“Şuşa ili”nə həsr olunmuş pyes müsabiqəsi elan olunur
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi “Şuşa ili”nə həsr olunmuş pyes müsabiqəsi elan edir
* Müsabiqəyə göndərilən pyeslər indiyə qədər heç bir teatrda səhnələşdirilməməlidir;
* Müxtəlif janrlı əsərlərin yazılması arzuolunandır;
* Bir müəllif müsabiqəyə yalnız bir əsər təqdim edə bilər;
* Müsabiqəyə qatılmaq üçün yaş məhdudiyyəti yoxdur;
* Əsərlər sentyabrın 1-nə qədər qəbul edilir, son tarixdən gec göndərilən əsərlər müsabiqəyə qəbul olunmayacaq;
* Qalib pyes müəllifi 2000 azn məbləğində pul mükafatı ilə təltif olunacaq və dövlət sifarişi əsasında tamaşaya qoyulacaq;
* İştirakçılar pyes ilə birlikdə özləri haqqında məlumatı, şəxsiyyət vəsiqəsinin surətini, əlaqə nömrələrini em.aliyev@culture.gov.az ünvanına göndərməlidirlər.
XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI (Zaur Ustacın yeni kitabı haqqında) Dilin gözəlliyi onun ilkinliyində, təravətində, kökündədir. Bu gün yazılan ədəbi mətnlərdə (istər poeziya, istər nəsr nümunələrində) sanki yad cisimlər dolaşır, dilin substansionallığı qondarma, hibrid sözlərə qurban verilir. İnsan əşyaları sözlər vasitəsilə tanıyır, özünü sözün batinindəki mənalarla formalaşdırır. Söz həm də arxetiplərin övladıdır. Bədii mətnlər arxetiplərdən sızan elementlərlə yaranır. Mən Zaur Ustacın formaca ənənəyə bağlı, məzmunca yeni şeirlərini oxuyanda şairin bu fikir akrobatlığı məni yaxşı mənada təəccübləndirdi. Şeir qeybdən bizə ötürülən xəbərlərdir, bu informasiyaları poetik düşüncələrlə süsləmək istedadın göstəricisidir. Zaur bəyin şeirlərində ustadlardan bizə əmanət qalan dastan estetikası səma pıçıltılarını öz içindən keçirərək yeni biçimdə XXI əsr oxucusuna təqdim edir.
ZAUR USTAC – XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI Zaurun bu kitabı sanki sakit axan çayın coşub-çağlayan dənizə – Xəzər deltasına qovuşduğu yerdir. Hissin, duyğunun müxtəlif çalarları, rəngləri bu şeirlərdə göyqurşağı kimi birləşir. Şeirlərdən alınan təəssüratları ümumən bu cür ifadə etmək olar: Xəzər deltasında göyqurşağı. Çiçək açsa, haçan həyat ağacın, Yaz çağındır, o çağını yaza yaz! Qan qaynasa, qışın oğlan çağında, Qışa deyil, o çağını yaza yaz… * * * Araz dağdır, haldan hala hal eylər, Sakit axar, eldən elə yol eylər, Dost-aşina, taydan taya əl eylər, Ayaq açsa, o çağını yaza yaz! Bu misralar “Şahi-cahan” şeirindəndir. Şair “kamera”sını (poetik görüm bucağı) Araza tuşlayıb, bu kamerada Araz çayının coğrafi təyinatından əlavə milli identifikasiyasına da işarələr sezmək mümkündür. Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyevin xatirəsinə həsr olunmuş şeirdə bu iki misra məni tutdu: Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın… Olduqca tutumlu ifadədir, yaddaşa həkk olunur. Həqiqətən, İlqar Mirzəyev, Mübariz İbrahimov, Polad Həşimov kimi oğullar Zaur bəyin təbirincə desək, “yuxuya” getsə də xalqın milli şüurunun oyaq qalması üçün canlarından keçdilər. Başlanan yol qapından, Şuşayadək uzandı… Vətən oğlun itirdi, Torpağını qazandı… Can-torpaq qiyaslanması şeirdə orijinallığı ilə seçilir, yadda qalır. Şəhadət məqamına yetişən əsgər Vətənə, Vətənin şəklinə çevrilir, Vətənləşir. İnsan yoxdursa, Vətən də yoxdur, Vətən yoxdursa, insan da mövcud deyil. İnsanı ayaqda saxlayan üstündə durduğu torpaqdır. Ana torpaq ifadəsi əbəs yaranmayıb. Hamımız onun bağrından qopmuşuq, sonda yenə də onun qucağına düşəcəyik. Bu qəbil şeirlər Vətən sevgisinin əlifbasıdır. Vətən sevgisi imanla müqayisə olunur. İmansız adam üçün Vətən anlayışı yoxdur. Bu anlayışların konkretləşməsində poeziya çox böyük rol oynayır. Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini xatırlayın. Uşaqların ürəyinə Vətən sevgisini bu şeirlə toxum kimi əkmişik. Abbas Səhhətin “Vətən” şeirini yada salaq. “Vətəni sevməyən insan olmaz, olsa ol şəxsdə vicdan olmaz”. Ana südü kimi qanımıza hopan bu şeirlər zaman-zaman içimizdəki yurd sevgisini körükləyib. Zaur Ustacın şeirlərini fərqləndirən həm də bu komponentlərdir. Həmin komponentlər dilin folklor qatından mayalanaraq həmin şeirlərin sanbalını, çəkisini birə beş artırır. Ədəbi genetika burada öz sözünü deyir. Zaur bəy estafeti öz sələflərindən alıb gənc nəsilə ötürür. Bu mənada şairlər, qələm adamları keçmişlə gələcək arasında möhkəm körpülər quran körpüsalanlardır. “Xəzər deltasında göyqurşağı” adı altında toplanmış bu şeirləri bircə-bircə təhlil etmək fikrim yoxdur. Bu şeirlərdə 44 günlük Vətən savaşının da izləri var, didaktikanın ötəsində olan misralar da var, şəraitin diktə etdiyi (gərəkli və lazımlı!) pafos da var. Rənglər spektrində qovuşan hislər, duyğular oxucunun qan yaddaşına xitab edir. Qələm dostuma yaradıcılığında uğurlar arzulayıram! Özü demiş, “bu yol ərənlər yoludur”. Yolun uğurlu olsun, Zaur Ustac! 11.01.2022. Bakı.
XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI (Zaur Ustacın yeni kitabı haqqında) Dilin gözəlliyi onun ilkinliyində, təravətində, kökündədir. Bu gün yazılan ədəbi mətnlərdə (istər poeziya, istər nəsr nümunələrində) sanki yad cisimlər dolaşır, dilin substansionallığı qondarma, hibrid sözlərə qurban verilir. İnsan əşyaları sözlər vasitəsilə tanıyır, özünü sözün batinindəki mənalarla formalaşdırır. Söz həm də arxetiplərin övladıdır. Bədii mətnlər arxetiplərdən sızan elementlərlə yaranır. Mən Zaur Ustacın formaca ənənəyə bağlı, məzmunca yeni şeirlərini oxuyanda şairin bu fikir akrobatlığı məni yaxşı mənada təəccübləndirdi. Şeir qeybdən bizə ötürülən xəbərlərdir, bu informasiyaları poetik düşüncələrlə süsləmək istedadın göstəricisidir. Zaur bəyin şeirlərində ustadlardan bizə əmanət qalan dastan estetikası səma pıçıltılarını öz içindən keçirərək yeni biçimdə XXI əsr oxucusuna təqdim edir.
ZAUR USTAC – XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI Zaurun bu kitabı sanki sakit axan çayın coşub-çağlayan dənizə – Xəzər deltasına qovuşduğu yerdir. Hissin, duyğunun müxtəlif çalarları, rəngləri bu şeirlərdə göyqurşağı kimi birləşir. Şeirlərdən alınan təəssüratları ümumən bu cür ifadə etmək olar: Xəzər deltasında göyqurşağı. Çiçək açsa, haçan həyat ağacın, Yaz çağındır, o çağını yaza yaz! Qan qaynasa, qışın oğlan çağında, Qışa deyil, o çağını yaza yaz… * * * Araz dağdır, haldan hala hal eylər, Sakit axar, eldən elə yol eylər, Dost-aşina, taydan taya əl eylər, Ayaq açsa, o çağını yaza yaz! Bu misralar “Şahi-cahan” şeirindəndir. Şair “kamera”sını (poetik görüm bucağı) Araza tuşlayıb, bu kamerada Araz çayının coğrafi təyinatından əlavə milli identifikasiyasına da işarələr sezmək mümkündür. Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyevin xatirəsinə həsr olunmuş şeirdə bu iki misra məni tutdu: Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın… Olduqca tutumlu ifadədir, yaddaşa həkk olunur. Həqiqətən, İlqar Mirzəyev, Mübariz İbrahimov, Polad Həşimov kimi oğullar Zaur bəyin təbirincə desək, “yuxuya” getsə də xalqın milli şüurunun oyaq qalması üçün canlarından keçdilər. Başlanan yol qapından, Şuşayadək uzandı… Vətən oğlun itirdi, Torpağını qazandı… Can-torpaq qiyaslanması şeirdə orijinallığı ilə seçilir, yadda qalır. Şəhadət məqamına yetişən əsgər Vətənə, Vətənin şəklinə çevrilir, Vətənləşir. İnsan yoxdursa, Vətən də yoxdur, Vətən yoxdursa, insan da mövcud deyil. İnsanı ayaqda saxlayan üstündə durduğu torpaqdır. Ana torpaq ifadəsi əbəs yaranmayıb. Hamımız onun bağrından qopmuşuq, sonda yenə də onun qucağına düşəcəyik. Bu qəbil şeirlər Vətən sevgisinin əlifbasıdır. Vətən sevgisi imanla müqayisə olunur. İmansız adam üçün Vətən anlayışı yoxdur. Bu anlayışların konkretləşməsində poeziya çox böyük rol oynayır. Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini xatırlayın. Uşaqların ürəyinə Vətən sevgisini bu şeirlə toxum kimi əkmişik. Abbas Səhhətin “Vətən” şeirini yada salaq. “Vətəni sevməyən insan olmaz, olsa ol şəxsdə vicdan olmaz”. Ana südü kimi qanımıza hopan bu şeirlər zaman-zaman içimizdəki yurd sevgisini körükləyib. Zaur Ustacın şeirlərini fərqləndirən həm də bu komponentlərdir. Həmin komponentlər dilin folklor qatından mayalanaraq həmin şeirlərin sanbalını, çəkisini birə beş artırır. Ədəbi genetika burada öz sözünü deyir. Zaur bəy estafeti öz sələflərindən alıb gənc nəsilə ötürür. Bu mənada şairlər, qələm adamları keçmişlə gələcək arasında möhkəm körpülər quran körpüsalanlardır. “Xəzər deltasında göyqurşağı” adı altında toplanmış bu şeirləri bircə-bircə təhlil etmək fikrim yoxdur. Bu şeirlərdə 44 günlük Vətən savaşının da izləri var, didaktikanın ötəsində olan misralar da var, şəraitin diktə etdiyi (gərəkli və lazımlı!) pafos da var. Rənglər spektrində qovuşan hislər, duyğular oxucunun qan yaddaşına xitab edir. Qələm dostuma yaradıcılığında uğurlar arzulayıram! Özü demiş, “bu yol ərənlər yoludur”. Yolun uğurlu olsun, Zaur Ustac! 11.01.2022. Bakı.
Azərbaycan poeziyasında lirik ədəbi növün janrlarını bir neçə bölgüdə qruplaşdırmaq olar. Təbii ki, ilk sırada xalq aşıq şeiri janrları gələcək-bayatılı, qoşmalı, gəraylılı, təcnisli bir aləm… Sonra gəlir klassik lirikamızla bağlı janrlar-bunların bir çoxu bütün Şərq ədəbiyyatında müştərək işlənib- qəsidə, qəzəl, rübai, müxəmməs, mürəbbe, müsəddəs, tərkibənd, tərcibənd, məsnəvi və s.
Əsrlər boyunca bu iki janr poeziyamızın inkişafında çox mühüm rol oynayıblar. Əsl istedadlar hansı şeir şəklinə müraciət etsələr belə, orada uğur qazanıblar və beləliklə, şeirimizdə parlaq incilər xəzinəsi yaranıb. XX əsrdə isə heca şeirimiz ön plana keçib və hecalı şeir şəkillərinə intensiv halda müraciət olunub; beşlik, altılıq, yeddilik, səkkizlik, doqquzluq, onluq, onbirlik, onikilik, onüçlük, ondördlük, onbeşlik və onaltılıq. Nəhayət, XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq şeirimizdə Avropa mənşəli yeni janrlar da peyda olub-himn, marş, sonet və s.
Soneti Azərbaycan poeziyasında yeni janr forması hesab edənlər əsla yanılmırlar. Tədqiqatçılar onun 800 yaşı olduğunu qeyd edirlər. Mən görkəmli teatr tənqidçisi, Avropa ədəbiyyatı bilicisi mərhum Cəfər Cəfərovun, filologiya elmləri doktoru, professor Seyfulla Əsədullayevin və gənc tədqiqatçı, filologiya elmləri namizədi Hüseyn Həşimlinin sonet janrı barədə bəzi fikirlərinə müraciət etmək istəyirəm. Cəfər Cəfərov dahi ingilis dramaturqu Vilyam Şekspirə həsr etdiyi məqaləsində yazır: “Sonet – lirik şeir janrlarından biridir, Orta çağlarda meydana çıxmış, öz klassik şəklini isə XIII əsrdə İtaliyada almışdır. Klassik sonet iki katrenə və iki tersetə, yəni iki dörd misralıq bəndə ayrılan 14 misralıq şeirdir. Misralar müəyyən qayda əsasında qafiyələnir, lakin klassik italyan soneti başqa ölkələrə yayıldıqda bəzi dəyişikliklərə uğramışdır. Bəndlərin quruluşu başqa şəkil almışdır. İngiltərədə, xüsusən Şekspir yaradıcılığında sonet 4+4+4+2 qaydası üzrə bəndlərə ayrılmışdır. Sonet janrı ilə əlaqədar bir də “Sonet əklili” məfhumu mövcuddur. Bu əklili bir-birilə bağlı olan 15 sonetdən təşkil edilir ki, axırıncı sonet əvvəlki 14 sonetin birincə misralarından düzəlir”
Seyfulla Əsədullayev yazır: “Sonetin ilk nümunəsini İtaliyada, “Siciliya məktəbi”nin nümayəndəsi, şairn Sakono da Lentini yaratmışdır (1220-ci illərdə). Hər bir həqiqi sonet kiçik bir dram əsəri sayılır. Sonetin bu qanunlarına cavab verməyən hər hansı bir on dörd misralıq şeir sonet yox, sadəcə on dörd misralıq şeir kimi də qalır. Həm bənd formaları (4 misra və 3 misra), həm də qafiyə müstəqilliyi ilə bir-birindən fərqlənən katrenləri və tersetləri vahid və bütöv bir poetik janr kimi birləşdirən, formalaşdıran amil, həm də əsas amil sonetin məzmunudur. Soneti poetik formaların şahmatı da adlandırırlar. Ən kiçik poetik həcmdə və lirik məkanda sonet özündə ən yüksək poetik enerji cəmləşdirir… Azərbaycan sovet poeziyasında ilk dəfə bu janra müraciət edən Mikayıl Müşfiq olmuşdur”.
Gənc tədqiqatçı Hüseyn Həşimlinin “Azərbaycan poeziyasında sonet və terset” monoqrafiyası (Bakı, “Elm”, 2003) mövzunu daha geniş əhatə edir və ən əsası budur ki, müəllif sonetin janr özəlliklərini və dünya ədəbiyyatında inkişaf yolunu izlədikdən sonra Azərbaycan poeziyasında sonetin təşəkkül mərhələsini, kamilləşmə və kütləviləşmə dövrünü də tədqiq edir. Onun fikrincə, Azərbaycan ədəbi mühitinə sonet bir janr kimi XX əsrin əvvəllərində vəsiqə almışdır. O, bizim poeziyada ilk sonet müəllifləri kimi Səid Səlmasinin, Hüseyn Cavidin, Əlipaşa Səburun, Əmin Abidin adlarını çəkir. 1920-1950-ci illərdə isə A.Şaiq, S.Vurğun, M.Müşfiq, A.Yıldırım,, Ə.Cəmil və Ə.Kürçaylının az sayda sonetləri olmuşdur. Azərbaycanda sonet janrı 1960-cı illərdən etibarən hərtərəfli yüksəliş yollarına qədəm qoymuş, bu illərdən başlayaraq janrın kamilləşmə və kütləviləşmə mərhələsi başlamışdır. Azərbaycan sonetinin ən məhsuldar yaradıcısı Adil Babayev olmuşdur. Daha sonra Abbasağa, Şəkər Aslan, Abbas Abdulla, Sabir Mustafa, Elşad Səfərli, Vaqif Hüseynov, Vəli Qaraxan, Əli Nasir, İltifat Saleh, Əhməd Haqsevər, Mirhaşım Talışlı, Balayar Sadiq və b. şairlər bu yolu davam etdirmişlər. Hətta Şəkər Aslan ilk sonet çələngini yaratmışdır.
Əziz oxucu! Əsas mətləbə keçməmişdən öncə sizə sonet janrı barədə oxuduqlarımızdan, bildiklərimizdən bəzi məlumatlar verdik, elə güman edirik, sizə də faydalı olar.
Son illərdə bu janra müraciət edən müəlliflərdən biri də Miryusif Mirnəsiroğludur.
Miryusif Mirnəsiroğlu əyalətdə yaşayır, amma onu qətiyyən “əyalət şairi” hesab eləmək olmaz. O, ədəbi nəşrlərdə, xüsusilə “Kredo” qəzetində öz yazıları ilə tez-tez çıxış edir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür,üstəlik Azərbaycan Jurnalistlər və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının da üzvüdür. Məlumat verim ki, onun rus dilində də şeirlər kitabı çıxıb və indi, rusca kitab nəşr elətdirmək hər şairə müyəssər olmur. Kitablarının sayını bilmirəm. Bildiyim odur ki, Miryusif Mirnəsiroğlu təbi qaynar, ilhamı çağlar şairdir, bədii yaradıcılıq onun xobbisi yox, iliyinə, qanına işləyən, onu rahat buraxmayan yaşamaq yanğısıdır. “Yazıramsa, deməli, yaşayıram”.
Miryusif müəllimin sonetləri formaca Şekspir sonetləri tərzindədir. Yəni ingilis soneti. Amma bu sonetlərdə Azərbaycan mənəviyyatı, bir azərbaycanlının keçirdiyi hiss və duyğular əks olunmuşdur.
Müəllif mövzusuna görə sonetlərini üç bölgüdə yerləşdirib: Vətən sonetləri, Məhəbbət sonetləri, Fəlsəfi sonetlər. Bir də hər bir sonetin axırıncı iki misrasını ayrıda təqdim edib və bu da onun öz fikirlərini ümumiləşdirməsi üçün mənalı bir sonluq kimi nəzərə çarpır.
Vətənə həsr olunan sonetlər təkcə Azərbaycanın vəsfi ilə məhdudlaşmır. Bu sonetlərdə əsas obraz Azərbaycan olsa da, “Mən və Azərbaycan” xətti də diqqəti xüsusilə cəlb edir. Yəni şair bu yurdun, bu Vətənin bir övladı kimi xalqı, mənsub olduğu millətin qarşısında hesabat verir.
Yetmiş iki yaşlı bir əsgərəm mən,
Çəkirəm keşiyin Vətən mülkünün.
El məhəbbətindən, el sevincindən,
Şeiriyyət şərbətin içirəm hər gün.
Qələmim süngüylə əvəzlənibdir,
Hər kəlməm gülləyə dönübdür indi.
Əzəldən bu Vətən əzizlənibdir,
Qorxu hissi bizdən büsbütün gendi.
Şeirlərim ilə hörmüşəm qala,
Əsrlər keçsə də, dağılan deyil.
Bürcləri Günəşə çatır az qala,
Bu qala heç zaman alınan deyil.
Tikdiyim bu qala-Azərbaycanım,
O mənim şərəfim, şöhrətim, şanım.
Diqqət yetirsəniz, görəcəksiniz ki, bu sonetdə bircə artıq misra belə yoxdur, bütün misralar, sonra katenlər bir-birilə zəncir kimi bağlıdırlar və bu mənada Miryusifin hər bir soneti balaca bir binanı xatırladır. Həm də üç katrendən sonra tamamlayıcı funksiyasını yerinə yetirən sonuncu iki misra isə həmin özülü çox möhkəm qoruyan iki sütun kimi diqqəti cəlb edir. Axırıncı, tamamlayıcı misralardan nümunə gətirmək istəyirəm:
Sən mənim qüdrətim,
namusum, canım,
Məhəbbət mənbəyim-
Azərbaycanım.
***
Müqəddəs Quranda belə ayə var:
-Vətəni sevməyən imansız olar!
***
Çürüyüb torpağa dönsə də tənim,
Vətən məhəbbətim azalmaz mənim.
***
Sənsiz çiçək kimi sollam, ey Vətən,
Öləndə torpağın ollam, ey Vətən.
İkinci mövzu məhəbbətin tərənnümüdür. Deyim ki, insan bütün ömrü boyu sevir. Bu sevgi gənclik hisslərindənmi gəlir, unuda bilmədiyin bir eşqin xatirələrimi səni yandırır, ya bəlkə yenidən vurulmusan? Bu suallara heç bir cavab vermək istəmirəm, çünki bu cavabları Miryusifin sonetlərində tapa bilərsiniz. Onun sonetlərində tərənnüm olunan məhəbbət safdır, təmizdir, heç bir təmanna, şəxsi istəklə bağlı deyil.
Dünya ədəbiyyatında eşqin ən böyük dastanını Füzuli öz “Divan”ında və “Leyli və Məcnun” poemasında qələmə alıb. “Yarəb, bəlayi eşq ilə qıl aşina məni, Bir dəm bəlayi eşqdən etmə cüda məni”-deyən Füzuli üçün eşq nəyi isə almaq, nəyəsə nail olmaq deyildi, nəyisə vermək, fəda olmaq, min dəfə ölüb-dirilmək idi. Füzuli deyirdi: “İldə bir qurban kəsərlər xəlqi-alam iyd üçün, Dəmbədəm, saatbəsaat mən sənin qurbanınam”. Bizim ən gözəl sevgi şeirlərimizdə Füzulidən, onun sevgi dəryasından bir zərrə vardır. O cümlədən, Miryusif Mirnəsiroğlunun sonetlərində də. ..
Sevgimin nə həddi, nə hüdudu var,
Yenə də sevirəm əvvəlki kimi.
Sevgimlə tapmışam əzəmət, vüqar,
Mənə eşqim olmuş könül həmdəmi.
Ömrün sonunadək sevəcəm belə,
Bu müdrik çağımda dolsam da yaşa.
Eşqim, məhəbbətim düşsə də dilə,
Həyatı sevgiylə vuracam başa.
Ay keçir, il keçir, fəsil dəyişir,
Yer üzü sevənlə boşalır, dolur.
İnsan təzələşir, nəsil dəyişir,
Təzə sevdalara düşənlər olur.
Nə qədər həyat var-məhəbbət vardır,
Sevgi xariqələr yaradacıqdır.
Amma təbii ki, Miryusifin təsvir etdiyi sevgi dünyası XXI əsrin -bu günümüzün sevənlərinin dünyasıdır. O ali hiss, o ilahi duyğu qətiyyən öz saflığını itirməyib, amma zaman dəyişib, görürsən ki, sevgiyə də qəlbinin yox, cibinin, imarətinin gözüylə baxanlar olur və Miryusifin məhəbbət sonetlərindəki o saflığın fonunda nə qədər prozaik görünürlər.
Sonet janrı əzəldən öz fəlsəfi məzmunu ilə də diqqəti cəlb edibdir və ən bariz nümunə kimi burada Şekspir sonetlərini xatırlamaq kifayətdir. Fəlsəfi sonet deyəndə, hər hansı bir sonetdə nəsə bir fəlsəfi fikir söyləmək, fəlsəfə elminin müddəalarını mənzum şəkildə təqdim eləmək nəzərdə tutulmur. Ən böyük fəlsəfi fikirlər çox zaman elə poeziyadan gəlir.Həyatın olum-ölüm, xeyir-şər, varlıq-yoxluq, məhəbbət-nifrət, müharibə-sülh qarşıdırmaları elə həyat fəlsəfəsi deyilmi? Miryusifin fəlsəfi sonetlərində də yaşadığımız bu dünyanın əksliklərini, ziddiyyət və təzadlarını görürük.Bu sonetlərdə İNSAN baş qəhrəmandır. Həyatı duyan, onun gözəlliklərindən zövq alan, yaradan bir insan. Bu insan pisliklərə, acılıqlara, şərə qarşı dözümsüzdür. Bu insanın qəlbi işıqla, nurla doludur.
İnsan var ölümüylə
ölümsüzlük qazanır,
Əbədi heykəl qurur hər
qəlbdə, hər ürəkdə.
Adam var daş parçası,
nə düşünür, nə yanır,
Belələri “diriykən ölülər”
deyilməkdə.
İnsan tanıyıram mən qonşu
su düşsə dara,
Rahatlıq tapa bilməz,
gələ bilməz yuxusu.
Adam tanıyıram ki, min yol
düşsə də tora,
Yenə haqqa yox deyər,
Allahdan yox qorxusu.
İnsan görmüşəm hər an
çəkir elin dərdini,
Səssiz şamtək yansa da,
bir dəfə uf söyləməz.
Adam görmüşəm daim
qoruyub öz fərdini,
Əlində çarə varkən
dərdə dərman eyləməz.
İnsan, adam…bu
fərqi görürük hər birimiz,
Gəlin, insanlıq üçün
yaşayaq, ömr edək biz.
…Mən sonda oxuculara üz tutub deyirəm. Miryusif Mirnəsiroğlunun 222 sonetini oxuyun, bunlar müasir poeziyamızda sonetə olan münasibətin yeni təzahürüdür. Bunlar həyatı yeni bədii boyalarla əks etdirən bir şairin axtarışlarıdır.
Ədəbiyyat bütün zamanlarda cəmiyyətin mənəvi barometri, mənəviyyat aynası, dərsliyi olmuşdur. Cəmiyyətin sağlamlığı və ya ondakı mənəvi çatışmazlıqlar ədəbiyyata, ədəbiyyat isə insana, mənəvi mühitə daim təsir etmişdir. Zamanın tələbinə cavab verən ədəbiyyatı yaratmaq sözün əsl mənasında, qəhrəmanlıqdır. Bu günkü baxış bucağından bizə asan və ya sadə görünən işləri reallaşdırmaq tarixin çətin və ziddiyyətli dönəmlərində həqiqətən də böyük zəhmət və iradə hesabına başa gəlib. Ahmet Kabaklı ədəbiyyat dünyasının məhz belə fədakar şəxsiyyətlərindən olub. Cumhuriyyət dönəmində Türkiyənin əsas ədəbiyyatşünaslıq mərkəzlərindən biri olan və Türk dünyasının dörd bir yanından axışıb gələn ziyalıların müqəddəs ocaq bildiyi Türk Ədəbiyyatı Vəqfini yaratması və Vəqfin ayrılmaz bir parçası olan “Türk ədəbiyyatı” dərgisini təsis etməsi Ahmet Kabaklının ədəbiyyat və mədəniyyət tariximizdə gerçəkləşdirdiyi əvəzsiz xidmətlərindəndir. 15 Ocak 1972-ci il “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin ilk sayının işıq üzü gördüyü gündür. Bu il ədəbi-fəlsəfi, elmi-publisistik yönləriylə Türk dünyasında milli düşüncənin gəlişməsində bir mərhələ, təmayül, məktəb yaradan dərginin yaranmasından 50 il ötür. Fuad Köprülü, Cəmil Meriç, Mehmet Kaplan, Erol Güngör, Niyaz Yıldırım Gençosmanoğlu, İsgəndər Öksüz, Əminə İşınsu, Ömər Lütfü Mete kimi milli düşüncəli aydınları öz ətrafında toplayan dərgi 50 ildir ki, kəsintisiz yayınlanmaqla türk mədəniyyətinə və ədəbiyyatına hizmətdə bulunmaqdadır. Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin və eləcə də Vəqfin mətbu orqanı olan “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin ədəbiyyat, sənət, mədəniyyət sahəsində göstərdiyi misilsiz xidmətləri təkcə Türkiyəni deyil, türk dili və düşüncəsi ətrafında birləşən qardaş türkdilli dövlətləri və o cümlədən, Azərbaycanı əhatə edir. Türk Ədəbiyyatı Vəqfi İstanbula gedən hər bir Azərbaycan ziyalısı üçün müqəddəs ocaqdır. Sözün bütün mənalarında, Vəqf bir yurd yeri, ata ocağı kimi hansı doğmalıqdadırsa, “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin hər bir səhifəsi də bizlər üçün eyni doğmalığı kəsb etməkdədir.
Böyük mütəfəkkir Ahmet Kabaklı Haqqa yürüdükdən sonra dərgiyə İsa Kocakaplan, Bəşir Ayvazoğlu, Bəxtiyar Aslan baş redaktorluq etmişlər. Öz tarixi kökləri, gələnək və milli dəyərlərə bağlılığı ilə yaddaşlarda işığa çevrilən “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin baş redaktorluğu kimi böyük ədəbi məsuliyyət və mənəvi missiyanı bu gün Türk dünyasının sevilən qələm adamı, istedadlı yazıçı, tərcüməçi İmdat Avşar ləyaqətlə yerinə yetirməkdədir. Şeyxülmühərririn başladığı qutlu yolun mənəvi miraslığını üstlənən İmdat bəyin bu zaman ərzində ortaya qoyduğu böyük işlər Onun ədəbi vicdanı, yoluna və qələminə ləyaqətlə bağlılığını, paradiqmatik düşüncə tərzini, milli və bəşəri məsələlərə yanaşma özəlliyini, dünyaya və xüsusən Türk dünyasına dair məsələlərə sərgilədiyi baxış obyektivliyini bir daha təsdiq etməkdədir. İmdat bəyin baş redaktorluğu ilə işıq üzü görən hər bir buraxılış uzun illərin sınağından çıxmış təcrübəyə əsaslandığı, kökə bağlı olduğu kimi, eyni zamanda yeni ruhu, yeni nəfəsi ilə həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda böyük rəğbət və maraqla qarşılanmaqdadır. Ahmet Kabaklı bir məqaləsində yazır ki: Düşüncənin milli oluşu geniş anlamda millətin milli zövqünün və milli həyatının əsəri olunuşundadır. Dil və düşüncə kökə söykənəndə milliləşir və daha da bütövləşir. Bu mənada, “Türk ədəbiyyatı”nın hər sayını vərəqlədikcə dərginin ədəbi-bədii, elmi-fəlsəfi mündəricəsi dəyərində həm də milli düşüncəyə köklənmiş mənəviyyat abidəsi olduğunu müşahidə etməkdəyik. Zəngin ədəbi ənənələrə və milli məfkurəyə söykənməsi, sözün həqiqi mənasında, dərginin daha oxunaqlı olmasını şərtləndirir. 50 yaşını tamamlayan “Türk ədəbiyyatı”nın 579-cu buraxılışı Ocak sayı da bu mənada maraqlı ədəbi-fəlsəfi mündəricəsi ilə diqqəti çəkməkdədir. Dərginin ilk səhifəsindən baş redaktor İmdat Avşarın “Həsbi-hal”ı, şeyxülmühərririn Ahmet Kabaklının 50 il bundan öncə ilk say işıq üzü görəndə qələmə aldığı “Çıxarkən” adlı müraciət yazısı, professor Emil Birolun “Bir fikir, ədəbiyyat və sənət dərgisi Türk ədəbiyyatı 50 yaşında” və professor “İsa Kocakaplanın “ 50 ildir yanan ocaq” məqalələri dərginin yarım əsr boyunca keçib gəldiyi keşməkeşli yola ayna tutur. Dəyərli İmdat bəy böyük təvazökarlıq və minnətdarlıq duyğusu ilə illərin maddi-mənəvi çətinliklərinə rəğmən dərginin işıq üzü görməsində özündən əvvəlki redaktorlar və yaradıcı heyətin fədakar əməyini vurğulamaqla bərabər bu il Türk ədəbiyyatının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən “İlin dərgisi” mükafatına layiq görülməsini bundan öncəki ədəbi nəsillərin və yönəticilərin uğuru hesab edir: “Dərgimiz bu sayı ilə yayın həyatındakı yarım əsrlik sürəci tamamlayır. 50 ilimizin ilk sayını çıxarmaq bəndənizə nəsib olsa da bu ehtişamın əsl memarları – başda qurucumuz, “yazarların mənəvi-başqanı” Ahmet Kabaklı və bu mənəvi estafeti ondan alan İsa Kocakaplan, Bəşir Ayvazoğlu və Bəxtiyar Aslandır. Bu uğurda – hər bir sayımızın işıq üzü görməsində zəhməti olan dəyərli böyüklərimizin, elm, mədəniyyət və sənət xadimlərinin, 50 ildir yazıları ilə ədəbiyyatımıza misilsiz xidmət edən yazarların payı böyükdür. Ədəbiyyat tariximizdə ən uzunömürlü dərgilərdən biri olan “Türk ədəbiyyatı”nın – bu müqəddəs ocağın məşəlini sönməyə qoymayan qəhrəmanlara minnətdaram. Vəfat edənlərə Allahdan rəhmət, həyatda olanlara sağlıqlı və uzun ömürlər diləyirəm. 50 illik böyük bir zamanda bir ədəbiyyat dərgisini yaşatmanın çətinliklərinə, sıxıntılarına bizdən öncəki nəsil mətanətlə sinə gərmişlər. Bu il Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Türk ədəbiyyatı” dərgisini “İlin dərgisi” mükafatına layiq görməsi, əslində, bizdən öncəki nəsillərin uğurudur. İmdat bəyin “Həsbi-hal”ından sonra dərginin ilk səhifələrində yer alan mütəfəkkir ziyalı, mərhum Ahmet Kabaklının “Çıxarkən” başlıqlı manifest xarakterli yazısı “Türk ədəbiyyatı”nın ətrafında cəmləşən qələm əhli üçün 15 yanvar 1972-ci ildən bugünə qədər və bundan sonra yol bələdçisi təsiri bağışlayır.
Professor Birol Emil “Bir fikir, ədəbiyyat və sənət dərgisi “Türk ədəbiyyatı” 50 yaşında” adlı məqaləsi ilə oxucunu 1971-ci illərə aparır, gənclik xatirələrini vərəqləyərək dərginin çıxacağı ərəfədə mərhum Ahmet Kabaklı ilə Mehmet Kaplanın söhbətlərini yada salır: “1971-ci ilin oktyabr ya noyabr ayı idi. Bir gün əziz müəllimim prof.dr. Mehmet Kaplan: “Birol, Ahmet Kabaklı bir dərgi çıxarmaq istəyir. Məni Cağaloğlundakı yerinə dəvət etdi. Gəl birlikdə gedək”, – dedi. Cağaloğlundan Sirkəciyə enərkən küçənin solunda üçmərtəbəli bir binanın ikinci mərtəbəsində çox sadə döşənmiş, əşyası bir masa, bir neçə stul, bir kitab rəfindən ibarət olan bir otağa girdik. Ahmet Kabaklı bizi həmişəki sayğı və mütəvaziliklə qarşıladı. Mən o zamanlar dr.assisent idim. İki müəllimin söhbətini diqqətlə dinləyirdim. Ahmet Kabaklı “Türk ədəbiyyatı” adıyla bir dərgi çıxarmaq arzusundan, Türk oxucusunu ədəbi-bədii səviyyəsi olmayan dərgi “hərc-mərcliyindən” qurtarmaq yolunda çabasından, layihəsini hazırladığı “Türk ədəbiyyatı”nın Türk ruhuna və milli şüuruna bağlı bir sənət toplusu olacağından söhbət açdı”. Professor Birol Emilin 50 il bundan öncəki xatirələri vərəqləməsi “Türk ədəbiyyatı”nın yayınlanmasının hansı zamanda necə bir mənəvi ehtiyacdan doğulduğunu oxucunun təsəvvüründə canlandırır: “Ahmet Kabaklı hocamız “Türkiyə Ədəbiyyat Cəmiyyəti”ni, Türk Ədəbiyyatı Vəqfini qurmaqla və “Türk ədəbiyyatı” dərgisini çıxarmaqla çox mühüm bir iş ərsəyə gətirmişdir. 1970-ci illərdə Türk cəmiyyətində dəyərini və etibarını get-gedə itirən Türk ədəbiyyatına əvvəlki dəyərini və etibarını qazandırmaq istəyirdi. O, bir ədəbiyyat tarixçisi olaraq gözəl bilirdi ki, Tənzimat dövründən etibarən Türkiyənin ən böyük mədəni dəyəri ədəbiyyatdır. Siyasi rejimlə yanaşı mədəniyyət və ədəbiyyat dünyasındakı dəyişikliklərədək hər şeyin təməl səbəbi milli mücadilədən doğur. Və bu milli mücadilənin Məhmət Akifin, Yahya Kamalın, Yaqub Qədrinin, Xalidə Ədib Adıvarın, Ruşən Əşrəfin, Falih Rıfqının və daha neçə yazarın yaradıcılığından qaynaqlandığını Ahmet Kabaklı hocamız çox gözəl bilirdi…” Professor İsa Kocakaplan “Əlli ildir yanan ocaq” məqaləsində “Türk ədəbiyyatı” ailəsinə qədəm qoyduğu illəri xatırlayır, dərginin yayınlanması ərəfəsində mərhum Ahmet bəyin necə zorluqlara sinə gərdiyini, hansı maddi-mənəvi yoxluqlarla üz-üzə gəldiyini və bütün çətinliklərə mətinliklə dözdüyünü qələmə alır: “Mənim “Türk ədəbiyyatı” dərgisində çalışmağa başlamağım təxminən 1979-cu ilin aprelinə təsadüf edir. Müəllimim Nuri Soydal bir dərgidə çalışırdı. Mənə söylədi ki, yanımda çalışmaq üçün bir kadra ehtiyacım var. Getdim. Vəqfin müdiri, dərginin də yazı işləri müdiri olan mərhum Niyazi Yıldırım Gənçosmanoğlu ilə söhbətləşdikdən sonra işə başladım. O zamankı şərtlərə görə dərginin işində xeyli axsamalar var idi. Satış çox azalmışdı. Dərginin cəmi 500 abunəsi var idi. O abunələr də mərhum Alparslan Türkeşin MHP təşkilatları idi. Qəribə burasıdır ki, kimsənin dərgiyə iltifat etmədiyi bir dönəmdə Türk ədəbiyyatına MHP təşkilatları abunə idi. Bunu Alparslan Türkeş sağlamışdı. Əlbəttə ki, böyük lider olmaq asan məsələ deyildi. Dərginin yayın işlərində maddi sıxıtılar Kabaklı hocayı son dərəcə narahat edirdi, bu durum 1981-ci ilin fevralına qədər davam etdi. Fevral aylarında Ahmet Hoca Kamal İlicakdan maddi dəstək istəmək məcburiyyətində qaldı. 48 səhifəlik bir dərginin rəhmətlik Kamal İlicak Tərcüman təsislərində heç bir təmənnasız 8 ay boyunca çap etdi. Dərgi bugünkü səviyyəyə gəlib çıxana qədər bunu bənzər xeyli çətinliklərdən keçib uzun bir yol gəldi” – deyə xatirələrini vərəqləyir İsa Kocakaplan. “İnsanlığın dirilişi”, “Zamana adanmış sözlər”, “Körfəz”, “Səslər”, “Ayinlər” kitabları ilə çağdaş türk poeziyasında mərhələ yaradan Sezai Karakoçun Haqqa yürüməsinin ardından “Türk ədəbiyyatı”nın bu Ocaq sayı onun sənət aləminə, yaradıcılıq dünyasına işıq tutması, sənətkarın əziz xatirəsinə həsr olunmuş yazıların bir-birilə vahid süjet əsasında bağlanması elə Sezai Karakoçun Türk mədəniyyətinə bəxş etdikləri kimi bütöv bir kompozisiya təsiri bağışlayır. Sezai Karakoç dosyasını hazırlayan Alim Kahramanın “Şeir və düşüncə evreniylə Sezai Karakoç”, Fatih Arslanın “Kölgənin hökmü Günəşə varana qədər”, Nuray Alpərin “Ənənə boxçasında müasir ilmələrlə toxunmuş bir şeir: Sezai Karakoçun “İlk” şeiri”, yazar-şair A.Yağmur Tunalının “Namuslu aydın” məqalələri bizim təsəvvürümüzdə Sezai Karakoçun sözün həqiqi mənasında bir rəssam həssasiyyəti ilə çizilmiş böyük İnsan, istedadlı şair və ən əsası ömrünü ləyaqətlə yaşamış, Yağmur Tunalının təbiri ilə desək, namuslu bir aydın obrazını yaradır. Professor Cemal Kurnazın “Türkün məktəbi Türkü məktəbi”, “Türkülərin gücü”, Türküdən şeirə” kitablarında olduğu kimi ruhumuzun, düşüncəmizin formalaşmasında misilsiz rolu olan türkülərimizdən bəhs edən professor Ömür Ceylanın “Ömürləşən şərqilər” kitabı və bu kitabla bağlı İmdat Avşarla etdiyi söhbətin Dərgidə yer aldığı səhifələr oxucunun böyük marağına səbəb olur. Baş redaktorun özünün də söylədiyi kimi ruhumuzu qanadlandıran söz və güftələri nəğmə-nəğmə uçuran sənətçilərimizin həzin hekayələri ilə bağlı müsahibə oxucuda həzin təəssürat oyadır. Türkülərdən, nəğmələrdən söz açmışkən, Saadet xanım Örməcinin türküləriylə könlümüzdə taxt quran “Muharrem Ertaşa sayğı gecəsi” adlı yazısı sadəcə bir anım günü, ədəbi-bədii gecə ilə bağlı xəbər yazısı deyil, həm də böyük sənətkarın xatirəsinə bir töhfə kimi oxucunun diqqətini cəlb edir. Nəsr bölümündə Ayşə Ünüvar “Dəlilik medalı”, Necdet Ekici “Ah Kofe Vah Karabaş”, Gün Marlen “Hüsniyyə” hekayələri ilə oxucuların görüşünə gəlir. Poeziya bölümündə Sezai Karakoçun “Yağmur duası” poeziya sevərlərə dəyərli bir ərməğan olur. Feyza Aras “Sanrı”, Mehmet Ali Kalkan “Qırmızılar”, İhsan Tevfik “Gərəyi düşünüldü”, Yasin Mortaş “Saklanbaç sözlüyü”, Hamit Oral “Ağac”, Hüseyn Çolak “Dünya ləkəsi” şeirləri ilə oxucuları salamlayır. Ramazan Kahramanın “2021-ci ilin indeksi” adlı biblioqrafik göstərici isə oxucuda Türk ədəbiyyatı”nın ötən ilki fəaliyyətini bütöv halda oxucunun gözləri önündə canlandırır və ədəbi ortamı izləməyə geniş imkan yaradır. Ötən ay Türk Ədəbiyyatı Vəqfi Başqanı əziz Sərhat Kabaklının və Türk Ədəbiyyatı Dərgisinin Baş redaktoru, Ədəbiyyatımızın fədakar təbliğatçısı İmdat Avşarın Bakıya səfəri çərçivəsində təltif olunduqları mükafatlar dərginin 50 illik yubiley ərəfəsinə bir ərməğan olmaqla yanaşı həm də mədəniyyətimiz və ədəbiyyatlarımız arasında mənəvi bağ oluşdurur. Ocak sayını oxuduqca Dərgidə yer alan araşdırmaların məntiqiliyi və elmi səviyyəsi, bir-birindən maraqlı informasiyaların dərin məna tutumu, bədii əsərlərin: hekayə və şeir güldəstəsinin poetik ifadə özəllikləri, elmi-publisistik mətnlərin, müsahibələrin xüsusi bir nizamla düzülüşü, dərginin məsuliyyətli baş redaktorla bərabər yüksək peşəkarlıqla çalışan yaradıcı heyətinin yorulmaz əməyini gözlərimiz önündə sərgiləyir. Bu, illər boyu da belə olmuşdur, bu gün də belədir, yarın da belə olacağı mütləqdir. Müxtəlif mövzulara müraciət etməsinə baxmayaraq araşdırılan hər bir mövzunun, aparılan hər bir müsahibənin, elmi-publisistik məqalənin, bədii portret yazının bütövlükdə maraqlı bir ədəbi mənzərə yaratdığı dərginin hər bir səhifəsində zərgər dəqiqliyi ilə çalışan yaradıcı redaksiya heyətinin gərgin əməyinin, yüksək həssasiyyətinin və böyük zəhmətinin uğurlu nəticəsi kimi “Türk ədəbiyyatı”nın bütün sayları kimi yubiley buraxılışı olan Ocak sayı da, gələcəkdə görüşümüzə gələcək Şubat sayı, Mart sayı, Nisan sayı da… ədəbi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanacağına inanır, başda dəyərli böyüyümüz Sərhat Kabaklı, Ustadım İmdat Avşar olmaqla; bütün redaksiya heyətini – Prof.dr. Ömür Ceylan, prof.dr. Tuba İşınsu Durmuş, prof.dr. Mesut Şen, prof.dr. Alaattin Karaca, doç.dr. Gökhan Tunç, dr. Necati Tonga, yazar-şair A.Yağmur Tunalı, Saadet xanım Örmeci, Enver Uğur Aykol, Atilla Ceylan və Halit Baykalın şəxsində bütün dostlarımızı gönüldən təbrik edir, Azərbaycandan qucaq dolusu salamlar və sayğılar göndərir, dərginin gələcək fəaliyyətində başarılar diləyirəm!
XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI (Zaur Ustacın yeni kitabı haqqında) Dilin gözəlliyi onun ilkinliyində, təravətində, kökündədir. Bu gün yazılan ədəbi mətnlərdə (istər poeziya, istər nəsr nümunələrində) sanki yad cisimlər dolaşır, dilin substansionallığı qondarma, hibrid sözlərə qurban verilir. İnsan əşyaları sözlər vasitəsilə tanıyır, özünü sözün batinindəki mənalarla formalaşdırır. Söz həm də arxetiplərin övladıdır. Bədii mətnlər arxetiplərdən sızan elementlərlə yaranır. Mən Zaur Ustacın formaca ənənəyə bağlı, məzmunca yeni şeirlərini oxuyanda şairin bu fikir akrobatlığı məni yaxşı mənada təəccübləndirdi. Şeir qeybdən bizə ötürülən xəbərlərdir, bu informasiyaları poetik düşüncələrlə süsləmək istedadın göstəricisidir. Zaur bəyin şeirlərində ustadlardan bizə əmanət qalan dastan estetikası səma pıçıltılarını öz içindən keçirərək yeni biçimdə XXI əsr oxucusuna təqdim edir.
ZAUR USTAC – XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI Zaurun bu kitabı sanki sakit axan çayın coşub-çağlayan dənizə – Xəzər deltasına qovuşduğu yerdir. Hissin, duyğunun müxtəlif çalarları, rəngləri bu şeirlərdə göyqurşağı kimi birləşir. Şeirlərdən alınan təəssüratları ümumən bu cür ifadə etmək olar: Xəzər deltasında göyqurşağı. Çiçək açsa, haçan həyat ağacın, Yaz çağındır, o çağını yaza yaz! Qan qaynasa, qışın oğlan çağında, Qışa deyil, o çağını yaza yaz… * * * Araz dağdır, haldan hala hal eylər, Sakit axar, eldən elə yol eylər, Dost-aşina, taydan taya əl eylər, Ayaq açsa, o çağını yaza yaz! Bu misralar “Şahi-cahan” şeirindəndir. Şair “kamera”sını (poetik görüm bucağı) Araza tuşlayıb, bu kamerada Araz çayının coğrafi təyinatından əlavə milli identifikasiyasına da işarələr sezmək mümkündür. Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyevin xatirəsinə həsr olunmuş şeirdə bu iki misra məni tutdu: Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın… Olduqca tutumlu ifadədir, yaddaşa həkk olunur. Həqiqətən, İlqar Mirzəyev, Mübariz İbrahimov, Polad Həşimov kimi oğullar Zaur bəyin təbirincə desək, “yuxuya” getsə də xalqın milli şüurunun oyaq qalması üçün canlarından keçdilər. Başlanan yol qapından, Şuşayadək uzandı… Vətən oğlun itirdi, Torpağını qazandı… Can-torpaq qiyaslanması şeirdə orijinallığı ilə seçilir, yadda qalır. Şəhadət məqamına yetişən əsgər Vətənə, Vətənin şəklinə çevrilir, Vətənləşir. İnsan yoxdursa, Vətən də yoxdur, Vətən yoxdursa, insan da mövcud deyil. İnsanı ayaqda saxlayan üstündə durduğu torpaqdır. Ana torpaq ifadəsi əbəs yaranmayıb. Hamımız onun bağrından qopmuşuq, sonda yenə də onun qucağına düşəcəyik. Bu qəbil şeirlər Vətən sevgisinin əlifbasıdır. Vətən sevgisi imanla müqayisə olunur. İmansız adam üçün Vətən anlayışı yoxdur. Bu anlayışların konkretləşməsində poeziya çox böyük rol oynayır. Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini xatırlayın. Uşaqların ürəyinə Vətən sevgisini bu şeirlə toxum kimi əkmişik. Abbas Səhhətin “Vətən” şeirini yada salaq. “Vətəni sevməyən insan olmaz, olsa ol şəxsdə vicdan olmaz”. Ana südü kimi qanımıza hopan bu şeirlər zaman-zaman içimizdəki yurd sevgisini körükləyib. Zaur Ustacın şeirlərini fərqləndirən həm də bu komponentlərdir. Həmin komponentlər dilin folklor qatından mayalanaraq həmin şeirlərin sanbalını, çəkisini birə beş artırır. Ədəbi genetika burada öz sözünü deyir. Zaur bəy estafeti öz sələflərindən alıb gənc nəsilə ötürür. Bu mənada şairlər, qələm adamları keçmişlə gələcək arasında möhkəm körpülər quran körpüsalanlardır. “Xəzər deltasında göyqurşağı” adı altında toplanmış bu şeirləri bircə-bircə təhlil etmək fikrim yoxdur. Bu şeirlərdə 44 günlük Vətən savaşının da izləri var, didaktikanın ötəsində olan misralar da var, şəraitin diktə etdiyi (gərəkli və lazımlı!) pafos da var. Rənglər spektrində qovuşan hislər, duyğular oxucunun qan yaddaşına xitab edir. Qələm dostuma yaradıcılığında uğurlar arzulayıram! Özü demiş, “bu yol ərənlər yoludur”. Yolun uğurlu olsun, Zaur Ustac! 11.01.2022. Bakı.
Salam olsun, çox dəyərli oxucum! Şükürlər olsun Böyük Allaha! Hər dəfə sizlərlə bölüşməyə sözüm olanda sevincimin həddi-hüdudu olmur. Bu dəfə məni belə sevindirən, ruhumu ovsunlayıb öz sehrinə qərq edən çox dəyərli bir kitabdır. Böyük əminliklə qeyd edirəm ki, əgər siz bu yazını oxuyursunuzsa, mütləq mənim “Su dünyaya açılan bir pəncərədir” adlı yazımı da oxumusunuz. Bu məqamı xatırlatmaqda məqsədim kitabla necə tanış olduğumu sizlərə çatdırmaqdan ibarətdir. Belə bir kitabın varlığından tam xəbərsiz olaraq, sadəcə “sirli aləm”, “sirli dünya”, “dünyanın sirli işdəkləri” kimi ifadələr yazıb “Google” dostumuzun əvəzsiz xidmətlərindən faydalanırdım. Axtarş nəticəsi olaraq çıxmış “Sirli gedişlər” ifadəsi diqqətimi cəlb etdi. Lingdən keçid edib qısa araşdırma aparanda məlum oldu ki, “Vahid Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Portalı”nın “Göygöl rayon Mərkəzi Kitabxana”sının qonağıyam və həmsöhbətim Lətifə Orucun (Lətifə Əliyeva) “Sirli gedişlər” kitabıdır. Bizim tanışlığımız bax beləcə, iki bir-birini tanımayan qonağın onların hər ikisini yaxşı tanıyan dost evində görüşü kimi qəfil, gözlənilməz şəraitdə baş tutdu. “Sirli gedişlər” ifadəsi diqqətimi cəlb etdi. PDF kitabı pulsuz və təhlükəsiz şəkildə endirib oxumağa başladım. Axşam saat 20:00 – a az qalırdı. Axşam xəbərlərini gözlədiyimə görə vaxt dəqiq yadımda qalıb. “Xəbərlər”in başlamasına qalan 5-6 dəqiqə vaxt ərzində mən “Sirli gedişlər” adlı kitabın müəllifinin Lətifə Oruc olduğunu, hörmətli professorumuz Nadir Məmmədli tərəfindən 2021-ci ildə “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap edildiyini öyrəndim və hətta çox hörmətli şairimiz Sabir Rüstəmxanlı tərəfindən kitaba yazılmış ön sözə də göz ata bildim. AzTv-də “Xəbərlər” proqramının başladığını bildirən video çarxın getdiyi (səsindən məlum olur) anda mən artıq “I FƏSİL” də “Suyun kənarında Quran oxunuşu, musiqi, qarğış…” (üçüncü abzas) ilə başlayan maraqlı məqamla rastlaşmışdım. Mövzu mənə tanış gəldiyinə və çox maraqlı oduğuna görə, – “Tunu qaqa, (Tuncay Şəhriliyə adətən belə müraciət edirəm) televizorun səsini azalt”,- deyə bildim və “Sirli gedişlər” məni öz sehirli ağuşuna aldı. Bu günə qədər oxuduğum kitabların içərisində yalnız və yalnız 5-ci sinfdə oxuyan zaman kənd kitabxanasından götürüb oxuduğum (Ağdam rayonu, Yusifcanlı kəndi) “Kapitan Qrantın uşaqları” (fransız yazıçısı Jül Vern tərəfindən 1867-1868-ci illərdə yazılmış roman) kitabını belə, ilk cümləsindən sonuna qədər ayrılmadan, birnəfəsə oxumuşdum. Kitab ötən əsrin ortalarından başlayaraq sonlarına doğru, iki əsrin kəsişməsindəki keşməkeşli dövrü, əsrimizin təlatümlü çağlarını (keçmiş ittifaq və müstəqillik dövürlərində) tipik orta statistik kasıb ailənin və belə ailədə böyüyüb, boya-başa çatmış övladların həyatı, yaşam tərzi fonunda şahidi olduğumuz həyat reallıqlarını gözlər önünə səririr. Bu məqamda, təfsilata keçməzdən əvvəl ən azı gələcəkdə istinad etmək üçün sizi müəlliflə tanış etmək vacibdir.
QISA ARAYIŞ
Lətifə Oruc (Əliyeva Lətifə Oruc) 9 yanvar 1960-cı ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında (Şərur rayonu, Düdəngə kəndi) anadan olub. 1976-cı ildə Şərur rayon, Cəlil Məmmədquluzadə adına Cəlilkənd kənd orta məktəbini, 1986-cı ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Hüquq fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının üzvüdür.
Müəllifi olduğu “Sirli gedişlər” (kitab Azərbaycan, Rus və İngilis dillərinə tərcümə olunub) adlı kitabına görə Rusiya Yazıçılar Birliyinə üzv qəbul olunub.
Ailəlidir. Biri qız, biri (tanınmış şahmatçı Rauf Məmmədov) oğlan olmaqla iki övladı var.
Əsərdə şərti adlarla təqdim olunan ailə; sürücü ata, evdar qadın və onların yeddi qız övladı real həyatdan götürülüb (Lətifə xanımın öz ailəsi). Lətifə xanımın yanvar ayında doğulmağından tutmuş, bütün təhsil pillələrində və iş karyerasında əzmlə irəliləməsi, eyni zamanda bacılarının həyatı, zəhmətkeş atanın, qayğıkeş ananın fəaliyyəti belə bir faydalı kitabın yaranıb, ortaya çıxmasında mühüm rol oynamışdır.
Kitab “Tərəfsiz ədəbiyyat tarixdir” prizmasından baxdıqda da bütün tələbləri ödəyir.
Lətifə xanım istər keçmiş ittifaqda yaşadığımız çağlarda, istərsə də müstəqillik dövrümüzdə adi ailə-məişət zəminində baş vermiş hadisələri elə böyük ustalıqla təqdim edir ki, hadisələr fonları ilə birlikdə tarixi, mədəni, mənəvi əhəmiyyət kəsb edir.
Əsərdə təqdim olunan olduqca müxtəlif vəziyyətlər onun real həyat hadisələrindən qaynaqlandığının göstəricisidir. Çünki, situasiyalar və onların təsvirləri o qədər təbii və inandırıcıdır ki, bu kimi halların sadəcə yazıçı təxəyülünün, fantaziyasının məhsulu olmaq ehtimalını heçə endirir.
Əsərdə baş verən hadisələr, onların kompanentləri təbii olduğu kimi, dili də olduqca sadə və axıcıdır. Məhz dilin sadəliyi onu birnəfəsə oxunan kitablar sırasına qoşur. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi kitabın Azərbaycan, Rus və İngilis dillərində olan variantları var. Hər üç dildə olan variantlarla artıq tanış olmuş bir oxucu kimi deyə bilərəm ki, dilindən asılı olmayaraq oxunaqlı əsərdir. Qəti olaraq oxucu yorulmur. Burada dilin sadəliyi ilə yanaşı müəllifin hadisələri oxucunu intizarda saxlayacaq tərzdə inkişaf etdirmək bacarığı da mühüm rol oynayır.
Ümumilikdə son olaraq, onu qeyd etmək istəyirəm ki, bəlkə də nadir, hər halda ibrətamiz əhvalatlarla dolu unikal bir ailənin həyat hekayəsini gözlər önünə sərən Lətifə Orucun “Sirli Gedişlər”kitabı əhatə etdiyi dövrün zəruri mədəni, sosioloji, tarixi məlumatlarını özündə daşıdığına görə olduqca əhəmiyyətli ədəbiyyat hadisəısidir. Hamınızı bu hadisə ilə yaxından maraqlanmağa və faydalanmağa dəvət edirəm. Sona qədər həmsöhbət olub, Uca Yaradanın bizlərə ən böyük hədiyyəsi olan çox dəyərli zamanınızı bu sətirləri oxumağa həsr etdiyinizə görə qarşınızda təzim edir və intəhasız təşəkkürlərimi sunuram.
AQŞİN EVRƏN VƏ XƏZƏR SÜLEYMANLININ “AYRILIQLARIN TƏKRARI” ROMANINDA KÜLLƏRDƏN DOĞULAN SEVGİ…
Talelər, əslində, insanların yaşadığı bir imtahan deyil. Talelər insanların yenidən doğulduğu bir dünyadır. O dünyanın insanları talelərini özlərinin qurduğunu zənn edirlər, ancaq bu belə deyil. O hadisələr, xatirələr yaşanıb və bitib, lakin insanlar onları qəflətən yuxudan oyadıb işgəncə verməyə çalışırlar, ancaq anlamırlar ki, onların taleləri yuxudan oyandığı saatdan hər zərrələrinə hopubdur.
Çoxları taleni bir az nakam sevgiyə, bir az da xəyanətə bənzədirlər. Xeyr, bu belə deyil. Tale ayrılıq və sevginin gücündən yaranan məzlumdur. O məzluma əzab verən də sevgi, yaxud xəyanət deyil, insanlardır. İnsanlar ilk yaşadığı sevgilərini təqvimdə necə təmtəraqla, daxilindən qopacaq bir xoşbəxtliklə qeyd edirlər, ancaq bilmirəm diqqət etmisinizsə, ayrıldıqları günü təqvimdə deyil, yaddaşlarına qeyd edirlər. Bunu bəzən “tale oyunu” adlandırırlar. Daha düşünmürlər ki, günahkar tale yox, elə insanların içində böyüyən sevgi və xəyanət məxluqlarıdır. Hansı ki, o sevgi də deyil, ancaq çoxları onu sevgi adlandırırlar. Bu, əslində, onlardan doğulan “ayrılıq”dır. Bir düşünün, necə ki, siyah-bəyaz bir-birinə ziddirsə, eynən sevgi və xəyanət də elədir. Onların nifrətindən doğulan isə ayrılıqdır.
Ayrılıq daima təkrarlana bilər də, bilməyə də. Bu yenə də insanlardan asılıdır. Sevgi və xəyanəti, ən əsası talenin qollarından tutub dörd divara, yaxud parçalanmış bir qəlbə həbs edə bilərsən, ancaq ayrılığı heç vaxt. Ayrılıq təkrarları, yaşanmış hadisələrin bir daha yaşanmağını sevmir, heç vaxt da sevməyib, ancaq onu dinləməyib, bu uzun yolda onunla savaşmağı qərara aldı. Çox savaşdı, həm də ən son dəqiqəsinə qədər. Sonunda qalib gəldi, lakin ömür səhifələrinin bir hissəsində taleyini, dörd divarın arasında isə ayrılığı qoyub, sevgini, yəni Nərmini tapa bildi.
İki əfsanənin birlikdə ərsəyə gətirdiyi xəzinədən danışdığımı yəqin ki, anlamısınız. Xəzinə dedim, çünki bu kitab əfsanələrlə dolu bir xəzinədir. Əminəm ki, müəlliflərin oxucuları da mənimlə həmfikirdilər. Tam səmimi söyləyim ki, romanı ilk aldığım gündən bəri necə olduğunu təxmin etmişdim. Oxucuların çoxu romanın ilk səhifəsini açıb oxuduqda artıq sonunun necə bitəcəyini maraqla və həyəcanla gözləyirlər, ancaq mən bir oxucu olaraq romanın nə sonluğunu, nə də hər səhifəsindən sonra hansı hadisələrlə qarşılaşacağımı deyil, hər sətrinin yaddaşıma hopub, onu analiz etməsini gözləyirdim. Bu duyğunu izah etmək çox çətindir, çünki mən özüm də gənc yazaram. Oxucularımdan aldığım fikirlərlə yanaşı, onların hansı emosiyaları yaşadığını, hansı duyğulara qapandığını həm anlayıram, həm də anlamıram. Əksinə, bəzən sual doğurur məndə, eynən Aqşin Evrən və Xəzər Süleymanlı kimi. Hər dəfə oxuyarkən təkrar-təkrar analiz edir, nəticə çıxarır və o hadisələrin ətrafında dövran edirəm. Onu deyə bilərəm ki, müəlliflərin xəyal gücünə əhsən!
Reallıq və mistikanın vəhdət təşkil etməsi məni heyran qoydu. Romanı oxuyub bitirdikdən sonra belə dodaqaltı bu fikirləri təkrarən söylədim: Xəritə, Mehran, Ofeliya və Nərmin. Ayrılığın birləşdirdiyi talelər. O talelərə bağlı olan xəritə. Sizcə, o xəritə kimdir axı?
O xəritənin kimliyini mən deyil, bağlı qapıların arasında gizlənən sirlər, gözlənilmədən baş verən ayrılıqlar və Mehran ilə Nərminin daxilində itib-batan “Antik tənhalıq” mağazasında dərin yuxuya dalan mücrü açacaq. O mücrü küləyin “açıq” və digər üzünə “bağlı” olan mağazanın taleyinə cavab verməyə çalışırdı, eynən mücrü də Mehran və Nərminin tale nöqtələrini əlinə alıb, xəritənin kimliyini açıqlayacaqdı.
İndi isə başlayaq Mehran və Ofeliyanı ayıran, ancaq Mehranın həyatına günəş kimi doğan Nərminin “Antik tənhalıq” mağazasından. Mən düşünürəm ki, küləyin orada böyük rolu var. Romanda ilk cümləsində deyilir ki, “Külək “Antik tənhalıq” mağazasının qapısından asılmış bir üzünə “açıqdır”, digər üzünə “bağlıdır” yazılan lövhəni o tərəf-bu tərəfə çevirir, sanki kiminsə taleyi ilə bağlı vacib bir qərar verməyə tələsirdi”.
Bu, çox doğru fikirdir. Külək bilirdi ki, Mehran xəritəni illərdir ki, axtarır. Onu da bilirdi ki, Mehran xəritəni də, kimliyini də tapsa, Ofeliya onun həyatından çıxmaqla yanaşı, kül olacaqdı. Bilirdi və bilirdi ki, Mehran Ofeliyayla xoşbəxtlik açarını tapıb, növbəti qapıların kilidlərini açarla aça bilməyəcəkdi. Diqqət etmisinizmi, Mehran hər dəfə 1874-cü ilin qış fəslinə qayıtdıqda Ofeliyanın kimliyini unudur və yalnız o xəritənin başlanğıc və son nöqtəsini axtardıqca dəliyə dönür. O evin divarlarının hər küncü, yatağı belə Ofeliyanın ruhuyla lənətlənib. O xəritəyə işgəncə verən də Ofeliyanın “Qan qartalına” bürünmüş lənətlənmiş ruhu idi. Ofeliya həqiqətləri daxilində gizlədib, Tanrının ən uca varlığı olan sevgini geyinmişdi bədəninə. Hər şey bir kənara, sizcə, Ofeliya Mehranı həqiqətən sevsəydi, rəfiqəsi Lamiyənin qardaşı Ramalla qoşulub qaçardı? Əsla! Bu da bir kənara xəritə olmasaydı, həqiqət nə qədər acı da olsa, Mehrana etiraf etməyəcəkdi? Ofeliya anidən yox olub illər sonra həqiqi bədəninə geri döndü və Mehranın gözləri önündə dayandı. Dayana bilərdimi? Yox, təbii ki, dayana bilməzdi…
Mehran Ofeliyanı itirməklə yenidən dünyaya gəldi. Təkrar yaşadığı taleyini yenidən özü yaratdı. O, taleyinin memarı olub, onun üzərində işlədi, eynən xəritə kimi. Elə yeri gəlmişkən romandan bir sitat gətirim: “Keçmişin ardınca qaçmaq gələcəyi sürətlə itirməyin ən asan yoludur”.
Mehran keçmişinin arxasınca qaçırdı. Qaçmaqla bərabər bütövlükdə hər zərrəsini itirir və 30 parçaya bölürdü. 30 parça, 30 insan, 30 ampul. Şifrələnmiş həyat hekayələri, neçə-neçə insanın qurban getdiyi talelər. Sual yaranır ki, 30 ampul nədir axı? Məsələyə bir başqa yöndən baxdıqda özünü Nərminin əmisi, əslində isə doğma atası olan Burxanın dəhşətlər doğuracaq “Medi Sina Mru” klinikasından başlayır. Qəribə bir adla tanınan bu klinika da şifrələnmiş həyat hekayələrinin parçalanmış hallarıdır ki, bu, Mehranla Nərmini birləşdirir.
Klinikanın adını dəfələrlə oxuduqda həmin hissəyə gözümü avtomatik olaraq zilləyirdim. Demək, tək ayrılıq yox, insanın bütövlükdə yaşadıqları ona təkrarən yaşadılır. Ən dəhşətlisi isə o oldu ki, Burxanın illərdir insan alveri ilə məşğul olmasıdır. Bəlkə də bu vəhşiliyin üstü örtülü qalacaqdı, ancaq Mehran yaddaşına hopan fikirləri bir-bir analiz edib, bu faciəylə bitəcək insan ömürlərinin yarısını da olsa, qurtara bildi. Məni dəhşətə gətirən isə bu klinikanın adı oldu. Klinikanın əsl adı Simurq quşumun olmasıdır. Simurq quşu da kül olub, küllərindən doğulan bir quşdur, həmçinin 30 quşun simvoludur. O 30 quşun hər biri bir Simurq quşudur. Sizcə də bu, möcüzə deyilmi? Bu möcüzə Mehran və Nərminin sevdası idi.
Mehran, Ofeliya, Burxan və Nərminin talelərindən danışdıq. Artıq illər keçdi, saatın dəqiqələri gələcəyi görməyə can atmağa çalışdı, lakin unudulan bir məqam qaldı, o da Nərmin. Nərmin o gün niyə təcili olaraq evini tərk etdi? O, həqiqətən də Mehranı Ofeliya kimi atıb gedəcəkdimi? Bu yeni doğulan suallar necə ki, Mehranı uçuruma sürükləyirdisə də, Ofeliyaya olan şübhələrini də Nərminin üzərinə hədəfləyirdi, ancaq bu o demək deyildi ki, Mehranın Nərminə olan sevgisi azalırdı, xeyr, əksinə, özü də bilmədən daha da çox artırdı. Mən onun necə bir hiss olduğunu çox gözəl anlayıram. Mehranın Nərminin “tapılmayan cəsədi” xəbərini eşitməsi. Burxanın cəsədi məlum idi, ancaq Nərmininki… Bu 3 nöqtəni tamamlamaq belə qeyri-mümkündür. Mehran da bunu bilirdi ki, Nərmin ölə bilməz. Elə bu fikirlə də, o məktubu da, hər şeyi də əlinə alıb uzun yola çıxdı. Qatarın yolu onu ilk xəritəyə, daha sonra Nərminə aparırdı. Mehran bu duyğularla da bərabər irəlilədi və xəritənin də özü olduğunu bir daha təsdiqləmiş oldu.
Mehran xəritəni tapmaqla yanaşı, ondan qopan parçaları da birləşdirib gələcəyə addımladı. Aylar öncə Ofeliyayla daxil olduğu “Antik tənhalıq” mağazasına indi Nərminlə addımladı. Külək həqiqətən də onların taleyi ilə vacib qərarı elə bu gün verdi.
XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI (Zaur Ustacın yeni kitabı haqqında) Dilin gözəlliyi onun ilkinliyində, təravətində, kökündədir. Bu gün yazılan ədəbi mətnlərdə (istər poeziya, istər nəsr nümunələrində) sanki yad cisimlər dolaşır, dilin substansionallığı qondarma, hibrid sözlərə qurban verilir. İnsan əşyaları sözlər vasitəsilə tanıyır, özünü sözün batinindəki mənalarla formalaşdırır. Söz həm də arxetiplərin övladıdır. Bədii mətnlər arxetiplərdən sızan elementlərlə yaranır. Mən Zaur Ustacın formaca ənənəyə bağlı, məzmunca yeni şeirlərini oxuyanda şairin bu fikir akrobatlığı məni yaxşı mənada təəccübləndirdi. Şeir qeybdən bizə ötürülən xəbərlərdir, bu informasiyaları poetik düşüncələrlə süsləmək istedadın göstəricisidir. Zaur bəyin şeirlərində ustadlardan bizə əmanət qalan dastan estetikası səma pıçıltılarını öz içindən keçirərək yeni biçimdə XXI əsr oxucusuna təqdim edir.
Zaurun bu kitabı sanki sakit axan çayın coşub-çağlayan dənizə – Xəzər deltasına qovuşduğu yerdir. Hissin, duyğunun müxtəlif çalarları, rəngləri bu şeirlərdə göyqurşağı kimi birləşir. Şeirlərdən alınan təəssüratları ümumən bu cür ifadə etmək olar: Xəzər deltasında göyqurşağı. Çiçək açsa, haçan həyat ağacın, Yaz çağındır, o çağını yaza yaz! Qan qaynasa, qışın oğlan çağında, Qışa deyil, o çağını yaza yaz… * * * Araz dağdır, haldan hala hal eylər, Sakit axar, eldən elə yol eylər, Dost-aşina, taydan taya əl eylər, Ayaq açsa, o çağını yaza yaz! Bu misralar “Şahi-cahan” şeirindəndir. Şair “kamera”sını (poetik görüm bucağı) Araza tuşlayıb, bu kamerada Araz çayının coğrafi təyinatından əlavə milli identifikasiyasına da işarələr sezmək mümkündür. Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyevin xatirəsinə həsr olunmuş şeirdə bu iki misra məni tutdu: Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın… Olduqca tutumlu ifadədir, yaddaşa həkk olunur. Həqiqətən, İlqar Mirzəyev, Mübariz İbrahimov, Polad Həşimov kimi oğullar Zaur bəyin təbirincə desək, “yuxuya” getsə də xalqın milli şüurunun oyaq qalması üçün canlarından keçdilər. Başlanan yol qapından, Şuşayadək uzandı… Vətən oğlun itirdi, Torpağını qazandı… Can-torpaq qiyaslanması şeirdə orijinallığı ilə seçilir, yadda qalır. Şəhadət məqamına yetişən əsgər Vətənə, Vətənin şəklinə çevrilir, Vətənləşir. İnsan yoxdursa, Vətən də yoxdur, Vətən yoxdursa, insan da mövcud deyil. İnsanı ayaqda saxlayan üstündə durduğu torpaqdır. Ana torpaq ifadəsi əbəs yaranmayıb. Hamımız onun bağrından qopmuşuq, sonda yenə də onun qucağına düşəcəyik. Bu qəbil şeirlər Vətən sevgisinin əlifbasıdır. Vətən sevgisi imanla müqayisə olunur. İmansız adam üçün Vətən anlayışı yoxdur. Bu anlayışların konkretləşməsində poeziya çox böyük rol oynayır. Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini xatırlayın. Uşaqların ürəyinə Vətən sevgisini bu şeirlə toxum kimi əkmişik. Abbas Səhhətin “Vətən” şeirini yada salaq. “Vətəni sevməyən insan olmaz, olsa ol şəxsdə vicdan olmaz”. Ana südü kimi qanımıza hopan bu şeirlər zaman-zaman içimizdəki yurd sevgisini körükləyib. Zaur Ustacın şeirlərini fərqləndirən həm də bu komponentlərdir. Həmin komponentlər dilin folklor qatından mayalanaraq həmin şeirlərin sanbalını, çəkisini birə beş artırır. Ədəbi genetika burada öz sözünü deyir. Zaur bəy estafeti öz sələflərindən alıb gənc nəsilə ötürür. Bu mənada şairlər, qələm adamları keçmişlə gələcək arasında möhkəm körpülər quran körpüsalanlardır. “Xəzər deltasında göyqurşağı” adı altında toplanmış bu şeirləri bircə-bircə təhlil etmək fikrim yoxdur. Bu şeirlərdə 44 günlük Vətən savaşının da izləri var, didaktikanın ötəsində olan misralar da var, şəraitin diktə etdiyi (gərəkli və lazımlı!) pafos da var. Rənglər spektrində qovuşan hislər, duyğular oxucunun qan yaddaşına xitab edir. Qələm dostuma yaradıcılığında uğurlar arzulayıram! Özü demiş, “bu yol ərənlər yoludur”. Yolun uğurlu olsun, Zaur Ustac! 11.01.2022. Bakı. Müəllif:Kənan HACI , Şair, yazıçı, tərcüməçi.
