Как сложилась судьба сына Сергея Есенина — Константина?
Константин Есенин родился уже после расставания Сергея Есенина и Зинаиды Райх. И когда отец впервые увидит сына, то взглянув на мальчика, скажет: «Есенины чёрными не бывают». Костя родился тёмненьким, а не блондином в отличие от белокурой сестры Татьяны, в которой отец души не чаял.
«В детстве я был очень похож на мать — чертами лица, цветом волос. Татьяна — блондинка, и Есенин видел в ней больше своего, чем во мне». Детская память Кости сохранила скудные воспоминания об отце. Он запомнил, что отец больше разговаривал с Таней, что подарков никогда не приносил, и сердился, что дети его стихов не читают.
Костя не чувствовал в Сергее Есенине своего родного отца, так как его воспитанием занимался отчим Всеволод Мейерхольд, который усыновил детей Есенина. Именно его маленький Костя называл папой.
После убийства матери и расстрела отчима Костю из большой родительской квартиры переселили в комнатку в коммуналку на Большой Пионерской улице. В это время Константин Сергеевич учился в в Московском инженерно-строительном институте, и огромную помощь тогда оказала Анна Изряднова (1891-1946) — первая жена Сергея Есенина. Она была в хороших отношениях с Зинаидой Райх, познакомились две мамы случайно, во время прогулке детей. Дети — Юрий (первенец Есенина) и Таня — стали играть вместе и матери поняли, что обе были влюблены в одного и того же человека. Делить им уже было нечего, поэтому отношения между ними с самого начала были добрыми.
Анна была светлым человеком, она помогала деньгами, подкармливала, а в годы Великой Отечественной войны отправляла Константину посылки на фронт…
В ноябре 1941 года Константин Есенин добровольцем ушел на фронт. Перед уходом отнес чемодан, набитый бумагами и редкими изданиями отца, на хранение последней жене Есенина Софье Андреевне Толстой, которая сберегла и возвратила ему всё после войны. Но многие вещи отца, которые достались Константину по наследству, остались бесхозными на московской даче в Балашихе, где жила сестра Константина Татьяна.
«В войну погибло очень много писем, записок, деловых бумаг отца, — вспоминал Константин Сергеевич. Я был на фронте, сестра эвакуировалась в Ташкент, да так и осела там. Весь архив свалили в сарай. Там он лежал несколько лет и зим, в мороз и зной».
На фронте Константин был награждён тремя орденами Красной Звезды. В одном из боев, в августе 1944 года, был тяжело ранен.
После демобилизации он закончил ВУЗ и стал трудиться на послевоенных стройках прорабом, начальником строительного участка. Участвовал в строительстве спорткомплекса в Лужниках.
Константин обожал футбол. Он играл в футбол на соревнованиях сборных команд производственных коллективов, вёл статистические данные о командах, игроках, различных спортивных встречах.
В 1950-60-х гг. он очень часто писал статьи о футболе, победах и поражениях команд в советских газетах и журналах «Московский комсомолец», «Советский спорт», «Физкультура и спорт». Работа футбольным обозревателем стала в последние годы его жизни второй «профессией».
Он даже издал книгу «Московский футбол и «Спартак» (1974 г.), получившей высокую оценку любителей футбола. До конца своей жизни работал над книгой «Летопись советского футбола».
«Константин Сергеевич Есенин — высший у нас авторитет по части футбольной „цифири“, как он сам величает своё увлечение, заведующий всеми „гроссбухами“ (тоже его выражение)… Есенин остаётся самым известным, почитаемым и читаемым футбольным историографом. „Цифирь“ свою он не просто расставляет столбиками и подсчитывает, как скупой рыцарь. Он весело колдует с ней, извлекая невиданные пассажи. Эти его находки добавляют футболу какие-то лишние искорки, удивляют, потешают, а иногда и велят задуматься», — писал о Есенине Лев Филатов, «мэтр» футбольной журналистики СССР.
Был трижды женат, в первом браке родилась дочь Марина.
Умер Константин Сергеевич Есенин 26 апреля 1986 года. Ему было 66 лет. Похоронен на 17-м участке Ваганьковского кладбища в Москве в одной могиле с матерью.
Bu povest Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı gizir İbrahimov MÜBARİZİN əziz xatirəsinə həsr olunur.
birinci fəsil
17.06.2010-cu il saat 21:00 “TG” istiqamətində təmas xətti
-Seyid, indi ANS-in xəbəri başlayacaq, televizoru açaq? -əsgərlərdən biri soruşdu.
-Aç. Aç, görək nə deyirlər…
Elə bil, televizor da hazır dayanmışdı, qoşulan kimi 21 xəbərinin başlandığını bildirən çarx getməyə başladı.
-Bax, o, çiynində kamera olan oğlan var ha, onu tanıyıram, adı Azərdi… Köhnə məhəllədə qonşu idik! – əsgərlərdən biri dilləndi.
-Ayə sən də elə hər xəbər başlayanda onu deyirsən…- yerdən söz atdılar.
– Neyniyim e…
– Sakit durun, görək nə deyirlər! – axır ki, Seyid dilləndi.
Bilindaja ani bir sükut çökdü. Düzü, bura bilindaj deməyə adamın dili də gəlmir. Sizdə təxmini təsəvvür yaratmaq üçün deyə bilərəm ki, adi tələbə yataqxanasındakı otağın şəraitindən qat-qat yaxşı şəraiti var; həftədə bir dəfə dəyişdirilən yataq ağları, əl, ayaq dəsmalları, bayırda ayrıca hamamı, fasiləsiz elektirik enerjisi. Qəza halları üçün nəzərdə tutulan, əsgərlərin öz aralarında “divijok” adlandırdığı, benzinlə işləyən elektirik generatoru və s. Bütün bunlardan əlavə, kütləvi qırqın silahlarının tətbiqinin nəticələri də nəzərə alınmaqla müdafiə məqsədi ilə möhkəmləndirilmiş bir otaqdan söhbət gedir. Yəni bilindaj dediyimiz otaq, döyüş üçün əsil topdağıtmaz qala olmaqla bərabər, istirahət üçün də üç ulduz bir otel nömrəsindən geri qalmır.
-“Ağdamın Yusifcanlı, Tərtərin Qızıloba kəndləri istiqamətində ermənilər atəşkəsi pozmuşlar. Düşmən cavab atəşi ilə susdurulmuşdu…”- aparıcının səsi eşidildi.
– Pozmadıqları gün olur ki???- Seyid ayağa durdu.
Zərblə əlini stolun üstünə elə vurdu ki, nə yaxşı dəftər-kitabdan başqa heç nə yox idi… Az qala bütün bilindaj silkələndi.
-Pozublar, pozublar… Qurban olum, ay ALLAH, sən özün mənə səbr ver… – deyə-deyə Seyid bayıra çıxdı, tranşeylə lap ön müşahidə nöqtəsinə gəldi. Üzü dağlara tərəf baxdı, baxdı, baxdıqca göz dağına çevrilmiş bu dağlar ağırlığında suallar sıxmağa başladı onu. Görəsən, “HÜCUM” əmrini çoxmu gözləyəcəyik??? Qurban olum , ay ALLAH, Ali Baş Komandan bircə, bu “HÜCUM” ƏMRİNİ VERSƏYDİ!!! Bəs, bu torpaqları kim azad edəcək? Bəs, bu dağlardakı səngərlədə neçə illərdir torpağa tapşırılacağı günü gözləyən igid-ər şəhidlərimizin sümüklərini nə vaxt yığıb mənzilinə çatdıracağıq??? Düşünə- düşünə dərə boyu daglara baxdı. İndi onun baxışları dağlara zillənsə də, dağların arxasında da nə olduğunu gün kimi aydın görürdü… Halbuki, o, heç Çaylıda da olmamışdı, amma postdakı bütün əsgərlər kimi o, da bilirdi ki, dərədə, daşı daş üstə qalmayan, bu, kənd Çaylıdı. Adından da göründüyü kimi vaxtında çox səfalı, axarlı-baxarlı kənd olub. Dərə boyunca dağlara – Talışa tətəf – qalxanda, Gülüstan, birinci görünən dağı aşdıqdan sonra Madagiz, sonra hər yerdə gölqırağı, çayqırağı üzü Günbatana sağ tayla, dağ cığırı ilə gedib çıxırsan yol ayrıcına, ayrıc dərədədi, köhnə ferma binası da var dərədə. Fermanın yanında dağ yolu ilə təxminən iki saat dolama yollarla sağ tərəfə qalxsan, Dəstəgüldü. Dəstəgüldə qışda qar dizdən olsa da dərədəki bulağın başında artıq Fevral ayının ortalarında qarın, buzun içində bənövşələr açır. O, bənövşələrin qurusu indidi də postdakı köhnə dəftər- kitabların arasında durur, təzələrini dərməyincə uşaqlar atmaq istəmirlər. Necə olsa da bu quru bənövşələr də VƏTƏN TORPAĞININ bir nemətidir axı, bundan əlavə hər quru bənövşənin öz tarixçəşi var, hər quru bənövşə bir əsgər yadigarıdır… Dəstəgüldən sonra üzü Günbatana aşırımlar aşsan Keçəldağ, sonra Murova qədər gedib çıxarsan… Fermanın yanından dolamalarla sol tərəfə qalxsan, Tonaşen -1, Tonaşen-2, Tonaşen-3… Əgər ermənilər dağıtmayıbsa, yolqırağı kilsə də olmalıdı- kəşfiyatçılarımız yolüstü həmişə orda dayanıb dincələr, siqatet çəkmək istəyənlər siqaret çəkərmiş ya da oranı görüş yeri təyin edib döyüş tapşırığın yerinə yetirdikdən sonra orda görüşüb, birlikdə qayıdarlarmış…
İndi, Seyid Çaylıya baxır, baxır baxdıqca da nəzərləri ölü bir nöqtədə ilişib qalır, fikir-xəyalında isə İrəvana dogru yol başlayırdı bu Çaylıdan, gözünü çəkə bilmirdi bu Çaylıdan, göz dağına çevrilmişdi bu ÇAYLI… Düşünürdü; lap qoy olsun bu kəndə bir tabor, taborun dayaq məntəqəsi. Qoy olsun bu şərəfsizlərin adam tapıb doldura bilmədikləri ala-yarımçıq ştatla 100-120 nəfər. Aləm bir-birinə qarışsa, qoy bu şərəfsizlərə 20-30 şərəfsiz də köməyə gəlsin. O da gəlib çata bilsə… Ayə Vallahi heç nə yoxdu, bu 150-160 kölgəsindən qorxan dığa nədiki, bir əmr ola lap İravana qədər gedərəm…
Seyid fikirləşə-fikirləşə özünə o qədər arxayın olurdu ki, xəyalında canlandırdığı Çaylıdakı tabor indi onun gözündə uşaq vaxtı hardasa qarşılaşdığı ən zəif, ən çəlimsiz uşaqdan da zəif görsənirdi. Bir sözlə Seyidin gözü bu taboru çoxdan yemişdi…
Seyid yenə nə fikirləşirsən?– bu səs Seyidi sanki yuxudan oyatdı.
– Nə bilim e Vallah,bir şeyi başa düşə bilmirəm ki,
bu şərəfsizlərin oyunbazlıqlarına nə qədər dözəcəyik? “Qrajdaniski”-də dözmək olmur, deyirsən gedim orduya. Orduda dözmək olmur, deyirsən gedim ön cəbhəyə. Burda heç durmaq olmur- şərəfsizlər hər gün gözünün qabağında min hoqqadan çıxırlar… Lap dəli oluram. Ya Allah sən özün mənə səbr ver…
Seyid blindaja keçdi, yerində oturub bir çay içdi.
Elə bil, nəsə ürəyinə dammışdı, ancaq yenə sabah bu vaxt nələr olacağından əsla xəbəri yox idi… Ola bilsin bəlkə də seyid fəhmı ilə nəsə duymuşdu…
Xüsusən, son vaxtlar onda belə bir fikir yaranmışdı ki, Uca Tanrı istədiyi bəndəsinə lazımi məqamda, haqq işi üçün elə bir güc verər ki, böyük bir ordu da bu gücün qarşısında aciz qalar. Necə ki, uzaq keçmişimizdə Həzrəti Əli Allahin iradəsiylə düşmən ordusu ilə dəfələrlə təkbaşına döyüşə girmiş, həmişə də onun köməkliyi ilə qalib olmuşdu. Seyidin diqqətini çəkən yaxın keçmişimizdə, Çanaqqala döyüşlərinin əfsanəvi qəhrəmanlarından biri olan topçu əri Mehmet oğlu Seyit Çavuşun başına gələnlər idi – həmin qanlı döyüşdə Seyit Çavuşun atdığı bir mərmi döyüşün taleyini həll edən amillərdən biri olmuşdu, ancaq burada Seyidin diqqətini çəkən Seyit Çavuşun mərmini necə atması idi. Deməli, növbəti düşmən mərmisi partlayandan sonra Seyit Çavuş görür ki, top, Əli adlı başqa bir əsgər yoldaşı ilə onun ümidinə qalıb. Düşmən gəmiləri də sahilə yaxınlaşır, yəni əsgər şərəfinin, vətən torpağının bundan ağır və çıxılmaz vəziyyəti ola bilməz. Əsgər yoldaşı Əli ilə bu müşkülü dartışırkən, Seyit Çavuş özündə elə bir güc hiss edir ki, təxminən 300 kg-a yaxın mərmini təkbaşına bir neçə dəfə topa qoyub, atəş edir axır ki, düşmənin ən ünlü gəmilərindən birin vurur… Ağır, sürüşkən mərmiləri götürmək, bir neçə pilləkən qaldırıb, topun lüləsinə yeritməkdən əlavə burda iki maraqlı məqam Seyidi düşündürürdü; birincisi, nə Seyit Çavuş, nə də yoldaşı Əli tuşlayıcı, nişançı deyildi, sadəcə heyət nəfəri idi, ikincisi isə, bu hadisə məşhur olandan sonra komandiri fotoqrafçı gətirdir istəyir ki, mərmini qaldıran vəziyyətdə Seyit Çavuşun şəklini çəkdirsin, ancaq Seyit mərmini qaldıra bilmir ki, bilmir… Düşünə-düşünə Seyid özü üçün yəqinləşdirdi ki, Cənabi- Haqq istədiyi məqamda istədiyi adama elə bir güc verər ki, uca dağlar belə insanın qarşısında duruş gətirə bilməz. Necə ki, Fərhad Şirin eşqi ilə Bisütunu yerlə bir etmişdi…
– Allahım, mənə də belə bir güc ver!!! Əllərini Haqqın dərgahına uzatdı Seyid. Nə fikirləşdisə, qələm-dəftər götürüb, yazmağa başladı:
-“Canım, atam və anam, məndən sarı darıxmayın. İnşallah cənnətdə görüşəcəyik. Mənim üçün bol-bol dua edin.Vətənin dar günündə artıq ürəyim dözmür. Allaha xatir bunu etməliyəm. Ən azından ürəyim sərinlik tapar. Şəhid olanadək bu şərəfsizlərin üzərinə gedəcəyəm. Şəhid olsam- ağlamayın, əksinə sevinin ki, o mərtəbəyə yüksəldim. Allaha ibadətlərinizi dəqiq yerinə yetirin. Çoxlu sədəqə verin. Seyid nəvəsi olaraq bunu etməliyəm. Allah böyükdür. Vətən sağ olsun. Oğlunuz Mübariz. Haqqınızı halal edin.”
Ya Allah, sən özün mənə səbr ver. Sən özün kömək ol deyib, dəftəri örtdü. Artıq, gecədən xeyli keçmişdi. Seyid qalxıb, bilindajdan çıxdı. Yenə lap ön müşahidə nöqtəsinə getdi. Postdakı əsgərlə bir az söhbət etdi. Ayıq ol! – tapşırdı. Atışma olsa nə edəcəyi barədə bir də soruşdu. Qayıdıb, bilindaja gəldi, öz yerinə uzandı. Baxışları qeyri-iradi tavandakı xırda bir nöqtəyə zillənmişdi. Tavana baxsa da dərə boyunca, dağların arxasında uzanan yollarla İrəvana qədər gün kimi aydın görürdü….
ikinci fəsil
18.06.2010-cu il “ TG “ cəbhəsi, Seyidin postu.
Bu gün lap isti idi. Ya da, adama belə gəlirdi. Bir də isti olacaq də yayın ən oğlan çağıydı, ancaq buna isti demək olmazdı. Vallahi elə bil, torpaqdan od qaynayırdı. Sanki, Gün dağların arxasına keçdikcə, torpaqdan qlxan isti daha da artırdı…
– Bu gün nə yaman sakitçilikdi, yəqin istiyə görə öz deşiklərinə girib, yatıblar.- əsgərlərdən biri dilləndi.
– Bu sakitçiliyin bir zibili çıxacaq- Seyid cavab verdi.
Şərrin ilk qaranlığı ilə şərəfsizlərin ilk güllələri də gəldi. Çox maraqlı idi. Həmişəkindən fərqli olaraq, əsgərlərin “trassuyuşşi” adlandırdığı işıqlandırıcı-yandırıcı güllələrlə düz bilindajın üstünə atırdılar. Ara-sıra ön müşahidə məntəqəsinin qabağına “AQS” mərmiləri də düşüb partlayırdı. Sanki, dığalar, belə bilindajlarının olamamağının paxıllığın çəkirdilər…
Hətta Günün alnındakı düzün ortasında, güllənin altındakı yaxşı səngərə də paxıllıq edir bu şərəfsizlər… Çox maraqlıdır ki, əziyyət çəkib özləri düzəltmək istəmir ha, hazırına nazir olmaq istəyir bu şərəfsizlər… Özlərində olmayan ( nəyi var ki, bu bədbəxtlərin) yaxşı bir şey gördükdə əvvəlcə istərlər ağlayıb, zıqqamaqla ona sahib olsunlar, gördükdə ki, bir şey hasil olmur, başlayarlar xoruzlanmağa ki, bəs burda mənəm, Bağdadda kor xəlifə bu saat onu verməlisən mənə, bu variant da kara gəlməyən də zora əl atarlar, əl altdan iş görərlər, ayaq altı qazarlar, mənim deyil qoy onun da olmasın deyib, dağıdarlar, yandırarlar, məhv edərlər bu şərəfsizlər… Bu da onların iyrənc erməni xislətindən irəli gəlir.
Odur ki, belə bir vəziyyət Seyidin diqqətindən qaça bilməzdi. Bu şərəfsizlər kimə, nəyi nişan verirlər? Anlaya bilmədim – düşündü Seyid.
Seyid tranşeylə ön müşahidə məntəqəsinə getdi. Hava qaraldıqca dığaların atdıqları yerlər açıq-aşkarbilinirdi. Həmişə atdıqları yerdən- öz deşiklərindən atırdılar. Nədənsə bu səhnə həmişə “Tom və Ceri” cizgi filmini xatırladırdı Seyidə. Özündən asılı deyildi neyləsin. Həmişə də dığalar atmağa başlayanda bu səbəbdən üzündə xəfif təbəssüm cizgiləri yaranırdı. İndi də üzündə təbəssüm, inşallah hamınızı elə o deşiklərdə su ilə boğacayıq sizə heç güllə də düşmür şərəfsizlər- düşünə-düşünə bilindaja qayıtdı. Bu “Hücum” əmri nə vaxt olacaq ay Allah?- Sualı burğu kimi beynini eşdi Seyidin…
Şəxsi heyyəti örtülü meydançada düz! – köməkçisinə göstəriş verdi.
“SİLAHA” – köməkçinin komandasdı eşidildi.
Əsgərlər bir göz qırpımında silah-sursatlarını götürüb, örtülü meydançada düzüldülər.
Seyid silah otağına keçdi. YA ALLAH SƏN ÖZÜN KÖMƏK OL!!! – nidası silah otağının ən uzaq küncündəki, ən kiçik çatdakı, ən xırda cücünü də oyatdı. Seyid elə hazırlaşırdı ki, sanki, qarşıdakı döyüşdən xəbərdar idi, ancaq əsla xəbəri yox idi ki, hələ qabaqda nələr gözləyir onu. O, heç xəyalına belə gətirə bilməzdi ki, bir neçə saatdan sonra nələr olacaq… O, sadəcə uşaq vaxtı dönə-dönə oxuduğu “Koroğlu” dastanından yadında qalan Koroğlunun hər səfər qabağı “altdan geyindi üstdən qıfıllandı, üstdən geyindi altandan qıfıllandı” deyimi ilə gerçəkləşən, “yayda bürüncəyini götür, qışda özün bilərsən” atalar sözü ilə min illərin süzgəcindən süzülüb gələn, igid ehtiyatı əldən verməz prinsipinin tələblərinə uyğun hərəkət edirdi. O, dəfələrlə komandirlərindən eşitmişdi ki, adi bir kibrit çöpünün də həyati əhəmiyyəti ola bilər. O, çox gözəl bilirdi ki, qalibiyyətli döyüş yaxşı hazırlıqdan çox asılıdır. Odur ki, ehtiyatı əldən verməzdi heç vaxt. Bura döyüş bölgəsidi, hər an hər şey ola bilər, əsgər hər an ən qızğın, həlledici döyüşə belə, girməyə hazır olmalıdır. Düşünə-düşünə əsgərlərin “lifçik” dediyi üzərində silah-sursat daşımaq üçün çoxlu cibləri, arxasında çantası olan jiletini geydi, öz iki dəstəkli qatlama avtomatını götürdü, əlavə sandıqları “lifçik”-in ciblərinə yerləşdirdi, nə qədər yerləşdirə bildisə o qədər əl qumbaraları götürdü, “lifçik”-in arxa cibinə əlavə patron və əlavə əl qumbaraların yerləşdirdi. Çıxmaq istəyirdi ki, üst-başına bir də baxdı- bu “yüz ölç, bir biç” məsəlinin tələblərindən irəli gəlirdi. İki dənə də tüstü şaşkası götürdü. Silah otağının qapısından çıxırdı ki, gözü divardakı jilkaya sataşdı. Onu da götürüb şalvarın yan cibinə qoydu. Silah otağından bayıra bir addım atmışdı ki, “FARAĞAT”- köməkçinin komandası eşidildi. Bu vaxt Seyidin kölgəsi örtülü meydançaya çıxmışdı.
Seyid örtülü meydançaya çıxdı, döyüşə hazır vəziyyətdə, bir cərgə düzülmüş əsgərləri gözdən keçirdi. Köməkçi sıradan bir addım qabağa çıxıb məruzə etdi:
-“Yoldaş Gizir döyüş heyyəti döyüşə hazırdır”
-“Azad”- Seyidin amiranə səsi sükutu pozdu.
-Hamı diqqətlə qulaq assın- Seyid döyüş tapşırığın və hesabatı bir daha əsgərlərə çatdırmağa başladı; əsas hesabatı hamı bilir, bu olacaq “A” qaydası, yəni bu qaydada hamı həmişəki qaydada öz yerlərin tutur, əmri məndən alır. Yox əgər qeyri-adi nəsə olsa keçəcəyik “B” qaydasına. “B”, nədi? Bu qaydada mən yoxam, əmir və göstərişləri nə qədər sağdı, köməkçidən alırsız, əgər işdi, ona da nəsə olsa, onda hərə öz komandiridi, yəni, heç kim əlavə kömək gələnə qədər durduğu yerdən bir addım da kənara atmır, tualet kimi dayandığınız yerdən istifadə edə bilərsiniz,- icazə verirəm. Lazım gəlsə hamı dayandığı yerdə ölür, ancaq bir addım qıraqda olmaz! Heç kim deməsin ki, mən yoxam; yuxarıdan baxacam, o dünyada da əlimdən qurtara bilməzsiz. Aydındır?
-“Elədiki var”!
-“Sual var”?
-“Sual yoxdur!”
Diqqət; “Düzlən”, “Farağat” Döyüş qaydası “A” olmaqla, “Döyüşə”!!!
Əsgərlər hesabata uyğun təhkim olunduqları postlara qaçdı. Seyid özü lap öndəki müşahidə məntəqəsinə getdi. Ermənilər həmişə atdıqları yerdən ara-sıra atırdılar. Ancaq Seyid “trassiyuşşi” güllələrin uçuşduğu səmtə yox, tamam başqa tərəfə; təpələrin qurtardığı, qaranlıq dərələrin başladığı səmtə baxırdı, sanki, nəsə axtarırdı bu qaranlıq, boz təpələrin kölgəsində. Başqa vaxt Ay işığında hər yan süd kimi aydın görünsə də, indi elə bil Ay da ermənılər tərəfdə idi, üzünü nazla göstərir, tez də qaçıb, buludların arxasında gizlənirdi. Nə olar ay Ay qardaş, bütün dünya bu şərəfsizlərin tərəfindədir, heç olmasa sən bizim tərəfimizdə ol barı, axı bayrağının üstündə sənə yer verən bizik, ermənilər deyil… Sanki, axırıncı kəlmələr Ayın lap heysiyyatına toxundu, bir anlığa da olsa, boz çöllərə, qaranlıq dərələrə süd aydınlığı gəldi.
-Aha, ora bax! – nəhayət Seyid axtardığın tapdı.
Gördüyün dəqiqləşdirmək üçün köməkçidən soruşdu:
-Oriyentir 2-dən 100 metr sağa təpənin qurtaracağına bax, gör bir şey görürsən?
– Hə, hə təpənin dibi ilə əyilə-əyilə gəlirlər. Onlar birlikdə saymağa başladılar; bir, iki, üç, dörd, beş, altı… axtardılar, axtardılar bəs yeddinci hardadır görəsən, yoxsa elə cəmi altı nəfərdilər…
Yeddinci yoxdu, hə yüz faiz altı nəfərdilər- Seyid düşündü- bu da onların adam tapıb doldura bilmədikləri manqa. Çox maraqlıdır bu altı dığa sallana-sallana nəyə gəlir? – öz-özünə fikirləşdi.
Nəhayət köməçiyə vəziyyətə uyğun tapşırıqlarını verdi:
1.Aşağı xəbər ver;
2.Keçdik “B” – yə;
3.Oriyentir 1-i keçənə qədər heç kim atəş açmır, qoyun gəlsinlər;
4.Mən getdim, Oriyentir 3-ün yaxınlığında onların arxasında olacam.
üçüncü fəsil
– “YA ALLAHIN ADI”- “DÖYÜŞƏ”!!!
Son tapşırıqlarını verib, gündə min yol baxışları ilə getdiyi yolu indi üzüaşağı Çaylıya tərəf getməyə başladı; ya Allah, ey Həzrəti Əliyə şir gücü verən Allahım, Seyit Çavuşa o gücü verən UCA TANRIM, hər şey sənə xatir, sənin adınla- mənə güc ver, düşmənin yanında xar etmə….
Buludları Ayın üzərinə örtük kimi çəkməsini, dualarının qəbul olunması kimi düşündü Seyid. Bir andaca hər yan zülmət qaranlığa qərq oldu. Bununla Uca Tanrı Seyidin yolunu açır, bu işə öz razılığın bildirirdi.Seyid dərə aşağı elə gedirdi ki, elə bil, uşaq vaxtı məktəbə gedib-gəldiyi yolla addımlayırdı. Bu yerlərin hər iki tərəfdən də dəfələrlə minalandığın bilsə də, sanki, indi yadından çıxmışdı. Futbol meydançasında top qovan kimi, qovurdu kol-kosu.
Göz-gözü görmürdü, Seyid nə vaxt üçüncü oriyentirə çatdığını heç özü də bilmədi. Bu vaxt atəş səsi eşidildi. Güllələrdən onun yanından keçəni də oldu. Əvvəlcə yerini möhkəmlətdi, sonra ətrafa göz gəzdirdi. Onun postundan atırdılar- nə tez çatdılar öz-özünə düşündü. Bir-iki qatar da atdılar. Bəs bu şərəfsizlər niyə atmırlar, hara yox oldu bunlar?- Seyid təmkinlə düşündü. Birdən lap yaxınlıqdan- onun 35-40 addımlığından atəş açıldı. Hə, demək burdasız- öz-özünə dedi Seyid. İndi baxaq görək vəziyyət necədir? Bir-iki qatar da qarşılıqlı güllələr uçuşdu. Seyid sanki, filim seyr edirmiş kimi izləyirdi mənzərəni. Bu dəm onun postunda tək-tək üç-dörd güllə atıldı. Elə bil, qarşısında bomba partladı; gecənin qaranlıq və sakitçiliyində qarci-qurci səslə necə vay-şivən qopdusa, Seyid bir az da diksinən kimi oldu. O, çox eşitmişdi, ancaq görməmişdi. Yəqin qan görüblər- düşündü Seyid. Səs gələn tərəfə addımlamağa başladı.Elə bil Ay da yardımçı olmağa söz vermişdi TÜRK OĞLUNA… Seyid iti, olduqca yumşaq addımlarla səsə tərəf addımlayır, qarci-qurci “arə TURKİ”, “TURKE”sözlərini aydın eşidirdi, ancaq hələ heç nə görmürdü, birdən Ay işığında nəsə parladı düz gözünün qabağında. Cəld özünü yerə atdı. Sürünə-sürünə balaca təpənin üstündəki kolun dibinə gəldi. Səsə tərəf boylandı, Ay da öz köməyini əsirgəmədi. İndi o, beş dığanı aydın sayırdı. Bəs altıncı hanı?- bir az da qalxıb boylandı. Bunlara nə olub belə, niyə hürüşürlər görəsən?- düşündü Seyid ancaq özlərin elə itirmişdilər ki, bir-bir tutub aparsan da xəbərləri olmazdı. Bunun ciddi bir səbəbi olmalı idi. Ay bir də parlayanda əsərin qəhrəmanı ortaya çıxdı; Seyid gördü ki, topa dayanıb, vay-şivən qoparan ermənilərin ortasında yerdə nəsə çapalayır. Diqqətlə baxanda məlum oldu ki, qan məsələsi dəqiqdi. Şərəfsizlər də yaralı yoldaşına köməklik etmək əvəzinə, başına yığışıb, vay-şivənlə həmdə yazığın olan-qalan canını alırdılar. Bu mənzərə Seyidi təəssüfləndirdi də…
Seyid indi düşünürdü ki, hansı üsulla bunların külünü göyə sovursa, daha ağıllı qərar olar; o, gah əlindəki əl qumbarasına, gah da öz iki dəstəkli avtomatına baxdı. Bəlkə, yaxınlıqda başqa da kimsə var, ya bunları müşahidə edən var? –düşündü və əl qumbarasının üzərində dayandı. İki qumbaranı hər ehtimala qarşı döyüş vəziyyətinə gətirdi, ancaq məsələni bir qumbara ilə bitirmək lazımdı ki, müşahidəçilər üçün mina mənzərəsi yaransın- onsuz da hər gecə çaqqal-çuqqal neçə mina partladır, lap hərdən ikisi dalbadal da partladığı vaxtlar olur. Seyid bir neçə addım da qabağa gedib, qumbaralardan birini necə atdısa, topa durub, hay-həşir salan ermənilərin ortasında uzanıb zarıyan yaralının qucağına düşdü. Bu da Seyidin ona göstərə biləcəyi yeganə köməklik idi… İkinci qumbaraya ehtiyac qalmadı.
Seyid özünü balaca təpənin dalında torpağa elə sıxmışdı ki, üstünə tökülən daş-kəsək də heç vecinə deyildi. Görəsən, özümə heç nə olmayıb?- düşündü, indi də içində bir təəssüf hissi baş qaldırdı; görə bilmədim, heç vaxt bilməyəcəm necə uçuşurdular havada. Yavaşca arxası üstə çevrildi, əvvəlcə bir-bir ayaqlarını, sonra isə növbə ilə əllərini,qollarını tərpətdi. Hər şey qaydasındadı- düşündü. Əslində Seyidin narahatçılığı yerində idi; çölün düzündə bu cür yaxın məsafədə əl qumbarası atmaq, atan adam üçün də təhlükəlidir. Seyid bunu çox yaxşı bilirdi- o yalnız birinci Allah- Talanın, ikinci də cəldlik və peşəkarlığının sayəsində salamat qalmışdı. O, əsla ölümdən qorxmurdu, planlarının yarımçıq qalacağından narahat idi. Beş-on dəqiqə də keçdi. Durub oturdu. Hadisə yerinə nəzər saldı, Allahdansa, tüstü də yox idi. Gecənin sükutunu pozacaq bir hənirti belə yox idi. Elə bil, heç 10-15 dəqiqə əvvəl burda aləm bir-birinə dəyməmişdi.
Seyid daha 20-25 dəqiqə də ətrafı izlədi ki, görsün səs-səmir var, ya yox. Tam sakitçilik idi. Buludlar da Ayı sərbəst buraxmışdı. Seyid Ay işığında aydın görünən dağlara, dədə-təpə düzlərə və bir də ermənilərin qarşıdakı taborunun dayaq məntəqəsinin olduğu ehtimal olunan dərəyə baxdı. Dəli şeytan deyir, get bunların hamısını biç, yüz faiz bilirəm indi hamısı toyuq-cücə kimi yatışıb- düşündü. Bəlkə gedim, bu şərəfsizləri bir yoxlayım, televizorda sərsəm-sərsm guruldayırlar, onlara AZƏRBAYCAN ƏSGƏRİNİN nəyə qadir olduğun göstərim,- götür-qoy etdi. Ya Allah, getdim e. Dərə aşağı üzü Çaylıya tərəf getməyə başladı. Yol boyu öz-özünə düşünürdü; qoy olsun orda 100-120 kölgəsindən qorxan dığa, lap 30-40 nəfər də dovşandan qorxan köməyə gəlsın. Hə bu kölgəsindən qorxmayanları necə ləngidə bilərik- düşünə-düşünə gəlib çıxdı yol ayrıcına. Bu nə yoldu belə? – fikirləşdi, özü də ikisi birdən qoşa. Görəsən, hansı işləkdi? Aşağı-yuxarı baxdı; aşağı Çaylı, yuxarı dağlar. Sağa-sola baxdı, sağ da qurumuş qanqal, sol da. Hər iki yolun ortasın ot basmışdı. Nə fikirləşdisə əyilib əlinin içini yerə sürtdü. Sonra keçib o, biri yolu da o qaydada yoxladı. Hə, bax bu yoldu maşınların gedib, gəldiyi yol- xırda qum kimi daşlar var burda- qənaətinə gəldi. İldə-ayda bir maşın gedib, gəlir belə olacaq də-düşündü. Hə, indi neyləyək ki, bunlar gələ bilməsin, heç olmasa geciksin. Şalvarın yan cibindəki jilkanı götürdü, əl qumbarasının birini işlək yolun kənarındakı ən hündür, ən yoğun quru qanqala elə bərkitdi ki, yüngül bir toxunuşla yola fırlasın. Sonra keçib birini də eyni qayda ilə yolun digər kənarında bərkitdi və jilkanı qumbaraların halqalarına tarım bağladı. Bu qayda ilə bir-birindən dörd-beş metr aralı yol boyu üç tələ və tələlərin tuşunda qanqallığın içində çal-çarpaz tələlər düzəltdi. Sonra ehtiyyatla bütün qumbaraların şpilkaların düzlədi. İndi adi bu yumuru dəmir parçaları, bu quru qanqallıqda öz şikarını gözləyən, ölüm saçan zəhərli kobraya dönmüşdü. Gözləyirdi ki, quyruğuna basasan, odunu, alovunu püskürə üzünə.
İşini tamamlayıb, yol aldı uzaqda görsənən zəif işığa tərəf. Gedək, görək orda nə var, nə yox- düşündü öz-özünə.
Həmişə bu yolla ermənilərə ya ərzaq gələrdi, ya da yoxlama. Həmişə onları tərkibində çoxlu generallar, polkovniklər olan komisiyalar yoxlayıb “5” verərdilər. İndi bu yolla onları yoxlamağa AZƏRBAYCAN ORDUSUNUN PEŞƏKAR GİZİRİ gəlirdi. Özü də, bu yoxlama qəfil yoxlama idi. Görək, bu şərəfsizlərin döyüş hazırlığı nə yerdədi, neçə alacaqlar bu imtahandan? – düsünə-düşünə Seyid düşmən düşərgəsinə çatdı.
Dördüncü fəsil
Düşmən taborunun dayaq məntəqəsi, burada həmçinin gələcəkdə postda durmaq üçün gənc əsgərləri hazırlayırlar. Gəlib-gedənləri nəzərə alsaq təxminən- aydın məsələdir ki, onları düzüb saymamışdıq- yüzdən az artıq olar səxsi heyyətin sayı…
Seyid, indi zəif işığın təxminən yüz addımlığında idi. Əgər içəridə əsgərlər yatırsa, yəqin ki, buralarda post olmalıdı- düşündü Seyid. Ətrafa diqqətlə göz gəzdirə-gəzdirə işığa tərəf irəliləyirdi ki, sağdakı əl damına oxşayan binanın tinindən bir əsgər çıxdı. Əsgər avtomatın sinəsindən aşırıb, lüləsi qabağa, əli dəstəkdə düz onun üstünə gəlirdi. Aralarında 15-20 addım olardı. Seyid ani olaraq duruxdu, ancaq tərpənmədi. Gələnə diqqətlə baxdı, düz onun üstə gəlsə də, nəsə qərəvəlli gəlirdi. Ya hələ onu görməmişdi, ya da, özlərindən biri sanırdı. Çox maraqlı vəziyyət yaranmışdı. Əsgər gəlib, düz onun qabağından keçib, getdi. Seyid gülməkdən özünü zorla saxladı; zalım oğlu ayaq üstə yatıb ki, sən bundakı məharətə bax a, yata-yata da gəzmək olarmış- düşünə-düşünə Seyid də anun arxasınca addımlamağa başladı. Seyidə bir gic gülmək gəlmişdi, özünü zorla saxlayırdı. Əsgər getdi, bu getdi, görsün axırı necə olacaq. Qəfil əsgər durdu və cəld marşurutu üzrə geri döndü ancaq hələ oyanmamışdı. Birinci addımını atdı və gözünü açdı, daş qayaya dirənmişdi. Yazıq hələ də kəsdirə bilmirdi ki, nə baş verir, qarşısındakının kim oldugundan da xəbərsiz idi. Seyid yuxarıdan aşağı gözlərinin içinə elə baxırdı ki, əlli milyonluq Azəri gəncliyinin qəzəbi, hikkəsi vardı bu baxışlarda… Yazıq ağzından süd iyi gələn dığa bu baxışların qarşısında tab gətirə bilməzdi axı… O, ya hələ oyanmamışdı- yazıq neynəsin yuxunun şirin vaxtı idi- ya da, elə ayaq üstə də ölmüşdü. Əsgər Seyidin sinəsindən idi. Seyid çox uzatmayıb, ani sıçrayışla onun boynuna mindi və yerə yıxdı. Ani bir hərəkətlə çənəsin boynun ardına fırlatdı. Dığa deyəsən, həqiqətən ayaq üstə ölmüşdü, heç cınqırın da çıxartmadı. Seyid onu ehtiyatla ağzı üstə yerə qoydu. Ye. Ye şərəfsiz ye bu torpağın tozu da sizə haramdı- deyə – deyə ağzını torpağa sürtdü – necə ki, indi haram edəcəm – dedi və dığanın kitelinin yaxalığın buraxdı. Əsgərin silahın çəkib, boynundan çıxartdı- adi qundaqlı “5.45” avtomat idi. Zəif işığa tərəf addımlamağa davam etdi- bu işıq kazarmanın girişində, qapının üstündə yanırdı. Yanından bayraq da asılmışdı. Çox qəribə bina idi. Heç hərbiçilər qalan yerə oxşamırdi; uçuq-sökük təmirsiz bina, tamam sökülmüş çala-çula asfalt örtüklü meydaça-həyət, bizim üzüm bağlarından sökdükləri beton dirəklərdən düzülmüş səkilər. Bir sözlə sovet dönəmindən qalma hansısa idarə binası idi yəqin ki. Bura nədir ki, burdakılar da nə ola düşüncəsi ilə girişə yaxınlaşdı. Sıçrayıb, bayrağın əskisindən yapışdı. Necə dartdısa, şakk eləyib, sapı sındı. Başı aşağı salanmağa başladı. Sanki, bu əski parçası da fərsiz övladları üçün xəcalət çəkirdi. Seyid şəstlə içəri girdi. Tumboçkadakı əsgər yatmışdısa da yəqin bayrağın səsinə oyanmışdı. Əsgər Seyidi görən kimi özünü düzəltdi, əlini baş geyiminə aparıb öz dillərində nəsə bir söz qışqırdı. Qəfil gələn iri cüssəli, zəhimli bu qonağın iti baxışları qarşısında özünü itirən gənc əsgər birdən xatırladı ki “ YAT” komandası çoxdan olub, artıq səhərə yaxındı səhfini düzəltmək qərarına gəldi; uzun uzadı nəsə qışqırmağa başladı. Bu müddətdə Seyid ətrafı əməlli başlı incələdi; gün növbətçisi girişdə, silah otağının qapısının ağzında dayanmışdı. Armaturdan olan qapı adam başı keçən iri şəbəkəli idi. İçəri göz gəzdirdi; silah-sursatdan başqa xeyli də üst-üstə yığılmış yeşik var idi- bunlar partapart partlayacaq ha…- Seyid düşündü. Solda bir neçə otaq var idi; rabitəçi otağın o saat tanıdı-qapının üstündə sovetin rabitəçi nişanı və ilan-qurbağa həriflərlə cədvəl var idi. Yəqin bu da zabitlər otağıdı- içəridən xorultu gələn otağın qapısına baxdı. Solda dəhlizin qurtaracağında böyük taybatay açılmış iki laylı bir qapı var idi- bura da əsgərlər yatan yerdi, deyə düşünürdü ki, qolu sarğılı bir əsgər bu qapıdan çıxıb, süngüsü dizinə dəyə-dəyə, yarı yıxıla, yarı dura səndələyə-səndələyə ona tərəf qaçmağa başladı. Seyid gün növbətçisinin lap yanında durmuşdu, gələnə baxırdı. Növbətçi Seyidə lap çathaçatda sağ ayağı necə büküldüsə, dizi üstə yerə düşdü- yazıq deyəsən, lap pis yatıbmış, ayaqları tamam keyyib- Seyid ona sətr bir nəzər saldı və sadəcə başını buladı. Növbətçi cəld özünü düzəltdi, əlini baş geyiminə apardı və yalnız, indi qarşısındakının kim olduğunu anladı, lakin çox gec idi. Seyid alıcı quş kimi sol əli ilə onun kepkasının günlüyündən tutub, gözünün üstünə elə çədi ki, az qaldı boynu kökündən qopsun, ancaq qopmadı, çünki sağ əli ilə də boynunun kökündən yapışmışdı. Seyid əvvəlcə novbətçini göyə qaldırdı, ayaqları yerdən üzüldü. Sonra təxminən boyu səviyəsindən bayaqdan bu mənzərəni kirimişcə, seyr edən gün növbətçisinə necə çırpdısa yazıq yapışıb divarda qaldı – o, bu qəfil qonağın kim olduğunu, nə baş verdiyini hələ də anlaya bilmirdi.Yoxlamağa gələn zabitlərdən idi, ya köhnə əsgərlərdən idi, hələ araşdıra bilmirdi ki, kimdi bu. Bir də, hər gün döyülməyə adət etmiş əsgər üçün nə fərqi kimdi döyən. O, ancaq gözləyirdi ki, tənbeh nə vaxt bitəcək. Maraqlıdır ki, zabitlər otağından da gözə dəyən yox idi- görünür onlar üçün də belə səs- küy adi hal idi. Seyid sol əli ilə də gün növbətçisinin boynundan yapışıb, onları bir neçə dəfə dalbadal kəllə-kəlləyə necə vurdusa, ikisi də süst vəziyyətdə yerə düşdülər. Bu vaxt növbətçinin süngüsü silah otağının qapısına dəyib səs elədi. Seyid cəld onları buraxıb, rabitəçi otağı güman etdiyi qapıya qaçdı; səksəkəli yatan rabitəçi səsə oyana bilərdi. Seyid yanılmamışdı bu rabitəçi otağı idi, ancaq rabitəçinin dünya vecinə deyildi, telefonun dəstəyi əlində elə yatmışdı ki, top da atsan oyanmazdı. Seyid qıymadı onu oyatsın- yazıq elə şirin-şirin yatırdı ki… Seyid ustufluca telefonun dəstəyin onun əlindən aldı, qolun başının altından götürdü və telefonun şunurun boğazına doladı, var qüvvəsi ilə sıxdı. Rabitəçi bir-iki dəfə yüngülcə çapaladı vəssalam. Seyid bütün şunurları dartıb qopardı, aparatların işığı söndü. Seyid otaqdan çıxıb, qapını sakitcə örtdü. Xorultu gələn otağın qapısına iki əl qumbarası bərkidib, halqalarına jilka bağladı sonra şpilkaları düzlədi. Silah otağının qarşısında dayandı, dörd əl qumbarası da hazırlayıb, içəri qapının ağzına qoydu. Jilkaları cütləyib, girişdən bayıra çıxartdı və tez də içəri qayıtdı. Girişdə alt paltarında bayıra çıxan əsgərlə qarşılaşdı.Onu saxlamadı- yazıqdı, işi var qoy getsin. Əsgər də öz hayında idi, heç ona fikir vermədi. Sağa dəhlizi axıra qədər getdi. Taybatay açılmış qapıya çatanda əl qumbaralarının ikisi döyüş vəziyyətində idi. Çatdı, içəri bir addım atdı. Bir sağa, bir sola baxdı, iki mərtəbə əsgər çarpayıları dolu idi. İki-iki yatanlar da var idi. İlahi bu nə iy-qoxdu, bu nə üfunətdi, belə də insan yaşayarmı? – düşündü Seyid. Tez də fikrindən vaz keçdi, bunlar insan deyil ki, ermənidi, bunlara olar. İçəridən gələn baş çartladıcı üfunət qoxusu qeyri-iradi uşaq vaxtı hardasa gördüyü donuzxananı xatırlatdı Seyidə; qarınlarının altına qədər çirkabın içində olan donuzlar ora-bura vurnuxurdular, ancaq heç o donuzxanadan da bu iy gəlmirdi- bunlar donuzdan da murdar imiş ki,- düşündü Seyid və qeyzlə, sanki, hamının intiqamın alırmışcasına əl qumbaraların eyni anda çal-çarpaz, birini sağa, birini sola çarpayıların üstünə atdı- qoy gəlsinlər çıxışda gözləyirəm- dedi öz-özünə. Cəld silah otağının yanına qaçdı. Arxasınca əvvəlcə partlayış, sonra ah-nalə, tükürpədici bağırtı qopdu. İkicə dənə də əl qumbarası silah otağının içərisinə dığırladı və bayıra qaçdı- xorultu gələn otaq silah otağı ilə divar qonşusu olduğuna görə orda yatanları xorultusuna haram qatmadı Seyid, ancaq kim vaxtına qədər dözməyib, tez oyansa idi, Seyid onun hədiyəsin qapıdan asmışdı. Seyid əvvəlcədən nəzərdə tutduğu, girişə tam nəzarət edən mövqeyinə çatanda arxada çox güclü partlayış oldu- bu dəqiq əl qumbarası deyildi. O, elə diqqətlə baxırdı ki, görsün, bu nə idi. İkinci partlayış elə, güclü oldu ki, bina ortadan iki yerə ayrıldı. Bu anda Seyid cütlədiyi jilkanı da var gücü ilə çəkdi; bir, iki, üç… partlayış səsləri ucaldı. Əl qumbaraların səsi partlayan silah-sursatın içində güclə seçilirdi. Arada raket də uçurdu, mina da partlayırdı- bir sözlə əsil atəşfəşanlıq düzəltmişdi Seyid. İndi əlində lap birinci rastlaşdığı, “qorxu bilməz”, yatılı da gəzməyi bacaran “igiddən” aldığı avtomat, bu atəşfəşanlığı seyr edə-edə girişə nəzarət edir, bağıra-bağıra bayıra qaçanları bu əziyyətdən qurtarırdı. Seyid ötən müddət ərzində xoşbəxt etdiyi dığaların sayını itirmişdi, pəncərələr dəmir barmaqlıqlarla möhkəm bağlandığı üçün şərəfsizlər qapıdan çıxmağa məcbur idi. Seyid də onları səbirsızliklə gözləyirdi. Bu minvalla Seyid erməninin avtomatındakı patronların da hamısını atdı, sovetdən qalma sandıq çantasındakı dörd sandığı da boşaltdı. Bu avtomatı bura qoydu, kitelini və bretini çıxardıb elə qoydu ki, baxan elə bilsin, kimsə var. Özü isə, gələndə gözaltı etdiyi ikinci mövqeyi tutdu. Bu, dağılmış asfalt örtüyün qurtaracağında, həyətin kənarında köhnədən qalmış beton örtüklərin arası idi. Seyid burdan dairəvi müşahidə aparır, hər şeyi dəqiq görürdü. Bura həm də çıxış üçün rahat idi. Seyid istəsə idi, gəldiyi kimi də çıxıb gedərdi, ancaq onun planında dönüş yox idi- SONUNA QƏDƏR İRƏLİ…
Seyidin saatdan xəbəri olmasa da, hiss edirdi ki, səhərə çox az qalıb Gündağanda dan yeri sökülürdü.
Bu vaxt bir az uzaq da partlayış səsləri eşidildi; bir, iki, üç… hə təlyə siçan düşüb, – düşündü Seyid. İndi harda olsalar gəlib çıxarlar. Mövqeyini bir də yoxladı Seyid. Sağdan-soldan, öndən-arxadan təhlükə yoxdu, lap top atsınlar. Düşmən düşərgəsi demək olar ki, yanıb qurtarmaq üzrə idi. Ara-sıra tək-tək əsgərlər atəş açsalar da yaxına gəlməyə heç kəs cürət etmirdi. Seyid alt paltarında qaçanların heç birinə güllə atmadı, axı ata-babadan eşitmişdi ki, igid basdığın kəsməz, həm də o, qabağına duracaq adam axtarırdı, maləsəf, burda beləsi yox idi… Arada, ordan – burdan əsgərlərin necə qorxa-qorxa ona tərəf boylandığın görürdü. Elə bil, onlar atəş etməyə də qorxurdular, sanki, kimisə gözləyirdilər. Seyid birdən xatırladı ki, axı bunlar kölgəsindən qorxanlardı, yəqin dovşandan qorxanları gözləyirlər. Qoy gəlsinlər- düşündü Seyid. Artıq sübhün ilk işartıları sezildiyi anda həyətə girən maşınların uğultusu eşidildi və eyni anda hər tərəfdən güllə yağmağa başladı, ancaq Seyid tələsmir, yaxınlaşmaların gözləyirdi- boşa güllə atmaq istəmirdi. Gəlin şərəfsizlər, bir balaca şərəfiniz varsa yaxınlaşın deyə-deyə gözləri önündə “Uzaq sahillərdə” filmində Mehdinin meydanın ortasında düşmən əsgərlərini gözləmə səhnəsi canlanırdı.Yox-yox Seyid heç bir şəraitdə özünü partlatmazdı- özünə xəsarət yetirməyin ən böyük günah əməllərdən biri olduğunu lap körpəlikdən bildiyi üçün bu barədə heç vaxt fikirləşməmişdi belə. Silah-sursatını bir daha yoxladı öz avtomatından demək olar ki, bir-iki güllə atıb- hələ onunla xeyli atışmaq olar. Bütün sandıqları doludur. Hələ cibində dolu daraqlar da var. Üç dənə əl qumbarası var. Tüstü şaşkaları da burdadı lazım olar.
Gəlin, gəlin – desə də, dovşandan qorxanlar uzaqdan səs- küy eləməyə üstünlük verirdilər. Seyid bunların da sırasına vər saldı. Seyid gördü ki, əl damının arxasında biri digərlərini başına yığıb, nəsə göstəriş verir. Burdan ora 35-40 metr ancaq olardı. Ya Allah deyib, iki əl qumbarasın elə ustalıqla atdı ki, dalbadal topanın tən ortasına düşdü. Elə bil, arının yuvasını qurdaladın. Bundan sonra dovşandan qorxanlar dovşan kimi dazışmağa başladı. Seyid ovladığı dovşanların sayını çoxdan itirmişdi. Şərəfsizlər əl qumbara atanlarından və avtomatik qumbara atanlardan atmağa başladılar. Hər mərmi beton örtüklərə dəydikcə, qopan qəlpələrdən çox, səs-küy, uğultu Seyidin beynini içəridən yeyirdi. O, bir peşəkar kimi insan orqanizminin bu vəzyyətdə çox davam gətirə bilməyəcini bilirdi, ancaq mümkün qədər çox, çox dovşan ovlamaq lazımdı, yol azuqəsi üçün- o, düşündü. Hiss edirdi ki, istəmədiyi hərəkətləri edir, beyni sarsıdıcı uğultunun, canqa-curuq səs-küyün içində sızıldayırdı. Yaralanmasa da, özünü yaxşı hiss etmirdi. Lazım olmadığı anda qalxır, fırlanırdı. Qəflətən gicgahında arı sancdı sanki, əlini başına apardı, deyəsən başına nəsə dəymişdi. Yəqin, “AQS” qəlpəsidi, gör a, bir belə ehtiyatla hazırlaş, dəbilqəni götürmək yaddan çıxsın, indi əgər başımda olsa idi, heç bu zibil də başıma dəyməzdi, bir az da qırardım bu şərəfsizlərdən, ona görə komandirlər həmişə deyərdi ki, “kaska” əsgərin ikinci başıdı, döyüşə “kaska”-sız gedən elə bil, bir başla gedir, ona da bir şey olanda, bax belə olur – dedi öz-özünə Seyid, ancaq hər şey qaydasında idi, Seyid axırıncı əl qumbarasın yaxınlaşmaq istəyən qrupun üzərinə atdı. Bir yandan uğultu, bir yandan yaralı dovşanların cığıltısı Seyidin beyninə işləyirdi. Gözü açıq olsa da, arada sanki, yumulur, gözünün qabağına dağlar gəlir, həmişə Günəşin batdığı yerdə, Günbatanda GÜNƏŞ doğurdu. O, başını silkələdi- əstəğfirullah, bu nədi o, Gündoğana baxdı dan yeri al qana boyanmışdı, ancaq Günəş dağların arxasında doğmaqda idi, Günbatanda. Seyid ani olaraq nəsə düşünüb, tüstü şaşkasının birini çəkib, atdı. İkincisini də onunun bir az qabağına atdı. Ətrafı qırmızıya, boza çalan göy tüstü bürüdü. Seyid mövqeyindən çıxıb, sökülmüş asfalt örtüklə torpağa tərəf getdi. İndi o, örtüyün qurtardığı yeri, bizim bağlardan sökülən beton dirəkdən olan səkini aydın görürdü. Bu anda çıp, çıp iki səs gəldi qulağına, öndən bir balaca sağ tərəfdən sanki, iki arı eyni anda sancdı. Bu, it arıları ilə çox oynadım a, deyəsən – düşündü Seyid. Sol böyründə ağrı hiss etdi, əlini yumşaq komfilyaj köynəyinin üstü ilə aşağı sürüşdürdü. Solda, aşağıda baş barmaq girən yara açılmışdı, bu da son – düşündü Seyid. Üzünü göyə tutub, Allahım, bu mərtəbəni mənə çox görmə, yaralı bu şərəfsizlərə əsir etməginən- dedi. Üstündə quru otlar olan torpağı görürdü. İstədi ora çatıb, torpağın üstünə uzanıb, dincəlsin. Səkiyə üç-dörd addım var idi, hər tərəf tüstü idi, hiss etdi ki, iki dəstəkli avtomatı ona ağırlıq edir istədi atsın, ancaq komandirlərinin sözü qulağında cingildədi:- “Əsgərin silahı arvadından irəlidir!”- atmadı, avtomat özü sürüşüb düşdü əlindən. Bir, iki addımladı, səkiyə çatdı, indi beş-altı santılıq səki onun qabağını kəsmişdi. Bu qədər dağları, dərələri aşasan bir “barduru” keçə bilməyəsən- düşündü Seyid. Son gücünü toplayıb, bir addım da atdı, nəsə, nə vaxtsa murdar dığaların əli ilə tökülmüş asfalta yıxılmaq istəmirdi. İstəyirdi ki, illərdi mərd ogulların nəşinə təşnə qalan, şərəfsiz düşmən əsarətində inləyən VƏTƏN TORPAĞINA yetirsin özünü… Ayağı səkiyə ilişdi, yıxılmadı səndələdi bir az… Yavaşca sağ dizi üstə çöküb, sag böyrü üstə uzandı- sol yaman incidirdi- sağ əlini torpağa tərəf uzatdı, başını qaldırıb, həsrətlə baxdı burnunun ucundakı torpağa; İlahi hələ çoxmu öz torpağımızda həsrətlə baxacayıq öz torpağımıza-dedi və başını qolunun üzərinə qoydu. Hiss etdi ki, iradəsini itirir, istədi gözlərini yumsun, ancaq göz qapaqları sözünə baxmadı. İstədi sol əlini qaldırıb, gözlərini yumsun. Qolunu bir az qaldırdı, ancaq axıra qədər qalxmadı yanına düşdü. Göy üzünə baxa-baxa kelmeyi-şəhadət gətirdi. Daha heç nə düşünmürdü, gedirdi üzü Günbatanda doğan Günəşə tərəf gedirdi… Sanki, kimsə onu gəzdirirdi; bura Ağdərədi, bura Kəlbəcərdi, bura Laçındı, bura Göyçədi, bura Borçalıdı,bura Dərbənddi, bura İrəvandı, bura Zəngəzurdu, bura Təbrizdi, bura Füzulidi, bura Zəngilandı, bura Qubadlıdı, bura Cəbrayıldı, bura Xocavənddi, bura Ağdamdı, bura Xocalıdı, bura Xankəndidi, bura Şuşadı- Qaladı eee, Qala- bura QARABAĞDI- bura dünyanın mərkəzidi, bura bəşəriyyətin beşiyidi, bura ADƏMİN vətənidi, bura AZƏRBAYCANDI, bu torpaqlar türk oğluna UCA TANRININ ərmağanıdı, bu torpaq Adəmin yoğrulduğu torpaqdı, bu torpağın uğrunda ŞƏHİD olmaq hər kəsə nəsib olmur… O, quş kimi idi, sərhəd tanımırdı. Elə bil, bir az əvvəl bir səkinin əlində aciz qalan adam deyildi. Üzü Günbatanda doğan Günəşə doğru gedirdi. Birdən dayandı mən hara gedirəm belə, bəs bu mənə deyilənləri necə çatdırım Vətən oğullarına, düşüncəsi ilə uçdu göylərə…
İndi, Günbatanda bir ulduz parlayır, elə parlayır, elə parlayır ki, sanki, gəl, gəl, bu tərəfə gəl, buralar səni gözləyir deyir…
Алиш бек Субхан оглу Керемли( Керимли- Ширвани, в Европе и Сирии его знают, как Алиш Шамахылы) родился 21- ого апреля 1322- ого года в городе Шамахы. Он является представителем династии Керимли, проживающей ныне в селе Арабшалбаш Гобустанского района. Представители этой династии во все времена отличались умением рисовать, мастерить, творить – словом, заниматься делами, требующими талант и особое воображение. В родном Шамахы, когда он был центром науки и медицины, Алиш бек получил уникальное религиозное и общественное образование, которое не способны дать наши нынешние университеты. Наряду с тем , что он был известным архитектором, он также мог бы быть медиком, астрологом , математиком или же религиозным деятелем. Но Алиш бек, обладающий особым даром рисовть, устремился в расцветающий в то время Восток и избрал себе профессией архитектуру. За короткое время он завоевал известность своими работами в Дамаске, Ширазе, Тэбризе. Его работы в Бахчасарае в Крыму пронесли славу о нем в Россию, а затем и в Европу. Последняя его работа – знаменитый во всем мире Московский Кремль (крепость Керимли), в котором обьединены красота и мощь, Восток и Запад. 22-ого июня 1371-ого года он стал жертвой предательства и в результате покушения, был убит в пригороде Москвы. В Шамахы до наших дней сохранился старый мост-дело рук Керимли у входа в город. Этот факт был весьма уверенно подтвержден летом 2017-ого года 83 –х летним жителем Шамахы, Гулу Балаевым, который был прекрасно осведомлен разными периодами истории родного города.
Поездка в Москву и Кремль Алиш бек Керимли уехал в Москву по приглашению Великого Князя. В конце 1366-ого года, посланники Великого Князя Московского русского дворца, Боярин И. А. Барантинский, посол Ширваншахов в Московском княжестве Гафур бек и 10 подданых князя пустились в путь. Преодолев долгий путь, 5-ого января 1367- ого года, в одно морозное зимнее утро, они дошли до столицы Ширваншахов, город Шамахы. Они были встречены с почетом и уважением и вошли во двор через главные ворота дворца. После встречи на высшем уровне, боярин Варатинский ознакомил Шейха Ибрагима Ширваншаха с содержанием письма Великого Князя Московского. Роль переводчика выполнял посол Ширваншахов в Москве Гафур бек. На основании этого письма, всемирно известный строитель- архитектор Алиш Кэрэмли приглашается Московским Князем для выполнения мощного строительства. Это было первое письмо Дмитрия Ивановича с просьбой к Шейху Ибрагиму. Несмотря на то, что шейх не хотел отпускать своего любимого зодчего, учитывая желание самого Алиш бека и гарантию Князя о безопасности архитектора, он соглашается на это. Получив от Ширваншаха благословление на поездку, мастер начинает готовиться в путь и 10-ого января 1367-ого года вместе с русскими послами отправляется в Москву. В Москве, для его безопасности, выделяется 7 человек охраны. Но он выбирает среди этих людей только одного солдата по имени Егор Булич. 14-ого марта 1367-ого года между Алиш беком и Князем Москвы Дмитрием Ивановичем подписывается контракт, по которому Алиш беку в его работе предоставляется полная свобода. Никто не имеет права вмешиваться в его работу и оказывать какое-либо давление. Чтобы никто не посмел превзойти его, Дмитрий Иванович предоставляет ему титул и полномочия барина. В котракте так же обязывается высокая оплата, не разрешается вмешательство, тайное наблюдение или внезапная ревизия со стороны князя. Все необходимые сведения в виде письменного отчета, должен был предоставить князю сам архитектор, тогда, когда он посчитает нужным. Никаких вмешательств в проект зодчего во время его работы не должно было быть. На основании этого контракта, не было ограничения на количество используемых в строительстве, рабочих. Алиш бек имел право в любое время привлечь на работу, желаемое им, количество рабочих. Единственным серьезным требованием Князя было то, что строительство должно было завершиться в течение 4-х лет. Алиш бек обещает не только это, но и то, что эта крепость будет обладать необычной красотой, будет охранять Москву не одно тысячелетие, всем понравится и превратится в место, которым все будут любоваться и гордиться. Для подтверждения своих обещаний, Алиш бек достает из кармана маленький коран и, положив руку на священную книгу мусульман, клянется выполнить свое обещание. Для того, чтобы строительство закончилось на год раньше, Алиш бек Керимли берет на себя не только архитектуру, но и возглавляет строительную работу. Оплату предусматривалось произвести только после полного окончания работы и принятия его, как лучшего строительства, после тайного голосования. По восточным законам, оплата составляла ровно половину цены материала, используемого на строительство. В случае, если работа не понравится, оплата не производилась. Однако, на время работы, зодчий обеспечивался всем необходимым и зарплатой 300 рублей золотом в месяц. Проживание архитектора предполагалось у старшей сестры князя и должны были быть обеспечены все его необходимые потребности в еде и одежде. Несмотря на возражение воеводы Бобракова-мужа сестры, все расходы Великий Князь взял на себя Строительство Московской крепости должно было вестись в основном, на острове, омываемом с четырех сторон Москвой рекой и ее притоком Яузой и там должен был создаться внутренний город, окруженный прочными крепостными стенами. А в предназначенных для военной и наблюдательной цели частях, должны были быть построены различной формы и размеров башни и ворота. В начале Алиш бек чертит и утверждает у Великого Князя чертежи 5-и башен и нескольких проходных вышек. Затем он определяет места для строительства кирпичных печей. Хотя архитектор и не должен был заниматься этим,но Алиш бек сам прогуливался по улицам, где жили бедняки,выбирал здоровых рабочих, принимал их условия и предлагал свои. Таким образом, в строительство было привлечено 1500 рабочих. Алиш бек обещал старательным рабочим оставить за ними квартиры и все предметы быта. Строительство начинается 25 ого марта, в день русского праздника Благоденствия. Этот праздник празднуется в честь зачатия Марии от Святого духа. Во время празднования, мусульманин Алиш бек, так же присутствует там и зажигает свечи. До этого времени многие и даже некоторые епископы не знали о том, что мусульмане принимали Иисуса, как пророка. В день начала строительства, Алиш бек достает из кармана коран и начинает нараспев читать суру «Марьям». Так как в его дела никто не имел права вмешиваться, то даже сам Митрополит Алексий не решается ему помешать. Таким образом, с одной стороны грубым голосом епископ читает Библию, а на другой стороне Алиш бек нараспев читает суру из корана. В этот же день в основу стен крепости закладываются крупные черные камни. В первый рабочий день в строительстве принимают участие все. Даже сам Великий Князь участвует при этом. Подлое предательство- смерть. 22-го июня 1371-ого года, будучи пьяным, атаман казак, нанося сильный удар сзади мечом, обезглавил Алиш бека. Это произошло на 9-ом километре дороги Москва – Смоленск, у нынешней дороги Волоколамск, недалеко от лесного массива, где проходила церемония проводов и возвращения нашего великого мастера. Целью этого унизительного убийства было убрать великого зодчего и стереть его имя, как мастера, воздвигнувшего Кремль, из истории навсегда. Алиш бека Керимли, ставшего жертвой жестокого убийства, хоронят там же. Больше всех по этому поводу скорбит племянница Великого Князя, Анна. Несмотря на то, что ее любовь к зодчему была безответной, она совершает постриг волос и уходит в монастырь в Пензе. До конца своей жизни Анна ухаживает за могилой мастера. Строительства, оставшиеся после него Кремль в Москве Здание медресе в Тебризе Три четырехэтажных здания в квартале «Сады» Дамаска. Багдадский мост через реку Диджле Фонтаны и дворец в Бахчасарае в Крыму. Дворец князя Додиа в древней столице Грузии Мсхета (Недалеко от Тбилиси) Комплекс торца Керим ага в Тебризе Огромная Каравансара, состоящая из 80 комнат, в Ширазе. Мечеть Джума в городе Дябиле. Десятки зданий в Шамахы и, сохранившиеся до сегодняшнего дня, остатки моста –входа в старый город.
Память о нем сохранилась В романе Сергея Бородина «Дмитрий Донской», написанного в 1941-ом году, имеются сведения о самом Алиш беке и его родине. Впервые сведения об Алиш Керемли были упомянуты в Азербайджане Огтаем Элдэгэзом. (Ульфат Джавад «Кремль построил Азербайджанец» «Научные произведения» института истории имени А. Бакиханова НАНА. Баку, 2009год ,том 28, стр.205) Азербайджанский писатель Хафиз Мирза написал о нем повесть «Архитектор московского Кремля Керемли». Эта повесть была опубликована в газетах и в книге « Последнее начало». В 2012-ом году в издательстве «Зердаби» в Баку была опубликована книга Али Ахмедоглу, состоящая из 168 страниц, под названием «Награда архитектору Кремля» . Очень интересна поэма, охватившая всю жизнь Алиш бека Керимли от рождения до смерти, «Алиш и Анна» автора Заур Устаджа.
Молодой художник- музыкантом Гюлю ханум подготовлен эскиз с изображением черт лица зодчего. Известный поэт- художник Сехран Аллахверди, который возраждает облики известных личностей, создал портрет зодчего , который предоставлен вашему вниманию выше.
BİTİK.AZ– KİTAB və ORİJİNAL HƏDİYYƏLƏR SATILAN SAYT
15 iyun 2021 – ci il tarixindən etibarən “Yazarlar” jurnalının yeni layihəsi olan müstəqil olaraq fəaliyyət göstərəcək kitabların mərkəzləşdirilmiş qaydada, ən ucuz xidməthaqqı müqabilində satışını həyata keçirəcək “BİTİK.AZ” saytı fəaliyyətə başlayıb.
“Yazarlar” jurnalı BİTİK.AZ müstəqil satış platformasını yaratmaqda aşağıdakı məqsədlərə çatmağı hədəfləyir:
– “Yazarlar” və “Xəzan” jurnallarının istənilən nömrəsinin sifarişlə sabit, eyni zamanda stabil qaydada yazarlarımıza və oxucularımıza əlçatanlığını təmin etmək,
– Yazarlarımızın, elm adamlarımızın, araşdırmaçıların, ayrı-ayrı memuarlar yazan şəxslərin min bir əziyyətlə ərsəyə gətirdikləri kitabların satışında rastlaşdıqları çətinlikləri (çətinlik əsasən müraciət etməli konkret bir ünvanın olmamasıdır – onların artıq “BİTİK.AZ” timsalında müraciət edəcəkləri belə bir ünvan var ) aradan qaldırmaq,
– Və ən əsası kitab və jurnaların oxuculara sifarişlə Bakı şəhərində (ölkə daxilində və xaricində poçt xidməti vasitəsi ilə) çatdırılmasını təmin etmək.
Dəyərli kitab müəllifləri və nəşriyyat əməkdaşları siz də həm BİTİK.AZ saytını ziyarət etməklə, həm də aşağıdakı əlaqə vasitələrindən istifadə etməklə satışını təşkil etmək istədiyiniz çap məhsulları barədə bizimlə sövdələşmələr edə bilərsiniz:
Salam hörmətli oxucular və çox dəyərli ziyarətçilər! Bayramınız mübarək! Bu il Ramazan bayramını Şuşa məscidində bayram namazı qılmaqla, Cıdır düzündə “Xarıbülbül festivalı – 2021”-in qala konserti ilə qeyd etmək böyük xoşbəxtlikdir! Bu səadəti bizə bəxş edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevə minnətdarlığımızı bildirir, hamınızı bütün bu şanlı qələbələr, nilliyyətlər, bayramlar münasibəti ilə təbrik edirik! Bayrağımız uca, uğurlarımız daimi, müstəqilliyimiz əbədi olsun, İnşəaAllah!!!
Алиш бек Субхан оглу Керемли( Керимли- Ширвани, в Европе и Сирии его знают, как Алиш Шамахылы) родился 21- ого апреля 1322- ого года в городе Шамахы. Он является представителем династии Керимли, проживающей ныне в селе Арабшалбаш Гобустанского района. Представители этой династии во все времена отличались умением рисовать, мастерить, творить – словом, заниматься делами, требующими талант и особое воображение. В родном Шамахы, когда он был центром науки и медицины, Алиш бек получил уникальное религиозное и общественное образование, которое не способны дать наши нынешние университеты. Наряду с тем , что он был известным архитектором, он также мог бы быть медиком, астрологом , математиком или же религиозным деятелем. Но Алиш бек, обладающий особым даром рисовть, устремился в расцветающий в то время Восток и избрал себе профессией архитектуру. За короткое время он завоевал известность своими работами в Дамаске, Ширазе, Тэбризе. Его работы в Бахчасарае в Крыму пронесли славу о нем в Россию, а затем и в Европу. Последняя его работа – знаменитый во всем мире Московский Кремль (крепость Керимли), в котором обьединены красота и мощь, Восток и Запад. 22-ого июня 1371-ого года он стал жертвой предательства и в результате покушения, был убит в пригороде Москвы. В Шамахы до наших дней сохранился старый мост-дело рук Керимли у входа в город. Этот факт был весьма уверенно подтвержден летом 2017-ого года 83 –х летним жителем Шамахы, Гулу Балаевым, который был прекрасно осведомлен разными периодами истории родного города.
Поездка в Москву и Кремль Алиш бек Керимли уехал в Москву по приглашению Великого Князя. В конце 1366-ого года, посланники Великого Князя Московского русского дворца, Боярин И. А. Барантинский, посол Ширваншахов в Московском княжестве Гафур бек и 10 подданых князя пустились в путь. Преодолев долгий путь, 5-ого января 1367- ого года, в одно морозное зимнее утро, они дошли до столицы Ширваншахов, город Шамахы. Они были встречены с почетом и уважением и вошли во двор через главные ворота дворца. После встречи на высшем уровне, боярин Варатинский ознакомил Шейха Ибрагима Ширваншаха с содержанием письма Великого Князя Московского. Роль переводчика выполнял посол Ширваншахов в Москве Гафур бек. На основании этого письма, всемирно известный строитель- архитектор Алиш Кэрэмли приглашается Московским Князем для выполнения мощного строительства. Это было первое письмо Дмитрия Ивановича с просьбой к Шейху Ибрагиму. Несмотря на то, что шейх не хотел отпускать своего любимого зодчего, учитывая желание самого Алиш бека и гарантию Князя о безопасности архитектора, он соглашается на это. Получив от Ширваншаха благословление на поездку, мастер начинает готовиться в путь и 10-ого января 1367-ого года вместе с русскими послами отправляется в Москву. В Москве, для его безопасности, выделяется 7 человек охраны. Но он выбирает среди этих людей только одного солдата по имени Егор Булич. 14-ого марта 1367-ого года между Алиш беком и Князем Москвы Дмитрием Ивановичем подписывается контракт, по которому Алиш беку в его работе предоставляется полная свобода. Никто не имеет права вмешиваться в его работу и оказывать какое-либо давление. Чтобы никто не посмел превзойти его, Дмитрий Иванович предоставляет ему титул и полномочия барина. В котракте так же обязывается высокая оплата, не разрешается вмешательство, тайное наблюдение или внезапная ревизия со стороны князя. Все необходимые сведения в виде письменного отчета, должен был предоставить князю сам архитектор, тогда, когда он посчитает нужным. Никаких вмешательств в проект зодчего во время его работы не должно было быть. На основании этого контракта, не было ограничения на количество используемых в строительстве, рабочих. Алиш бек имел право в любое время привлечь на работу, желаемое им, количество рабочих. Единственным серьезным требованием Князя было то, что строительство должно было завершиться в течение 4-х лет. Алиш бек обещает не только это, но и то, что эта крепость будет обладать необычной красотой, будет охранять Москву не одно тысячелетие, всем понравится и превратится в место, которым все будут любоваться и гордиться. Для подтверждения своих обещаний, Алиш бек достает из кармана маленький коран и, положив руку на священную книгу мусульман, клянется выполнить свое обещание. Для того, чтобы строительство закончилось на год раньше, Алиш бек Керимли берет на себя не только архитектуру, но и возглавляет строительную работу. Оплату предусматривалось произвести только после полного окончания работы и принятия его, как лучшего строительства, после тайного голосования. По восточным законам, оплата составляла ровно половину цены материала, используемого на строительство. В случае, если работа не понравится, оплата не производилась. Однако, на время работы, зодчий обеспечивался всем необходимым и зарплатой 300 рублей золотом в месяц. Проживание архитектора предполагалось у старшей сестры князя и должны были быть обеспечены все его необходимые потребности в еде и одежде. Несмотря на возражение воеводы Бобракова-мужа сестры, все расходы Великий Князь взял на себя Строительство Московской крепости должно было вестись в основном, на острове, омываемом с четырех сторон Москвой рекой и ее притоком Яузой и там должен был создаться внутренний город, окруженный прочными крепостными стенами. А в предназначенных для военной и наблюдательной цели частях, должны были быть построены различной формы и размеров башни и ворота. В начале Алиш бек чертит и утверждает у Великого Князя чертежи 5-и башен и нескольких проходных вышек. Затем он определяет места для строительства кирпичных печей. Хотя архитектор и не должен был заниматься этим,но Алиш бек сам прогуливался по улицам, где жили бедняки,выбирал здоровых рабочих, принимал их условия и предлагал свои. Таким образом, в строительство было привлечено 1500 рабочих. Алиш бек обещал старательным рабочим оставить за ними квартиры и все предметы быта. Строительство начинается 25 ого марта, в день русского праздника Благоденствия. Этот праздник празднуется в честь зачатия Марии от Святого духа. Во время празднования, мусульманин Алиш бек, так же присутствует там и зажигает свечи. До этого времени многие и даже некоторые епископы не знали о том, что мусульмане принимали Иисуса, как пророка. В день начала строительства, Алиш бек достает из кармана коран и начинает нараспев читать суру «Марьям». Так как в его дела никто не имел права вмешиваться, то даже сам Митрополит Алексий не решается ему помешать. Таким образом, с одной стороны грубым голосом епископ читает Библию, а на другой стороне Алиш бек нараспев читает суру из корана. В этот же день в основу стен крепости закладываются крупные черные камни. В первый рабочий день в строительстве принимают участие все. Даже сам Великий Князь участвует при этом. Подлое предательство- смерть. 22-го июня 1371-ого года, будучи пьяным, атаман казак, нанося сильный удар сзади мечом, обезглавил Алиш бека. Это произошло на 9-ом километре дороги Москва – Смоленск, у нынешней дороги Волоколамск, недалеко от лесного массива, где проходила церемония проводов и возвращения нашего великого мастера. Целью этого унизительного убийства было убрать великого зодчего и стереть его имя, как мастера, воздвигнувшего Кремль, из истории навсегда. Алиш бека Керимли, ставшего жертвой жестокого убийства, хоронят там же. Больше всех по этому поводу скорбит племянница Великого Князя, Анна. Несмотря на то, что ее любовь к зодчему была безответной, она совершает постриг волос и уходит в монастырь в Пензе. До конца своей жизни Анна ухаживает за могилой мастера. Строительства, оставшиеся после него Кремль в Москве Здание медресе в Тебризе Три четырехэтажных здания в квартале «Сады» Дамаска. Багдадский мост через реку Диджле Фонтаны и дворец в Бахчасарае в Крыму. Дворец князя Додиа в древней столице Грузии Мсхета (Недалеко от Тбилиси) Комплекс торца Керим ага в Тебризе Огромная Каравансара, состоящая из 80 комнат, в Ширазе. Мечеть Джума в городе Дябиле. Десятки зданий в Шамахы и, сохранившиеся до сегодняшнего дня, остатки моста –входа в старый город.
Память о нем сохранилась В романе Сергея Бородина «Дмитрий Донской», написанного в 1941-ом году, имеются сведения о самом Алиш беке и его родине. Впервые сведения об Алиш Керемли были упомянуты в Азербайджане Огтаем Элдэгэзом. (Ульфат Джавад «Кремль построил Азербайджанец» «Научные произведения» института истории имени А. Бакиханова НАНА. Баку, 2009год ,том 28, стр.205) Азербайджанский писатель Хафиз Мирза написал о нем повесть «Архитектор московского Кремля Керемли». Эта повесть была опубликована в газетах и в книге « Последнее начало». В 2012-ом году в издательстве «Зердаби» в Баку была опубликована книга Али Ахмедоглу, состоящая из 168 страниц, под названием «Награда архитектору Кремля» . Очень интересна поэма, охватившая всю жизнь Алиш бека Керимли от рождения до смерти, «Алиш и Анна» автора Заур Устаджа.
Молодой художник- музыкантом Гюлю ханум подготовлен эскиз с изображением черт лица зодчего. Известный поэт- художник Сехран Аллахверди, который возраждает облики известных личностей, создал портрет зодчего , который предоставлен вашему вниманию выше.
Лейла Алиева – общественный деятель, главный редактор журнала «Баку».
Люди Люди! Как сложно вас всегда любить, Как легче иногда вас ненавидеть! Людей старайтесь, люди, веселить! Людей старайтесь, люди, не обидеть! Люди идут, бегут, спешат за горизонт! Цепляясь за прошедшие мгновения. Улыбки, слезы, стоны, кровь и пот! Не ощущает их дыханье время! Не замечает радость их и грусть, Бессовестно летит, эгоистично! Для времени людская суета – ничто. Его ж пределы мы постичь не в силах. Время, ты знаешь, я завидую тебе! Люблю, ревную и безумно ощущаю! Будь лишь моим и утром и во сне, Тебя в цепях я заковать желаю! Время, ты можешь вечно мне принадлежать! Ведь я другая, ты же знаешь! Я все отдам тебе, чтоб удержать! Сжигая всех, в моих руках растаешь! Плачу, но не утратят слез мои глаза! Пусть будут слезы навсегда запретом, А как бесценнa каждая слеза, Оставшись под ресницами, секретом. Люди! Не убивайте вы друг друга зря. За вас жизнь сделает жестокую работу! Но даже все могучие моря! Оценят бескорыстную заботу! Ночь, тебя так страстно ощущаю! Ночь, мне звезды в небе подарила, Тобой не поделюсь, не потеряю! Про одиночество с тобой забыла! Что же, простим друг другу вечные обиды. Простим и сделаем чуть-чуть сильней. Я вижу многое, когда глаза закрыты, Люди! Прошу, старайтесь полюбить людей!
На основании фактов изложенных в книге Араза Шахрили “Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər…” («Сефевиды: параллели, предположения, истины…»)
Непал, расположенный в тысячах километрах от Азербайджана, в далекой Южной Азии, у подножия Гималайских гор, является одной из самых загадочных стран мира. В нашем повествовании мы порассуждаем об одном из этих загадок.
Непал считается местом рождения основателя буддизма Гаутамы Будды Шакьямуни, жившего, предположительно, в VI веке до н.э.
В настоящее время буддизм распространен в странах Южной, Юго-Восточной, Центральной Азии и Дальнего Востока. Он является государственной религией Бутана, Камбоджи, Лаоса, Мьянмы, Таиланда. В Шри-Ланке конституция предоставляет буддизму «преимущественный статус». Буддизм преобладающая религия в Монголии, Вьетнаме, Тибете. Сохраняет существенное влияние в Китае, Корее, Японии. В России эту религию традиционно исповедуют буряты, калмыки, тувинцы. На сегодняшний день численность последователей буддизма в мире превышает 500 миллионов человек. Основной целью этого учения является физическое и духовное очищение человека. Будда утверждал, что его учение не является божественным откровением, а было получено им через медитативное созерцание собственного духа. Несмотря на то, что Будда не считал себя богом и был против всех культов, в дальнейшем он сам стал объектом преклонения буддистов. Так, кем же был Будда?
Родина Будды – Непал состоит из 7 провинций и 77 районов. Название одного из этих районов Сальян (Salyan). В целом, в Непале имеются два города, один район, четыре деревни и одно озеро с тем же названием. Примечательно, что примерно в 50 км от города Сальян начинается территория непальского района Банке (Banke).
Одним из основных этнических групп, проживающих в Сальянском районе Непала, являются магары. Магары считаются самым воинственным народом Непала. Большая часть магар исповедует индуизм (74%) и тибетский буддизм (24%), но среди них так же распространен ислам, имеются приверженцы местных традиционных верований. Вместе с тем, у магар популярен шаманизм, некоторые элементы которого, вкупе с другими культурными особенностями сближают их с тюркскими народами. Предполагается, что магары мигрировали в Непал в древние времена из какой-то далекой страны по причине религиозных преследований.
Вернемся в Азербайджан. Одним из древнейших поселений в Азербайджане является город Сальян (Salyan). Примерно в 50 км от Сальяна находится поселок Банке (Bankə). И Сальян, и Банке расположены в исторической области Мугань Азербайджанской Республики. В VI веке до н.э. на Муганьской равнине проживала племя Маг, одно из шести племен древней Мидии. К слову, есть предположение, что Муганьская равнина получила свое название в честь этого племени. Название Мугань состоит из двух частей: собственно слова «муг» («маг») и суффикса множественного числа – «ан». А может, было наоборот, и племя эта получила свое имя по названию степи, в котором жили маги. В марте 522 года до н.э. человек по имени Гаумата был провозглашен следующим царем Ахеменидов. В отличие от других правителей, Гаумата был пацифистом, противником войны и всякого насилия. Придя к власти, он прекратил все военные действия и отменил налоги. Самыми преданными сторонниками Гауматы были маги. В сентябре 522 г. до н.э. заговорщики возглавляемые Дарием I убили Гаумату, захватили власть в империи и подвергли магов жесточайшему преследованию. В 522–520 гг. до н.э. в Мидии, Эламе и Парсе разразилась ужасная и безжалостная гражданская война между последователями Гауматы и сторонниками военной хунты, которую возглавлял Дарий I. Многие из приверженцев Гауматы погибли в борьбе. У тех же, кто уцелел, не было другого выбора, кроме как уйти туда, где их не могла настичь карающая рука Дария I.
Некоторые историки отождествляют Гаумату с младшим сыном основателя Ахеменидской державы. В то же время другие считают его мидянином и магом. Какой из этих предположений является верным? Хотя и нет однозначного ответа на этот вопрос, существование в Непале и некоторых штатах Индии таких географических названий, как Медиа (Media), Мадая (Madaia), Мадай (Madai), Мада (Mada), Илам (İlam), Элам (Elam), Парса (Parsa), Барса (Barsa), Парсу (Parsu), Парсуа (Parsua), Парсава (Parsawa), Парсил (Parsil), Анжан (Anjan), Базаргада (Bazargada), Суса (Susa), Камбож (Kamboj), Бардия (Bardiya), Касана (Kasana), Касанда (Kasanda), Сандана (Sandana), Мандана (Mandana), Куруш (Kurush), Куреш (Kuresh, Quresh) вызывает определенные предположения.
Следует отметить, что основными провинциями Ахеменидской империи были Мидия (Media, Madaya, Maday, Mada), Элам (Elam, İlam, İləm) и Парса (Parsa, Parsu, Parsuash, Parsava). Колыбелью же этой империи считается древний город Аншан (Anshan). Пасаргады (Pazaragada, Pasargad) являлся первой, а Сузы (Susa, Shush) второй столицей империи Ахеменидов. Второго императора Ахеменидов звали Камбис II (Kambujia), а его младшего брата Бардия (Bardiya). Их матерью была Кассандана (Kassandana – известна только древнегреческая форма этого имени). Имя бабушки Камбиса и Бардии – принцесса Мандана (Mandana), которая была дочерью последнего императора Мидии Астиага и матерью первого императора Ахеменидов Куруша Великого (Kurush, Kuresh, Koresh, Kurash), известного русскоязычному читателю как Кир Великий. Но давайте не будем спешить с субъективными выводами… Возможно, все это просто случайные совпадения.
В Непале и Индии также имеются поселения, районы, озера и горы, называемые Албан (Alban), Арман (Arman), Баку (Baku), Эриванг (Eriwang), Дунай (Dunai), Гянджа (Ganja), Мехри (Mehri), Капан (Kapan), Горус (Gorus), Сисиян (Sisiyan), Сисакхане (Sisakhane), Гарамани (Garamani), Гавар (Gawar), Гумри (Gumri), Гумру (Gumru), Лори (Lori), Манас (Manas), Муга (Muga), Покхара (Pokhara), Сари (Sari), Севан (Sevan), Сирак (Sirak), Талин (Talin), Уди (Udi), Урми (Urmi), Веди (Vedi) и т.д. Однако некоторые из этих сходств тоже могут быть результатами каких-то совпадений или же, их объяснение лежит совсем на другой плоскости. В будущем мы вернемся к этой теме.
Имена Гаутама и Гаумата схожи. Между ними имеются и другие параллели:
– жили они примерно в одно и то же время – в VI веке до н.э.;
– и Гаутама, и Гаумата принадлежали к варне (касте) кшатриев;
– по этническому происхождению оба они являлись, предположительно, саками;
– как Гаутама, так и Гаумата были принцами, членами правящих династий;
– оба они отвергали насилие, были противниками войн.
Вместе с тем, между Гаутамой Буддой и Гауматой Бардией имеются и существенные отличия. Например, разнятся имена их родителей и жен. Хотя и здесь тоже можно найти некоторые сходства. А теперь, мы обратимся к одной детали, которая делает разницу между ними слишком явной. Так, согласно Бехистунской надписи, высеченной по приказу Дария I, Гаумата будто бы не имел ушей, вернее, его уши были отрезаны за какое-то преступление, которое он совершил в прошлом. И основываясь именно на этом факте, убийцы якобы уличили, что он не законный царь, а узурпатор маг.
По официальной версии, изложенной Дарием I на Бехистунской скале, мидийский маг Гаумата, воспользовавшись отсутствием императора Камбиса II, находящегося во главе своей армии в Египте, (11 марта 522 года до н.э.) поднял восстание и (2 апреля) захватил власть. Чтобы обосновать свои права на престол, Гаумата выдал себя за Бардию – младшего брата Камбиса II, тайно убитого последним ещё до своего похода в Египет. Якобы, Камбис II, получив сообщение о захвате власти магом, признался в братоубийстве и двинул свои войска против восставших, но по пути погиб при весьма загадочных обстоятельствах (конец апреля 522 года до н.э.).
Магомед Дандамаев в книге «Политическая история Ахеменидов» отмечает, что к 1 июня 522 года до н.э. Гаумата Бардия получил всеобщее признание, вероятно, короновался по древнему обычаю в Пасаргадах и стал царем державы Кира и Камбиса. В четырех документах из Вавилона 522 год до н.э. называется годом вступления Бардии на престол. В них его величают царем Вавилона, царем стран. В течение всего царствования Гауматы не произошло ни одного мятежа или волнения. Все источники единодушны в том, что его правление было спокойным.
Бехистунской надписи вторят Геродот и Ктесий, очевидно, полагаясь на версию Дария I и его потомков: маг Гаумата лицом и вообще внешностью был так похож на принца Бардию, что не только придворные и подданные, даже жены и сестры настоящего Бардии не смогли отличить подлог. Только Дарию и его сподвижникам удалось раскрыть обман и вывести мидянина узурпатора на чистую воду.
Вместе с тем, Геродот вкладывает в уста Дария следующие слова, которые он произнес на последнем совещании заговорщиков, перед тем, как было совершено нападение на Гаумату: «Там, где нужно, следует лгать. Ведь мы домогаемся одной и той же цели, и тот, кто лжет, и тот, кто пользуется правдой».
Гаумата Бардия был убит 29 сентября 522 года до н.э. По свидетельству Геродота, все народы Ахеменидской империи горевали по поводу его гибели.
Американский востоковед, специалист по истории Ахеменидов Алберт Олмстед, авторитетный советский историк Магомед Дандамаев, известный американский писатель Гор Видал и некоторые другие исследователи считают, что версия Дария I выдуманная и на престоле был настоящий Бардия, которого его брат Камбис II никогда не убивал. В пользу этой теории может служить тот факт, что массы народов Ахеменидской державы, были убеждены, что над ними царствовал сын Кира Великого Бардия, которого Дарий оклеветал и назвал магом. Это подтверждает и всеобщее восстание народов всей империи, с которым Дарий столкнулся при восшествии на престол. Создается впечатление, что Дарий сам был узурпатором, который после убийства им законных государей Камбиса II и Бардии, и захвата трона, придумал историю свержения самозванца, а впоследствии, с целью придания легитимности своей власти, женился на дочери Кира Великого принцессе Атоссе. Все последующие Ахеменидские цари были потомками Дария I именно от этого брака.
После такого отступления, продолжаем сравнение наших героев. В отличие от «безухого» Гауматы из Бехистунской надписи, в буддийском искусстве (в скульптурах, барельефах и на иконах-танках) Гаутама изображается с необычайно большими ушами. Интересно, что под этим подразумевают последователи Гаутамы Будды? Если поискать в соответствующей литературе, то можно найти множество объяснений этому. Вот некоторые из них:
– Гаутама свои юные годы провел во дворце, купаясь в роскоши. И мочки его ушей оттянулись от тяжести дорогих серег, которых он носил;
– мочки ушей Будды были оттянуты тоннелями – украшениями, устанавливаемыми в отверстие прокола в мочке уха. Тяжелые серьги, конечно, могут оттянуть мочки ушей, но не до такой степени, как тоннели. В древние времена тоннелям придавалось сакральное значение, их вставляли после прохождения определенных инициаций;
– восточные культуры всегда считали большие уши благоприятным знаком и признаком мудрости и сострадания. Поскольку Будда мудрый и сострадательный, то вполне логично для художников Востока изображать его с длинными мочками ушей;
– через символизм показано, Будда слышит все и во всех направлениях;
– возможно, он был таким от рождения, это отразилось в его первых изображениях, а все последующие скульпторы и художники особо подчеркивали эту особенность. Вместе с тем, отметим, что первые скульптурные и барельефные изображения Будды появились лишь в начале I тысячелетия н.э. на территории нынешнего Афганистана и Индии.
Но, что если правильный ответ на вопрос – «Кем был Будда Гаутама?» – кроется в Бехистунской надписи, в которой узурпатор Дарий I объявляет третьего законного императора Ахеменидов Гаумату Бардию безухим самозванцем?
P.S. В 610 году в Китае толпа, наэлектризованная буддийской проповедью о пришествии спасителя мира Майтрейи, ворвалась в императорский квартал, обезоружила стражу и начала восстание. Восстание было подавлено регулярными войсками Китая.
610 год – это год ниспослания первых аятов Корана и начала пророческой миссии Мухаммеда.
Имя последнего спасителя в разных религиях:
– зороастризм – Саошьянт, Сосиош, Астват-Эрэта, преемник и завершитель миссии пророка Зороастра. В конце времен будет зачат непорочно и родится от девственницы;
– индуизм – Калки-Аватар, десятое воплощение Вишну, родится в семье брахмана-священника в деревне Самбхала. Примет верховную власть и внесет покой в мятущийся мир;
– буддизм – Майтрея (Maitreya, Metteyya, Maytri, Maydari), наследник, преемник и завершитель миссии Будды Шакьямуни, грядущий учитель. Ныне пребывает на небесах в ожидании, пока не настанет время, благоприятное для спасения человечества. Восстановит мир и благоденствие на Земле. Одно из самых ранних упоминаний имени Майтреи находится в тексте, называемом «Майтреявьякарана». Это слово переводится с санскрита, как «пророчество, предвидение Майтреи», возможно, посредством анализа с последующим разъяснением. Кстати, название священной книги мусульман «Коран» (“Quran”) является производным от арабского глагола «qaraa», означающего «читать». А что бы читать («qaraa»), анализировать и объяснять, то есть, пророчествовать («vyakarana»), надо держать сознание и глаза открытыми, попросту говоря, смотреть и видеть. Вот, русские слова «видеть», «видящий» и «виднеться». Первый переводится на казахский, второй на азербайджанский, а третий на чувашский языки, соответственно, как «köru», «görən» и «kuran». Через призму сравнительной лингвистики, мы видим, что названия священных писаний буддистов и мусульман «Майтреявьякарана» и «Коран», возможно, похожи друг на друга не только по форме, но и по смыслу. Хотя, внешняя схожесть этих слов только кажущаяся и скорее всего, является порождением единого начала;
– иудаизм – Машиах (Mashiah, Meshiha), родится от девы, будет то ли из потомков царя Давида, то ли из колена священников – левитов. Он положит конец царству меча и установит мир в этом мире;
– христианство – Христос, Мессия, Иисус, зачат непорочно и рожден от девственницы, ждет своего второго пришествия на небесах;
– ислам – Махди (Mehdi, Muhəmməd), прямой потомок, последний преемник и завершитель миссии пророка Мухаммеда. Когда разгул сил зла достигнет своего апогея, он выйдет из сокрытия и при помощи Иисуса победит Даджаля-антихриста, упразднит насилие, установит мир, справедливые и истинные порядки.
Daha vacib və maraqlı, elmi şəkildə müxtəlif mötəbər mənbələrə istinad olunaraq əsaslandırılmış məlumatları Araz Şəhrilinin “Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər” kitabından əldə etmək olar.
Ракетно-космическая отрасль — одно из немногих научно-промышленных направлений, которым по праву мог гордиться СССР.
Если по другим направлениям, Советский Союз отставал, или шел вровень со своими “вероятными противниками”, то в ракетно-космических делах, он был единоличным лидером. И это касается не только освоения Космоса.
Разработка новейших видов вооружений для ракетных войск позволяла долгие десятилетия сохранять военный паритет при значительно меньших, чем у противника, ресурсах.
Поэтому все связанное с этой отраслью было сверх секретно.
Провал разведывательной сети мог быть очень болезненным. Для ее восстановления могли потребоваться десятилетия. Уничтожения простого инженера-разработчика новейшей ракеты, могло стать невосполнимым ущербом, влияющим на обороноспособность всей страны.
Что уж говорить о Председателе Государственной комиссии по лётным испытаниям — человеке управляющим огромным комплексом, состоящим из сотен НИИ, заводов, центров подготовки и т.д.
Достаточно сказать, что в Комиссию входили министры, крупные партийные чиновники, видные ученые. Всего около 50 человек. Например, в составе комиссии обязательно был министр Обороны СССР и президент Академии наук.
А еще, в те времена, только у двух-трех высших руководителей была прямая связь с Генеральным Секретарем. В том числе, прямой телефон стоял у Председателя Госкомиссии.
Сегодня эта должность называется “Председатель Государственной комиссии по проведению лётных испытаний космических систем и комплексов”. Состоит в ней Дмитрий Рогозин.
А тогда, во времена расцвета, с 1966 по 1991 годы (практически всю историю освоения Космоса), Председателем был Керим Аббас-Алиевич Керимов — центральная фигура советской космонавтики (это энциклопедическое, а не художественное определение).
Кто же он, этот человек, который если и появлялся в кадре, то всегда со спины?
Генерал-лейтенант Керим Аббас-Алиевич Керимов
По понятным причинам сведений о Кериме Керимове нет ни в одном справочном издании советских времен. Даже Большая Советская Энциклопедия молчит.
Но зато он есть в “Британнике” — старейшей энциклопедии мира. Куда Керим Алиевич попал в 1987 году, когда был рассекречен на волне перестройки.
Керим Алиевич Керимов, советский специалист по ракетостроению (родился 14/17 ноября 1917 года, Баку, Азербайджан, Российская Империя – умер 29 марта 2003 года, Москва, Россия), в течение многих лет был центральной фигурой в советской космической программе, хотя его Имя держалось в секрете от общественности. Во время и после Второй мировой войны Керимов работал с военными ракетами, возглавив в 1959 году отдел, который наблюдал за секретными испытательными запусками.
Encyclopedia Britannica
Благо, после выхода в отставку, в 1995 году, генерал написал автобиографическую книгу «Дорога в космос (Записки председателя Государственной комиссии)» и дал достаточно много интервью , из которых мы можем узнать о его жизни.
Семья
Керим Алиевич Керимов родился 14 ноября 1917 года, на самом стыке эпох.
Уже перестала существовать Российская Империя, пала Российская Республика, только стала вступать в свои права провозглашенная Российская Социалистическая Республика, а в далекой Бакинской губернии, в Баку, появился на свет малыш — Керим.
Он родился в семье бакинских интеллигентов Аббас-Али Керимова и Сурии Ахмедовой.
Мать: Сурия Керимова (Ахмедова), выпускница женской гимназии, умерла при родах, в 24 года.
Отец: Аббас-Али Керимов, окончив Санкт-Петербурский технологический институт, работал инженером-технологом в нефтяной компании. После смерти жены посвятил себя воспитанию детей.
Братья: Средний брат — Сулейман, пошел добровольцем на фронт, погиб в первые дни войны. Младший брат — Мустафа, ученый-востоковед, кандидат филологических наук. Погиб в 37 лет в авиакатастрофе (самолет разбился при заходе на посадку в аэропорт Шереметьево).
Братья Керимовы: Керим, Мустафа, Сулейман.
Учеба
В отличие от братьев, Керим унаследовал от отца тягу к техническим наукам. Поэтому после окончания школы, следуя семейной традиции, отправился поступать в российский ВУЗ.
В 1936 году стал студентом Новочеркасского Индустриального института (энергетический факультет). В том же году женится на крымской татарке Заре (Зара Анифовна Керимова). В 1937 году у пары рождается дочь Сурия.
В 1939 году, семья переезжает обратно в Баку, а Керим переводится в Азербайджанский Государственный университет нефти и промышленности (тогда также Индустриальный институт).
С началом войны, Керим Керимов, параллельно с учебой, работает на Бакинском радиоузле, где занимается починкой и конструктивными улучшениями репродукторов.
По окончании ВУЗа в 1942 году, как один из наиболее перспективных студентов, направляется на последний курс Артиллерийской Академии имени Ф.Э. Дзержинского (факультет Вооружения).
В 1943 году, выпускается, получая звание техник-лейтенант.
Дипломная работа выпускника Керимова “Цех по изготовлению минометов”, привлекает внимание свой актуальностью и законченностью. Это буквально готовый план усовершенствованного производства.
Служба
Талантливого инженера привлекают к приему военной техники производимой на московских предприятиях. Он сразу получает внеочередное звание “старший техник-лейтенант” (приказ от 7.10.1943) и назначается старшим техником военной приёмки.
На Московском патронном заводе № 538, Керимов проверяет гвардейские реактивные минометы “Катюша” и ее твердотопливные снаряды, становясь одним из лучших специалистов по этому типу вооружений. За плодотворную работу на этой ниве, он награждается орденом Красной Звезды.
Керим Керимов в 1942 (курсант) и 1946 годах (старший техник-лейтенант).
Поэтому, когда в 1946 году возникает вопрос о исследовании секретного производства немецких ракетных снарядом ФАУ, вопрос о том, кого направить не стоит. Керимов с группой специалистов отправляется в горы под Нордхаузеном.
Американцы успели вывезти практически все, включая гениального Вернера фон Брауна, но советские специалисты смогли восстановить большую часть ценной информации.
Керим Керимов несколько раз с 1946 по 1949 год летал в Нордхаузен. В этот период получил звание “техник-капитан”.
Вплоть до 1960 года, работая на самых ответственных направлениях связанных с ракетостроением, Керим Керимов продвинулся до должности Начальника 4-го Управления Главного управления ракетного вооружения ( по современным меркам “начальник Центрального управления космических средств РВСН”).
В 1961 году, в возрасте 44 года, получил звание генерал-майор.
1960 и 1965 годы.
В это время генерал Керимов занимался новейшими межконтинентальными ракетами, поэтому, когда ему предложили заняться космическими аппаратами, воспринял это, как отставку.
Но став, в 1963 году, Начальником 3-го Управления, занимавшегося первыми системами космического вооружения (связь, метеослужба, зондирование поверхности), быстро понял, что за этим направлением будущее.
В 1964 году создается Центральное управление космических средств Ракетных войск стратегического назначения, во главе которого становится Керимов.
В 1965 году, в сверхсекретном Министерстве общего машиностроения формируется Главное космическое управление, куда главой переводят Керима Алиевича. А уже в 1966 году, параллельно, он становится Председателем Государственной комиссии по лётным испытаниям пилотируемых космических кораблей
С этого момента, и до самой отставки, на протяжении 25 лет пребывает в этой должности.
Именно он принимает решение о запуске, и несет ответственность за все пилотируемые полеты.
Начиная с 1967 года как председатель государственной комиссии лично отправлял в космос все экипажи космических кораблей. Именно ему они докладывали на космодроме о готовности к полёту и ему же отчитывались о выполнении задания после приземления. Тем не менее, самого Керимова в телерепортажах показывали только со спины, его имя не упоминалось в средствах массовой информации и было строго засекречено.
Википедия
При том, что Керим Алиевич был человеком военным, главным для него были жизни космонавтов.
Генерал Керимов.
Известен случай, когда на Совете обороны, Брежнев раскритиковал маршалов и министров за срыв запуска новой ракеты “Восход” (до этого была “Восток”). Заявив, что не намерен терпеть урон авторитету Страны Советов.
Только генерал Керимов посмел возразить Генсеку, заявив, что он не допустит полета пока все не будет отлажено до мелочей. (Как потом рассказывал Керим Алиевич, он просто не мог промолчать, т.к. провожал космонавтов в полет, и понимал, насколько и так их профессия опасна.)
Леонид Ильич был в шоке. Маршалы и министры молчат, склонив головы, а какой-то генерал-майор, ему возражает.
Больше всего Брежнева возмутила фраза “просто от ерунды” — лексику которой Кремлевские кабинеты слышали не часто. Поэтому он потребовал немедленных объяснений.
И Керимов рассказал, что космонавт Владимир Комаров, который погиб при возвращении на Землю, скончался при приземлении из-за нарушения технологии обработки контейнера, где хранился парашют. Совсем ерундовой мелочи, которая вылилась в большую трагедию.
В 1971 году генерал-майор Керимов получил звание “генерал-лейтенант”.
Керим Алиевич Керимов, оставаясь особо секретной персоной, внес неоценимый вклад в развитие советской космонавтики. Был награжден самыми высокими правительственными наградами и премиями.
Свой первый орден Ленина он получил еще в 1961 году, “за участие в подготовке первого пилотируемого полёта человека в космос”, а звезду Героя Соц.Труда “за создание многомодульной орбитальной станции «Мир» и обеспечение полётов на эту станцию”.
Генерал-лейтенант Керим Керимоа.
После отставки, он продолжал оставаться на посту. Работал консультантом Центра Управления Полетами. Незадолго до своей смерти, в 2001 году, Кериму Алиевичу пришлось наблюдать за затоплением своего детища — орбитальной станции “Мир”.
Он встал, когда станция вошла в плотные слои атмосферы. Вместе с ним встал и весь ЦУП, почтив тем самым память великих людей стоявших у истоков советской космонавтики.
Медаль учреждённая Федерацией космонавтики России.
В 2003 году, на 86 году жизни, генерал-лейтенант в отставке, самый засекреченный руководитель советских времен, скончался.
https://www.youtube.com/watch?v=gbfx38KMExQ
Керим Керимов и Октай Ахмедов
Генерал-лейтенант артиллерии, Герой Социалистического ТрудаКерим Aлиeвич Керимов и его родственник Октай Ахмедов в Баку.
