Əzimov Səlim Köçəri oğlu 31dekabr 1929 cu ildə Ağdam rayonunun Novruzlu kəndində anadan olmuşdur. O,1937 ci ildə Novruzlu kənd 7 illik məktəbinin 1ci sinifnə getmiş, 1944 cü ildə həmin kənd məktəbinin 7 ci sinifni bitirmişdir. Əzimov Səlim Köçəri oğlu 1945 ci ildən 1949 cu ilə qədər Ağdam pedaqoji texnikumunda, 1949 cu ildən 1951 ci ilə qədər Ağdam 2 illik müəllimlər institutunda, 1952 ci ldən 1955 ci ilə qədər Bakı Dövlət Pedaqoji institutunda təhsil almışdır. O, əmək fəaliyyətinə 1951 ci ildə Novruzlu kənd orta və Pirzadlı kənd 7 illik məktəblərində müəllim, 1952 ci ildən 1953 cü ilə qədər Ağdam şəhərində “Lenin yolu” qazetinin əməkdaşı, 1954 cü ildə Novruzlu kənd orta məktəbində direktor müavini, 1955 ci ildən 1956 cı ilə qədər Bağbanlar kənd 7 illik məktəbinin direktoru, 1957 ci ildən 1965 ci ilə qədər Novruzlu kənd orta məktəbində direktor müavini, 1966 cı ildən 1993 cü ilə qədər Novruzlu kənd orta məktəbinin direktoru olmuşdur. Əzimov Səlim Köçəri oğlu 23 iyul 1993 cü ildə Ağdam şəhəri və bir neçə ətraf kəndləri işğal olunduqdan sonra ailəsi ilə birlikdə Bakı şəhərinə köçmüş və orada məcburi köçkün kimi məskunlaşmışdır. 1993 cü ilin dekabrından 2011 ci ilin sentyabr ayına qədər Bakı şəhərində olan 71 saylı Ağdam rayonunun köçkün tam orta məktəbinin direktoru olmuşdur. Ona,1983 cü ildə Qabaqcıl maarif xadimi , 2007 ci ildə Respublikanın “Əməkdar müəllim” fəxri adları verilmişdir. Əzimov Səlim Köçəri oğlu 2011 ci ildə yaşa görə təqaüdə çıxmışdır . O , “Müəllim ömrü”, “Kamillik zirvəsi”, “Yurd yeri”, “Hayat hekayələri”, “Ömür deyir yaşa hələ”, “Ağdama gedən yol”, “Ömrün işığı”, “Ömür keçir, gün keçir”, “Xatirələrdə yaşanan ömür” və “Əsrə bərabər ömür” adlı kitabların müəllifi olmuşdur. Onun Böyük Vətən Müharibəsi illərində arxa cəbhədəki fəaliyyətlərinə görə “Rəşadətli əməyə görə”, “Əmək veteranı” medalları ilə təltif olunmuş, Mediada fərqləndiyinə görə də “Media mükafatı”, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı olmuşdur. Ailəli idi, 4 oğlu, 1 qızı, 13 nəvəsi, 7 nəticəsi var. Əməkdar müəllim 56 il fasiləsiz məktəb direktoru vəzifəsində çalışmışdır. Əzimov Səlim Köçəri oğlu 3 dekabr 2020 ci ildə 91 yaşında vəfat etmişdir. Allah rəhmət eləsin,ruhu şad məkanı cənnət olsun.
31 Dekabr – Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il münasibətilə Zaur Ustacın bayram təbriki
Əziz Soydaşlar!
Dünyanın dörd bir yanında bu dili yaşadan, Dildarlar! Sizi 31 Dekabr – Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il – 2024-cü il münasibətilə səmimi-qəlbdən təbrik edirəm. Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gününü ən yüksək səviyyədə bayram kimi qeyd etmək xalqımızın ictimai fikir tarixində əlamətdar bir hadisəyə çevrilmişdir. Hər birimiz üçün əziz və doğma bayram olan Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü dünyanın müxtəlif qitələrində yaşayan soydaşlarımızın birliyinin yaradılması məqsədilə Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Bu barədə ilk qərar 1991-ci ilin dekabr ayının 16-da ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Naxçıvan Ali Məclisində qəbul edilmiş və artıq uzun illərdir ki, dünya azərbaycanlıları bu günü ümummilli birliyin, həmrəyliyin rəmzi kimi yüksək səviyyədə qeyd edirlər. Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gününün təsis edilməsi həm də müxtəlif ölkələrdə yaşayan həmvətənlərimiz arasında siyasi-iqtisadi, mədəni münasibətlərin genişlənməsinə imkan yaratmışdır. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 2001-ci ilin noyabr ayında Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının I qurultayı, 2006-cı ildən isə möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə dünya azərbaycanlılarının ardıcıl olaraq növbəti qurultayları keçirilmişdir. Yola salmağa hazırlaşdığımız 2023-cü il sosial-iqtisadi sahədə qazanılan uğurlarla zəngin olsa da tarix salnaməsinə qəti Zəfər ili kimi daxil olmuşdur. Azərbaycan Ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyini qeyd etdiyi ildə Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında öz dövlət suverenliyini tam bərpa etdi. Qarşıdan gələn 2024-cü və digər növbəti illərdə tikinti-quruculuq işləri aparılacaq, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramında nəzərdə tutulan işlər uğurla yerinə yetiriləcək! Azərbaycan hamımızın gözü qarşısında yenidən qurulur! Hörmətli Soydaşlar! Bu bütöv Azərbaycan hamımızın vətənidir! Biz hamımız bu yurdun övladlarıyıq! Sizi bir daha 31 Dekabr – Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il münasibətilə ürəkdən təbrik edir, hər birinizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, ailənizdə xoşbəxtlik və firavan günlər arzulayıram!
Şair Azər Laçınlı ilə dağ qonşusuyuq, Xoşbulaq yaylağında, Qoşqar dağının ətəyində. Sazlı-sözlü bir adamdı, dağa aşiqdi. Laçın həsrətini Xoşbulaqda özünə bir kümə qaraltmaqla ovudub. Tez –tez mənə deyir- əlini uzadıb Qoşqarı göstərərək- Qoşqar dağının o üzü Kəlbəcərdi, bir az gedirsən Laçındı, sağa dönürsən, bir az da düz gedirsən, bir yal var, onu aşırsan, dərəni keçəndən sonra soldakı kənd bizim kənddi, Şeylan- Sonra addımları ilə o yana bu yana gedir, nəyisə göstərir- Qəşəm müəllim, yüz addım gedirsən qarşına çıxan ilk ev bizim evdi.
Evlərinin yerini göstərənəcən Azər nə qədər əli və ayağı ilə uzun yollar çəkir. Yorulmaq bilmədən. Əslində yol şairidir Azər. Onun şeirlərində yol vətəndir. Görün, nə deyir:
Yol tanıyır Azər yatan məzarı
Bir misrada Azər öz həyatını tam şəkildə verə bilib. Məhz yol məzarı tanıyırsa, demək, onun məzarının başı adamla dolu olur, yol tapdanır, yaşayır. Tapdanmasa, lələkləyir, ölür. Əgər Azər desəydi, məzarımı adamlar tanıyır, bu artıq hamının bildiyi və dediyi publisistikadır. Azər “yol”sözünə insan nəfəsini, sevgisini, düşüncəsini yerləşdirib. Məncə, şairlik də elə burdan başlayır. Və yaxud başqa bir misrada Azər yenə yolu qaralayır.
Ağ günlərə yollar keçir qaradan
Türk düşüncə tərzində qara böyük mənasını ifadə edir.Məşhur İran şairi Söhrab Sipehri yazır ki, qarada nə qədər rəng ölür. Əslində qarada neçə rəng yaşayır.Həqiqət saf qaranlığın içindədir. Qara saç olmasa, saçlarımız ağarmaz, ağlıq qaradan keçir. Aşıq Ələsgər deyirdi ki, “Qşda dağlar ağ geyinər, yaz qara” yəni yaşıllıq, göylük qaranın içindədir. Allahın həqiqəti də qaranlığın bətnindədir, Günəş, işıq aldadıcıdır. Əsas saf qaranlıqdır. Azər bu cür informasiyalardan keçərək öz “həqiqətini” ortaya qoyur və bütün hadisələrin qaradan keçdiyini deyir, o cümlədən, yolun da…
Azər daim axtarışlara meyl edən şairdir. Obrazları dəqiqdir. Insanda elə cizgilər tapır ki, istər-istəməz dodağın ləpələnir. Aşağıdakı şeirə baxaq:
Adama rast oldum, tapmadm çıxış, Şimaldır, bir cizgi üzündə yoxdur.
Insanın “cizgiləri” ilə yaxşı adam olmasını dəqiq ifadə edən bu iki misra göstərir ki, Azər bura qədər müəyyən bir yaradıcılıq yolu keçib. Yaxşılıq insanın ən başlıca cizgilərindən biridir. Heç olmasa bəd ayaqda ondan yapışmaq olur. Elə bir insana rast gəlirsən ki,onda heç bir cizgi tapa bilmirsən, şümaldır. Azər insanı ağaca bənzədir. Ağacın budaqları onun yaxşılıqlarıdır, cizgilər isə insanın.
Azər obrazlar şairidir, sadəcə bunu ayırıb seçmək gərək. Çünki onun saz havası üstündə yazdığı və oxuduğ şeirlər obrazlar sətənətini, xüsüəsən bədiilik qüdrətini kölgədə qoyur. Bununla da onun modern şeirləri kölkədə qalır. Bəzən elə blirlər ki, Azər sadəcə bir xalq aşığıdı.
Bur şeirdəki materillar əsasən aşıq şeirinə aid elementlərdir. Ilmə, buta, eşq, duman, dərə, bərəkət, top və sair aşıq şeirimizdə çox işlənən, xüsusən heca və gəraylı “tikintisində” istifadə olunan ifadələrdir. Azər bu ifadələri bir yerə yığıb aşıq şeir formasından çıxararaq yeni bir xətt yaradır və bununla dünya şeirinə çıxır. “Dumanın ilməsi bərəkət sapı” misrası Azəri umumilikdən azad edir və onun fərdı yaradıcılıq stixiyasını təsdiqləyir.”budaq sinəsəsində tumurcuq topu” misrasında tumurcuğun topa bənzədilməsi gözlərimiz qarşısında tablo yaradır. Biz bu səhnəni dəfələrlə görmüşük, ancaq tumurcuğa top demək heç vaxt ağlımıza gəlməyib.
Bilirəm ki, Azər ona aşıq şair deyəndə bir qurur hissi keçirir. Agər onun şair adının yanından “aşıq” sözünü müvəqqəti silsəm, bilirəm ki, məndən küsər. Mənim fikrimcə, başqa aşıqlardan fərqli olaraq Azər modern şairdir. Aşağıdakı ifadəyə baxın:
Sülh küləyi vətən daşın darasın
Vətən daşını sülh küləyinin daraması ifadəsi ən gözəl orjinal ifadədir. Mənə elə gəlir ki, ədəbiyyatımızda az şair olar ki, sülh istəyini bu cür ifadə edə bilsin..Vətən daşını güllə də daraya bilər, bir az dərindən düşünsək, vətən daşı insan da ola bilər. Amma bütün məqamlarda şairin arzusu budur ki, daramaq və daranmaq məsələsində ancaq əsas rolda sülh küləyi olsun. Şair “daramaq” sözünə görə “sülh” sözünə “külək” sözünü qoşub. Və gözəl də alınıb.
Şairin əksər şeirlərində qəm – kədər öz atını dördnala çapır. “Dördnala” sözünü ona görə deyirəm ki, Azər atları çox sevir, həm də çox yaxşı tanıyır və at onun şeirlərindən bir obraz kimi keçir. Aşağıdakı şeirə fikir verək:
Xoş günləri qürbət eldə çağırdım, Qəm tez uçub yuva qurdu sinəmdə.
Çünki şairin sinəsi həmişə qəm yuvasıdır. Bu, elə qəm ki, bunun həzzi bütün sevinclərdən üstündür. Şair qəmi daha da çox sevər, çünki bu qəmin müqabiləndə demək, hardasa bir mövcud olan gözəl bir düyğu var, insan var, bir sözlə, ayrıldığın böyük bir dünya var, “mən” var. Əgər bu qəm olmasaydı, axtardığın “O” da olmazdı. Qəmin şirinliyi hardasa, bir “mən”in olmasının təsdiqi kimi deyilmi? Aşağıdakı şeirdə də…
Yayda uca zirvə ağ görünsə də, Güllər köynək yırtar qar ətəyində.
Azər həqiqətin lövhəsini o qədər gözəl yaradır ki, bəzən aşıq şeirinin hazır və köhnəlmiş qəlibləri ona fikrini tam ifadə etməyə imkan vermir. Şair dağın başındakı qarı köynəyə bənzədir və çiçəklər də bu köynəyi yırtır.Yəni həyat bu şeirdə var gücü ilə çırpınır. Gül və qar anlayışı 15 yaşlı qızın sinəsinə bənzədilir.Təbiətlə insanın oxşarlığı şair qələmində orjinal bir şəkildə sərgilənir.
Bir gün görəcəksən eşqimiz mənlə, O son mənzilimə getdi, ay gedən.
Azərin mütaliəsi sazla bağlıdır. Onun kitabı sazın pərdəsi və havalarıdır. Amma o, bu havaları aşıq kimi yox, şair kimi hiss edir. Azər başqasının sözünü oxuyan aşıqlardan uzaqlaşır. Öz həqiqətinə enir. Biz bilmirik ki, bu “Ay gedən”nin adı nədir? Bu, kimdi, haradan gəlib, hara gedir? Min illərdir, gedir. Sarı Aşıqdan da gedib, Abbas Tufarqanlıdan da, İndi də Azərdən gedir. Və min llərdi o, öz həqiqətinə doğru addımlayır. Azərin əsas “işi” bu şeirdə budur ki, bu gedənin əvvəlinə bir “getdi” sözünü artırır. “O son mənzilimə getdi, ay gedən!” Bəli, hamı son mənzilə gedəcək amma o “ay gedən milyon il də keçsə, öz gedişində olacaq. Dünyaya gələn hər yeni şair bu “Ay gedən”i saxlamaq istəyəcək, amma o, dayanmayacaq.
İmperator I Nikolay onun güclü ordularını dəfələrlə məğlub etmiş qəhrəman sərkərdə ilə şəxsən görüşmək istəyirdi
İki rus sərkərdəsinin karyerasına son qoymuş azərbaycanlı general – II hissə
Şimali Azərbaycanın istilasını sona çatdırmaq istəyən çarizm 1826-cı ildə müxtəlif təxribatlarla İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarını, eləcə də Qacarlar dövlətini yeni müharibəyə təhrik etdi.
Savaşdan əvvəl əsgərləri qarşısında qısa nitq söyləyən general Sər Aslan Həsən xan and içdi ki, Qafqazda yaşayan din və dil qardaşlarını kafir rusların əlindən qurtaracaqdır. İlk döyüşlərdə general Həsən xanın qoşunları uşaq qatili, infanteriya generalı, Aleksey Yermolovun (1771–1861) komandanlığı altında olan rus ordusuna ağır zərbələr vurdular. Ruslar Tiflis istiqamətində geri çəkilməyə məcbur oldular.
Bu qələbənin təsirilə Şimali Azərbaycanda ruslara qarşı alovlanmış ümumxalq üsyanı, bəzi mənbələrə görə isə, əsl inqilab nəticəsində işğalçılar Azərbaycan torpaqlarından tamamilə çıxarıldılar. Uğursuzluqlardan qəzəblənmiş rus imperatoru Çar I Nikolay Holstein-Gottorp (1796–1855) infanteriya generalı A.Yermolovu ikiüzlü və riyakar adlandıraraq hərbi xidmətdən qovdu, onun yerinə Ukrayna kazakı general-adyutant (1829-cu ildən sonra general-feldmarşal) İvan Paskeviçi (1782–1856) təyin etdi.
1827-ci ildə general-adyutant İ.Paskeviçin böyük ordusu yenidən (artıq üçüncü dəfə) İrəvanı mühasirəyə aldı. General Həsən xan süvariləri ilə şəhərdən çıxaraq ruslara qarşı partizan müharibəsinə başladı.
Alman əsilli rus tarixçisi, süvari generalı Vasili Potto (1836–1911) yazırdı: “Həsən xan əmr verdi ki, əyalətlər viran, taxıl sahələri isə məhv edilsin, erməni (hay) kəndləri yandırılsın, sərdarın (İrəvan xanının) iradəsinin ziddinə əkinə su verən hər bir erməni (hay) və tatar (azərbaycanlı) öldürülsün. Hər rus (hərbçisinin) başına görə yüz rubl, hər (satqın) erməninin başına görə isə əlli rubl vəd etdi. Həsən xan şəhəri mühasirəyə almış korpus üçün ən təhlükəli döyüş əməliyyatları sisteminə keçdi”.
V.Pottonun (1836–1911) yazdıqlarının ardına nəzər salaq: “Həsən xanın enerjisinə və hərbi təcrübəsinə təəccüblənməmək mümkün deyildi. Paskeviçin ifadə etdiyi kimi o, özünün bu keyfiyyətlərilə şahzadənin (Abbas Mirzənin) tələm-tələsik hesablamalarını dəfələrlə üstələyirdi. Araz çayının sahillərində apardığı əməliyyatlarla kifayətlənməyən Həsən xan qarnizonun ruh yüksəkliyini və enerjisini saxlamaq üçün hər cür yolla özü haqqında xəbərləri qalaya çatdırmağa çalışırdı. İki-üç gün ərzində rus postlarında qalaya doğru irəliləyən yeddi casus tutuldu. Mayın 14-də isə Həsən xan bütöv bir süvari bölüyünü hücuma göndərdi”.
Araz çayının sahillərində qoşun starşinası (mayor) Verjbitskini və onun 300 nəfərə yaxın ukraynalı kazakını aldadıcı manevrlə pusquya salıb qılıncdan keçirən Həsən xan Qacar bunun ardınca düşmənin kommunikasiya xətlərinə güclü zərbə endirdi. Nəticədə ruslar İrəvanın mühasirəsini dayandırıb geri çəkilməyə məcbur oldular.
1827-ci il avqustun 17-də Şahzadə Abbas Mirzə Qacarın (1789–1833) və general Həsən xan Qacarın komandınlığı altındakı Azərbaycan ordusu Ukrayna kazakı, infanteriya generalı Afanasi Krasovskinin (1781–1843) başçılıq etdiyi rus qoşunlarını Acıdərə döyüşündə dəhşətli məğlubiyyətə uğratdı.
İşğalçıların 4.000-ə yaxın zabit və əsgəri (rus mənbələrinə görə, 24 zabit, 1130 əsgər) məhv edildi. Lakin rus ordusunun hərbi potensialı tükənmək bilmirdi. 1827-ci ilin sentyabrında onlar Sərdarabad qalasını mühasirəyə aldılar. Həsən xan özünü yetirərək müdafiəyə rəhbərliyi öz üzərinə götürdü. Generalın və onun mücahidlərinin inadlı müqavimətinə baxmayaraq ağır topların tətbiqi qalanın taleyini həll etdi. Həsən xan təslim olmayaraq döyüşçülərilə birlikdə mühasirəni yarıb İrəvan şəhərinə qayıtdı.
Sentyabrın 22-də ruslar İrəvana doğru irəliləyib 3 gün sonra şəhəri tamamilə mühasirəyə aldılar. İrəvan 7 gün ərzində şiddətli artilleriya atəşinə məruz qaldı. V.Potto (1836–1911) yazırdı: “İrəvan şəhərindəki bütün tikililər mərmi zərbələrindən dağıldıqdan sonra sağ qalmış əhalinin bir hissəsi Həsən xanın yanına gələrək təslim olmasını istədi. Həsən xan isə onlara söyüş və lənət yağdıraraq bildirdi ki, sonadək müqavimət göstərəcək”.
Nəhayət oktyabrın 1-də İrəvan şəhəri süquta uğradı. Lakin Həsən xan söz verdiyi kimi axıradək döyüşüb sonuncu gülləsi ilə rus ordusunun ober-auditoru Belovu uzaq məsafədən başından vurub öldürdü. Ardınca mühasirəni yarmağa çalışdı və rus hərbçilərilə əlbəyaxa döyüşə girdi. Lakin qüvvələr qeyri-bərabər idi. Ruslar çətinliklə də olsa Həsən xanı əsir ala bildilər. Rus çarı I Nikolay Holstein-Gottorp (1796–1855) bu hadisəni böyük sevinc və razılıq hissilə qarşıladı.
V.Potto yazırdı ki, “İmperator I Nikolay onun güclü ordularını dəfələrlə məğlub etmiş qəhrəman sərkərdə ilə şəxsən görüşmək istədiyini bildirərək tapşırdı ki, onu böyük hörmətlə Sankt-Peterburqa yola salsınlar. Lakin siyasi vəziyyət onun Sankt-Peterburqa gəlməsinə mane oldu”.
Ruslar, xüsusilə Ukrayna kazakı, general-adyutant (1829-cu ildən sonra general-feldmarşal) İvan Paskeviç (1782–1856) Həsən xanın hərbi şücaətini və vətənpərvərliyini yüksək qiymətləndirir, onunla ehtiramla davranırdılar. Həsən xan da öz növbəsində Əmir Teymurun (1336–1405) məşhur qılıncını Rusiya imperatoruna hədiyyə göndərdi.
Amma bütün bunlara baxmayaraq, Türkmənçay müqaviləsi bağlandıqda yalnız üç azərbaycanlı sərkərdə – Naxçıvan xanı Kərim Kəngərli, İrəvan xanı Hüseynqulu Qacar və onun qardaşı Həsən xan Qacar müharibə dövründə işğalçılara çox ağır zərbələr vurduqlarına görə Şimali Azərbaycandakı bütün əmlaklarından məhrum edildilər. Digər Azərbaycan xanlarına isə icazə verildi ki, buradakı varidatlarını satsınlar və ya özlərilə aparsınlar.
İgid sərkərdə Həsən xan Sər Arslan 1855-ci ildə Kermanda ürək xəstəliyindən vəfat etdi. O, İraqın Nəcəf şəhərində İmam Əli əleyhissəlamın (600–661) məqbərəsinin yanında dəfn olundu. General Həsən xan Qacarın öz xalqı qarşısında xidməti Qərbi Azərbaycanın istilasını 23 il yubatması, bizim və rusların hərb tarixində şanlı iz qoymasıdır.
Onun qələbələri iki ən qəddar rus sərkərdəsinin – general-feldmarşal İvan Qudoviçin (1741–1820) və infanteriya generalı Aleksey Yermolovun (1771–1861) hərbi karyerasına son qoymuş, Qafqazın müsəlman xalqlarını bu hərbi canilərin qanlı əllərindən xilas etmişdi.
Tarix boyunca məşhur Şah I Abbas Səfəvidən (1571–1629) sonra hay təhlükəsini, bu cılız xalqın iddialarının əsl mahiyyətini dərk etmiş və ona qarşı barışmaz mübarizə aparmış ikinci azərbaycanlı məhz general Həsən xan Qacar olmuşdur. Haylar bugün də Sər Arslan Həsən xan Qacarı özlərinin əsas tarixi düşmənlərindən biri hesab edirlər.
«И какую-то женщину сорока с лишним лет называл скверной девочкой и своей милою…», – так Сергей Есенин писал о своей жене, Айседоре Дункан. Их союз продержался всего три года. Постоянные скандалы и бурные выяснения отношений, тем не менее, были плодотворны для творчества. Их разделяло очень многое: языковой барьер (он не говорил по-английски, она знала по-русски несколько слов), 18-летняя разница в возрасте и менталитете. А объединяло то, что они были равновелики по силе таланта и популярности. Она была всемирно известной американской танцовщицей, он стал всемирно известным русским поэтом.
Роман Айседоры Дункан с Есениным был таким же недолгим, как и ее роман с советской властью. Она с восторгом приняла революцию 1917 г. и ожидала от нее больших перемен. Ее саму называли революционеркой, но в иной стихии – хореографии. Айседора Дункан танцевала без пуантов и корсета, в легких хитонах, босиком. Ее называли «живым воплощением души танца», а позже признали основательницей современного танца.
Впрочем, хореографию Дункан оценивали неоднозначно: ее танцевальную лексику часто называли скудной, говорили, что она слишком стара и тяжеловесна для танца и занимается в большей степени пантомимой.
В 1921 г. она написала наркому просвещения СССР Луначарскому: «Я устала от буржуазного, коммерческого искусства. Я хочу танцевать для масс, для рабочих людей, которым нужно мое искусство и у которых никогда не было денег, чтобы посмотреть на меня». В ответ Луначарский пригласил Дункан в Москву с предложением открыть танцевальную школу.
Когда Айседора отправилась в Россию, она ожидала чего угодно, только не того, что ей предсказала гадалка: в новой стране она выйдет замуж. Ей было 44 года, она никогда не была замужем. В тот вечер, когда 26-летний Есенин впервые увидел Айседору Дункан, она танцевала под «Интернационал» в красном хитоне, символизирующем победу революции. Они познакомились и специфически пообщались: все, что она сказала ему по-русски, – «золотая голова», «ангел» и «тщорт».
Дункан и Есенин поженились в СССР в 1922 г. Вскоре после этого они уехали за границу – танцовщица отправилась на гастроли по Америке и Европе. Но Есенина там представляли исключительно как мужа знаменитой Дункан, он много пил и не находил себе применения. Об Америке он написал: «Американцы – народ весьма примитивный со стороны внутренней культуры. Владычество доллара съело в них все стремления к каким-либо сложным вопросам».
Союз поэта и танцовщицы часто высмеивали, в Москве Айседору прозвали «Дунькой-коммунисткой», а в злых эпиграммах писали: «Есенина куда вознес аэроплан? В Афины древние, к развалинам Дункан».
В 1923 г. они расстались. Оба вскоре после расставания трагически погибли. Есенина нашли повешенным в гостинице «Англетер» (согласно официальной версии смерти), Айседора Дункан тоже вскоре погибла от удушья.
Она отдыхала в Ницце, и вечером 14 сентября 1927 года поехала кататься на своем шикарном Bugatti. Концы длинной шелковой шали развевались по ветру. Один из них вдруг попал на колесо автомобиля. Все произошло буквально за доли секунды – намотавшийся на колесо шарф убил Айседору, переломив ей позвоночник и порвав сонную артерию, словно стальной трос. «Великой босоножке» было 49 лет.
Имя Айседоры Дункан навсегда вошло в историю танца. Творчество Есенина оказало огромное влияние на развитие русской поэзии. Его стихи продолжают вдохновлять поэтов и читателей во всем мире.
Hələ b.e.ə.V əsrdə yaşamış qədim yunan tarixçi və coğrafiyaçı alimi Herodotun (b.e.ə.484-425) “Tarix” əsərində indiki Azərbaycan ərazisində Araks(Araz) çayının ətrafında yaşayan xalqları “Massagetlər” adlandırırdı.Herodot onları oxla, qılıncla, nizə ilə silahlanmış döyüşkən xalq kimi təsvir etmişdi. Massagetlərin qadın sərkərdəsi Tomris Xatunun Əhəminilər hökmdarı II Kiri məğlub etməsi və onu öldürməsini öz “Tarix” kitabında geniş təsvir etmişdir. “Massagetae” (Massaget) məfhumuna nəzər yetirək.Sözün 1-ci hecası “mas” latın dilində “kişi, adam”,2-ci heca isə, latın dilində ”sagitta” –“ox” sözündəndir.”Massagetlər” məfhumu “ Oğuzlar” mənasını bildirir.Həiqətən də qədim oğuzların inancı “ox” olmuşdur və etnos özünü inancın adı ilə adlandırmışdır.(İnancın-totemin tərifində də belə deyilir.) TOMRİS XATUNUN adı haradan gəlir?Ensiklopedik mənbələrdə Tomris (Tomiris) adı haqqında olan məlumatlara baxaq.Əsasən qərbin tarixçi-dilçi alimləri Massagetlərlə Persiyanın (İranın) müharibələrinin fonunda bu adın iraniskadan (qədim İran dili) adlanması haqqında təsvirləri irəli sürmüşlər.Alimlər Tomrisi qədim iran dilində Tahmirih kimi götürüb və bu sözün “tahma” “rayis”yəni “gözəl görünüş” kimi mənalandırıblar. Əgər biz Qədim Hun qəhrəmanlarının adlarının yunanlar tərəfindən adlanmasına fikir versək görərik ki , onlar Teomanı latın dilində “Deo-Teo” (d-t)-“Tanrının adamı-Tanrıqulu”; Atillanı “Tanrının qamçısı” kimi adlandırmışlar. Tomris (Tomiris) adına diqqət yetirək.Sözün 1-ci hecası”to” “Deo-Teo (d-t) məfhumundan “To” şəklini almış “Tanrı” sözüdür.2-ci heca “miris” latın dilində “mirus” sözü olub, “valehedici, heyrətamiz, möcüzəli, gözəl və s.” mənalarını verir.Tomris adı bütövlükdə latın dilində “Tanrının möcüzəsi”, “Tanrının gözəli”, “Tanrının fövqəltəbiisi” mənalarını bildirir. Tomrisi türkdilli xalqlar bu adın türk dilində “dəmir” sözündən yarandığını hesab etmişlər.Yunanlar da bu adın dəqiqliyini bilmədikləri üçün, Tomrisin Hun əsilli olduğunu nəzərə alaraq, onlar türk versiyasını qəbul edərək, onun bənzəri olan “Dəmir Qadın” kimi adlandırmışlar. Çox güman ki, gürcülər də öz qadın hökmdarlarını da bu addan bəhrələnərək Tamara adlandırmışlar. Yeri gəlmişkən əgər tarixdən danışırıqsa, onu mütləq dilçiliklə əlaqəli şəkildə öyrənmək daha da əhəmiyyətli olar.Gürcü hökmdarı Qurucu Davidin (“Qurucu” təxəllüsünü də ona Səlcuqlar vermişlər) qadını səlcuqlu Saruxanın (Sarı-ay Ayxan) qızı Quranxtun kimi tarixə düşmüşdür.Əslində bu onun əsl adı deyildir.Bu adın mənası “Quranın Xatunu” adının assimlatik formasıdır.Elə “gürcü” adının özü də “Qurucu” adından yaranmadır.
Əli bəy Azəri, “Zaur Ustac nasir kimi” (“BB” hekayəsi – böyük bir sahənin söz mənzərəsi), “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti, 11 fevral – 2023, say: 01-02 (135-136), s.7.
Zaur Ustac, “Hər gün nəfdir”, “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti, 11 fevral – 2023, say: 01-02 (135-136), s.7.
Zaur Ustac, “Yetmiş beşin mübarək, Ramiz İsmayıl”, “Xəzan” jurnalı, fevral – 2023, say: 02 (47), s.5-25.
Zaur Ustac, “Qarabağ sinəmdə açılan şırım” (Şair Budaq Təhməzin yaradıcılığı haqqında), “Xəzan” jurnalı, fevral – 2023, say: 02 (47), s.70-81.
Pərvanə Fərhadqızı, “Azərbaycanın Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev haqqında kitab nəşr olunub – fotolar”, “Yazarlar” jurnalı, Dekabr – 2023, say: 12 (36), s. 88 -92
*Davamı 2024-cü il siyahısında.
Antologiyalar – 2023.
“Qəhrəman Şuşam”, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 360 səh. Zaur Ustac s. 347-350.
“Söz çələngi”, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 416 səh. Zaur Ustac s. 395-400.
“Laçın bizi səsləyir”, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 392 səh. Zaur Ustac s. 374-378.
“Bütöv Azərbaycan bədii təfəkküründə Şuşa”, (antologiya) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 496 səh. Zaur Ustac s. 395-399.
“Gəlin gedək Ağdama” III hissə, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 544 səh. Zaur Ustac s. 534-537.
“Sirli dünya”, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 400 səh. Zaur Ustac s. 385-390.
“Ömrün səhifələri”, (poeziya antologiyası) Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 2023-cü il, 416 səh. Zaur Ustac s. 395-402.
Müəllif əsərləri – 2023.
Zaur Ustac, “Yulğun Çiçəyi” (şeir toplusu), Təbriz, “AzərTuran” nəşriyyatı, 2023-cü il, 90 səh. Köçürən və hazırlayan: Əli Aslani.
Zaur Ustac, “Tapmaca tap – rənglə” (rəqəmlər), Təbriz, “Parlaq qələm” nəşriyyatı, 2023-cü il, “Gisoom”.
Tərtibçilik – 2023.
Zaur Ustac, “Ümummilli Lider” (Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə), Bakı, “Ustac.Az” nəşrləri, 2023-cü il, 64 səh. “Yazarlar dərnəyi” XXXII – KİTAB.
Zaur Ustac, “Çingiz Abdullayev” (Çingiz Abdullayevin həyat və yaradıcılığı haqqında), Bakı, “Ustac.Az” nəşrləri, 2023-cü il, 72 səh. “Yazarlar dərnəyi” XXXIII – KİTAB.
Zaur Ustac, “Kamal Camalov – 50” (Professor Kamal Camalovun 50 illik yubileyi münasibətilə), Bakı, “Ustac.Az” nəşrləri, 2023-cü il, 48 səh. “Yazarlar dərnəyi” XXXIV – KİTAB.
Redaktorluq – 2023.
“Ömrün payız duyğuları”, (şeirlər) Murad Məmmədov. Bakı, “Ustac.Az” nəşrləri, 2023-cü il, 84 səh.
