Qəzali, “Təhafütü’l Fəlâsifə” əsərində özündən əvvəlki filosofların kainat və varlıq haqqında uyğunsuzluqlarını üzə çıxarmışdır. Onun fikrincə, insanlar bilik əldə etməkdə həm hisslərdən, həm də ağıldan faydalana bilərlər. Lakin bu qabiliyyətlər varlıq haqqında həqiqi bilik verə bilməz. Çünki həqiqi və dəqiq bilik intuisiya ilə əldə edilir. Bu tip bilik insan qəlbinə mənəvi və ülvi bir idrak kimi enir. O deyirdi ki, düzgün məlumat nə olduğunu və bu məlumat necə əldə edilməli olduğunu araşdırmaq lazımdır. Qəzalinin fikrincə, daxili rahatlığa nail olmaq üçün həqiqəti bilmək lazımdır. Bu həqiqətə aparan bilik isə şübhədən uzaq olmalıdır. Başqa sözlə desək, həqiqəti bilmək bizi azdırmayan və heç bir şəkk-şübhə ehtiva etməyən elmdir Qəzali insanda iki cür göz olduğunu iddia edirdi: Normal fiziki göz: Bununla insan maddi aləmə üz tutur və müəyyən məlumatlara çatır. Yəni bu göz elmlərin və fəlsəfənin əsasını qoyan ağıldır.
Qəlb gözü: Qəlbin özü mənəvi cövhər olduğu üçün insan onunla, yəni intuisiya ilə həqiqətləri aydın dərk edir. İdealist xarakter daşıyan intuisionizm dörd bilik sahəsində həyata keçirildi: fəlsəfə, psixologiya, etika və riyaziyyat.Bu əsərdə Qəzali kainatın əbədiliyinə dair baxışları, kainatda zamanın və hərəkətin əbədiliyi haqqında fikirləri, Tanrı ilə kainat arasındakı əlaqə, Allahın vəhdəti məsələsi, Tanrı ilə varlıq əlaqəsi, Allahı tanımaq, səbəbiyyət məsələsi, insan mənliyinin varlığı və yoxluğu və s ortaya qoyur. O, əvvəlcə bir çox məsələlərdə filosofların fikirlərini ortaya qoymuş, sonra onları dəlillərlə təkzib etməyə çalışmışdır.
AY İLQAR?! Nə vaxt gəlsən, qərənfillər təzə, tər, Nə çox imiş, səni sevən, ay İlqar?! Bura köçüb bu gün bütün çiçəklər, Görürsənmi, bunu görən, ay İlqar?! * * * Xəfif xiffət bacı, qardaş üzündə, Sonsuz həsrət ana, yoldaş gözündə, Lal həqiqət sirli sirdaş sözündə, Bilirsənmi, niyə, nədən, ay İlqar?! * * * Zaur matdır zaman, gərdiş əlində, Düyünlənib, sözü qalıb dilində, Ustac durub hələ əli belində, Süzürsənmi, onu hərdən, ay İlqar?! 08.05.2023. Bakı – II Fəxri Xiyaban.
– “Sayca ikinci olan “Atama məktub” adlı kitabım Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı polkovnik Mirzəyev İlqar Anzor oğlunun əziz xatirəsinə həsr olunmuşdur. Kitaba “Atama məktub” adının verilməsi isə təsadüfi deyil. Çünki, bu kitabda əsas yeri Milli Qəhrəmanımız İlqar Mirzəyevin övladları: Gülnarə Mirzəyeva və Elvin Mirzəyevin ataları ilə bağlı xatirələri,yarım qalmış arzuları və atalarının şəhidlik zirvəsinə ucaldıqdan sonra birlikdə planlaşdırdıqları hərşeyin yavaş-yavaş reallaşdırılması tutur. Bu kitabda da yazıçı mövqeyi ilə birgə qəhrəmanımızın doğmalarının fikirləri də öz əksini tapır. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, milli qəhrəmanımız İlqar Mirzəyev Gürcüstanda beynəlxalq səviyyəli orta məktəbdə təhsil aldığı üçün kitabda əcnəbi sinif yoldaşlarının da rus və azərabycan dillərində öz fikirləri yer alır. Kitab həm də məktub xarakterlidir. Bu kitabda öz xatirələrini bölüşən hər bir kəs, eyni zamanda müəllif olan mən- əgər İlqar Mirzəyev bizi eşitmiş olsa ona nə demək istəyərdik? sual başlığı altında öz ürək sözlərimizi qeyd etmişik. Kitabın ilk təqdimatı 3 may 2023-cü ildə hərb tarix muzeyində, ikinci təqdimatı 17 may 2023-cü ildə Yeni Azərbaycan Partiyasının Nərimanov rayonunda, üçüncü təqimatı isə 8 sentyabr 2023-cü ildə Libraff MMC tərəfindən həyata keçirilmişdir.”
Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının təşkilatçılığı ilə keçirilən “Qonaq Teatr” layihəsi çərçivəsində Türkiyənin Trabzon Sənət Teatrı Bakıda Firuz Mustafanın “Neytral zona” tamaşasını təqdim edib.
Tədbirdə çıxış edən Teatr Xadimləri İttifaqı sədri vəzifəsi səlahiyyətlərini icra edən Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Hacı İsmayılov sözügedən layihədən danışıb. Bildirib ki, ötən illər ərzində Layihə çərçivəsində bəzi teatrlar Teatr Xadimləri İttifaqının səhnəmizdə maraqlı tamaşalarla çıxış edib.
Trabzon Sənət Teatrının 1993-cü ildən fəaliyyət göstərdiyini diqqətə çatdıran H.İsmayılov qeyd edib ki, sənət ocağının yaradıcısı və bədii rəhbəri Necati Zengindir və o, teatrda çox sayda tamaşaya quruluş verilib. Bu tamaşaların əksəriyyəti türk və dünya dramaturqlarının əsərləri əsasında hazırlanıb. Türkdilli xalqların dramaturgiya nümunələri teatrın repertuarında möhkəm yer tutur. Ötən 30 il ərzində Türkiyə Cümhuriyyətinin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi teatrı daim dəstəkləyib. Trabzon Sənət Teatrı Ankara, İstanbul, Qars, Ərzurum, Ordu və digər əksər şəhərlərdə çıxış edib.
“Teatr 2006 və 2009-cu illərdə Gürcüstanda uzunmüddətli qastrollarda iştirak edib. Repertuarında bir çox klassik və müasir dramaturqların əsərlərinə müraciət olunub. Buna misal olaraq, Maksim Qorkinin “Birincilər”, Eduardo de Filipponun “Milyonçu Napoli”, Nazim Hikmətin “Fərhad və Şirin”, Yaşar Kamalın “Yer dəmir, Göy bakir”, Əziz Nesinin “Qaragözün antenorluğu”, Çingiz Aytmatovun “Dənizdə ala köpək”, Tufan Minulinin “Şeytana lənət” və digər müəlliflərin əsərlərinin adlarını çəkmək olar. “Neytral Zona” indiyə qədər bir sıra ölkələrin – Türkiyə, Ukrayna, Azərbaycan və Rusiyanın teatrlarında uğurla oynanılıb. Səhnə bədii rəhbəri Necati Zəngin, rejissoru Cemire Can Avçıdır”,- deyə o əlavə edib.
Tamaşanın nümayişindən sonra Trabzon Sənət Teatrı və sənət ocağının bədii rəhbəri Necati Zengin Türkiyə-Azərbaycan mədəni əlaqələrinin inkişafındakı xidmətlərinə əsasən mükafata layiq görülüb. Həmçinin Əməkdar incəsənət xadimi Firuz Mustafa “Neytral zona” tamaşasının orijinal ədəbi materialına görə İttifaqın Fəxri fərmanı ilə təltif olunub.
ELVİN MİRZƏYEV :– “Canım Atam! Bugün sənin 51 yaşın tamam oldu. Ancaq, heyif biz artıq 4 ildir ki, ad günlərini sənsiz qeyd edirik. Şəkillərinə baxıram, deyirəm görəsən 51 yaşında necə görünərdin? Saçın çox ağarardı? Üzündəki qırışlar daha da kəskin görünərdimi? Yoxsa elə 47 yaşda olduğu kimi qalardın? Heyif bilməyəcəyik, çox heyif. Axı biz necə razı ola bilirik bu hala? Necə səni hər ziyarət etdikdən sonra, tək buraxıb gələ bilirik evə. Axı, çox vaxt görüşəndə sən də bizlə gələrdin evə. Artıq, 4 ildir ki, nə özün var nə səsin. Ad günün mübarək Qəhrəman atam. Səni çox istəyirik. Sən bizim ailənin, Azərbaycanın, millətin fəxrisən. İllər ötəcək bizlər yox olub gedəcəyik. Ancaq, sənin kimi adını şanlı tarixə yazdırmış Qəhrəman Vətən Övladları, heç vaxt unudulmayacaq və heç vaxt yaddan çıxmayacaq!”
GƏL, BU DƏRDƏ DÖZ DƏ YAŞA… Hanı qoşun, hanı ləşkər? Tək qalbdı iki Paşa… Baiskarı kimdi, bilməm, Kaş dönəydi özü daşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… * * * Əlim üzümdə qalıbdı, Sözüm ağzımda qalıbdı, Arzum gözümdə qalıbdı, Qanım gözdə dönüb yaşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… * * * Ustacam, artıb ələmim, Ta yazmır, sınıb qələmim, Hər gün də artır sələmim, Eşqim düzdə dönüb quşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… Gəl, bu dərdə döz də yaşa… 17.07.2020. II FX. Bakı.
TORPAQ BİZİ GÖZLƏYİR… Gəlmişəm görüşə yenə də, qardaş! Ayaqlar olmadı sonadək yoldaş… Qollarım qoynumda qurudu bardaş… Yadıma xırdaca günahım düşdü… Yanında boş yerə tamahım düşdü… * * * Gəlmişəm görüşə yenə də, qardaş! Ayaqlar olmadı sonadək yoldaş… Qollarım qoynumda qurudu bardaş… “Hazırdır məzarlar”, – eyindən keçir… Yanına gələn yol çiyindən keçir… * * * Gəlmişəm görüşə yenə də, qardaş! Ayaqlar olmadı sonadək yoldaş… Qollarım qoynumda qurudu bardaş… Bu süslü “otaqlar” xiffət eyləyir… “Daş yastıq yataqlar” minnət eyləyir… * * * Gəlmişəm görüşə yenə də, qardaş! Ayaqlar olmadı sonadək yoldaş… Qollarım qoynumda qurudu bardaş… Səngər, məzar ortaq bizi gözləyir… Qardaş, Ana torpaq bizi gözləyir… 23.08.2020. – Bakı. (II F.X.)
VARMIŞ Nə deyim, Allahım sən bilən haqqdır, Görəcək günləri görmək də varmış… Elçini, İlqarı alıb yanına, Zaura sən gözlə, demək də varmış… * * * Gözün biri gülür, biri ağlayır, Ağlaya-ağlaya gülmək də varmış… Poladı, Şükürü alıb yanına, Zaura sən gözlə, demək də varmış… * * * Şükür yazdığına, şükür qismətə, Dərdin acısını sevmək də varmış… Həmdəmi, Rəşadı alıb yanına, Zaura sən gözlə, demək də varmış… 31.10.2020. Bakı.
DAHA TƏK DEYİLSİNİZ Yenə də görüşə gəlmişəm, Qardaş! Gözün biri gülür, biri ağlayır… Daha tək deyilsiz, təsəllidir bu, Bir yandan mənzərə ürək dağlayır… * * * Qəribə bir hüzur çuğlayır məni, Yanında hər nəfəs ruha töhfədir. Vətən kitabını vərəqləyirəm, Burada hər məzar bir səhifədir… * * * İgid, ər oğullar toplanıb bura, Bütün çöhrələrdə, təbəssüm, qürur… Tək-tək sıralanan bu baxışların, Hər biri özünə bir dastan qurur… * * * Yenə də görüşə gəlmişəm, Qardaş! Gözün biri gülür, biri ağlayır… Daha tək deyilsiz, təsəllidir bu, Bir yandan mənzərə ürək dağlayır… 29.12.2020. Bakı ş. II FX.
SƏKKİZİ SONSUZLUQ ELƏDİ İLQAR Xoşbəxtlər günündə doğulmuşdu o, Təqvimin bu günü İlqar günüdür! Ölməzlər günündə doğulmuşdu o, Təqvimin bu günü İlqar günüdür! * * * Bu gün doğum günü, yaşar əbədi, Eliynən bir ünü, yaşar əbədi, Sonsuzluğa yönü, yaşar əbədi, Təqvimin bu günü İlqar günüdür! * * * Zaur tək yüzləri bir çətən oldu, Çoxu arzuladı, o yetən oldu, Vətən torpağında o, bitən oldu, Təqvimin bu günü İlqar günüdür! 08.05.2021. Bakı.
İLQAR Qəhrəman olmaq üçün Gəlmişdi Yer üzünə. Silahı sevgi idi, Qonmuşdu nur üzünə. * * * Verdilər İlqar adın, Böyüdü üzdə vüraq. Fəxriydi dostun, yadın, Əhdinə düzdü İlqar. * * * Ananın sevinciydi, Obanın şan-şöhrəti. Ziyası oldu xalqın, Əritdi zin-zülməti. * * * Gətirdi gedişiylə Şərəfi, şanı bizə. Qollara qüvvət oldu, Təpəri yetdi dizə. * * * Məzara düşən gün o, And içdi mərd oğullar: -“Bu qanı alacağıq, Sən rahat uyu, İlqar!” * * * İgidlər tutdu sözün, Bir gündə döndü zaman. Göstəriş verildi ki, Düşmənə yoxdur aman! * * * Çin oldu arzuları, Qarabağ oldu azad. Uyuyur rahat indi, Şəhidim indi rahat… 21.06.2021. Bakı.
O GÜN Hər şey belə başladı, Gülə-gülə getmişdin… Döndün üzdə təbəssüm, Çöhrənə həkk etmişdin… * * * Tək getmişdin gedəndə, Yüz min olub qayıtdın… Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın… * * * Hər şey belə başladı, Bütün xalq həmdəm oldu… Cümlə aləm toplandı, Azərbaycan cəm oldu… * * * Yuxudaykən əbədi, Yatmışlara qalx dedin… Vətənin qara dərdin Al boyayıb, ağ etdin… * * * Girib torpaq altına, Çıxartdın üzə nə var… Bir gedişə mat idi, Taxtada tüm fiqurlar… * * * Tarixində satrançın Bəlkə də bu oldu ilk… Qarşısında bir topun, Vəzir olmuşdu fillik… * * * Hər şey belə başladı, Qonaqların sığmadı O gün həyət-bacana, Məmləkəti çuğladı… * * * Başlanan yol qapından, Şuşayadək uzandı… Vətən oğlun itirdi, Torpağını qazandı… * * * Belə şanlı hekayət, Tarixdə bir, ya iki… Lap başqası varsa da, Möcüzədir bizimki … * * * Bu dastanı qanıyla Yazdı ərlər, ərənlər… Bu kitabın qədrini, Bilir yazmaq bilənlər… 14.07.2021. Bakı.
QARDAŞ Sən gəzən yerlərə gəlmişəm, Qardaş! Qanın axan yerdə lalə bağrı qan. İlk sübh şəfəqində çatmışam bura, Rəngindən rənginə qatıb oğru dan. * * * Lənət o günə ki, açıldı səhər, Namərdin dişinin dibində zəhər, Dilində boğazdan yuxarı qəhər, O müdhiş yalanı dedi doğrudan… * * * İndi bu kol-kosun nə günahı var? Çəlləyə çiv olan palıd günahkar! Ətrafda dağ-daş da ağlayır zar-zar… Bülbüllər dilini udub qorxudan… * * * Nə yaxşı bu “tale”, “qismət” sözü var, Sığınıb onlara olduq gözü dar, Lap bilmək istəsən düzü ay İlqar, Hamının yaradır qəlbi ağrıdan… * * * Ustaca təsəlli oğlunla qızın, Biləsən, itməyib çörəyin, duzun, Haçansa yenə də doğsa ulduzun, Hilalı boylanır hər gün Ağrıdan… 07.07.2022. Azərbaycan.
