Neçə illərdir bizi qələbəyə səsləyən bu mahnını Şəmistan Əlizamanlının möhtəşəm ifasında eşidir, Azərbaycan əsgərinin qətiyyətini alqışlayırıq. Mahnı bizə o qədər təsir edir ki, bəzən onun müəlliflərinin kim olduğuna belə diqqət yetirmirik. Mahnının sözləri də, musiqisi də Şahin Musaoğlunundur…
Mənim üçün kimdir Şahin Musaoğlu sualını vermək yerinə düşməz, çünki bir şair və bəstəçi kimi o, artıq bütün sənətsevərlər arasında tanınır, sevilir. Amma şair və bəstəçi kimi tanınmamışdan öncə Şahin Musaoğlu həkim idi (indi də həkimdir). Tibb İnstitutunu bitirəndən sonra (1986-cı ildə) Biləsuvarda, Qədirli adına Mərkəzi Dənizçilik Xəstəxanasında, Müdafiə Nazirliyi tibb idarəsində çalışıb. Bu, o illər idi ki, Şahin Musaoğlu rahat iş yerlərində sakit dayana bilmirdi.
Çağırır Vətən,
Çağırır ana.
Xain düşməndən
Qisas almağa
Bu hərb:
Bu meydan,
Bu ölüm, bu qan:
Döndərə bilməz
Bizi bu yoldan
– deyib Qarabağda döyüşən, ağır yaralanan əsgərlərimizin imdadına yetişir.
Onun şairliyi də, bəstəçiliyi də həkimliyindən – yaralı Azərbaycan əsgərlərinin palatalarından başladı desəm, yanılmaram. Təbii ki, Şahin Musaoğlu o günlərə qədər şeir də yazırdı, musiqini də sevirdi. Amma bir gün… Milli qəhrəman Yusif Mirzəyev döyüşdə yara alıb, xəstəxanada müalicə alırdı. Şahin doktor Yusifə və o xəstəxanada yatan Şəmistana tez-tez baş çəkirdi. Şahinlə Şəmistan arasında bir-birini tam anlayacaq dərəcədə sənət birliyi yaranırdı. Və bu birliyin ilk töhfəsi “İgid əsgər, möhkəm dayan” savaş türküsü oldu. Bu türkünü onlar Azərbaycanın ilk batalyonuna və Yusif Mirzəyevə həsr etdilər. Yusif palatada gəzişəndə, öz-özünə oxuyurdu bu mahnını.
Şahin Musaoğlunun şairliyi ilə bəstəçiliyi əksər hallarda bir-birini tamamlayır. Şeirlərində musiqi, bəstələdiyi mahnılarda isə lirika yaşayır. “Yaşayır” demək azdır, onun şeiri də – musiqisi də bir kökdən boy atırlar.
“O zaman, deyəsən vaxt qovuşanda şeirlə musiqi bir ucalırdı”. Əli Kərimin bu misrası böyük kaman ustası Habil Əliyevə həsr olunub. Əslində, poeziyasız musiqi, musiqisiz poeziya yoxdur və ola bilməz. Hətta yüzlərlə, minlərlə şeir var ki, onları musiqiyə – mahnıya çevirə bilməzsən, amma onlarda musiqiyə məxsus ritm, ahəng yoxdursa, şeir hesab edilməz…
Dalğalansın üfüqlərdə
Aylı-ulduzlu bayraq.
Alovlansın ürəklərdə
Azadlıqdan bir ocaq.
Qalx, bir də qalx, Azərbaycan!
Atəşində qəmi yandır.
Nifrətini bayraq edib,
Başın üstə dalğalandır.
“İstiqlal marşı”dır bu şeir və o şeiri hissiz, həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Amma onu təkcə şeir kimi yox, həm də mahnı kimi oxumaq gərək.
Şahin Musaoğlu 35 mahnı bəstələyib, 20 mahnının sözləri ona məxsusdur: “Cənab leytenant”, “Ağ ümid”, “Birinci batalyon”, “Səma şahinləri”, “Səfərbərlik marşı”, “Qvardiysa marşı”, “Şuşa marşı”, “Azadlıq yanğısı” şeirləri mahnılarda da öz ömrünü yaşayır… Amma Şahin Musaoğlu çox sevdiyi şairləri də unutmur – Əhməd Cavadın, Bəxtiyar Vahabzadənin, Xəlil Rzanın, Hidayətin, Ramiz Rövşənin, Rüstəm Behrudinin, Leyla Əliyevanın şeirlərinə də mahnılar bəstələyib. Demək olar ki, bütün bu mahnılarda vətənpərvərlik duyğusu aşır-daşır. Onun “Ağ ümid” kitabına yazdığı ön sözdə Ramiz Rövşən deyir: “Bir bəstəkar kimi onun yaradıcılığının əhatə dairəsi daha genişdir; lirik sevgi nəğmələrindən milli, dini, mifoloji məzmun daşıyan mahnılaracan”…
Əgər Şahin Musaoğlunun sənət tərcümeyi-halının əvvəlində Şair sözü gəlirsə, onda bu şairliyi təkcə savaş türküləri ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Mən onun müxtəlif mövzularda yazdığı onlarla şeirini oxudum və bu şeirlərdə onu sözə poetik məna verən, özünəməxsus üslubu ilə diqqəti cəlb edən bir şair kimi də tanıdım… Şeirlərində bədii təsvir vasitələri (təşbehlər, metaforalar) sözün yeni məna çalarlarına yol açır. Məlum mövzularda yeni söz deməyə. Məsələn, “Eşq hekayəti” şeirində sevgi anlayışına diqqət yetirək:
Sevmək –
yalançı bahara aldanan çiçək –
elə ifacıq ki,
elə məsum ki…
doğulmadan ölən bəxtsizlər kimi –
boğuldu öz içində,
Qovuşmağa uzalı əlləri
havadan asılı.
yaşanmamış günləri taleyə təslim…
sevmək –
dayanmaq!
durmaq!
səbr etmək!
dözmək!!!
Dözə-dözə üzülmək;
Dərd sapına düzülmək…
Bu şeir sevginin hicranı – ayrılıq məqamını ifadə edir. Amma başqa bir şeirində – “Etiraf”da sevginin “Bahar yağmuru”nu, “Ay şöləsini görürük”.
Vücudu çiçək yatağı,
Qızılı saçları yarpaq-yarpaq…
Şahin Musaoğlu “Öyüd”şeirində sevgi haqqında daha maraqlı və poetik incələmələrlə diqqəti cəlb edir:
Sevmək – bulud kimi dolmaqdı,
Yağış olub yağmaqdı,
Can verib,
can almaqdı.
ruzi-bərəkətdi sevmək.
…bir bulud kölgəsində
Təpədən dırnağadək islanmaqdı.
Mən nəyə görə Şahin Musaoğlunun sevgi şeirləri üzərində dayandım? – deyərdim ki, o, içində, duyğularında yaşanılmış sevgidən söz açır…
Ümumiyyətlə, sözlərə, poetik məna vermək, təşbehlər silsiləsi yaratmaq Şahin Musaoğlunun şeirlərində nəzərə çarpan bir məziyyətdir. Onun fikrincə, “çiçək torpağın nəfəsi”, “tütək dərdin səs açarı”, “könül – qəmin həvəskarı” və s.
Şahin Musaoğlunun bir sıra şeirləri Şuşaya – Qarabağa həsr olunub. Amma “dəstədən geri qalmaq” naminə yazılmayıb bu şeirlər, savaş türkülərinin davamıdır bunlar.
O dağ bizim dağımız,
Zirvəsi vüqarımız.
Gözləyir bayrağımız
Onu xeyli zamandı
Zaman bizim zamandı.
Azərbaycan Qarabağ,
Qarabağ Azərbaycandır!
Şahin Musaoğlunun 60 yaşına həsr etdiyim bu yazıda onun yaradıcılığı və ictimai fəaliyyəti ilə bağlı da söz aça bilərəm. Şahin Musaoğlunun gözəl təbiət şeirləri var. (“Payız”, “Qızılağac melanxoliyası” və s.) – təbiət gözəlliklərini poeziya diliylə ifadə edir.
Şahin Musaoğlu yapon şeirindən gələn haykular yazır, pis də yazmır. Müasir həyatın, cəmiyyətdə baş verən mənfi – neqativ hallardan söz açır. Nizami Gəncəvinin 880 illiyinə “Beş qapı” pyesini qələmə alır – bu pyesdə onun qəhrəmanlarını Nizami ilə görüşdürür. Şairin fəlsəfi dünyasına “səyahət” edir. Şahin Musaoğlu Mübariz İbrahimovun döyüş yolunu işıqlandıran “Mübariz” pyesini də yazıb – özü də mənzum şəkildə və Milli Qəhrəmanımızın xarakterini bir pyes daxilində dramatikləşdirir. Təqdim etdiyi obrazlar real və həyatidir.
Nəhayət, onu da qeyd edim ki, Şahin Musaoğlu Azərbaycan Yazıçılar Birliyində Hərbi Vətənpərvərlik Komissiyasının sədridir.
Şahin Musaoğluya uğurlar arzulayıram – yolu, məramı Vətən sevdalısı belə bir insana…
Ədəbiyyatda müəyyən tendensiyalarla yanaşı elə bir üslubir meyil və meyil də var ki, öz sakit axarı ilə haysız-küysüz, ədəbi anomaliyalara uymadan namuslu ədəbi işçini görür. Azərbaycan ədəbiyyatında bu cür tendensiya axarında olan, “poetik reklam roliklərindən” uzaq gəzən, hətta tənqidin nəzərindəkən arda qalan, lakin zəhmət ilə ədəbiyyata, ədəbi prosesə xidmət edən, iddiasız ədəbi xətt mövcuddur ki, bunlardan biri, şair Nazim Əhmədlinin şeir yaradıcılığı haqqında fikirlərimi bölüşmək istərdim.
Nazim Əhmədli 80-ci illərdə ədəbiyyata gəlibdir. Laçın lacivərd yaylaqlı, zirvəli dağlar qoynunda, Laçının Əhmədli kəndində dünyaya göz açıb, ilk poetik dərsin idurna gözlü bulaqlardan, moruqlu, əlikli meşələrdən, çəmənzar dağ yamaclarından alıbdır.
Sonra poeziyaya, şeirə, vurğunluq onu Moskvaya – M. Qorki adına ədəbiyyat İnstitutuna aparıbdır. İlk şeiri 1979-cu ildə “Azərbaycan” jurnalında, sonrakı əsərləri Moskvada “İstoki”, Bakıda “Poeziya”, “Bahar çiçəkləri”, “Yaşıl budaqlar” almanaxlarında, dövrü mətbuatda dərc edilmişdir.
Şeir, hekayələri, respublika mətbuatında müntəzəm olaraq çap olunur və rus, çeçen ingilis, alman,özbək, yapon dillərinə tərcümə olunub, Türkiyə və özbək türkcəsinə çevrilib və çap olunub Nazim Əhmədli ədəbiyyat aləminə daxil olduğu vaxtdan həmişə ədəbiyyat adamı olmağa çalışmış, həm yaradıcılığı, həm də əmək fəaliyyəti ilə öz gücünü istedadı əhatəsində ədəbiyyata xidmətə yönəltmişdir. O,xeyli müddət Yazıçılar Birliyində məsləhətçi AYB Ədəbiyyatı Təbliğ Bürosunun direktoru işləmiş,sonra 2015-2023-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Dövlət Kino-Foto Sənədlər Arxivinin direktor müavini vəzifəsində işləmiş və hazırda isə yenidən ictimai əsaslarla AYB Ədəbiyyatı Təbliğ Bürosunun direktoru vəzifəsində fəaliyyət göstərir.
Nazim Əhmədli ilk şeirlərindən diqqətimi cəlb etmişdir.
Sonra əlimə növbəti kitablarından birinin əlyzması keçdi və onun yaradıcılığı haqqında özü demiş “Sözə bükülmüş şair ürəyinin” bəzi məqamları və xüsusiyyətləri barəsində yazmaq qənaətinə gəldim.
Nazim Əhmədli həm mənən, həm də ruhən aşıqlar diyarında doğulub, musiqiçilər ailəsində böyüyüb. Amma aşıqlar diyarında doğulanların hamısı heç də şair olmur. Lakin Nazimin şeirləri elədir ki, onların mayasını xalq şeiri təşkil etdiyi aşkar görsənir.
Gəraylı janrı Nazimin qələmində ilkin saflığını qorumaqla, öz yeni deyim tərzlərini, təzə, təravətli, müasir hissi-obrazlı çalarlarını da qazanmış olur. Nazim gəraylıda heç kimi yamsılamır, imitasiya etmir, sadəcə bu janrın ritmik ladına akkompanent tutur, ona həmahəng olan yeni havacat yarada bilir, oxucusunu söz yağışının altına çəkir.
qoy tutum əlinnən gedək,
saç ayır telinnən, gedək;
dərddərin əlinnən gedək,
dərddərə yasaq bir yerə;
qəlbim üzülür, sap gətir,
həsrətimə hesab gətir;
bir parça kağız tap gətir,
bu eşqi yazaq bir yerə.
Nazim Əhmədlinin gəraylılarını oxuyanda hiss etmirsən ki, gəraylı da obrazların yeniliyi, hissin, ovqatın müasirliyi o qədər orjinal təsir bağışlayır ki, elə bil qafiyəli sərbəst oxuyursan. Nazim Əhmədlinin qələmi, ilhamı, söz duyumu bu cəhətdən, doğrudan da sərbəstdir, hər şeydən azaddır, müstəqildir. Əvvəlki kitablarından birində dediyi kimi, “içimdə söz yağışı var”. Sadə, təmiz, sakit, isti-ilıq, duru – yaz səhərinin yağışı. Cığallığı, kürlüyü, “veyilliyi” ilə (“veyil” burada elə sərbəst deməkdir, cığallıq da, kürlük də sərbəstliyə işarədir.)
cığalam, kürəm, veyiləm,
bir şirin gülə düyüləm;
təzədən Kərəm deyiləm,
yaşımın, yellənən vaxtı,
yanıb-sönürsən, ay çiçək,
dərdə dönürsən, ay çiçək;
məni neynirsən, ay çiçək,
ruhumun çöllənən vaxtı.
Onun gəraylıları bütövdür, tamdır. Hissin, duyğunun, ruh aləminin, bitgin, lirik hekayətidir. Başlayır və qurtarır. Şeiri bölmək, ayırmaq, bəndləmək olmur. Bu cəhətdən Nazimin şeirlərinin strukturu, qrafik düzümü, orfoqrafik qaydaları da üslubi məqamın axarına düşür. Onun şeirləri hissin, duyğunun bir cümləsinə bənzəyir.
Nazim bu şeiri sərbəstdə yazıb. Və onu deyim ki, Nazimdə güclü bəhrələnmə enerjisi var. O sevdiyi, seçdiyi, öyrəndiyi klassiklərin poetik koduna asanlıqla qoşulub öz fikrini, duyğusunu təkrarsız ifadə edə bilir, gəraylıda-hecada necə müvəffəq olursa, sərbəst şeirdə də o cür keyfiyyət əldə edə bilir. Hecada necə fikri sərbəstlik göstərirsə, sərbəstin ritminə, ahənginə də eyni dərəcədə hecanın havacatını gətirir, bir az da onun sərbəstində Dədəm Qorquddan gələn ahəngin, ovqatın, səs modelinin strukturu duyulur:
canım bulud,
gözüm bulud –
sən göylərə məndən daha yaxınsan,
mənim ağlamağım
ağlamaq deyil;
hər gün ölüm yağır,
ömürə, günə,
hər gün ölüm yağır
ömürdən, gündən.
Bu şeirin ideya-estetik qayəsini şərh etmədən bildirim ki, Nazim Əhmədli mövzuda çox rəngarəng spektrdə hərəkət edə bilir. O kitabını “Məni neynirsən, ay çiçək”, “Göylərin içindən gəldim”, “Bu kəndin yiyəsi hanı”, “Canım bulud, gözüm bulud” bölmələrinə ayırsa da, bu ayırmalar şərtidir.
daha ağlamağa güc də qalmayıb,
bir məzar eşməyə künc də qalmayıb,
bütün göz yaşları ağlanıb daha,
kimlər ağlayacaq məni, nə bilim?
Bu “Ağrı” şeirinin son bəndidir. Nazim Əhmədli hardasa ağrı, dərd, qəm yazarıdır. O, eləcə bir şeirində bu məramına bu şəkildə də bəyan edir: “Sən qəmi sultan eylədin, mən oldum qəmin yazarı”
Şeir intim dünyaya, sevgimizə müraciətlə başlayır və iki bənddən sonra poetik fikirdə qəribə bir dönüş edilir, tamamilə ictimai-siyasi bir istiqamət alır, intim dünyanın yaşantısı ilə ictimai-siyasi duyumun yaşantısının ağrıları bir-birinin üstünə düşür:
könlünü döndər üstümə
dərdini əndər üstümə;
axtarıb göndər üstümə
qəlbində mən olan yeri;
ayrılıq daş ola bəlkə,
ürəyim boşala bəlkə;
gələsən, yumşala bəlkə
dərdimin daş olan yeri;
Nazim Əhmədli başqa bir şeirində “Göylərin içindən gəldim” deyir. Və bəlkə də burada bir həqiqət var! Həqiqətən də göyüzü mövzusu Nazim poeziyasında çox qabarıq şəkildə öz ifadəsini tapır.
ötən dərdin bir anıyam,
xatirələr dumanıyam,
göy üzünün adamıyam,
göy özünə çəkir məni…
Və Nazimin yaradıcılığının çox-çox cəhətləri haqqında söhbət açmaq olardı və xeyli qeydlərimi həcm imkansızlığından açıqlaya bilmədim! Özü də deyim ki, bu qeydlər qeydsiz-şərtsiz biri-birindən dəyərlidir və mən burada seçim qoymadan bəzilərini ortaya gətirdim. Sağlıq olsun…
Nazim Əhmədli şeirlərinin birində yazır:
təpədən-dırnağa sözəm, yanıram,
ürəyim bükülüb söz arasına…
Bu deklarativ, poetik misra deyildir, bədii estetik xəttdir, həqiqətdir! Nazim Əhmədli təpədən-dırnağa sözdür, duyğulu, bədii, poetik söz! Onun ürəyi həqiqətən də söz arasına bükülüb və bizim oxucularımız hələ ondan çox-çox poetik söz umacaq…
Bu il mayın 1-də Nazim Əhmədlinin 70 yaşı tamam olur. Şairə cansağlığı və daha böyük uğurlar diləyirik!
Ədəbiyyatın qəbul edə bilmədiyi yazıçı Qaraqanın “Gözəlçə” hekayəsində intihara aparan yol
Qaraqan (Elxan Zeynallı) həm yazıçı, həm də repçi kimi fəaliyyət göstərib. HOST (hava, od,su, torpaq) rep qrupunun üzvü olub. O, yeraltı (underground) ədəbiyyatın nümayəndəsidir. Onun yaradıcılığında oxucu, dinləyici həyatın hər üzü ilə tanış olurdu. Sevginin, nifrətin, kədərin, qəzəbin nə olduğunu öyrənirdi. Qaraqanla tanış olan, onu dərk edən kütlə hər şeyə “niyə?” sualını verərək, həyatını yaşayır, həyatı sorğulayır. Qaraqanın yaradıcılığı neçə insana ilham verdi, dayaq oldu. Onun üçün rep və qələm bir vasitə idi. O, bu yolla insanların paslanmış və qəlibləşmiş düşüncələrini dəyişməyə çalışırdı. Gördü ki, dəyişmək çətin bir prosesdir, ölkədən getməyi seçdi.
Onun kitabları illərlə orta məktəblərdə qadağan olundu, onu oxuyanlara, dinləyənlərə töhmət verildi, çünki o doğruları deyirdi, çəkinmirdi. Cəmiyyət tərəfindən doğru danışanlar dışlanıb, ancaq bugün orta məktəb dərsliyində onun gənc yazıçı kimi adının çəkilməsi böyük uğurdur. Mən oxucuları onun “Gözəlçə” hekayəsi ilə tanış edəcəm.
“Gözəlçə” hekayəsi şüur axını ədəbiyyatıdır. Yazıçı bizi qəhrəmanın baxça, məktəb daha sonra universitet həyatı ilə tanış edir. Bunların fonunda qəhrəmanın ailə həyatı, uşaqlıq travmaları paralel verilir. Əsəri oxuyanda qəhrəmanın ilk başda narsist olduğunu düşünürsən. O, özünü çoxundan üstün görürdü. Həmişə onu çox istəyiblər. Valideynləri ona gözəlçə, mələk deyiblər. Baxçada onunla mübahisə edən yoldaşlarında günah görmürdü, düşünürdü ki, bu, onların paxıllığının əlamətidir.Vaxtını güzgüyə baxmaqla keçirirdi, özünü ideal hesab edirdi, sinif yoldaşlarının onun üçün darıxdığını düşünürdü.
Daha sonra məlum olur ki, adsız gözəlçəmiz gözəllik müsabiqəsindən uğurla keçə bilməyib. Hekayədə incə bir nüans var. Atanın işlətdiyi ifadə: “qızım, gözəllik müsabiqəsi hara, sən hara?”. İplər həmin an çözülür. O, dəqiqə başa düşürsən ki, xanım atasından dəyər görmür, dəyərsizlik, sevgisizlikdən əziyyət çəkir, küçümsənir, aşağılanır. O qədər əziyyət çəkir ki, özünün yazmış olduğu eyni ssenarini qəbul olduğu Tibb Universitetində də davam etdirir. Ailədən görmədiyi sevginin onun qəlbində yaratdığı boşluq onu kölgə kimi izləyir, təhsil həyatına belə mane olur. İlk toxumu əkən valideyndir, əgər valideyn əkdiyi toxumun bəhrəsini görmək üçün ona qulluq etməsə, sağlam böyüməsi üçün əlindən gələni etməsə, o necə gəldi böyüyəcək, ya da ümumiyyətlə böyüməyəcək, quruyacaq, məhv olacaq, bəhrə verməyəcək.
Xanımın tələbəlik həyatı ilə tanış olanda düşünürsən ki, erotomaniyadan əziyyət çəkir. Bəli, elədir ki, var. Narsizm öz yerini erotomaniyaya verir. Xəstəlik getdikcə şiddətlənməyə başlayır. Erotomaniyanın digər adı qarşılıqsız sevgi sindromudur. Xəstəlik dəyərsizlikdən yaranır, eyni zamanda şizofreniya və ya paranoidliyin fonunda davam edir. Elə bilir ki, qrup yoldaşı onu sevir. Sevgi qazanmaq üçün bu travmasını yaratdığı fəsadları həmin tələbəylə kompensasiya edir, atasından görmədiyi sevgini, diqqəti tələbə yoldaşından görmək istəyirdi və “görürdü də”. Əslində, o bütün bunları bilərəkdən etmirdi, o, xəstəliyinin fərqində deyildi. Tələbə yalnız misalların həlli zamanı ondan yaralanmağa çalışırdı, başqa vaxt ona o qız maraqlı deyildi. Qəribədir, insanlar səndə çatışmayan cəhətləri, anormal davranışları səndən qabaq duyur, hiss edir, görür. İş o yerə gəlib çatdı ki, həmin oğlanın sevgilisi oldu, nişanlandı. Qəhrəmanımız isə onun bu addımını qısqanclıq kimi qiymətləndirirdi.
Sonra nə oldu? “Sonra bilmirəm necə oldu. Bir onu gördüm ki, damarlarım kəsilib”. Gözəlçə o qədər öz dünyasına qapanıb orda elə xülyalar qurmuşdu ki, intihar cəhdinin fərqində belə deyildi. Hətta, bu hərəkətinə intihar adını belə qoymamışdı. Ən acınacaqlısı o idi ki, ana-atası onun dünyasından xəbərsiz idi, əlbəttə səbəbkarlar onlar idilər. O, tələbəni itirdiyi üçün intihar etmişdi. O, tələbəni sevmirdi, onun üzərindən xəyallar qururdu, qaranlıq dünyasını dadlı xülyalarla işıqlandırmaq istəyirdi. Onun sonuncu ümidləri də öldü, qurmağa xəyal qalmadı, çünki o tələbə nişanlandı. Gözəlçə daxili aqressiyasının fərqində belə olmadı. Hər intihar etmiş şəxsin bir keçmişi, yaşanmışlığı var. Və onu o nöqtəyə gətirib çatdıran şəxslər var.
Bizim gözəlçəmiz şizofreniya xəstəsi idi. Narsizm-erotomaniya-şizofreniya. O, müalicə aldığı xəstəxananı iş kimi qəbul edirdi, özünü də həkim kimi təsəvvür edirdi. Öz xəyal dünyasını özü istədiyi kimi qururdu. “Sevgilimsə bir dəfə də olsun gəlmir bura. Sadəcə məktub yazır. Onları da mənə göndərməmiş cırıb atır. Dəlidi də…”
Gözəlçəmiz niyə bu həddə gəlib çatdı? O, doğurdan da mı “dəli” idi? Bəlkə, əsl dəlilər dəli insanı dəli edən dəlilərdir?
Azərbaycanın hərb salnaməsinə və dövlətçilik tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış “Dəmir yumruq” əməliyyatı nəticəsində qazanılmış şanlı qələbinin gələcək nəsillər üçün bədii mətnlər vasitəsilə əbədiləşdirilməsi, Vətən müharibəsindəki böyük zəfərin bədiiləşdirilməsi və İkinci Qarabağ müharibəsinin qəhrəmanlarının obrazlaşdırılması və dünya ictimaiyyətini ədəbi əsərlər vasitəsilə məlumatlandırılması.
Əsərlərdə Vətən müharibəsinin təsviri, 44 gün ərzində hərb meydanında, arxa cəbhədə, beynəlxalq arenada yaşanan proseslərin əks etdirilməsi arzuolunandır.
Müsabiqə 3 ədəbi janr üzrə keçirilir:
–
Roman
–
Dram
–
Mənzum hekayə
Müsabiqənin şərtləri:
• Müsabiqədə yalnız peşəkar yaradıcı şəxslər (tanınmış imza sahibləri) iştirak edə bilərlər.
• Əsərlər orijinal və daha əvvəl heç yerdə çap olunmamalı və yayımlanmamalıdır.
• Hər bir müəllif müsabiqəyə yalnız bir əsər təqdim edə bilər.
• Əsərlər Azərbaycan Respublikasının dövlət dilində yazılmalıdır.
• Əsərlər bir şəxs tərəfindən yazılmalıdır. Müştərək iş qəbul olunmur.
• Əsərlərdə tarixi faktlar təhrif olunmamalıdır.
• Əsərlərin həcminə dair məhdudiyyət yoxdur.
• Hər ədəbi janr üzrə bir qalib elan olunacaq.
• Əsərin üz qabığında (ilk səhifədə) müəllif özü haqqında məlumatı, əlaqə vasitəsini (Telefon nömrəsi və e-mail), hansı ədəbi janr üzrə iştirakçı olduğunu qeyd etməlidir.
• Əsərin mətni üçün tələblər – şriftin qarnituru “Arial” 12, sətirlər arası interval 1, MS Word faylı
Müsabiqənin mükafat fondu:
Roman janrı üzrə qalib
–
10 000 min manat pul mükafatı və Şuşanın 270 illiyi münasibətilə təsis olunan “Xatirə nişanı” ilə təltif olunacaq
Dram janrı üzrə qalib
–
5 000 manat pul mükafatı və müsabiqənin fəxri diplomu ilə təltif olunacaq
Mənzum hekayə janrı üzrə qalib
–
5 000 manat pul mükafatı və Nazirliyin fəxri fərmanı ilə təltif olunacaq
Qalib əsərlərlə bağlı görüləcək işlər:
• Qalib roman 1000 tirajla çap olunacaq və ingilis dilinə tərcümə ediləcək. Eyni zamanda nəşrin 300 nüsxəsi müəllifə hədiyyə ediləcək və hədiyyə nüsxələrin respublika üzrə satışı təşkil ediləcək.
• Qalib dram əsərinin tamaşası hazırlanacaq və nümayiş etdiriləcək
• Ən yaxşı mənzum hekayələr toplu şəklində çap olunacaq
Qaliblərin seçilməsi proseduru
Müsabiqəyə təqdim olunan bütün əsərlər və müəlliflər şifrələnəcək. Əsərlərin qiymətləndirilməsi iki mərhələdən keçəcək.
Əsərlər Ekspertlər Şurası və Komissiya üzvləri tərəfindən oxunacaq, onların mövzu, bədii və peşəkar yaradıcılıq baxımından dəyərləndirilməsi aparılacaq.
Ekspertlər Şurası tərəfindən ən yaxşı əsərlərin qısa siyahısı tərtib olunub Komissiyaya təqdim ediləcək.
Ekspertlərin müəyyən edəcəyi qısa siyahı Komissiyaya təqdim olunmaqla yanaşı, ictimai müzakirəyə çıxarılacaq. Hər janr üzrə qısa siyahı 5 əsərdən ibarət olacaq.
Müsabiqənin müddəti:
Müsabiqəyə romanların qəbulu 30 dekabr 2022-ci il tarixində sona çatacaq.
Müsabiqəyə dram əsərlərinin qəbulu 30 noyabr 2022-ci il tarixində sona çatacaq.
Müsabiqəyə mənzum hekayələrin qəbulu 30 oktyabr 2022-ci il tarixində sona çatacaq.
Müsabiqə şərtlərinə cavab verməyən əsərlər Ekspertlər Şurası tərəfindən qəbul edilməyəcək.
Əlavə məlumat üçün müraciət edə bilərsiniz:
Tel.: (012) 493 06 80
İştirakçılar tərəfindən əsərlər n.azakov@culture.gov.az elektron poçt ünvanına göndərilməlidir:
ANALAR, ŞƏHİDLƏR… Dərdin paylanıbdır obaya, elə, Tarix bu yaranı unudan deyil. Bu günün qələbə sevinci belə Gözünün yaşını qurudan deyil. * * * Batdı gözlədiyin nişanı, toyu Bir daha sən onu görməyəcəksən. “Anan ölsün” deyib bir ömür boyu Məzarı üstündə göynəyəcəksən. * * * Nələr çəkdiklərin Tanrıya bəlli, Qaysağı yaranın dərini verməz. Nə mahnı, nə şeir, heç bir təsəlli Sənə öz oğlunun yerini verməz. * * * Qəlbiniz həsrətdən oda düşəndə Gedin Qarabağa siz axın-axın. O şəhid oğlunuz yada düşəndə Murova boylanın, Şuşaya baxın. * * * Silinməz bu ağrı, bitməz bu səfər, Yolun çox uzundur şəhidim, sənin. İki min səkkiz yüz səksən bir nəfər Şəhid anası var indi Vətənin. * * * Qəlbindən silinməz, getməz bu kədər Sizi zaman-zaman anacaq onlar. Şəhid balasına yandığı qədər Doğma Vətəninə yanacaq onlar. * * * İgidlər önünü kəsdilər şərin Açıldı Vətənin qolu, qanadı. İki min səkkiz yüz səksən bir nərin İndi bir kəlmədə boy verir adı! * * * Şəhidlər – nur verən Günəşə, Aya, Şəhidlər, tarixə dönən şəhidlər. Şimşək yanğısıyla gəlib dünyaya, Şimşək alovutək sönən şəhidlər! * * * Yarımçıq ömürlə bütöv getdiniz, Bu yurdda Günəşlə, Ayla tənsiniz. Siz canı Vətənə fəda etdiniz, İndi hər biriniz bir Vətənsiniz. * * * Sizə ağı deyib öyən analar Qəlbimi yer-yerdən qanadır indi. “Oğul, anan ölsün” deyən analar Anamız Vətənə anadır indi!
ŞAİRLİK ƏN ALİ MƏQAMDI, VALLAH… Özü pay-piyada, sözləri atda, Xəyalı dövr edir ən qəlbi qatda. Zəhəri saxlamır dilinin altda, Gülləyə atılan ilandı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * Sirri qələmindən pünhan olmasa, Vicdanı özünə zindan olmasa. İçində mənəvi böhran olmasa, Şair qeyri-adi adamdı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * İgid, ər təpəri duysa canında, Kükrəyib çağlasa əgər anında, Olsa həqiqətin, haqqın yanında, İlhamı bir ayrı ilhamdı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * Anla ki, tanrıdan gəlib bu elçin, Fəda etməlidir canını elçün. Haqqı söyləməkdə nə mizan, ölçü?! Bu, göylərdən gələn inamdı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * Zamana od vurur, dərdə qalanır, Ağrısı, göynəyi ərşə calanır. Füzuli dediyi “şair yalanı”, Sevgidə bir dindi, imandı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * Zülmə, zülümkara boyun əyməsin, Kökünü əskildib, soyun əyməsin. O məğrur başını qoyun əyməsin Böyük amalıyla o tamdı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah! * * * Tanrı peyğəmbərə verdiyi haqqı Onunla bölürsə haqlıdı, haqdı. Gəzək o şairi əli çıraqlı, Burda mənim sözüm tamamdı, vallah, Şairlik ən ali məqamdı, vallah!
NİYƏ QORXUM MƏN ÖLÜMDƏN?! Budağından duyğu dərdim, Bir çələngə döndü dərdim. Ömür, səni karsız gördüm, Niyə qorxum mən ölümdən?! * * * Xırmanımda sovrulubdur, Öz qanımda yoğrulubdur, Mənimlə bir doğulubdur, Niyə qorxum mən ölümdən?! * * * Qəbir ulu pir şəklidir, Açılmayan sirr şəklidir, Həyatımın bir şəklidir, Niyə qorxum mən ölümdən?! * * * Neçə dərd-azar sovuşur, Od tutan bazar sovuşur. Ruhum Tanrıya qovuşur, Niyə qorxum mən ölümdən?! * * * Könül duyğu içindəsə, Ömür yuxu içindəsə, Həyat qorxu içindəsə, Niyə qorxum mən ölümdən?! * * * O ki, Tanrı tələbidir, Hansı insan əbədidir?! Ömrün-günün mabədidir, Niyə qorxum mən ölümdən?!
MƏN… Mən bir sevda yolçusuyam, Bu yolu tək getməkdəyəm. Anadiltək qərib-qərib, Qəmli-qəmli ötməkdəyəm. * * * Şövqü sönür qoca nərin Dərdim ağır, yaram dərin… Göz qoyduğum gözəllərin Gözlərindən itməkdəyəm. * * * Cana doyan görən canmı? Yoxsa yersiz həyəcanmı? Aman, Tanrım, doğrudanmı Tükənməkdə, bitməkdəyəm?!
PAYIZA QƏDƏR Qışı bir aləmdi, yazı bir aləm, Vəsfini verməyə acizdi qələm. Tanrı imkan verə baharda gələm, Duram səcdəsinə payıza qədər. * * * Nəyindən söz açım, onun nəyindən, Doyunca barınam gül-çiçəyindən. Bir təpər götürəm dağ ürəyindən Qaçam gəncliyimə o qıza qədər. * * * Tapam istəyimi açan puçurda, Bir daha verməyəm quzunu qurda. İlahidən gələn şövq ilə burda Uçam Aya qədər, ulduza qədər!..
ETİRAF Elə ucalıqdan yıxılmışam ki, Bir daha özümə gələ bilmərəm. Elə məngənədə sıxılmışam ki, Yaşaya bilmərəm, ölə bilmərəm. * * * Mən elə zirvəni tərk etmişəm ki, Gözümdə alçalıb bütün zirvələr. Bir də o ucalıq mənim ömrümə Qardaş, çətin gələr, çox çətin gələr. * * * Gözümdə qaralıb elə bir səma Çıxası deyildir Ayı buluddan. Elə bir yanğıya tuş olmuşam ki, Bir çarə ummuram kamandan, uddan… * * * Mən elə bir dərdə mübtəlayam ki, Tamam imkansızdı bu dərdi bölmək. Kişiyə ölümdən daha ağırdır Sevən bir qadının gözündə ölmək!..
ÜZÜMƏ BAĞLANAN QAPI Tanı məntək naçarını, Dərdə-qəmə düçarını. Harda gəzim açarını, Üzümə bağlanan qapı?! * * * Gah söyülən, gah öyülən Vaxtsız-vədəsiz döyülən. Sən idinmi bəxt deyilən, Üzümə bağlanan qapı?! * * * Hər günümə qada verdin, Kömürümü oda verdin. Bir şairi bada verdin, Üzümə bağlanan qapı! * * * Açılsan itər acılar, Nurlu sabahlar açılar. Yoluma işıq saçılar, Üzümə bağlanan qapı. * * * Şahidsən buna özün də, Qalmışam çölün düzündə. Nələr var arxa üzündə Üzümə bağlanan qapı?! * * * Bəlkə sənsən sirr qapısı Güman yeri, pir qapısı. Tanrının səbir qapısı – Üzümə bağlanan qapı?!
SEVGİ TÜKƏNMƏSƏ… Mənim dəniz gözlüm, dəniz ürəklim, Büllur xatirəli təmiz ürəklim. Dünyada dünyadan əzizsən mənə, Sahilsiz ümmansan, dənizsən mənə. * * * Tanrı kölgələmir mələk üzünü, Hansı yaşda olsa gözəl gözəldir. Sevginin kül altda qalan közünü Aylar yelpikləyir, illər közərdir. * * * Dənizlə üz-üzə ötür illəri, A mənim könlümün həsrət adası! Ləpə pıçıltılı tuti dillərin Hər gün qulağıma çatır sədası… * * * Bir qayıq hələ də üzür səmtinə, Avarçı avarı düz tuta bilmir. Sevgi çevrilirsə imana, dinə Sevən ömür boyu unuda bilmir! * * * O suya bir daş at, batmasın yasa, Ağ dalğam, şövqə gəl, daşdır dənizi. Bu gün ürəyimə sıfqarılmasa, Deməli, ürəyi daşdır dənizin! * * * Pərvanə xislətdi bu ürək, bu dil, Sən ey uzaqlarda alışan şamım. Sevgi tükənməsə tükənən deyil Sənin gözəlliyin, mənim ilhamım!
TƏMİZLİK YIXDI MƏNİ Ürəyimə gələn söz dilimdədir həmişə, İçim içdə deyil ki, çölümdədir həmişə. Ona görə bu başım zülümdədir həmişə, Bu saflıq əydi məni, təmizlik yıxdı məni. * * * Məhəbbət yollarında səriştəsiz, naşıyam, Köntöy addımlarımla öz-özümə qarşıyam. Neçə qəlbin ağrısı, neçə gözün yaşıyam, Mənə “əzizim” deyən əzizlik yıxdı məni. * * * Bunu kim bilməyir ki, bu gün varıq, sabah yox, Mənim ömürlüyümdə yaxşılıq var, savab yox. Bu ümman istəyimə damcılasa cavab yox, Elə çoşdum, kükrədim, dənizlik yıxdı məni. * * * İndi quruyan çayam, oxşarım yox dənizə, Həsrət qaldım ağ gülə, ilahi ağbənizə. Dedin sənə qadın yox, bir qulam, bir kənizəm, Qaragünlüm bu miskin kənizlik yıxdı məni. * * * Təşnəliyim səngimir… bulaq verin, çay verin, Təbəssüm sarğısını yaralıya pay verin. Hayqırmaq istəyirəm, səsimə bir “hay” verin, Sükut çatlatdı məni, səssizlik yıxdı məni.
ŞAİR QOCALIR Uğurla çıxsa da söz sınağından, Sınır öz gözündə, öz sınağında. Keçmir gözəllərin göz sınağından Dərdi aşıb-daşır, şair qocalır. * * * Dözmür haqsızlığa, ötürə bilmir, Səsini baisə yetirə bilmir. Daha neynəsə də götürə bilmir Yolundakı daşı, şair qocalır. * * * Şeiri əvvəlkitək duyula bilmir, Gün kimi aləmə yayıla bilmir. Fikirdən, xəyaldan ayıla bilmir Düyünlənir qaşı, şair qocalır. * * * Ömür tükənsə də, tükənmir istək, Başına min oyun açır bu ürək. Gözəllər açılır gül butasıtək, Dünya cavanlaşır, şair qocalır.
