Sen bulutların üzerinde yürüyen bir tanrıydın ve ben de bulutların üzerinde çıplak bir dağdım Varoluşun tüm donuk aynaları, uzak dalgaların uğultusuyla dilimin ucuna yapışan bir hüzün şarkısını söyletiyor bana.
Derin düşünceler içinde derin bir nefes aldım Seni aradım ve bulduğumda çorak topraklarda ıssız kalan üç taşla meçhullere doğru aktın.
Sana çıkan her yol gecenin karanlığına, içinden geçtiğim her çiçek bahçesi dikenli bahçeye dönüşüyor.
Dehşetimin sessizliği sessiz mevsimler gibi köpürdü Ayak parmaklarımın yankısı gökyüzünün yankısına karıştı Aşkın zevkiyle Ateşli dallarımdan kızıl nehirler akmaya başladı ve Akdeniz kıyıları boyunca uzandık .
Tenimizden fışkıran alevler bizi bayıltıncaya kadar Yemen hurması eşliğinde kırmızı şarabımızı yudumladık.
Çığların, dikenlerin arasında aşk acısıyla kanat çırpan güvercinler Yüzlerce çıplak giyinmiş iri göğüslü kadın Kirpiklerimin altındaki koyu gözlerim bana sinsice baktı
Uykusuz gecelerimde seni görmeye alışık değildim Uzun yokuşlarda hissetmeyi beklemediğim bir şehvetle Çıplak tenin benimkine dokunduğunda ürperdin Vahşi atlar gibi dörtnala tarih sayfalarına koştuk
Bir veda gibi saran hüzün, tüberküloz gibi, sarı humma gibi, ateşle parlıyor Ve vahşi bozkırların rüzgarıyla Çığlığımızı yeşil gökyüzüne taşıdı
Sanki Tanrı ateşini isminden çalıp bana vermiş gibi Bir parmağımda bulutları taşıyorum Diğer parmaklarımla dokunduğum her şey önümde küçülüyordu. kıyı denizleri Sağımdaki sancak çiçekli bahçeler çocukluğumun anıları
Gözyaşlarımı tutan her şeyden, dehşetimin sessizliğinden kaçmak ister gibiydim. gecikmiş duygularım Ve her satırın ucunu ipek kıvrımlarının arasından geçiriyorum
Yağmalanmış arzularla geçiyoruz mor pencerelerden, palmiye ağaçlarından, taşlı tepelerden Yüksek bir ışık gibi iniyorsun, gecenin karanlığı gibi zamana karışıyorsun. Bir insan heykelinin bedenine inen ruh ışığının parıltısı gibi
Aşk saklandığı yerden çıktı Kaldırımlar daraldı Bütün kapılar küçüldü
Artık yabancı, bilinmeyen bir hayalet gibiydim Vadiler kokulu tırnaklarımın altında çiçek açıyor Tenler susuzluğunu giderdi , çalınan kalbin suyu aktı. Bilinmeyen şeyler ortadan kayboldu.
En ufak detayları kar rengine boyadım Bana herşeyi tattıran anlarla barıştım Küçük penceremden dışarı baktım Eski yaralarımdan çok uzakta Varlığımın meyvelerini toplamanın keyfini çıkardığım bir yerdeyim
(Bu rubrikanı sözü qutsal sayan şairlərimizə həsr edirəm) Adı Nəsrulla, soyadı Qurbanbəyov, Didə təxəllüsü ilə yazan şair Şamaxıda doğulub.18-ci əsrin son ucunda, tarixi də var, amma yazmıram, çünki səhih deyil. -Nə üçün “Didə?” -“Didə” farsca göz mənasını verir. Gerçəkdən də şairlər haqqın görən gözləridirlər, yəni belə olması lazım, amma zamanımızda haqqın yox, nahaqqın görməyən gözləri olublar.Xülasə, “göz” duracağında saxlayıb, keçək ulu sözümüzə. Didənin atası Qurban bəy Ağası xanın oğlu Mustafa xanın münşisi və dəbiri olub. Qeyd: Dəbir-ərəbcə: 1) katib, yazıçı; 2) hesabdar, mühasib; 3) müəllim; 4) maliyyə işlərini idarə edən məmur. Didənin həyatına diqqətlə baxanda sezmək mümkündür ki, Qurban bəyin bu sahələrin hər birinə vaqif adam olub. Nəsrulladan böyük qardaşının adı Əsədulla idi. Mustafa xan Qurban bəyin ölümündən sonra dostunun hər iki oğlunu Təbrizə oxumağa göndərib.Təhsil xərclərini də öz üzrərinə götürmək şərti ilə…Elm və təcrübə qazandıqdan sonra Şamaxıya geri dönən qardaşları Mustafa xan mirzə təyin eləyir.O gündən etibarən, şair Didə Mirzə Nəsrulla bəy adı ilə tanınır. Ömür boyu mirzəlik və məktəbdarlıq eləyən şairin dolanışığı heç də bəyzadə dolanışığı olmayıb:
Niyə yarəb məni xəlq elədin acü fəqir, Niyə yarəb məni xəlq elədin müflisi-mal.
Haşiyə: Araşdırma zamanı görürsən ki, o çağlarda uşaqlarını oxutduran atalar (onların sayı az idi) müəllim haqqını ayda 15-20 qəpik verirdilər. Bəzi valideynlər isə övladlarını 5-6 ay oxtdurub, sonra pul verməsinlər deyə məktəbdən çıxardırdılar.Didə isə onlarla xoşrəftar olur, şagirdləri təhsilə təşfiq edirdi.Haqqın yanında idi, nahaqqın qarşısında. Didə bütün şeirlərində xəsis, alçaq adamları məzəmmət eləməkdə mahir idi.
Sən yeyirsən həmədəm neməti-əlvanü lətif, O baxır ac qalıb qüssə yeyir ruzü lial.
Didənin həmin dövrün başqa şairlərindən fərqi o idi ki, onun əsərlərində badə, şərab, saqi və.s kimi rəmzlərə nişanə yoxdu.Qəsidələri olduqca manidar və rəvandır. Salman Mümtaz onun mərsiyələrinin də olduğunu vurğulayır, hərçənd onları əhəmiyyətsiz adlandırır.
Haşiyə: Mümtazı tam başa düşürəm, sovet hökumətinin idbar vaxtlarında bu yazını qələmə alan araşdırmaçının başqa əlacımı vardı?! Ya deməli idi ki, Didənin mərsiyələri olmayıb, ki, kişi qalaq-qalaq mərsiyə yazıb.Necə inkar edəsən?! Yaxud da onları o qədər önəmli saymadığını vurğulamalı idi ki, təqiblərdən yan keçə bilsin.Birincisinin ağ yalan olacağına görə, fədakar araşdırmaçımız ikinci varianta üstünlük verib. Hələ tutatutların pik vaxtına 10-11 il qalsa da, artıq repressiya maşınının acı rüzgarı qulaqlarda vıyıldayırdı.Mümtaz bu vıyıltını gözəl eşidir, məqaləsinin nəşri naminə mərsiyələrə köhnəlik libasını biçməli olurdu. Didə Q.Zakirin, Bahar Şirvaninin, Binamın müasiri olmaqla Seyid Əzimə, M.Ə.Sabirə də təsirsiz ötüşməyib.Təxminən 80 yaşında, payız fəslində, şaban ayının 10-cu günündə dünyasını dəyişib. Lap dəqiq deyim: Günortadan 3 saat keçmiş keçinib, amma irsi keçib-getməyib. Bir payız fəslində, hicri 1287-ci tarixində Didə şəxsiyyəti üçün təkcə Şamaxılılar deyil, həm də bütün məmləkətimiz gözü yaşlı qalacaqdı.Şair Didə üçün elə didəsi-giryan qalmaq da bir, bir fəzilət, bir ərdəm deyilmi, əcəba?!
(Yazımda Salman Mümtazın faktlarına istinad etməklə yanaşı, şəxsi mülahizələrimə də yer vermişəm)
Bu gün türkçülük ideyalarının inkişafında, millətinin maariflənməsində böyük xidmətləri olan Əhməd Ağaoğlunun anım günüdür.
Əhməd bəy Ağaoğlu “Bizim millətçilər” adlı məqaləsində yazırdı:”Millətçilik özü-özlüyündə hörmətə layiq, hətta möhtəşəm bir hadisədir, çünki o xalqların həyatında bir zərurətdir. O, tarixdə ən böyük qəhrəmanlıqların nədəni olmuş, yenə də olacaq. Onsuz bir sıra xalqlar yenə də yadların zülmü altında inləməli olacaqdı və məhz, onun sayəsində hələ bir çoxları uyğun çıxış yolu tapacaq… Həqiqi, dürüst, sonunadək özünə sadiq qalan millətçi, özününkünü müdafiə edərkən, başqasınınkı üzərində hər hansı zülmü də rədd etməlidir”.
Millətçiliyin gərəkliyi mövzusunda “Millət və millətçilik” başlıqlı dörd hissədən ibarət məqaləsində isə yazırdı:” Cümlə millətlərin ən parlaq mərhələləri haman “millətçilik” deyilən dövrələridir! Əlan ümum dünyanı heyrətdə qoyan, ümum dünyaya hökmfərma olan, o moşəşe (parlaq), o müqtədir, öz ülum, sənayesi ilə övci-əlayə (yüksəklərə) çatmış Fransanı, İngiltərəni, Almaniyanı, İtaliyanı bu əzəmətə, bu həşəmətə çıxaran haman millətçilik, haman nasyonalizm dövrəsi oldu!” deyə bildirirdi.
Milli qurtuluşa gedən yolun cəmiyyətin mədəni və təhsili inkişafından keçdiyini bildirən, Qadın azadlığı ideyalarını yayan və bunu azadlıq mücadiləsinin əsas faktoru kimi göstərən Ağaoğlu Azərbaycan ziyalıları arasında qadına bərabər hüquqların verilməsinə çağıran ilk ziyalılardan idi.
“Azad qadınsız milli inkişaf ola bilməz” fikrini məqalələrində sübuta yetirirdi.
Azərbaycan siyasi fikrinin görkəmli nümayəndəsi, türkçülük ideyasının əsasını qoyan ideoloqlardan biri, Cümhuriyyət dövrünün fəal ictimai xadimi Əhməd Ağaoğlunun xatirəsini dərin sayğı ilə yad edirəm!
“Mütərcim” nəşriyyatı Həsən Cabbarın yeni şeirlər kitabına həyat vermişdir.
Vətənimizin gözəl təbiəti, əmək adamları, dostluq və saf məhəbbət hissləri kitabda toplanmış şeirlərin əsas mövzusunu təşkil edir. Şairin şeirlərində bir kövrəklik, zəriflik hiss olunur.
Kitabın redaktoru yazıçı, tərcüməçi, pedaqogika elmləri doktoru, professor Akif Abbasovdur.
Həsən Cabbarla (Həsən Xanoğlan oğlu Cabbarovla) mən Şirvan (keçmiş Əli Bayramlı) şəhər Nəriman Nərimanov adına 2 nömrəli orta məktəbində bir sinifdə təhsil almış, 1967-ci ildə orta təhsilimizi başa vurub ali məktəblərə üz tutmuşuq. Həsən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsinin (hazırda ADPU), mən isə, M.F. Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Dillər İnstitutunun ingilis-Azərbaycan dilləri fakültəsinin məzunu olaraq əmək fəaliyyətinə başlamışıq. İlk pedaqoji fəaliyyətimiz Sabirabad rayonunun Şıxsalahlı kənd otda məktəbində olmuşdur. Həsən Cabbar burada Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi, mən isə ingilis dili müəllimi kimi işləmişik. 1975-ci ildə yollarımız ayrılmış, o, həmin məktəbdə qalaraq çalışmış, mən isə, müsabiqə yolu ilə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqogika İnstitutunun tərbiyənin ümumi problemləri şöbəsinə kiçik elmi işçi vəzifəsinə qəbul olunduğumdan Bakıya gəlmişəm.
Dostluğumuz isə davam etmiş, hazırda da tez-tez görüşürük.
Həsən Cabbar kimdir?
Həsən Cabbar hazırda təqaüddədir. Yaxşı ədəbiyyat müəllimi, sədaqətli dost və yoldaş, şagirdlərinin sevimlisi olmuşdur. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən bədii yaradıcılıqla məşğul olmuş, tələbəlik illərində, müəllim işlədiyi vaxtlarda yenə də qələmə sarılaraq, gözəl şerlər yazmaqda davam etmişdir. Şeirləri ilk əvvəllər Əli Bayramlı (Şirvan) şəhərində çıxan “İşıq” qəzetində, daha sonralar “Azərbaycan” jurnalında, “Azərbaycan gəncləri”, “Azərbaycan müəllimi”, “Azərbaycan pioneri” (hazırda “Savalan”) və b. qəzetlərdə dərc olunmuşdur. 1999-cu ildə onun “Sənə həsrət qalacağam” şeirlər kitabı “Mütərcim” nəşriyyatı tərəfindən çapdan çıxmışdır.
Mən ingilis və rus dillərindən bir sıra pyeslər (Q.Qrin “Canlılar yaşayan otaq”, “ Mar Bayciyev “Duel”, Georgi Xuqayev “Andro və Sandro”, Touşan Esenova “Ali təhsilli arvad”) tərcümə etmişəm, onların hər biri ayrıca kitab şəklində nəşr olunmuşdur. Həmin pyeslərdə şeirlər də öz əksini tapmışdır. Onları dilimizə Həsən Cabbar çevirmişdir.
Tərcüməçilik də bədii yaradıcılıqda bir istiqamətdir. Həsən Cabbar bu sahədə də qələmini sınamışdır.
O, gənclik illərində çox yazıb-yaradardı. İndi nə isə tənbəlləşib, çox az hallarda yazır.. Səmimi şeirləri var.
O zamanlar “Vətən”, “Xatirə”, “Aparma”, “Sənə həsrət qalacam”, “Qoyma məni qocalmağa”, “Babam”, Qaya” və başqa şeirləri şeirləri dilimizin əzbəri idi. Dostlar (Fəxrəddin Rəhimov, Malik Qədimov, Rafiq Rəsulov, Vaqif Qarayev) bir yerə, bir məclisə yığılanda Həsənin şeirləri səslənərdi. Rafiq Rəsulov, mərhum Malik Qədimov onun şeirlərini avazla, yüksək sənətkarlıqla deyərdilər.
Həsən Cabbar son dərəcə sakit, təvazökar, abırlı, həm də nikbin insandır. Özünü öyməyi xoşlamır, öz şeir deməz, dostları onun şeirlərini səsləndirəndə isə, sıxılır.
Abırlı, təvazökar, sadə, dostcanlı insanlara eşq olsun!!!
Həsən Cabbarın şeirləri məzmun baxımından rəngarəngdir. Vətənpərvərlik (“Vətən”, “Qız Qalası”); təbiət mənzərəsi, vəlövhələri (“Ləpələr”, “Son payız”, “Durna”, “Qış”, “Qaya”, “Yol ver, baba” və s.); valideyn-övlad münasibətləri, ata-anaya, baba-nənəyə hörmət, bağlılıq (“Babam” və s.); sevgi, məhəbbət (“Xatirə”, “Gizlət baxışlarını”, “Apardın”, “Gəlin köçəndə”, “Unudacaqsan”, “Darıxmışam”, “Gələrəm”, “Görüş yerimiz” və s.) səpgili şeirləri sevə-sevə oxunur.
Həsən Cabbar sözdən ötrü gəzmir, mənalandırmağı, yeni fikir söyləməyi bacarır. Doğmalarını sevib-əzizləməklə yanaşı, xahiş edir ki, ona qayğını bir az da artırsınlar, onu qocalmağa qoymasınlar. Şairlər kövrək olurlar axı. Oxuyuru q:
Aylar, günlər ildən getdi,
Durna köçü göldən getdi.
Cavanlığım əldən getdi,
Qoyma məni qocalmağa.
Əslində onu qocalmağa qoyan yoxdur. Şair xəyalıdır. İstəyir təkcə fiziki baxımdan deyil, eyni zamanda mənəvi cəhətdən də, ruhən də cavanlığını uzun müddət saxlasın. Ailəyə lazım olmaq üçün, bədii yaradıcılıqda uzun müddət qalmaq üçün, dostlarla, yoldaşlarla birgə gəzib-dolanmaq üçün:
Bir bulaqdım, dedim coşam,
Qoymadılar aşıb-daşam.
Bəlkə bir də cavanlaşam,
Qoyma məni qocalmağa.
“Babam” şeirində çox gözəl bənzətmə ilə rastlaşırıq. Artıq müəyyən yaş həddinə çatmış babada yaşamaq, fəaliyyət göstərmək, sevib-sevilmək arzusu qüvvətlidir. Cavanlaşmaq istəyir, yenə də arzusundadır ki, qəşəng, alyanaq qızlar oğrun-oğrun onun ardınca boylansınlar. İstəkdir də, nə deyəsən? Bu arzuların qanadında elə bilir ki, doğrudan da cavanlaşıb. Üzünü ağbirçək həyat yoldaşına tutaraq:
Sən demə gözəllər çoxmuş hər yerdə,
Tələsdim, ay qarı, səni sevəndə, – deyir.
Bu misralar nikbin əhval-ruhiyyə aşılayır. Təbii ki, baba demək istəmir ki, o zaman evlənməsəydim, ay qarı, indi bu cavan, yarlı-yaraşıqlı, nazlı-qəmzəli qızlardan birini alardım. Yox, bunu nəzərdə tutmur. Bir zarafatdır da. Şair xəyal dünyasındadır.
“Xatirə” şeiri maraq doğurur. Sanki kiminsə, bəlkə də şairin cavanlıq sevgisini yada salır. Bu kim isə sevgisinə qovuşmayıb. Arada ötüb-keçən günləri yada Salı, qəhərlənir, o illərdən təsəlli alır:
Biz oynardıq, uşaq qəlbin nə dərdi,?!
Qonum-qonşu açıq-aydın görərdi.
Qızlar səni mənə “gəlin” verərdi.
Yada düşür nələr, nələr, Xatirə,
Nə şirinmiş xatirələr, Xatirə?
“Sənə həsrət qalacağam” şeiri də uğurludur. Həsrət insanlara əzab verir, sevgililər bir-birindən aralı düşür. Həmişə olduğu kimi, hərə öz iş-gücündədir. Həyat davam edir. İşə gedən – işə, dərsə gedən – dərsə gedir. Yenə günəş doğur, həm də batır, yenə göy üzünü ulduzlar bəzəyir, yenə ulduz axır, sevənlər çoxalır, dünya daha da gözəlləşir. Fəqət birisinin işləri, necə deyərlər, düz gətirmir, sevgisi cavabsız qalıb. Şeirdəki kimi:
Yenə günəş doğacaq,
Yenə ulduz axacaq.
Bu dünyada mən ancaq
Sənə həsrət qalacam.
Sevənlər çoxalacaq,
Sevəcək, ucalacaq.
Dünya gözəl olacaq.
Sənə həsrət qalacam.
Həsən Cabbarın uğurlu şeirlərindən biri də “Vətən” adlanır. Şair Vətəni özünəməxsus tərzə səciyyələndirir.
Dağlarında bulaq olsam,
Ağacında yarpaq olsam,
Bir nəğməli dodaq olsam,
Mən – Vətənəm!
Biz Həsən Cabbarın “Qaya” adlanan şeirlər kitabını yüksək dəyərləndirir, ona uğurlar diləyirik. Arzumuz budur ki, bədii yaradıcılıqdan qalmasın. Tez-tez oxucuları ilə görüşsün.
