www.USTAC.az

Gülbəniz Heydər qızı Abbasova. ANA URƏYİNİN SƏRHƏDDİ YOXDUR…

Mart 2, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ANA URƏYİNİN SƏRHƏDDİ YOXDUR…
Ana mövzusu çox dərin və incə bir mövzudur.İlk nümunələri çox qədimlərə gedib çıxan şifahi xalq ədəbiyatımızın müxtəlif janr-bayatılarda, ağılarda,nəğmələrdə və s. rast gəlirik.
Əziziyəm mərd ana,
Sözunu dedim mərdana
Qarabağa dönməsəm
Oğul deməz mərd ana!
Azərbaycanın bir parçası olan Qarabağın anaları neçə nəsillər böyütmüş, Azərbaycana Şükufə Mirzəyeva,Sara Qədimova, Mirvari Dilbazi və.s. kimi görkəmli səxsiyyətlər bəxş etmişdir.
Tarixən Şah Qacardan başlayaraq işğalşçılar Qarabağ analarına çox ağrı-acı yaşadıblar. “Xarı bülbül” əfsanəsi ilə yaranan fikirlər Qarabağ analarının taleyinə bir misaldır.Qırxqız dağı kimi adı tarixə düşən toponimlərimiz ipək kimi həlim təbiətli analarımıza olan hörmətdən yaranmışdır. Əsrlər boyu Qarabağ anaları ürəklərində bir nisgil, bir ağrı daşımışvə bacardıqları qədər Azərbaycanın harayına səs vermişlər.
Qarabağın dilbər guşəsi olan Gülablının anaları Qızılqaya kimi uca, Nur bulağı kimi təmiz,pakdırlar.Gülablı qadınları bir zamanlar xoşbəxt idilər.Qarabağ müharibəsi bu xoşbəxtliyi onların əlindən aldı.Qarabağ anaları haqqında çəkilən filmlərdə onların Vətən həsrətini görmək olur.
Bu gün haqqında qələmə aldıqım Ana gözəl Qarabağın dilbər güşəsi olan Gülablıda yaşamış Səyyarə anadır. Qarabağ aşıqı Xaspolad Coşqunun ömür-gun yoldaşı Səyyarə xanım Mirzəliyevadır. Uzun sürən Qarabağ müharibəsi və ondan sonrakı 30 illik ayrılıq dövründə vaxtaşırı müsahibim olan bu ana Qarabağ analarının bir timsalıdır.
Təbiətən Səyyarə ana kövrək bir insan olub. Kəsdiyi çörəyin,daddığı duzun qədir-qiymətini həmişə uca tutardı.Uzun illərdən bəri tanıdığım Səyyarə ana uşaqdan böyüyə kimi hamının hörmətini qazanmışdı.Ürəyində Allah xofu olan,mərhəmətli,elin xeyir-şərinə yarayan gözəl bir insan idi Bu qadın! Bu ana mənim qəlbimdə alicənablığı, xeyirxahlığı ilə ağbirçək adına da hörmət, izzət gətirib.O saflıq, insanlıq nümunəsi kimi özünə əbədi yer tapıb.
Əgər bir vaxtlar Gülablının yaraşığı gül-çiçək,bülbüllər olubsa, həyatımızın yaraşığı isə analardır.Anası olmayan ev suyu sovulmuş dəyirmana bənzəyir. Bütün başımıza gələnləri yoluna qoyan analardır,onların fəhmi-fərasətidir.Anaların əli ilə ömrümüz mənalanır.
Vaxtilə görkəmli ədibimiz Y.V.Çəmənzəminli yazırdı ki, XVIII əsrdə İbrahim xan Şuşada doğulan hər bir oğlan uşağına Abdal-Gülablı kəndindən dayə və süd anası tutmaq barədə fərman veribmiş.Bu fərmanın anlamı böyükdür. Belə ki, fərman oğlan uşaqlarının hünərli olmasında Qarabağ analarının südünün ecazkar gücündən xəbər verirdi.
Səyyarə ana eldə,obada tayı-bərabəri olmayan oğulların anası olmuşdur.O,Gülablı kəndinin ilk qadın ziyalılarından biri idi. Gülablıda doğulmuş və kənd idarəsində uzun müddət mühasib işləmişdi. Səyyarə ana elə kökdən böyümüşdü ki,bu kökdən qol budaq atanların hamısı Vətəninə,xalqına, el-obasına layiqincə xidmət göstərmişdilər.
Gülablı Qarabağın kiçik bir guşəsi idi.Özü gözəl, havası səfalı, insanları çox zəhmətkeş,mehriban idi. Hər yandan Qarabağ bülbüllərinin cəh-cəh səsi eşidilirdı.
1992-ci ilə qədər toy-büsat Gülablı kəndinin bəzəyi idi. Amma bu rahatlıq,şən həyat uzun sürmədi, sanki gözə gəldi.Toyların səsini güllə, mərmi səsləri əvəz etdi.Göz yaşları, ana-uşaq fəryadları bir-birinə qarışdı. Əzəldən Abdal-Gülablı camaatının qəlbində hörmət qanamış Nofəl Mirzəliyev Səyyarə ananın böyük oğlu idi. Müharibə başlayan gündən etibarən kəndinin namərd ermənilər tərəfindən hücumlara məruz qalması Nofəl müəllimi çox narahat edirdi.O zaman ərazi müdafiə dəstələri yaradılması haqqında dövlətimiz qərar verəndə, kənddə uşaqdan-böyüyə hamı gözünü Nofəl müəllimə dikmişdi. Nofəl müəllim kəndin sədri kimi bütün qeyrətli oğulları Vətənin müdafiəsinə qaldırdı. Kişi qeyrətli Səyyarə ana daim deyirdi ki,Vətən, torpaq qarşısında hamımızın borcu var.Ovladlarının hamısı Səyyarə ana üçün əziz idi. Ancaq, onun, Nofələ olan məhəbbəti sankı qəlbinin dərinliyə varmışdı.O, bu sevgini heç kimsəyə bəlli etmirdi.
1992-ci ilin sentyabrında kəndin üstünü qara buludlar aldı və kənd quduz ermənilər tərəfindən işğal olundu.O gündən bəri hər gün Nofəl müəllim Xındırıstanda yerləşən kənd idarəsində kəndin xilas olunması üçün əlindən gələni edir,bütün gününü idarədə keçirirdi.O, həmişə Səyyarə anaya deyirdi ki: – Anacan,evdə qalmağa mümkünat yoxdu,vəziyyət çox ağırdı.Səyyarə ana çox həyəcanlanır,canına qara fikirlər gəlirdi.
Günlərin birində Nofəl anasına mən bu gün mütləq getməliyəm dedi. Oğlunun qəfil sözlərindən Səyyarə ana yerindəcə quruyub qaldı. Sankı oğlu ilə son görüş olduğunu ana hiss edirdi. Nofəl müəllim doğmaları ilə vidalaşıb yola düşdü.Ölüm onu qarabaqara izləyərək Nəvaidə haqladı.Qəzaya uğramış maşın Nofəl müəllimə ağır xəsarət yetirmişdi.Onun son sözləri:Kəndimiz…..Ana!… oldu.
Ana el-obada tayı bərabəri olmayan oğlunu itirmişdi. Amma yenə də dözümlü idi Səyyarə ana! Oğul itgisi onun vüqarını sındırmadı,urəyi sızlasa belə özünü möhkəm tutmağa çalışdı kı,elinin anaları ona baxıb sinsiməsinlər.
Oğul həsrəti çəkdi illərlə ağbirçək ana!! Ürəyindən çox şeylər keçirdi Səyyarə ananın.Səyyarə ana oğlunun əzəmətli duruşunu, məğrur yerişini unuda bilmirdi. Bir zamanlar Ana,Vətən sözlərinə hay verən oğulların anası həsrətindən yanıb yaxılırdı. Kəndin gözəl günlərində Nofəl müəllim camaatın, xalqın xeyir-şərinə çox yarımışdır.O, öz torpağında yaxşı iz qoyub getmişdir. Bir sözlə insanpərvərliyi ilə şərəfli bir ömür yaşamışdır. Kəndin bütün adamları Səyyarə ananın,onun övladlarının xətrini çox isdəyirdilər. Həyatda bütün anaların böyüklüyü var.Qarabağın el ağbirçəyi Səyyarə ana isə tamam başqadır. O həmişə daim ucalıqda yaşayacaq. Xatirimdədir “Xocalı faciəsi” zamanı Abdal Gülablıya 300 faciə qurbanı pənah gətirəndə Səyyarə ana hönkürtü ilə ağlamışdı.Ayaqıyalın,köməksiz vəziyyətdə sağ qalanlara Səyyarə ana sığınacaq,əyin-baş vermişdi.Onların çoxunun xərclərini öz üzərinə götürmüşdü.
O, nisan üzüyünü, sırğasını, başqa zinət şeylərini müdafiə fonduna vermişdi.Səyyarə ana sabaha ümidini heç zaman itirmirdi. Bilirdi ki,Azərbaycan xalqı öz torpağını heç vaxt yağı əlində qoymayacaq.
Ağarıb saçların Səyyarə ana
Gümüş çələngitək düşür çiyninə
Nə edək taleyin tərəzisinə
Çox görüb,çox çekib,çox itirmisən.
Son müsahibələrimizin birində Səyyarə ana hönkürərək ağladı.Mən yaxşı bilirdim ki,bu hönkürtü itirdiyimiz o gözəl cənnət torpaqlarımıza, şəhid oğullarımıza görə idi.
Onun bir arzusu var idi:torpağının azad olunması.2020-ci ilin noyabırında o, bu xoş xəbəri eşitdi.Ana hələ də dərin iztirab və həsrətlə TV-yə azad olunmuş kəndinə baxdı.Oğlunun yoxluğunu duysa belə,yenədə onun yolunu gözləyən ananın kədəri öz əksini tapmışdı.
2022-ci ilin fevralında ananın ölümü onu sevən doqmalarının,qohum- qonşularının ürəyini sızlatdı….
Əbədiyyət dünyasına qovuşdu Səyyarə ana .Uzun illər qəlbində oğul nisgili, Vətən həsrıtli Səyyarə ana əbədəyyətə qovuşdu Son mənzilə nəvələrinin çiynində getdi……. Ağdamın Quzanlı qəbristanlığında dəfn olundu. Bu yaxınlarda Səyyarə ananın vəfatının ildönü qeyd olundu.Onun məzarı önündə dayanan qızları analarının vaxtilə dediyi sözləri xatırlayıb,hönkür-hönkür ağladılar.
Torpağın azad indi
Bu nə bəlaydı Nofəl?
Sil gözündən həsrəti
Vətən azaddır Nofəl.
Belə analar kəndimizdə onlarcadır. Kişi qeyrətlli, igid dəyanətli, övladlarına həm ana, həm ata,həm qardaş olmuş analar…
Qarabağ müharibəsi analarımıza vurduğu fiziki və mənəvi yaralarla heç də öyünməsin.
Anaların ürəyi səma qədər sonsuzdur,məhəbbəti də,inamı da dözümü də dünyaya analar bəxş edib. Hər bir insanın qəlbində bu sonsuzluğun, dözümün özünəməxsusluğu vardır. Biz son məzaradək analara çox borcluyuq.Analar bütün dövrlərdə mütəfəkkirlərimiz tərəfindən də yüksək qiymətləndirilmişdir. Bu nöqteyi nəzərdən C.Cabbarlının, M.Müşviqin, M.Cəlilin “Ana” əsərləri ana obrazının tərənnümündə çox dəyərli əsərlərdir.
Sonda Qarabağ analarının əvəzsiz olduqlarını, bir daha müasir müharibələrin onlara bəxş etdiyi nisgilli həyata baxmayaraq mübariz olduqlarını söyləməkdir.
Səyyarə ana yerin behişt olsun,qəbrin nurla dolsun!! Qalan analarına isə can sağlığı arzu edirəm!!
Müəllif: Gülbəniz ABBASOVA,
Bakı, E.Əliyev adına 162 № li tam orta məktəbin tarix müəllimi.