiyi “Məşəl” tələbə teatrının yetirmələrindəndir. Bu gün onunla çiyin-çiyinə çalışan həmkarlarından Qüdrət Umudovla Kamil Bəşirov da həmin dərnəyin fəal üzvlərindən olublar. Teatr sahəsindəki uğurlarına görə “Bədii özfəaliyyətdəki uğurlarına görə” döş nişanı ilə təltif edilib.
1973-cü ildə ADPU-da işə qəbul edilən F.Əsgərli elmi-publisistik, teatr və bədii tərcümə ilə bağlı daha intensiv fəaliyyətə başlayıb. Maraqlı tərcümələr edir, qəzet və jurnallar üçün publisistik və elmi məqalələr yazır, Azərbaycan radiosu və televiziyası ilə müntəzəm yaradıcılıəq əlaqəsi saxlayırdı. Tərcüməçilik qabiliyyətini yüksək qiymətləndirən xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı ona tərcümənin nəzəri əsaslarını dərindən öyrənməyi, bu istiqamətdə dissertasiya yazmağı tövsiyə edib. Müəlliminin tövsiyəsi ilə “Rus uşaq nəsrinin Azərbaycan dilinə tərcüməsi problemləri. 1950-1980” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru (filologiya elmləri namizədi) elmi dərəcəsini alıb. 1994-cü ildə ADPU-nun “Ədəbiyyat və onun tədrisi metodikası” kafedrasına dosent vəzifəsinə seçilib. 1991-1997-ci illərdə, eyni zamanda, filologiya fakültəsində dekan müavini kimi də çalışıb.
Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, təşkilatçılıq bacarığına, səmərəli fəaliyyətinə görə bir sıra mükafatlarla, fəxri fərmanlarla təltif olunan F.Əsgərli sovetlər dönəmində yeddi il ardıcıl olaraq institut və respublika üzrə tələbə inşaat dəstəsinin komandiri kimi SSRİ-nin bir sıra ucqar bölgələrində, o cümlədən Sibirdə olub.
F.Əsgərli uşaq ədəbiyyatının keşiyində dayanan əsgər kimi bu sahənin bütün incəliklərini tədqiq edib, məqalələr, dərsliklər, monoqrafiyalar yazıb, mühazirələr oxuyub, kurs işlərinə, buraxılış işlərinə rəhbərlik edib.
Çox zəhmətkeş alim olub. Daim axtarıb-arayıb, yorulmaq bilmədən yazıb-yaradıb. Bir çox elmi kitabların, 100-dən artıq elmi-nəzəri, publisistik məqalənin müəllifidir. Elmi araşdırmalarında görkəmli uşaq yazıçısı, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Zahid Xəlil yaradıcılığına daha çox üstünlük verib. Yazıçının yaradıcılığından bəhs edən bir neçə monoqrafiyanın, çox sayda tədqiqat xarakterli məqalənin müəllifidir. Z.Xəlil anadan olmasının 70 illik yubileyinə həsr etdiyi “Sehrli dünyanın memarı” adlı monoqrafiyasında sənətkarın poeziya, nəsr və dramaturji fəaliyyətini elmi-nəzəri aspektdə araşdırıb, tədqiqata cəlb etdiyi əsərlərin ideya-bədii və sənətkarlıq məziyyətlərinin açılmasına xüsusi diqqət yetirib. “Sənətkarın uşaq dünyası”, “Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının mərhələli inkişafı”, “Ömrün sözü, sözün ömrü”, “Bədii tərcümə prinsipləri”, “Uşaq ədəbiyyatı: qarşılıqlı yaradıcılıq qaynaqları”, “Bədii təhlil və ədəbi tənqid” monoqrafiyalarının, “Ədəbi düşüncələr”, “Zahid Xəlilin sənət dünyası”, “Problemlər, düşüncələr…”, “70 ilin işığında” məqalələr toplusunun müəllifi, “Qızıl qələm” mükafatı laureatıdır. “Ədəbiyyat qəzeti”, “Respublika”, “Azərbaycan müəllimi”, “Gənc müəllim”, “525-ci qəzet”, “Türküstan”, “Mədəniyyət”, “Azad Azərbaycan”, “Kaspi”, “Gəncənin səsi” və digər qəzetlərdə çap etdirdiyi elmi-publisistik məqalələri araşdırmaçı mütəxəssislər tərəfindən onun alimlik fəaliyyəti və əsərləri haqqında dəyərli fikirlər formalaşdırıb.
Tərcümə nəzəriyyəsində müəyyən dərəcədə boşluq hiss edən alim “Bədii tərcümə prinsipləri” (2009) monoqrafiyasında nöqsanlı uşaq nəsr əsərlərinin təshih olunmasını və yenidən tərcümə edilərək nəşrini tövsiyə edib. Adı çəkilən monoqrafiyada bədii tərcümədə daha zəruri olan obrazların mənəvi-psixoloji aləminin təcəssümü, bədii tərcümədə üslub orijinallığının və milli xüsusiyyətlərin saxlanılması, atalar sözləri, məsəllər və idiomlardan istifadə üsulları problemlərinin düzgün həlli yollarını göstərib. Qırx beş il tərcümə sənətinə sadiq qalan F.Əsgərli bir sıra dünya xalqları yazıçılarının əsərlərini dilimizə çevirərək Azərbaycan oxucularına ərməğan edib. Aleksey Tolstoy, Nikolay Nosov, Yan Larri, Konstantin Sergiyenko, Eduard Vilde, Anton Tammsaare, Paul Kuusberq, Andres Yaaksoo, Albertas Laurinçukas, Miroslav İrçan, Filip Mironov, Karlo Lorensini-Kollodi, Berdinəzər Xudaynəzərov, Kaldarbay Naymanbayev, Nodar Dumbadze, Anne Vestli, Luiza Oklott və digər qələm sahiblərinin əsərləri onun tərcüməsində çap olunub, Dövlət televiziya və radiosuna təqdim edilib.
***
…Ölüm qorxulu deyil, qorxulu olan onun vaxtından əvvəl gəlməsidir. Füzuli müəllimin dünyasını qəfil dəyişməsi bütün sevənlərini sarsıtdı. Yadigarı üş övladı, altı nəvəsi, bir nəticəsi, yetirmələri, kitabları oldu. Yaradıcı insanların həyatı ölümündən sonra başlayır. Füzuli müəllim bizə uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı xeyli sayda dərslik, metodik vəsait, monoqrafiyalar, çox sayda məqalələr, tərcümə əsərləri, eləcə də yolunu ləyaqətlə davam etdirən övladlar, nəvələr yadigar qoyub getdi.
Sözü kitablarda, özü ürəyimizdə qalan sayılıb-seçilən babam, ruhun şad olsun!
Müəllif: Əhmədova Röya Rasim qızı
YAZARLAR.AZ
===============================================
<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru