Xəyalə “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin keçib gəldiyi 50 illik Yolun işığında Dərginin Ocak sayını vərəqləyir…

XƏYALƏ ZƏRRABQIZNIN YAZILARI

Ədəbiyyat bütün zamanlarda cəmiyyətin mənəvi barometri, mənəviyyat aynası, dərsliyi olmuşdur. Cəmiyyətin sağlamlığı və ya ondakı mənəvi çatışmazlıqlar ədəbiyyata, ədəbiyyat isə insana, mənəvi mühitə daim təsir etmişdir. Zamanın tələbinə cavab verən ədəbiyyatı yaratmaq sözün əsl mənasında, qəhrəmanlıqdır. Bu günkü baxış bucağından bizə asan və ya sadə görünən işləri reallaşdırmaq tarixin çətin və ziddiyyətli dönəmlərində həqiqətən də böyük zəhmət və iradə hesabına başa gəlib. Ahmet Kabaklı ədəbiyyat dünyasının məhz belə fədakar şəxsiyyətlərindən olub. Cumhuriyyət dönəmində Türkiyənin əsas ədəbiyyatşünaslıq mərkəzlərindən biri olan və Türk dünyasının dörd bir yanından axışıb gələn ziyalıların müqəddəs ocaq bildiyi Türk Ədəbiyyatı Vəqfini yaratması və Vəqfin ayrılmaz bir parçası olan “Türk ədəbiyyatı” dərgisini təsis etməsi Ahmet Kabaklının ədəbiyyat və mədəniyyət tariximizdə gerçəkləşdirdiyi əvəzsiz xidmətlərindəndir. 15 Ocak 1972-ci il “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin ilk sayının işıq üzü gördüyü gündür. Bu il ədəbi-fəlsəfi, elmi-publisistik yönləriylə Türk dünyasında milli düşüncənin gəlişməsində bir mərhələ, təmayül, məktəb yaradan dərginin yaranmasından 50 il ötür. Fuad Köprülü, Cəmil Meriç, Mehmet Kaplan, Erol Güngör, Niyaz Yıldırım Gençosmanoğlu, İsgəndər Öksüz, Əminə İşınsu, Ömər Lütfü Mete kimi milli düşüncəli aydınları öz ətrafında toplayan dərgi 50 ildir ki, kəsintisiz yayınlanmaqla türk mədəniyyətinə və ədəbiyyatına hizmətdə bulunmaqdadır. Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin və eləcə də Vəqfin mətbu orqanı olan “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin ədəbiyyat, sənət, mədəniyyət sahəsində göstərdiyi misilsiz xidmətləri təkcə Türkiyəni deyil, türk dili və düşüncəsi ətrafında birləşən qardaş türkdilli dövlətləri və o cümlədən, Azərbaycanı əhatə edir. Türk Ədəbiyyatı Vəqfi İstanbula gedən hər bir Azərbaycan ziyalısı üçün müqəddəs ocaqdır. Sözün bütün mənalarında, Vəqf bir yurd yeri, ata ocağı kimi hansı doğmalıqdadırsa, “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin hər bir səhifəsi də bizlər üçün eyni doğmalığı kəsb etməkdədir. 

 Böyük mütəfəkkir Ahmet Kabaklı Haqqa yürüdükdən sonra dərgiyə İsa Kocakaplan, Bəşir Ayvazoğlu, Bəxtiyar Aslan baş redaktorluq etmişlər. Öz tarixi kökləri, gələnək və milli dəyərlərə bağlılığı ilə yaddaşlarda işığa çevrilən “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin baş redaktorluğu kimi böyük ədəbi məsuliyyət və mənəvi missiyanı bu gün Türk dünyasının sevilən qələm adamı, istedadlı yazıçı, tərcüməçi İmdat Avşar ləyaqətlə yerinə yetirməkdədir. Şeyxülmühərririn başladığı qutlu yolun mənəvi miraslığını üstlənən İmdat bəyin bu zaman ərzində ortaya qoyduğu böyük işlər Onun ədəbi vicdanı, yoluna və qələminə ləyaqətlə bağlılığını, paradiqmatik düşüncə tərzini, milli və bəşəri məsələlərə yanaşma özəlliyini, dünyaya və xüsusən Türk dünyasına dair məsələlərə sərgilədiyi baxış obyektivliyini bir daha təsdiq etməkdədir. İmdat bəyin baş redaktorluğu ilə işıq üzü görən hər bir buraxılış uzun illərin sınağından çıxmış təcrübəyə əsaslandığı, kökə bağlı olduğu kimi, eyni zamanda yeni ruhu, yeni nəfəsi ilə həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda böyük rəğbət və maraqla qarşılanmaqdadır. Ahmet Kabaklı bir məqaləsində yazır ki: Düşüncənin milli oluşu geniş anlamda millətin milli zövqünün və milli həyatının əsəri olunuşundadır. Dil və düşüncə kökə söykənəndə milliləşir və daha da bütövləşir. Bu mənada, “Türk ədəbiyyatı”nın hər sayını vərəqlədikcə dərginin ədəbi-bədii, elmi-fəlsəfi mündəricəsi dəyərində həm də milli düşüncəyə köklənmiş mənəviyyat abidəsi olduğunu müşahidə etməkdəyik. Zəngin ədəbi ənənələrə və milli məfkurəyə söykənməsi, sözün həqiqi mənasında, dərginin daha oxunaqlı olmasını şərtləndirir. 50 yaşını tamamlayan “Türk ədəbiyyatı”nın 579-cu buraxılışı Ocak sayı da bu mənada maraqlı ədəbi-fəlsəfi mündəricəsi ilə diqqəti çəkməkdədir. Dərginin ilk səhifəsindən baş redaktor İmdat Avşarın “Həsbi-hal”ı, şeyxülmühərririn Ahmet Kabaklının 50 il bundan öncə ilk say işıq üzü görəndə qələmə aldığı “Çıxarkən” adlı müraciət yazısı, professor Emil Birolun “Bir fikir, ədəbiyyat və sənət dərgisi Türk ədəbiyyatı 50 yaşında” və professor “İsa Kocakaplanın “ 50 ildir yanan ocaq” məqalələri dərginin yarım əsr boyunca keçib gəldiyi keşməkeşli yola ayna tutur. Dəyərli İmdat bəy böyük təvazökarlıq və minnətdarlıq duyğusu ilə illərin maddi-mənəvi çətinliklərinə rəğmən dərginin işıq üzü görməsində özündən əvvəlki redaktorlar və yaradıcı heyətin fədakar əməyini vurğulamaqla bərabər bu il Türk ədəbiyyatının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən “İlin dərgisi” mükafatına layiq görülməsini bundan öncəki ədəbi nəsillərin və yönəticilərin uğuru hesab edir: “Dərgimiz bu sayı ilə yayın həyatındakı yarım əsrlik sürəci tamamlayır. 50 ilimizin ilk sayını çıxarmaq bəndənizə nəsib olsa da bu ehtişamın əsl memarları – başda qurucumuz, “yazarların mənəvi-başqanı” Ahmet Kabaklı və bu mənəvi estafeti ondan alan İsa Kocakaplan, Bəşir Ayvazoğlu və Bəxtiyar Aslandır. Bu uğurda – hər bir sayımızın işıq üzü görməsində zəhməti olan dəyərli böyüklərimizin, elm, mədəniyyət və sənət xadimlərinin, 50 ildir yazıları ilə ədəbiyyatımıza misilsiz xidmət edən yazarların payı böyükdür. Ədəbiyyat tariximizdə ən uzunömürlü dərgilərdən biri olan “Türk ədəbiyyatı”nın – bu müqəddəs ocağın məşəlini sönməyə qoymayan qəhrəmanlara minnətdaram. Vəfat edənlərə Allahdan rəhmət, həyatda olanlara sağlıqlı və uzun ömürlər diləyirəm. 50 illik böyük bir zamanda bir ədəbiyyat dərgisini yaşatmanın çətinliklərinə, sıxıntılarına bizdən öncəki nəsil mətanətlə sinə gərmişlər. Bu il Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Türk ədəbiyyatı” dərgisini “İlin dərgisi” mükafatına layiq görməsi, əslində, bizdən öncəki nəsillərin uğurudur. İmdat bəyin “Həsbi-hal”ından sonra dərginin ilk səhifələrində yer alan mütəfəkkir ziyalı, mərhum Ahmet Kabaklının “Çıxarkən” başlıqlı manifest xarakterli yazısı “Türk ədəbiyyatı”nın ətrafında cəmləşən qələm əhli üçün 15 yanvar 1972-ci ildən bugünə qədər və bundan sonra yol bələdçisi təsiri bağışlayır. 

 Professor Birol Emil “Bir fikir, ədəbiyyat və sənət dərgisi “Türk ədəbiyyatı” 50 yaşında” adlı məqaləsi ilə oxucunu 1971-ci illərə aparır, gənclik xatirələrini vərəqləyərək dərginin çıxacağı ərəfədə mərhum Ahmet Kabaklı ilə Mehmet Kaplanın söhbətlərini yada salır: “1971-ci ilin oktyabr ya noyabr ayı idi. Bir gün əziz müəllimim prof.dr. Mehmet Kaplan: “Birol, Ahmet Kabaklı bir dərgi çıxarmaq istəyir. Məni Cağaloğlundakı yerinə dəvət etdi. Gəl birlikdə gedək”, – dedi. Cağaloğlundan Sirkəciyə enərkən küçənin solunda üçmərtəbəli bir binanın ikinci mərtəbəsində çox sadə döşənmiş, əşyası bir masa, bir neçə stul, bir kitab rəfindən ibarət olan bir otağa girdik. Ahmet Kabaklı bizi həmişəki sayğı və mütəvaziliklə qarşıladı. Mən o zamanlar dr.assisent idim. İki müəllimin söhbətini diqqətlə dinləyirdim. Ahmet Kabaklı “Türk ədəbiyyatı” adıyla bir dərgi çıxarmaq arzusundan, Türk oxucusunu ədəbi-bədii səviyyəsi olmayan dərgi “hərc-mərcliyindən” qurtarmaq yolunda çabasından, layihəsini hazırladığı “Türk ədəbiyyatı”nın Türk ruhuna və milli şüuruna bağlı bir sənət toplusu olacağından söhbət açdı”. Professor Birol Emilin 50 il bundan öncəki xatirələri vərəqləməsi “Türk ədəbiyyatı”nın yayınlanmasının hansı zamanda necə bir mənəvi ehtiyacdan doğulduğunu oxucunun təsəvvüründə canlandırır: “Ahmet Kabaklı hocamız “Türkiyə Ədəbiyyat Cəmiyyəti”ni, Türk Ədəbiyyatı Vəqfini qurmaqla və “Türk ədəbiyyatı” dərgisini çıxarmaqla çox mühüm bir iş ərsəyə gətirmişdir. 1970-ci illərdə Türk cəmiyyətində dəyərini və etibarını get-gedə itirən Türk ədəbiyyatına əvvəlki dəyərini və etibarını qazandırmaq istəyirdi. O, bir ədəbiyyat tarixçisi olaraq gözəl bilirdi ki, Tənzimat dövründən etibarən Türkiyənin ən böyük mədəni dəyəri ədəbiyyatdır. Siyasi rejimlə yanaşı mədəniyyət və ədəbiyyat dünyasındakı dəyişikliklərədək hər şeyin təməl səbəbi milli mücadilədən doğur. Və bu milli mücadilənin Məhmət Akifin, Yahya Kamalın, Yaqub Qədrinin, Xalidə Ədib Adıvarın, Ruşən Əşrəfin, Falih Rıfqının və daha neçə yazarın yaradıcılığından qaynaqlandığını Ahmet Kabaklı hocamız çox gözəl bilirdi…” Professor İsa Kocakaplan “Əlli ildir yanan ocaq” məqaləsində “Türk ədəbiyyatı” ailəsinə qədəm qoyduğu illəri xatırlayır, dərginin yayınlanması ərəfəsində mərhum Ahmet bəyin necə zorluqlara sinə gərdiyini, hansı maddi-mənəvi yoxluqlarla üz-üzə gəldiyini və bütün çətinliklərə mətinliklə dözdüyünü qələmə alır: “Mənim “Türk ədəbiyyatı” dərgisində çalışmağa başlamağım təxminən 1979-cu ilin aprelinə təsadüf edir. Müəllimim Nuri Soydal bir dərgidə çalışırdı. Mənə söylədi ki, yanımda çalışmaq üçün bir kadra ehtiyacım var. Getdim. Vəqfin müdiri, dərginin də yazı işləri müdiri olan mərhum Niyazi Yıldırım Gənçosmanoğlu ilə söhbətləşdikdən sonra işə başladım. O zamankı şərtlərə görə dərginin işində xeyli axsamalar var idi. Satış çox azalmışdı. Dərginin cəmi 500 abunəsi var idi. O abunələr də mərhum Alparslan Türkeşin MHP təşkilatları idi. Qəribə burasıdır ki, kimsənin dərgiyə iltifat etmədiyi bir dönəmdə Türk ədəbiyyatına MHP təşkilatları abunə idi. Bunu Alparslan Türkeş sağlamışdı. Əlbəttə ki, böyük lider olmaq asan məsələ deyildi. Dərginin yayın işlərində maddi sıxıtılar Kabaklı hocayı son dərəcə narahat edirdi, bu durum 1981-ci ilin fevralına qədər davam etdi. Fevral aylarında Ahmet Hoca Kamal İlicakdan maddi dəstək istəmək məcburiyyətində qaldı. 48 səhifəlik bir dərginin rəhmətlik Kamal İlicak Tərcüman təsislərində heç bir təmənnasız 8 ay boyunca çap etdi. Dərgi bugünkü səviyyəyə gəlib çıxana qədər bunu bənzər xeyli çətinliklərdən keçib uzun bir yol gəldi” – deyə xatirələrini vərəqləyir İsa Kocakaplan. “İnsanlığın dirilişi”, “Zamana adanmış sözlər”, “Körfəz”, “Səslər”, “Ayinlər” kitabları ilə çağdaş türk poeziyasında mərhələ yaradan Sezai Karakoçun Haqqa yürüməsinin ardından “Türk ədəbiyyatı”nın bu Ocaq sayı onun sənət aləminə, yaradıcılıq dünyasına işıq tutması, sənətkarın əziz xatirəsinə həsr olunmuş yazıların bir-birilə vahid süjet əsasında bağlanması elə Sezai Karakoçun Türk mədəniyyətinə bəxş etdikləri kimi bütöv bir kompozisiya təsiri bağışlayır. Sezai Karakoç dosyasını hazırlayan Alim Kahramanın “Şeir və düşüncə evreniylə Sezai Karakoç”, Fatih Arslanın “Kölgənin hökmü Günəşə varana qədər”, Nuray Alpərin “Ənənə boxçasında müasir ilmələrlə toxunmuş bir şeir: Sezai Karakoçun “İlk” şeiri”, yazar-şair A.Yağmur Tunalının “Namuslu aydın” məqalələri bizim təsəvvürümüzdə Sezai Karakoçun sözün həqiqi mənasında bir rəssam həssasiyyəti ilə çizilmiş böyük İnsan, istedadlı şair və ən əsası ömrünü ləyaqətlə yaşamış, Yağmur Tunalının təbiri ilə desək, namuslu bir aydın obrazını yaradır. Professor Cemal Kurnazın “Türkün məktəbi Türkü məktəbi”, “Türkülərin gücü”, Türküdən şeirə” kitablarında olduğu kimi ruhumuzun, düşüncəmizin formalaşmasında misilsiz rolu olan türkülərimizdən bəhs edən professor Ömür Ceylanın “Ömürləşən şərqilər” kitabı və bu kitabla bağlı İmdat Avşarla etdiyi söhbətin Dərgidə yer aldığı səhifələr oxucunun böyük marağına səbəb olur. Baş redaktorun özünün də söylədiyi kimi ruhumuzu qanadlandıran söz və güftələri nəğmə-nəğmə uçuran sənətçilərimizin həzin hekayələri ilə bağlı müsahibə oxucuda həzin təəssürat oyadır. Türkülərdən, nəğmələrdən söz açmışkən, Saadet xanım Örməcinin türküləriylə könlümüzdə taxt quran “Muharrem Ertaşa sayğı gecəsi” adlı yazısı sadəcə bir anım günü, ədəbi-bədii gecə ilə bağlı xəbər yazısı deyil, həm də böyük sənətkarın xatirəsinə bir töhfə kimi oxucunun diqqətini cəlb edir. Nəsr bölümündə Ayşə Ünüvar “Dəlilik medalı”, Necdet Ekici “Ah Kofe Vah Karabaş”, Gün Marlen “Hüsniyyə” hekayələri ilə oxucuların görüşünə gəlir. Poeziya bölümündə Sezai Karakoçun “Yağmur duası” poeziya sevərlərə dəyərli bir ərməğan olur. Feyza Aras “Sanrı”, Mehmet Ali Kalkan “Qırmızılar”, İhsan Tevfik “Gərəyi düşünüldü”, Yasin Mortaş “Saklanbaç sözlüyü”, Hamit Oral “Ağac”, Hüseyn Çolak “Dünya ləkəsi” şeirləri ilə oxucuları salamlayır. Ramazan Kahramanın “2021-ci ilin indeksi” adlı biblioqrafik göstərici isə oxucuda Türk ədəbiyyatı”nın ötən ilki fəaliyyətini bütöv halda oxucunun gözləri önündə canlandırır və ədəbi ortamı izləməyə geniş imkan yaradır. Ötən ay Türk Ədəbiyyatı Vəqfi Başqanı əziz Sərhat Kabaklının və Türk Ədəbiyyatı Dərgisinin Baş redaktoru, Ədəbiyyatımızın fədakar təbliğatçısı İmdat Avşarın Bakıya səfəri çərçivəsində təltif olunduqları mükafatlar dərginin 50 illik yubiley ərəfəsinə bir ərməğan olmaqla yanaşı həm də mədəniyyətimiz və ədəbiyyatlarımız arasında mənəvi bağ oluşdurur. Ocak sayını oxuduqca Dərgidə yer alan araşdırmaların məntiqiliyi və elmi səviyyəsi, bir-birindən maraqlı informasiyaların dərin məna tutumu, bədii əsərlərin: hekayə və şeir güldəstəsinin poetik ifadə özəllikləri, elmi-publisistik mətnlərin, müsahibələrin xüsusi bir nizamla düzülüşü, dərginin məsuliyyətli baş redaktorla bərabər yüksək peşəkarlıqla çalışan yaradıcı heyətinin yorulmaz əməyini gözlərimiz önündə sərgiləyir. Bu, illər boyu da belə olmuşdur, bu gün də belədir, yarın da belə olacağı mütləqdir. Müxtəlif mövzulara müraciət etməsinə baxmayaraq araşdırılan hər bir mövzunun, aparılan hər bir müsahibənin, elmi-publisistik məqalənin, bədii portret yazının bütövlükdə maraqlı bir ədəbi mənzərə yaratdığı dərginin hər bir səhifəsində zərgər dəqiqliyi ilə çalışan yaradıcı redaksiya heyətinin gərgin əməyinin, yüksək həssasiyyətinin və böyük zəhmətinin uğurlu nəticəsi kimi “Türk ədəbiyyatı”nın bütün sayları kimi yubiley buraxılışı olan Ocak sayı da, gələcəkdə görüşümüzə gələcək Şubat sayı, Mart sayı, Nisan sayı da… ədəbi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanacağına inanır, başda dəyərli böyüyümüz Sərhat Kabaklı, Ustadım İmdat Avşar olmaqla; bütün redaksiya heyətini – Prof.dr. Ömür Ceylan, prof.dr. Tuba İşınsu Durmuş, prof.dr. Mesut Şen, prof.dr. Alaattin Karaca, doç.dr. Gökhan Tunç, dr. Necati Tonga, yazar-şair A.Yağmur Tunalı, Saadet xanım Örmeci, Enver Uğur Aykol, Atilla Ceylan və Halit Baykalın şəxsində bütün dostlarımızı gönüldən təbrik edir, Azərbaycandan qucaq dolusu salamlar və sayğılar göndərir, dərginin gələcək fəaliyyətində başarılar diləyirəm! 

Müəllif: Xəyalə ZƏRRABQIZI

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

XƏYALƏ ZƏRRABQIZNIN YAZILARI


“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir