Budaq Təhməzin səksən beş illik yubileyi münasibətilə yazılan, “İmza” Nəşrlər evində işıq üzü görmüş kitabın redaktoru və ön sözün müəllifi yazıçı, “Xəzan” jurnalının baş redaktoru Əli bəy Azəridir.
15-16 il bundan əvvəl idi, qarışıq vaxtlardı. “Zaman” qəzeti Bakı bürosunun əməkdaşı kimi İmişliyə ezam olunmuşdum, qaçqın şəhərciyindən reportaj hazırlamalı, Çardaqlıdan Türkiyədəki fotosərgi üçün fotolar çəkməliydim. Mənə, adını təəssüf ki, unutduğum bir cavan adamı təhkim etdilər, yaddaşım məni aldatmırsa o vaxtkı komsomol sistemində çalışmışdı, rayonu yaxşı tanıyır, hadisələrin xronologiyasını yaxşı bilirdi. İcra hakmiyyətinin qonaq evindəki bir axşamüstü baş tutan söhbəti xatırlayıram. Dedi ki, sizi (yəni, məni) iki yerə aparmaq istəyirəm. Seyid Nəsihət Ağa ocağına və şair Qəşəm Nəcəfzadə ilə görüşə. Əlavə elədi ki, Qəşəm Nəcəfzadə onun müəllimi olub. Sonra da bir az Ağa ocağının və onun övladlarının kəramətindən, bir də Qəşəm Nəcəfzadənin sevdiyi şeirlərindən danışdı. Mən onun təklifini qəbul eləyə bilmədim, o gün gecə geri qayıtmalıydım…
Üstündən illər keçəndən sonra mən bu hadisəni niyə xatırladım? Yəqin ona görə ki, bu şair həmkarımız Qəşəmə olan hörmətin nişanəsi kimi görünür mənə. Yəqin ona görə ki, xalqımız (bu sözün bütün plakat tərəfini kənara atın, lütfən) bütün dövrlərdə dinini və ədəbiyyatını ən qiymətli hesab edib, onlara bağlılığını və hörmətini məhz bu cürə sadə şəkildə büruzə verib. Və bir də yəqin ona görə ki, böyüklərin dediyi kimi, həqiqi ədəbiyyat dini tərkibli olmalıdır, danışdığım hadisədə buna balaca bir eyham vardı.
Qəşəm Nəcəfzadə maraqlı şairdi. Lirik-sentimental ovqatlı şeirlərində (“Sənin dərsin”) o tamam başqa bir poetika sərgiləyir, estetik gözdən məhrum olsa da onun bu şeirləri bəzən ziyadə uşaq sadəlövhlüyünün, təxəyyül və təmizliyinin əksi kimi görünür adama. Amma publisistik və ictimai motivli, içrikli şeirlərində(“Xocalı mövsümü fevral”, “ 8 a” sinif jurnalının arxasında yazı”, “Amerika”, “Aritmiya”) onun poetikası, dili çox soyuq təsir bağışlasa da, hədəfi çox aydın, problemə yanaşması çox dəqiq baş verir. Adi bir məqam: təsəvvür edin, Azərbaycanın yaxın tarixi, mənzərəsi, insanlarının ruhi vəziyyəti və ovqatı haqqında yalnız poeziya vasitəsilə məlumat almaq istəyən olsaydı, Qəşəmin adlarını ikinci çəkdiyim şeirləri məlumat verə bilərdimi? Fikirləşirəm ki, hə, özü də dolğun məlumat verərdi. Görünür məhz bu keyfiyyətləri,belə şeirləri onun yazdıqlarını bəzən böyük poeziya ilə qohum edir. Rotterdam poeziya festivalına onun gedişi, əlbəttə ki, çoxlarının hesab etdiyi kimi təsadüf, yaxud da ki, yalnız uğurlu tərcümə ola bilməzdi…
Qəşəm həm də olduqca maraqlı hekayələrin müəllifidi. Məsələn, bizim polyak antologiyası üçün çevirtdirdiyimiz hekayələrin arasında redaktor, tərcüməçi və oxuculardan müsbət rəy alan, diqqət çəkən əsərlərdən biri də məhz onun “Bənövşə” hekayəsi idi, halbuki onlar indiyə qədər milli ədəbi tənqidimizin diqqətindən, təəssüf ki, yayınıb…
Qəşəm aktiv kreativ potensiala malik, olduqca çalışqan adamdı, bu onun portretini tamamlayır, o gah “Pərvanə”nin təşkilatçısıdı, gah auditoriyalara çağdaş ədəbiyyatımızı və həmkarlarını təqdim edən pedaqoqdu, gah sayt yaradır, gah da hər gün onlarla əcnəbi həmkarı ilə yazışır…
Mən Qəşəmin öz kəndləri ilə bağlı şeirlərini – təpələr (Aranda dağ olmur), çəmənlər, otlar, itlər, çəpərlərin aydın, gözəl təsvir olunduğu şeirlərini sevirəm. Onların təsvirində Qəşəm poetik imkanlarının ən yuxarı plankasına qalxır. Düşünürəm ki, vaxt gələcək, bizim bir-birimiz haqqında “ya zəlzələdən, ya vəlvələdən” söz demək istəmədiyimiz dövr ötüb keçəcək, bax, onda bütün digər dəyərli həmkarlarının yazdıqları ilə yanaşı Qəşəmin şeirləri öz həqiqi, ehtirassız yerini tutacaq…
