Naxçıvan Dövlət Universitetinin professoru,
pedaqogika elmləri doktoru,
Əməkdar müəllim
dr.zarifbabayeva@gmail.com
TƏBİƏT ELMLƏRİNİN ÖYRƏTMƏ-ÖYRƏNMƏ PROSESİNDƏ STEM
STEM – hər yerdədir, həyatımızın bütün sahələrini əhatə edir
STEM = xəyal, dizayn düşüncəsi, yaradıcılıq, əməkdaşlıq, yenilik, inkişaf
Bütün dövrlərdə cəmiyyətdə baş verən sosial-iqtisadi inkişaf, ideoloji baxışlar digər sahələr kimi təhsil sahəsində də kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərinə səbəb olmuşdur. XXI əsrin təhsil islahatlarının cəmi və hələlik pik səviyyəsi kimi qəbul edə biləcəyimiz STEM təhsili tədrisin keyfiyyətinin artırılması ilə kifayətlənməyib, öyrənilən biliklərin məhsula çevrilməsində mühüm rol oynayır. Bunun üçün isə yaradıcı düşüncə, xəyalpərəstlik və fərqli yanaşma tələb olunur. İnkişaf etmiş ölkələrin təhsil və digər sahələrində böyük yatırımlarla inanılmaz nailiyyətlər qazanılmaqdadır. Bunun üçün öyrənən və öyrədənlərin lazımi şəraitlə təmin edilməsi və fikir-düşüncə azadlığına xüsusi önəm verilir.
3D printerlərdən, ……… və s. başlayaraq, inşaat sahəsində istifadə edilən nəhəng robotlaradək artıq həyatın bütün sahələrində STEM-in müdaxiləsinə rast gəlirik. Buraya gözdən əlillər üçün hazırlanmış smart əl ağacını, xeyriyyə məqsədi ilə aşağı maliyyətlə əldə edilmiş protez əlləri, ekoloji təmiz məhsulların yaradılmasını, geri dönüşüm məhsullardan istifadəni və s. daxil edə bilərik. Həm də bu məhsulların bəzilərini məktəb və lisey yaşlı məktəblilər, tələbələr dizayn etmişlər.
Təbiət fənlərinin: fizika, kimya, biologiya, tibb, coğrafiya və s. tədrisində STEM metodundan səmərəli istifadə də böyük uğurlar qazanır. Meşəliklərin yanğından qorunmasında istifadə edilən qurğular, ağıllı evlər, sağlam yaşam üçün düzgün gübrələmə sisteminin yaradılması, apteklər üçün ağıllı dolablar, smart əyani vəsaitlərin hazırlanması və s. kimi həyatın bütün sahələrinə nüfuz edərək yaşamı asanlaşdıran imkanlar yeni yanaşmanın bəhrələridir.
Bütün deyilənlərin fonunda xüsusilə təhsil sahəsində görüləcək işlər hələ qarşıdadır. Bu işlərə STEM müəllimlərinin, şagird və tələbələrinin hazırlanması, onların peşəkarlıq səviyyələrinin artırılması, lazımi şəraitin yaradılması da daxildir. Yalnız bu işdə bütün məsuliyyət təhsil müəssisələrinin üzərinə düşməməli, təhsilalan və təhsilverənlər özləri də yenilikləri tətbiq edib öz işlərində dönüş etməlidirlər. Zaman gözləmir. Biz bəzən sabaha düşünməyi planladıqlarımız işlər bu gün artıq məhsula çevrilərək ictimaiyətə çatdırılır. Sürətlə inkişaf edən texnika və fənn bilimlərinin köməyi ilə daim yenilənməli və zamanı qabaqlamalıyıq. Əks halda başqalarının çox az maliyyə ilə yaratdıqlarını çox yüksək qiymətlərlə əldə etməyə məhkumuq.
– STEM müəllimi, STEM şagirdi, STEM tələbəsi, STEM təlimçi, STEM mərkəzləri dedikdə əslində gözlənilənlər nədir?
- Baza təhsilindən, ənənvi təlimdən, interaktiv-konstruktiv təlimdən nə ilə fərqlənir STEM təhsil modeli?
- XXI əsr STEM müəllimindən gözlənilənlər nələrdir?
Bu kimi sualların konkret cavabı olmadığı kimi, yeni dövr təhsil sahəsinin qarşısına qoyulan tələblərin öhdəsindən səmərəli gəlməyin də yolları konkret deyil və öyrəndiyimiz heç bir yöntəm, fəaliyyəti etalon kimi qəbul etməməliyik. Bu sualara cavab vermək, zamanın tələbatını ödəmək üçün hər gün inkişaf üçün yeni ideya və bacarıqları, yaradıcılıq potensialımızı artırmalıyıq. Tənqidi-məntiqi düşüncə ilə yanaşıb öyrəndiklərimizi ipucları kimi qəbul edərək daha təkmil, boşluqları dolduran ideya və məhsulların yaradılmasına çalışmalıyıq. Əsl inkiaf o zaman baş verir ki, təkrarçılıq və kopyaçılıq etmədən yeni ideya və bacarıqlar qazanılsın. Bu zaman ya olanı təkmilləşdirmək, yaxud da olmayanı yaratmaq üşün ideya və yaradıcı düşüncəyə, bacarığa sahib olmaq mümkündür. STEM-in prinsiplərindən olan konstruksiya, dekonstruksiya bu məqsədə xidmət edir.
XXI əsr bacarıqları dedikdə məhz bu istiqamətdə görüləcək işlər nəzərdə tutulmuşdur. Bilik-bacarıqların artırılması üçün isə təməl bacarıqların inkişafı, yenilənməsi, fikir və təcrübə mübadiləsi əsas amillərdəndir. Bunun üçün müxtəlif onlayn-offlayn vebinarlar, təlim və konfranslardan faydalanmaq lazımdır. Qatıldığım onlayn təlimlər, internet üzərindən apardığım tədqiqatlardan faydalanaraq biologiyanın tədrisində STEM metodundan istifadə bu il həm tələbələrin motivasiyasını artırdı, həm də universitet rəhbərliyinin, həm də Naxçıvanda keçirilən STEAM təhsil festivalında böyük rəğbət ğördü, eləcə də yenicə qayıtdığım konfrans iştirakçılarının marağına səbəb olaraq işlər haqqında əlavə izahatlar istəndi.
Qeyd edim ki, 2-3 İyul 2022-ci il tarixlərində İstanbul İbn Haldun Universitetində STEAM müəllimlərinin III Beynəlxalq Konfransı (III. Uluslararası STEM Öyretmenler Konferansı – 2-3 Temmuz-Türkiyə) öz işini bitirmşdir. Konfransda “XXI əsr STEAM müəllimlərindən gözlənilənlər” (“XXI. Yüzyıl STEM Öyretmeninden Beklenenler” (Sözlü bildiri Sunumu. 2-3 Temmuz 2022. İbn Haldun Üniversitesi Türkiyə – STEM PD) mövzusu ilə iştirakım bir sıra layihələrə dəvət almağıma səbəb oldu. Layihələr içərisində Erasmus+ layihəsi də vardır. Sevindirici haldır ki, III kurs Biologiya müəllimliyi ixtisası tələbələrinin hazırladıqları ağıllı əyani vəsaitlər və digər mövzularda hazırladıqları işlər konfransda iştirak edən digər fənn müəllimlərinin diqqətini cəlb edərək yüksək qiymət verildi. Konfransın II günü maraqlı təqdimatla çıxışımın böyük marağa səbəb olması məni bu istiqamətdə yeni işlərə həvəsləndirdi. Təqdimatda tələbələrin hazırladıqları ağıllı əyani vəsaitlər və digər əl işlərinin nümayişi auditoriyanın diqqətini çəkərək müxtəlif suallarla müzakirələr keçirilmişdir.
Yenicə siqnal nüsxəsi çapdan çıxmış XXI əsr bacarıqları – STEAM təhsil metodu adlı dərs vəsaitim də maraqla qarşılandı və müzakirəyə qoyularaq qüksək qiymətləndirildi.
Konfransda dünyanın müxtəlif ölkələrindən fərqli mövzularla çıxış edən fənn və mühəndislik sahəsindən olan mütəxəssislər maraqlı təqdimatlar, praktik çalışmalar və vorkshoplarla yaddaqalan işlər nümayiş etdirmişdir. Maraqlı işlər içərisində Yahya Ebrahimi Sadr’ın bizim də iştirakımızla təşkil etdiyi “Tüpdeki Genler (DNA Kolyesi) Atolyesi ve Elektroforez Atolyesi” çalışması da iştirakçıların rəğbətini qazandı.
Təqdimatlar içərisində təbiət elmlərinə həsr olunmuş işlər daha çox maraq doğurmuşdur. Paralel panellərdə Təqdimatlar, STEM Show Time / Playground / İnteractive Poster Session / TEM Expo, Workshoplar, Paralel atolyelerdə praktik çalışmalar, STEM Eğitimi uygulamaları IV Kitabı Yazarlar Toplantısı, Öyrənci Mərkəzi, Etkinlik Salonu / Fuaye və Açık Alanlarda rəngarəng işlər nümayiş etdirilmiş, Dəyərləndirmə və Kapanışla konfrans sona çatmışdır.
Həmçinin Azərbaycanın Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Masallı və digər bölgələrindən də orta məktəb müəllimləri, şagirdlər, müxtəlif təlimçilər iştirak etmişdir. Azərbaycandan qatılan nümayəndələrimizin tam heyətlə səhnədə mükafatlandırılması qürurverici idi. İstənilən sahədə çalışan XXI əsr insanı yeniliyi, dəyişikliyi, yaradıcılığı artıq başqasından gözləməməli, öz əməlində və düşüncəsində yeniliklərə şərait yaratmalı, xəyalını məhsula çevirməyi bacarmalıdır. STEM metodu məhz bu istiqamətdə inkişaf edənlərə yol göstərir ki, gələcəyin peşələrini də STEM metodu diktə edəcəkdir.
Müəllif: Zərövşən BABAYEVA
PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ
PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”
PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI
YAZARLAR.AZ
===============================================
<<<<<< WWW.USTAC.AZ və WWW.BİTİK.AZ >>>>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru