“ƏDƏBİ OVQAT” ədəbi bədii dərgisinin (təsisçisi Rəfail Tağızadə, baş redaktoru Vaqif Osmanlı, rəssamı Sehran Allahverdi) növbəti – 15-ci (2025) sayı sözsevərlərin görüşünə gəlib. Bu sayımızda Famil Mehdinin, Şövkət Zərin Horovlunun, Esmira Məhiqızının, Nəzakət Məmmədovanın, Aida Adıgözəlin, Faiq Balabəylinin, Gülnarə Cəmaləddinin, Ülkər Nicatlının, Nəcməddin Mürvətovun, Xosrov Barışanın (Təbriz), Lalə Quliyevanın, Mövlud Nikbinin şeirləri, İmir Məmmədlinin “Şimşək”, Meyxoş Abdullahın “Enişə icazə verilmir”, Təranə Məmnədin “Şəkilsiz məzarlar”, Nemət Tahirin “Dönüş”, Adilə Aslanovanın “Mən, Xəccə xala və taksi sürücüsü”, Esmira Günəşin “Qələbə parkında möcüzə” hekayələri, Rəşad Balakənlinin “Balakənin iki şəhidi” tanıtım yazısı və iki şəhidin xatirəsinə yazılmış iki şeiri, “Təhlil bölümündə Kamil Adışirinovun “Sözə ömürlük bağlılıq” (Zaman Qarayevin ədəbi və elmi fəaliyyət yoluna bir nəzər), Mənzər Niyarlının “Nazilə Gültacın bədii yaradıcılığı”, Tamella Həmidqızının “Təzə qəhrəmanlıq dastanı” (Vaqif Osmanlının “Ulu Öndərin “canlı əsəri” Tərlan” kitabı üzərində düşüncələr), Şəhla Zeynalovanın “Asılılığın qaranlıq labirinti” (Məhəmməd Əmani yaradıcılığı fonunda) , Cahangir Namazovun (Özbəkistan) “Dərdlər içində ümid işığını axtaran şair” (Namiq Dəlidalının yaradıcılığına özəl baxış) ədəbi təhlilləri, Rəfail Tağızadənin “Hər kəsə verilməyən çiçək” essesi, “Cənnətim Qarabağ” bölümündə Məhəmməd Hüseynovun “Ağdamda ilk teatr” məqaləsi, “Qardaş xalqlar ədəbiyyatı” bölümündə Cahangir Namazovun şeirləri, çap olunmuşdur.
Dərginin redaksiya heyəti adından çap olunan müəllifləri və sözsevərləri təbrik edirik. Dərgini haradan əldə etmək barədə əlavə məlumat veriləcək.
❌ Şəhid məqalələri bərpa edilmədi. Bu isə “VİKİPEDİA SƏNƏDLƏR”inin 1-ci məqaləsinin yayımlanması deməkdir.
📍 Ayxan Zayedzade – Ayxan 3000 şəhidin məqaləsinin silinməsində birbaşa icraçı şəxs olub və tərəfimdən ifşa edilib. Ayxanın son aylarında “X” platformasında fəaliyyəti təbii ki, onun bu addımı niyə atmasında ciddi şüphələr yaradır;
▪️ Bizə qəhrəman, vətənpərvər gənc kimi soxuşdurulan Ayxan Zayedzade son aylarda aktiv şəkildə erməni hesablarından sitatlar paylaşması onun mövqeyi üçün ciddi faktları aşkara çıxarır. **** 30 Avqust 2024-cü ildə **** paylaşımında Azərbaycan tarixindəki erməni fobiyadan və Qarabağ, Zəngəzurda erməni tarixinin albanlaşdırılmasından yazır. Bu Azərbaycan tarixinin saxta olmasına qarşı qaldıran ciddi iddiadır və 20 yaşlı bir araşdırmaçı üçün yaşından böyük yükdür;
💬 sitat: “Azərbaycanın ermənifobiyası Qafqaz Albaniyasının türkləşməsi, Qarabağ və Zəngəzurda isə erməni tarixinin albanlaşması ilə nəticələndi. Tarixçilərin İranda türklərin Manna qurduğunu iddia etmələri ilə “burada ilk biz idik” arqumenti Azərbaycanda çox məşhurdur”;
Bu sadəcə Ayxanın bu cür fəaliyyəti üçün tək fakt deyil. Sərt anti-türk mövqeyi ilə çıxışlar edən Ayxan Zayedzadə, ümumiyyətlə “sülhpərvər” mövqeyi ilə də “X”də ermənilərin diqqətini çəkməyi bacarıb. Təsadüfi deyil ki, dostları ona balaca Bəhruz da deyirdilər.
📍 Laçın koridorunda aksiyada iştirak edən, şəhidlər barəsində məqalə yaradan, “X”də Mikayıl Müşfiq elan edilən 20 yaşlı yeniyetmə son aylarda qəfil dəyişir. Bütün bunların fonunda Gürcüstana Azərbaycanı təmsil etmək üçün Vikimedia Fondunun tədbirinə yola düşür.
Hadisələr elə cərayan edir ki, bu konfransda kimsə ona yaxınlaşıb Azərbaycan vikipediyasında olan şəhid məqalələrin silməsi lazım olduğunu deyir. Ayxan Zayedzade açıqlamasında deyir ki, bu şəxs fonddan kimsə olub. Qlobal Vikimedia Fondunun lokal layihələrə qarışmadığını bilərək, burada belə sual yaranır ki, fond əməkdaşı Azərbaycan dilində vikipediyanın 200.000 məqaləsindən necə 3000 şəhid məqaləsini tapa bilib?
*** Daha bir sual: ola bilməzmi ki, bunu deyən adam elə regional tədbirə gəlmiş “sülhpərvər” erməni idarəçilərdən biri olub? Bunu heç də istisna ehtimala bənzəmir;
Yaxşı olmazdımı ki, bu məsələni Ayxan Zayedzade ölkəyə gələndə lokal vikipediada bu arqumentlə müzakirəyə çıxara? Digər azərbaycanlıların fikrini ala, müzakirə edə. Yoxsa, daha qısa yoldan öz çevrəsindən olan Cəlalın təklifi, Kanadadakı dostu Səmralın yekunlaşdırması və fondun yox, başqa bəhanələr ilə 3000 məqaləni aradan götürmək daha məntiqli idi?
Təbii ki, bunlar ittiham deyil. Və çox təəssüf ki, bu həqiqətdir. Ayxan mənə görə vətən xaini də deyil. Milli kimliyi, etnik bağı və fikirləri ifadə etmək onun ən təməl haqqıdır. Amma sizə də elə gəlmirmi ki, mənim tələbim bir az yox çox məntiqlidir?
Olmazdımı ki, bu məqalələri Ayxan Zayedzadə və çevrəsi yox, digər azərbaycanlı idarəçilər müzakirə edib, silsin? Mən Ayxandan nə tələb edirdim? Sadəcə məqalələri bərpa etsin və digər adminlər müzakirə etsin. Bu çevrədən kənar. Amma niyəsə bu ağır məsuliyyəti Ayxan üzərinə götürmək qərarı almışdı;
Sizcə heç şüphəli deyilmi ki, 3000 məqalə silən adam bir neçə gündə vətənə xəyanətdə ittiham edilən dostunun Vikipediada durmadan məqalələrini yaradır və məsələ qabaranda bunu boynundan atır? Bəs sübutlar? Onlar hamısı rəydə olacaq.
Məni bunları yazmağa şəxsən Ayxan Zayedzadə və onu bizə Mikayıl Müşfiq olaraq itəmələyə çalışan çevrəsi məcbur etdi. Ayxandan xahiş edib, barışığa çağırmışdım amma sözünə əməl etmədi;
⭕️⭕️ Amma qəddar zaman hələ də tam sürətində davam edir. Bu sadəcə “VİKİPEDİYA SƏNƏDLƏRI”nin bir bəndi idi. Növbəti 12 saat daha çox detalı gün üzünə çıxara bilər. Bərpa üçün hələ də şans və zaman var. Atın bu ləkəni üstünüzdən, qaytarın məqalələri.
Ümid edirəm ki, məni qərəzlə, şəhid ailəsi manipulyasiyası ilə ittiham edənlər, bu sənədlərdən sonra utanaraq paylaşımlarını silər. Siz elə bilirdiniz Qiyas, Nərmim, Nurlan Vedrə, “X” siyasi fəallar, xaricdəki aktivistlər məni elə-belə söyür? Onlar bilirdilər bu iş pox işdir. Vikipedia işi çox böyük qərəzi, çox ciddi faktları özündə birləşdirir.
Erməniəsilli yazıçı, bəzi mənbələrə görə Azərbaycan SSRİ-nin ilk Xalq yazıçısı fəxri adını almış Aleksandr Şirvanzadə və görkəmli ədib, yazıçı – publisist Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev.
Aleksey Vasilyeviç Maksimov – onun babası, konservatoriyanın professoru, 65 yaşında
Vera Stepanovna Sinitsina – fiqurlu konki sürmə bölməsinin müdiri
Andrey Qaranin – 20 yaşında
Yuri Xabalov – 22 yaşında
İnqa Lavrova – 18 yaşında
MAKSİMOV. Tatyana!
TANYA. Yat, babacan.
MAKSİMOV. Yenə səhərin gözü açılmamış yataqdan qalxmısan? Axşam saat birdə yatağa uzanmısan.
TANYA. Deyinmə, babacan, lap doyunca yatmışam.
MAKSİMOV. Deyinmirəm, narahat oluram. İl on iki ay səhər saat beşdə qalxmaq oyanmaq olar? Tatyana, eşidirsən nə deyirəm, yəni məşqin vaxtını dəyişdirmək olmaz?
TANYA (yeyə-yeyə). Saat 8-də xokkeyçilər gəlirdilər.
MAKSİMOV. Məşq qurtarandan evə dəyib sonra instituta gedəcəksən?
TANYA. Yox, baba, vaxt haradadır? Mühazirəyə güc-bəla ilə çatacağam.
MAKSİMOV. Tatyana, vicdan haqqı ata-anana yazacağam.
TANYA. Xəbərçilik, sən deyən yaxşı iş deyil hə, babacan. Atamla-anam bu saat xaricdə mühüm tapşırığı yerinə yetirir. Sən isə gör nə fikirləşirsən, yazıb onları mən sarıdan nigaran qoyacaqsan. Yuxuları ərşə çəkiləcək. Bir də axı soruşmaq ayıb olmasın, niyə oyanmısan? Hələ üç saat da yata bilərsən…
MAKSİMOV. Özünü üzüb əldən salacaqsan, Tatyana, üzəcəksən özünü…
TANYA. Babacan, niyə başa düşmək istəmirsən, bir həftə sonra şəhər birinciliyidir. Axı…
MAKSİMOV. Öz aramızdır, Tatyanacan, öz konkilərinə yaman aludə olmusan… Heç olmasa əməlli-başlı yeyib-içdi?
TANYA. Babacan, uşaq-zadam məgər?
MAKSİMOV. Yəni məşqçiniz də səhər saat 6-da gəlir?
TANYA. Boris Feodoroviç? Nə danışırsan? O, hamınızdan qabaq gəlir.
MAKSİMOV. Məncə, sizin heç birinizin ağlı başında deyil… Andreyə deyərsən ki, axşam dərsim var, gələr, gözləyəcəyəm.
TANYA. Axşam onun məşqi var.
MAKSİMOV (əsəbi). Bir ay sonra konservatoriyada zaçotlar başlayır. Proqramın isə heç yarısı da yerinə yetirilməyib…
TANYA. Babacan, mən qaçdım. Sən isə, heç qanını qaraltma. Doğru sözümdür, sən mənim yaxşı babamsan. Xətrini dünyalar qədər istəyirəm. Gəl səni bir öpüm… (gedir).
MAKSİMOV. Hə, getdi… Qəribədir, dallarınca düşən yox, məcbur eləyən yox. Di gəl ki, saat 6-da buz kimi soyuq və nəm binada… Məşqçi Bobkov ağıllı adamdır… Di gəl ki… Yox, vallah ağıllarını itiriblər…
* * *
YURA. Mübahisə yox, buz üzərində yaxşı çıxış etmək lazımdır.
TANYA. Deməli mənim çıxışım pisdir?
BOBKOV. Öz səhvini boynuna almaqdan heç zaman çəkinmə . Tanya, Yura səhvə yol verəndə yüz dəfə, min dəfə təkrar edir. Sən səhv edəndə isə günahı onun üstünə yıxırsan.
YURA. Boris Feodroviç, görürsünüz də necə şıltaq qızdır….
TANYA. Sən isə, lovğasan, özündən bədgümansan….
BOBKOV. Yaxşı, ayırd edin, mən getdim. Axşama qədər…
TANYA. (sakitcə və nəvazişlə). Yura biz yenə də dalaşırıq?
YURA. Dalaşmırıq, işləyirik. Bu gün gözümə yaman şən görünürsən.
TANYA. Ola bilər. Məşqçi çığırır, oyundaş mübahisə edir, mən də sevinirəm…
YURA. Sevinmək hələ tezdir. Birincilikdə gərgin mübarizə aparmalıyıq.
TANYA. Apararıq.
YURA. Təkcə mübarizə aparmaq azdır. Maksimova-Xabalov dueti özünü doğrultmalıdır. İki dəfə ümumittifaq mükafatı almışıq, yadından çıxartma ha. Bizə yeni, daha yüksək nəticə gərəkdir…
TANYA. Yaman şöhrətpərəstsən, Yura Xabalov.
YURA. İstəyirəm beynəlxalq yarışda iştirak edim. Məgər bu pis arzudur?
TANYA. Elə bilirsən mən istəmirəm? Oy, Yurka, vaxtdır. Qaçdıq, mühazirəyə çatmaram.
YURA. Axşam gecikmə ha….
* * *
SİNİTSİNA. Sveta! Varlamova! Bir ayaq saxla….
VARLAMOVA. Salam, Vera Stepanovna.
SİNİTSİNA. Belə tez niyə? Sənin məşqin saat ondadır…
VARLAMOVA. Heç…. İstəyirəm özüm də bir az məşq edəm…
SİNİTSİNA. Deməli, belə, Varlamova. Babkovun idmançılarından şəhər birinciliyinə Maksimova-Xabalov düşüb. Dörd nəfər də Yudinanın idmançısıdır. Lavrova ilə Qaranini də sən məsləhət bilmisən. İnqa Lavrova güclü və perspektivli fiqurçudur. Qaranin isə,.. Hə isə, mənə elə gəlir ki… Bəlkə onu dəyişək?
VARLAMOVA. Məsləhət bilmirəm. Bu cavan oğlana zərbə olar…
SİNİTSİNA. Varlamova, risq etməyə vaxtımız yoxdur. Şəhərimizin şərəfini, bizim idman cəmiyyətinin şöhrətini qorumalıyıq. Özün bilirsən ki, ölkənin yığma komandasına düşmək necə şərəfdir. Gərək bu imkanı əldən buraxmayaq. Andreylə isə…..
VARLAMOVA. Yox, Vera Stepanovna, razı deyiləm….
SİNİTSİNA. Məşqçini öz şagirdləri qiymətləndirir, Sveta. Yadından çıxartma. Bax, elə Yudinanı götürək. Yetişdirmələri düz on ildir ki, birinci yeri tutur.
VARLAMOVA. Mənimsə idmana öz baxışım var. Vera Stepanovna.
SİNİTSİNA. Lavrova üçün layiqli bir oyundaş tapsaydın, bütün bu mübahisələrə asanlıqla son qoyulardı.
VARLAMOVA. Yox, Vera Stepanovna, İnqa ilə Qaranin çıxış edəcək….
SİNİTSİNA. Yaxşı öz işindir. Bir məşqçi kimi özün götür-qoy elə… Amma eşitmişəm başqalarına nisbətən o, az məşq edir.
VARLAMOVA. Elədir. Vaxtı azdır. Konservatoriyanın üçüncü kurs tələbəsi olmaq sizə zarafat gəlməsin.
SİNİTSİNA. Heç olmasa o Qaranin bir fərli pianoçudur?
VARLAMOVA. İstedadına söz ola bilməz. Belə deyirlər. Özü də professor Maksimovun tələbəsidir.
SİNİTSİNA. Əgər belə istedad sahibidirsə, nə düşüb fiqurlu konki sürmənin dalısıycan?
VARLAMOVA. İdmanı sevir, Vera Stepanovna.
SİNİTSİNA. Nə deyim? Ona görə sənin də qanını qaralacaq ha. Yadında saxla… yaxşı, mən getdim…
VARLAMOVA. Xoş getdin, Vera Stepanovna….
* * *
YURA. Anduruşka coşub…..
TANYA. Hə, yamanca coşub… Özü də bəxtəvər Şopendən çalır.
YURA. Şopendən çaldığını sən haradan bildin?
TANYA. Babamın bütün tələbələri evə gəlir. İstər-istəməz oyrənməli oluram….
YURA. Konservatoriyada yer azlıq edir?
TANYA. Otağa heyfin gəlir?
YURA. Pijonun birisi Şopendən çalır, səndə əriyirsən, hə?
TANYA. Qorxma, ərimərəm, buz üzərində gəzməkdən özüm də buza dönmüşəm….
YURA. Yenə ələ salırsan?
TANYA. Mən xoşbəxtəm.
YURA. Nə üçün?
TANYA. Özün bilirsən.
YURA. Maksimka…..
TANYA. Xoşbəxtəm, xoşbəxtəm, xoşbəxtəm!
YURA. Sənin kirpiklərin yağışdan islanıb.
TANYA. Yurka…. Birdən papam gələr…
YURA. Yanaqların da yaşdır,.. dodaqların da… Saçlarında da damcılar var.
TANYA. İndi babam gələr…
YURA. Onlar Şopenlə məşğuldurlar…..(musiqi kəsilir). Bir görürsən, Şopen də elə bil bir az musiqini uzada bilməzdi……
MAKSİMOV (Andreylə gəlir). Pis deyil, Andrey, deyəsən qaydasına düşür… Hə, Tatyana, axır ki, gəlib çıxdın. Salam, Yura.
ANDREY. Səhər tezdən Svetlana Nikolayevnanı xəbərdar eləmişdim ki, dərsim var.
TANYA. Svetlana bir söz demirdi. Amma İnqa bir əsib-coşdu ki, gəl görəsən.
ANDREY. Birinciyə kimləri göndərəcəklər? Qərara aldılar?
YURA. Siyahı çoxdan tərtib olunub. İnqa ilə sənin də adın var. Bax, Andrey, özünü gözlə ha… Rəqibik.
MAKSİMOV. Məncə, həvəskar idmanda rəqiblər olmur. Mübarizə yoldaşı, oyundaş var… Düz demirəm?
YURA. Aleksey Vasilyeviç, beynəlxalq yarışa var-tut üç cüt idmançı gedə-getməyə. Məgər rəqabət aparmaq mümkündür? Əlbəttə, müsbət mənada…
TANYA. Babacan, çay içəcəyik? Acından lap ürəyim gedir.
MAKSİMOV. Tort almışam. Tortu çox sevdiyini bilirəm.
TANYA. Bu xəyanətdir, babacan. Qəsdən tort almısan?
YURA. Axı bizə şirin şey yemək olmaz, professor…
MAKSİMOV. Acınacaqlı həyat keçirirsiniz, cavan adamlar. Çox, acımalı, çox qəribə…
TANYA. Bəs incəsənətdə necə? Hər şey asan başa gəlir? Tələbələrlə orqanda məşğul olmaq üçün hər gün səhər altıda konservatoriyaya getməyindən özün danışırdın ki,….
MAKSİMOV. Hə, incəsənət… istedad, məqsəd və sənətdir. Yura bədən tərbiyə institutunda oxuduğu üçün fiqurlu konki sürmə onun üçün sənət hesab olunur. Amma sizin üçün… Şəxsən mənə idman mane olmur… Bu gün bir zaçotu başdan elədim.
MAKSİMOV. “Başdan elədim”. Sən bunun sözünə bir bax. Başa bəla memar… Deməli, tezliklə Moskvaya gedirsiniz…. Heç olmasa ümid var?
YURA. O əsgər pisdir ki, professor….
MAKSİMOV. Bəs nə vaxt general olursunuz?
TANYA. Oh.. baba. Bir həftə sonra şəhər birinciliyidir. Sonra isə …..
* * *
KOMENTATORUN SƏSİ. … yaxşı taydırlar. Maksimova ilə Xabalov əla formadadırlar. Onların çıxışı hamını heyran edir. Zaldan eşidilən alqış sədaları da bunu təsdiq edir. Cəsarətlə demək olar ki, tezliklə qələbə öz qollarını onlara açacaq…
VARLAMOVA. İnqa, Andrey, nə badə zala, həkimlərə baxasınız. Tamaşaçılar haqqında da fikirləşməyin, fikriniz yalnız və yalnız bir-birinizdə və yerinə yetirdəcəyiniz hərəkətlərdə olsun. Çalışın hər elementi dəqiq icra edəsiniz. Dünənki çıxışınız xoşuma gəldi. Mümkün xaldan…
İNQA. 5,4. 5,5-ni qazandıq. Məgər bu, yaxşı nəticədir? Onların xalı isə 5,8-5,9-dur.
VARLAMOVA. Ruhdan düşməyin. Haydı buz sizi gözləyir. Boris Feodoroviç, mənimkilərə baxırsan?
BOBKOV. Bu dəqiqə gəlirəm. Hə, uşaqlar -Tanya, Yura, afərin sizə. Pis olmadı.
TANYA. Təşəkkürü biz sizə etməliyik. Boris Feodroviç. Özü də bir dəfə yox, milyon dəfə….
KOMENTATORUN SƏSİ (musiqi sədaları altında)… Lavrova ilə Qaranini yarışlara bizim gənc məşqçi Svetlana Varlamova hazırlayıb, hər ikisi yaxşı formadadır. Dünən mümkün xal uğrunda uğurla mübarizə aparmışlar, hazırda üçüncü yerdə gedirlər…. Eh…təəssüf… çox təəssüf ki, Qaranin səhvə yol verdi… Eyb etməz, bu çıxışın hələ başlanğıcıdır.
TANYA. Andryuşa həyəcan hissi keçirir. Yaman narahatdır.
KOMENTATORUN SƏSİ. Daha bir uğursuzluq… Qaraninin yıxılmasını deyirəm, heyf, çox heyf, dalbadal üç səhv. Onun oyundaşı İnqa Lavrova açıq-aşkar əsəbiləşib. Hiss olunur ki, uşaqlar özlərini itiriblər, həvəsdən düşüblər. Qaraninin daha bir səhvi… Təəssüf…
TANYA. Yurka, bu əməlli-başlı uğursuzluqdur. Bərkə heç çempionata buraxmadılar.
YURA. Bu, həkimlər kollegiyasının necə qərar qəbul etməsindən asılıdır.
* * *
TANYA. Andryuşa tək-tənha orada dəhlizə dayanıb. Get, ona təsəlli ver.
YURA. Bərkə tək olmaq ona daha xoşdur.
TANYA. Ola bilməz. İstəmirsənsə, mən özüm gedim.
YURA. Lazım deyil. Varlamova özü onunla danışar.
TANYA. İnqanı gördün? Hikkəsindən yeri-göyü dağıdırdı. Yaman tünd xasiyyəti var. Qapını var gücü ilə çırpıb xudahafizləşmədən çıxıb getdi, heç sabahını fikirləşmir. Fikirləşmir ki, öz başına da belə iş gələ bilər.
YURA. Zənn eləmə. O çox bacarıqlı idmançıdır.
TANYA. Andruşkanın yanına gedirəm. Gedim, qüssəsini dağıdım.
YURA. Bir bax, Andrey Cvetlana Nikolayevna ilə buraya gəlir.
VARLAMOVA. Tanya, Yura, dağılın biz Andreylə söhbət etməliyik. Hə, nə dayanmısınız, tərpənsəniz…
ANDREY. Svetlana Nikolayevna, mən sizi gözləyirdim. Gözləyirdim deyəm ki…
VARLAMOVA. İnqa ilə sən Moskvaya gedirsiniz?..
ANDREY. …deyim ki, mən fiqurlu konki sürməni tərk edirəm. Bəli, tərk edirəm. Özü də birdəfəlik…
VARLAMOVA (sanki eşitmir). … var qüvvəmizlə məşq edəcəyik…
ANDREY. … ona görə ki, mən idman üçün yaramıram. Bir də idmanla məşğul olmayacağam. Bu günkü çıxışım mənim üçün əla dərs oldu. İnqanı da, sizi də, özümü də biabırçı vəziyyətdə qoydum.
VARLAMOVA. Sən sap-sağlam oğlansan, isterik hal sənə yaraşmır.
ANDREY. Mənim üçün çətindir. Bacarmıram, mənə inanmırlar, mən…
VARLAMOVA. Sən bir buna bax: “Mənə, məni, mən….” Heç mənim haqqımda fikirləşmisən? Bu səkkiz ay ərzində sənin üstündə nə qədər əziyyət çəkmişəm. Nə qədər yuxusuz gecələr, narahat gündüzlər keçirmişəm. Elə bilirsən bundan ayrılmaq, özü də gücün, qüvvən olduğu halda ayrılmaq asan işdir? Mən məşqçiliyə məhz ona görə keçdim ki, sevdiyim peşəni sənin kimilərə öyrədim. Sizdə idmana məhəbbət, idmana sədaqət tərbiyə edim, igidlik dözüm aşılayım… (pauza)
ANDREY. Yaxşı, Svetlana Nikolayevna, deməli həmişəki kimi saat səkkizdə, eləmi?
VARLAMOVA. Hə… Saat səkkizə qədər Bobkovun məşqi var…
* * *
YURA. Yorulmuşam, Boris Feodroviş. İki saat at kimi məşq etmişik.
BOBKOV. Mən atlarla yox, idmançılarla məşq edirəm.
YURA. …. və mahiyyət etibarı ilə heç nəyə nail olmamışıq.
BOBKOV. Mən… başa saldım ki…
YURA. Mən isə oyuna yeni element daxil etməyi təklif edirəm…
BOBKOV. … başa saldım ki, bu mümkün olan iş deyil, proqrama ziddir, bildin?
YURA. Siz özümüzü sınamağa belə imkan vermirsiniz.
BOBKOV. Lazım bilmirəm.
YURA. İntizama boyun qoyuram, ancaq diktatorluğa…
TANYA. Yurka, dəli olmusan?
BOBKOV. Dayan, Tanya. Yura, sən bədən tərbiyə institutunda üçüncü kursda oxuyursan. Bundan xəbərimiz var. Sənə elə gəlir ki, artıq sən də özünə görə bir məşqçisən. Amma hələlik məşqçi yox, mənim şagirdimsən. Hazırlanmış proqramı dəyişmək olmaz, vəssalam… (gedir)
TANYA. Yur… Nə olub sənə? Nə özündən çıxmısan?
YURA. Səninlə mən artıq bəbə deyilik. Fiqurlu konki sürmə aləmində bizim də öz aləmimiz var.
TANYA. İdmançı kimi bizi Bobkov yetişdirib.
YURA. Boş sözdür, o da olmasaydı bir Allah bəndəsi bizimlə məşğul olacaqdı. əsas biz özümüzük.
TANYA. Düz on ildir bizim yolumuzda can qoyur. Naşükür olma. O vaxtlar sənin on iki mənim isə on yaşım vardı….
YURA. Biz onun əlinə göydən düşmüşük. O zamanlar bizim kimi şagirdləri əli çıraqlı axtarırdı. Elə indi də buna ehtiyacı var.
TANYA. Danışığını bilmirsən, bilmirsən ,Yura…
YURA. Bobkov ustadır. Amma əgər vicdanla desək, məşqçi kimi o, iki nömrəlidir.
TANYA. Sənə qulaq asmaq istəmirəm.
YURA. İki nömrəli. Və nə qədər ki, Yudina var, o elə iki nömrə olaraq qalacaq da. Yudinanın yetirmələri həmişə birinci yeri götürür. Hakimlər də artıq adət ediblər. Yudina – firmadır. Bir nömrəli məşqçidir. Açığı, Boris Feodoroviçin boynumuzda minnəti az deyil, amma biz də… Məşqçini şöhrətləndirən onun şagirdləridir, yadından çıxartma.
* * *
VARLAMOVA. Nə yaxşı ki, sən burdasan, Borya.
BOBKOV. Nə xəbər?
VARLAMOVA. İnqa Lavrova məni tərk edir, Borya.
BOBKOV. Şayiədir, yoxsa özü deyib?
VARLAMOVA. Öz sözüdür, heç nə olmayıbmış kimi çox sakitcə: “Svetlana Nikolayevna, acığınız tutmasın mən….” – dedi.
BOBKOV. Yudinanın yanına gedib?
VARLAMOVA. Demə, onunla da, Vera Stepanovna ilə də razılaşıbmış. Başa düşürəm. Yudina asdır… adı sanı… Mənim isə…
BOBKOV (acı kədərlə). Məşqçinin yoluna heç vaxt qızılgül səpmirlər, Sveta.
VARLAMOVA. Axı nə üçün məşqçiliyə tamah saldım (ağlayır). Hələ özüm yarışlarda da çıxış edə bilərdim.
BOBKOV. Şöhrətin aləmə yayıldığı bir vaxtda bizi tərk etdin.
VARLAMOVA. Şöhrətin mətləbə nə dəxli? Mən buzu sevirəm. İdmanı sevirəm. Bütün bu güzəştləri ona görə edirdim ki, lovğa bir qız çəkdiyim bütün əziyyətlərə tüpürsün və sakitcə çıxıb getsin?..
BOBKOV. Şəxsi şöhrəti deyil məhz idmanı sevdiyi üçün də, Svetacan, məşqçi oldun. Şöhrət göz qamaşdırıcıdır. Lakin sənin gözlərin ondan qamaşmadı. Əgər idmançı şöhrətə həddindən artıq aludə olursa, bu, təhlükəlidir. Bütün bu sınaqlardan şərəflə çıxmısan.
VARLAMOVA. Boriya, mənə bir yol göstər, de görüm nə edim? Bəlkə bölmədən çıxım gedim.
BOBKOV. Gedə bilərsən?
VARLAMOVA. Əgər… Axı ayıbdır
BOBKOV. Bəs Qaranin?
VARLAMOVA. Yəqin o da İnqa ilə gedəcək, axı onlar birgə çıxış edirlər.
* * *
TANYA. Bu, nankorluqdur, xəyanətdir, xəyanət.
İNQA. Səsin özünə xoş gəlməsin, Maksimova. Heç bilirsən Varlamova nə vaxt əsil məşqçi olacaq? Biz idmanı atandan yüz il sonra. Hə, Yudinanın yanına gedirəm. Bəs nə bilmisən? Bu, idmandır. Mübarizədir. Özünü əzib-büzməyin adı yoxdur. Birbaşa məqsədə doğru getmək lazımdır. Biz hamımız irəli çıxmağa, ad-san qazanmağa, yer tutmağa can atırıq…
TANYA. Ancaq yoldaşa badalaq atmaq hesabına yox. Svetlanaya yaman badalaq gəldin. O, təzə-təzə başlayırdı, sən da Andreylə…
ANDREY. Mən getmirəm…
YURA. Elə niyə? Siz ki, oyundaşsınız? İnqa, bu necə olur?
İNQA. Öz işidir, getmir – getməsin.
TANYA. Hələ sən oyundaşını da atırsanmış…
İNQA. Di, bəsdir. Evcik-evcik oynamağımız yetər. Yox, Maksimova, mən siz düşünən qədər də axmaq deyiləm. Zəhmət çəkirəm. Bəs onun bəhrəsini görməyim? Beş-altı saat konkidə nəyin xətrinə tər tökürəm?
TANYA. Doğurdan da maraqlıdır, nəyin?
İNQA. Tanyacan, düzünü bilmək istəsən, bizim hamımız birinci yerin xətrinə tər tökürük. Yox siz hələ bunlara baxın. Elə cəfakeşdirlər ki, hər biri öz yerini yoldaşına güzəştlə getməyə həvəslə hazırdır. Sizə inanmıram, yalandan özünüzü belə göstərirsiniz. Mən isə, heç olmasa, açıq danışıram: bəli, mən birinci yerə çıxmaq istəyirəm. Yalan deməyinə, yalan demirəm, amma hamınız üstümə tökülürsünüz…..
YURA. Hamı yox, mən sizinlə razılaşıram.
İNQA. Eşitdiniz? Xabalov ağıllı oğlandır.
YURA. Doğru buyurursan, İnqa. Evcik-evcik oynamaq vaxtımız deyil. Artıq yetişmiş idmançılarıq. Bizə ölkənin şərəfini qorumaq həvalə olunur.
ANDREY. Mən getdim, məşqçi gözləyir.
İNQA. Mən də getdim, hələlik.
YURA. Nahaq yerə ürəyinə salırsan, Tanya… Yoxsa mənə acığın tutdu?
TANYA. Yox, təəccübləndim.
YURA. Mən ürəyimdən keçənləri dedim.
TANYA. Paltarımı dəyişməliyəm. Xahiş edirəm, məni yalqız buraxasan.
YURA. Küçədə səni gözləyəcəyəm.
TANYA. Gözləmə, tələsirəm. Mühazirəyə gecikirəm.
YURA. Heç nədən qanını….
TANYA. Xahiş edirəm, çıxasan…
YURA. Başqaları üçün özünü belə həlak etməyini istəməzdim.
TANYA. Çıx get, xahiş edirəm, get…
YURA. Yaxşı, acıqlanma, gedirəm (gedir).
VARLAMOVA. Nə olub, Tanya?
TANYA. Heç (pauza). Andrey nə edir?
VARLAMOVA. O özünə inamı itirib. Necə qaytarım, bilmirəm.
ANDREY (gəlir). Bağışlayın, Svetlana Nikolayevna, bu gün gələ bilməyəcəyəm, çalışaram ki… sonra… bir qədər gec gəlim… Üzr istəyirəm…
VARLAMOVA. Yaxşı axşama qədər gözləyəcəyəm. Eh, Maksimuşka, dəli şeytan deyir, çırmala qollarını, gir ortaya, özün çıxış elə… Nə isə, hələlik, mən getdim.
ANDREY. Qulaq as, Tanya, səndən bir xahişim var… Özüm bacarmıram. Svetlana Nikoloyevnaya de ki, daha mən məşqə gəlməyəcəyəm… Doğru sözümdür. İdmanı tərk edirəm.
TANYA. Be-lə bayaq İnqa, indi də sən… Yoldaşı dar ayaqda qoyub qaçırsınız.
ANDREY. Qalmağımın və yaxud getməyimin heç bir xeyri yoxdur. Onsuz da qanıqaraçılıqdan savayı heç nə gətirmirəm.
TANYA (istehza ilə). Sən necə geniş qəlbli imişsən. Gör ha, heç bilməmişəm. Demək, məşqçinə yazığın gəlir? (ucadan, əsəbi). Bəs özündə elə bir qüvvə tapa bilmirsən ki, yaranmış vəziyyəti aradan qaldırasan, hə? Özün üçün də. Svetlana üçün də qələbə çalasan, buna gücün çatmır? Sənə nə var ki, incimiş vəziyyətdə baş götürüb gedirsən. Bəs başqaları?…
ANDREY. Eh elə bilirsəm mənim üçün asandır? fiqurlu konki sürmək Mənim üçün heç bilirsən nə deməkdir? Musiqi ilə də vidalaşmaq deməkdir. Maksimka, qorxuram bir pianoçu kimi də mənim bazarım bağlansın. Mən yalnız məşqdən qayıdandan sonra məşqçinin dediyinə əməl edə bildiyim gün yaxşı çalıram… Başa düşürsən, musiqidə mənə lazım olan şeyləri mən buzun üzərində tapıram….
* * *
BOBKOV. Niyə gecikirsən, Tanya? Gəzmədiyim yer qalmayıb? Yağlı əppək olub çəkilmişdin göyə. …Xabalov artıq buzun üstündədir. Sən heç paltarını da dəyişməmisən… Bəs konkilərin haradadır, Tanya?
TANYA. Sizə sözüm var, Boris Feodoroviç. Amma xahiş edirəm dərhal özünüzdən çıxmayasınız.
BOBKOV. Bəs sonra necə özümdən çıxsam olar?
TANYA. Mənim yaxşı idmançı olmağım üçün düz on il çalışmış, olmazın əziyyət çəkmisiniz… Təşəkkürümü heç bilmirəm necə bildirim?!. Minnətdaram… Sizi o qədər sevirəm ki….
BOBKOV. Sənə nə olub? Mənə vurulmusan nədir? (zarafatla) Bəs Yurka?
TANYA. Əgər bilsəydiniz mətləbi açmaqda necə çətinlik çəkirəm…
BOBKOV. Əgər çətinlik çəkirsənsə, birbaşa de…
TANYA. Qaranin oyundaşsız qaldı. O, təhlükədədir. Sarsıla bilər. Sveta Varlamova da pis vəziyyətdədir.
BOBKOV. Davam et.
TANYA. İcazə verin Varlamovanın komandasına keçim. Andreylə çıxış etmək üçün idmanın qarşılıqlı yoldaşlıq yardımı olduğunu bizə siz öyrətmisiniz. Komanda yoldaşlarının mənafelərinin birinci yerdə durduğunu da bizə siz başa salmısınız. Öyrətmisiniz ki, idman işə, yoldaşlara pak münasibət deməkdir.
BOBKOV. Xabalov bilir?
TANYA. Əvvəlcə sizinlə məsləhətləşmək qərarına gəldim.
BOBKOV. Axı o səninlə…. O… axı… Siz, sadəcə, oyundaş deyilsiniz
TANYA. O məni başa düşər……
***
VARLAMOVA. Borya, nə olub? Əllərin əsir.
BOBKOV. Svetlana Maksimova sənin komandana keçmək üçün məndən icazə istəyir.
VARLAMOVA. Yaxşı zarafatdır. Amma yeri deyil. Mən nə hayda, sən nə hayda…
BOBKOV. Doğru sözümdür, Sveta, özüm də razılıq verdim. Qəbul et. Qaraninlə çıxış etmək istəyir… Eh, Sveta, razılığımı bildirsəm də, acığımdan dişim bağırsağımı kəsir. Amma buraxmaya da bilmərəm. Vicdanım yol vermir. Bax, Siveta, yaşayırsan, işləyirsən, əlləşib-vuruşursan, qışqırıb bağırırsan… Sanki ətrafda heç bir dəyişiklik olmur. Birdən ayılıb görürsən ki, sən nəinki əla idmançı, habelə əsl insan yetişdirmisən. Bu, çox qiymətlidir, Sveta. Bu hər cür medal və rütbədən üstündür. (Yuranın səsini eşidib) Sən get, Sveta, cavanlar buraya gəlirlər. İndi bir hay-küy qopsun ki, gəl görəsən.
YURA. Onun başına hava gəlib. Bu… bu…. Mən bilmirəm necə adlandırım. Ümumittifaq turnir ərəfəsində… Bir il sonra beynəlxalq… Qaraninə yazığı gəlib. Heç bu da sözdür? Tüpürüm ona.
TANYA. Sənin belə yanaşacağını bilmirdim.
YURA. Sən yalnız özünü deyil, məni də məğlubiyyətə düçar edirsən. On il əziyyət çəkəsən, axırı da ki… Boris Feodoroviç, bəs siz niyə ağzınıza su almısınız?
BOBKOV. Qulaq asıram. Özü də böyük maraqla.
YURA. Deməli, razısınız. Deməli, mane olmayacaqsınız?
BOBKOV. Deməli, razıyam, deməli, mane olmayacağam.
YURA. Siz heç olmasa mənim haqqımda fikirləşirsiniz? Bəs mən nə edim?
BOBKOV. Lena Yaşşenko ilə çıxış edərsən. Onsuz da ona oyundaş lazımdır.
YURA. Belə. Deməli, sözləşmisiniz, Boris Feodoroviç. Mən Lena Yaşşenko ilə çıxış etmiyəcəyəm, mən İnqa Lavrova ilə çıxacağam.
TANYA. Sən? Yudinanın komandasına?
YURA. Mənim üçün idman oyuncaq deyil. İdman – işdir, Boris Feodoroviç, mən sizə borcluyam… Minnətdaram. Amma axır vaxtlar sizin yanınızda… Mən heç də həmişə sizinlə razılaşa bilmirdim. Mənə başqa məşqçi lazımdır. Tanyanın hərəkəti, nəhayət, mənə qəti addım atmağa ruhlandırdı.
BOBKOV. Sən nahaq yerə bu qədər danışırsan, Yura. Səni saxlamıram, səninlə Lavrova əla oyundaşsınız. Yudina da qiyamət məşqçi. Onun yanına getsən, itirməzsən. Əksinə, nə vaxtsa hətta çempion olarsan… Amma nədənsə sənin gələcəkdə çempion olmaq ehtimalın məni sevindirmir, Yura. Bundan sonra həyatda və idmanda necə yaşamaq haqqında fikirləş, Yura. Yaxşı yol…
YURA. Təşəkkür edirəm. Fikirləşərəm.
TANYA. Gör bir sən nə etdin? Necə cəsarətin çatdı?
YURA. Hamısı sənin ucbatındandır. Hər şeyi yoluna qoymaq olar. Hələlik gec deyil.
TANYA. Məgər məsələ təkcə bundadır?
YURA. Gəl birlikdə Yudinanın yanına gedək. O bizi götürər. Onu dilə tutaram.
TANYA. Sən heç nə başa düşmədin, heç nə, heç nə…
YURA. Biz həmişə bir yerdə olmuşuq. Həmişə bir yerdə…
TANYA. Burax məni, mən gedirəm, burax….
YURA. Andrey nəyinə lazımdır?
TANYA. Burax dedim…
YURA. Fikirləş, Varlamova sənə nə verə bilər? Fikirləş.
TANYA. Nə??? Ü r ə k… (qaçır)
***
VARLAMOVA. Tanya, bu gün Andreylə yaxşı məşq etdiniz. Belə getsə, yarış uğurlu keçəcək. Hə, yeri gəlmişkən, Yura ilə aran necədir?
TANYA. Biz ayrı-ayrı planetlərdə yaşayırıq.
VARLAMOVA. Dünən səni qapının girəcəyində çox gözlədi.
TANYA. Bilirəm o çıxıb gedənə qədər qəsdən oturub gözlədim.
VARLAMOVA. Amma bununla belə onu sevirsən.
TANYA. Ayrı-ayrı planetlər…
VARLAMOVA. Amma öz aramızdır, özün-özünə elədin.
TANYA. Bu barədə lazım deyil, Sveta. Hələ də özümə gələ bilmirəm.
VARLAMOVA. Bilirəm, İnqa orada onunladır.
TANYA. O, Yurkanı əldən buraxmaz. Zəli kimi yapışıb qopmaq bilmir.
***
SİNİTSİNA. Heç dinləmək belə istəmirəm. Maksimova ilə Qaranini Moskvaya aparmaq olmaz. Mən ki, Boris Feodroviç , özün gördün ki, necə zəif çıxış edirdilər.
BOBKOV. Uşaqlar Svetanın öyrətdiyi təzə elementləri hələ nümayiş etdirməyiblər. Tamaşa edin, ondan sonra etirazınızı bildirərsiniz. Andrey özünü doğruldub.
SİNİTSİNA. Çox gözəl, çox pakizə, qoy məşq etsinlər, bir il sonra gedərlər.
VARLAMOVA. Uşaqlar bu il çıxış etməli, özlərini göstərməlidirlər. Görürəm ki, razılıq vermək istəmirsiniz. Elə isə deyin görək, nəyin xətrinə bu qədər əlləşirik? Nəyin xətrinə bu qədər idman sarayları tikirik? Dövlət idmana böyük məbləğdə pul xərcləyir. Niyə, nədən ötrü? Bir-iki çempionun xətrinə? Əsla. Elə gənclər tərbiyə etmək istəyirik ki, onlar həm fiziki inkişafı, həm də mənəvi keyfiyyətləri ilə doğma yurdun şöhrət imarətini ucaltsınlar.
BOBKOV. Sveta doğru deyir, yalnız çempion yetişdirmək azdır, onlardan insan, öz isinə, öz əməlinə sədaqətli adamlar yetişdirmək lazımdır.
***
KOMMETATORUN SƏSİ (“Kampanella” çalınır). Bu iki nəfər ilk dəfə birlikdə buz üzərinə çıxırlar. Buz üzərində cəmisi üç ay məşq ediblər (alqışlar). Yaxşı təəssürat bağışlayırlar. Gənc məşqçi Svetlana Varlamova bu gün onların timsalında öz dəsti-xəttini nümayiş etdirəcək (alqışlar). Tamaşaçılar heyran olmuşlar. Hakimlər hələlik xalları müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Nəhayət, xallar elan edilir: 5,5-… 5,5-… 5,5-… Tamaşaçılar narazılıqlarını bildirirlər. Xallarla razılaşmırlar…
Bu gün fiqurlu konki sürmə üzrə Maksimova ilə yanaşı daha bir idmançının – Andrey Qaranin adı parladı.
SƏSLƏR. Ədalətli olmadı. Düzgün qiymət verilmədi!
VARLAMOVA. Hay-küy qaldırmayın. Hər şey düzgün oldu. Proqram hələ bitkin deyil. Arada səhvlər də oldu. Amma biz istəyimizə nail olduq doğrudur, uşaqlar?
ANDREY. Tanya, Tanyacan, mənə acığın tutmur ki? …Axı sən mənə görə… İndi birinci yeri tutmuşdun.
TANYA (gülür). Gənc Verterin istirabları başlandı, ha, ha, ha…
BOBKOV. Haradadır onlar? Sveta, yaxın gəl, məni qucaqla, yoxsa özüm səni qucaqlayaram. Bu gün Allah haqqı sənə paxıllığım tutdu.
VARLAMOVA. Niyə, Borya. Onlar ki, mükafat ala bilmədilər.
BOBKOV. Məsələ yalnız mükafatdadır? Uşaqlara yalnız buz üzərində çıxış etməyi öyrətmək azdır, onlara həm də sevinməyi öyrətmək lazımdır. Uşaqlar, bu günkü çıxışınızı görüb, məşqçi ürəyim alacəhrə quşu kimi nəğmə oxumağa başladı. Təbrik edirəm.
SİNİTSİNA. İnqa ilə Yura bura gəlirlər.
İNQA (açıqla). Dördüncü yer. Az qala ürəyi partlasın.
VARLAMOVA. Dördüncü yer kubok uğrunda mübarizə aparmağa haqq verir.
İNQA. Nəyimə lazımdı dördüncü yer? Hakimlər təcrübəsizdirlər.
BOBKOV. Xallar düzgün müəyyənləşdirilib, İnqa. Yaxşı çıxış etdiniz, ancaq yaddan çıxarma ki, bura Moskvadır. Ölkənin ən güclü fiqurçuları buraya toplaşıb. Qələbə asanlıqla qazanılmır. Əgər sən fiqurlu konki sürməyi sevirsənsə…
İNQA. Axı, mənə o, nə verdi? Gecə bilmə, gündüz bilmə; Vaxtlı-vaxtında yeyib-içmə. Yoruldum, təngə gəldim daha. Qabaqda həmişə başqalarıdır. Bəs mən nə vaxt birinci yerə çıxacağam? Bu əzab-əziyyətsiz də yaşamaq olar. Özünüz çıxış edin. Qoyun Maksimova çıxış etsin. Baxın gözləri gülür. Amma heç onuncu yerə də çıxa bilmədi (ağlayaraq qaçır).
BOBKOV. Hə dostlar gedək bufetə? Qəhvə, pirojna… Qorxmayın, mən qonaq edirəm…
***
YURA. Tanya, xahiş edirəm, bir dəqiqə ayaq saxlayasan…
TANYA. Bəli, mən sizi eşidirəm.
YURA. O vaxt niyə çıxıb getdin? Səninlə mən bu gün daha yaxşı çıxış edərdim. Birinci yer bizim olardı.
TANYA. Yox, Yura. Elə məhz səninlə qələbə çala bilməzdim, heç vaxt. Amma sən kefini pozma. İnqa özünü əla alar, siz mükafata yiyələnərsiniz. İndi isə, acığın tutmasın. Mənim kefim yaxşıdır, gedirəm qəhvə içməyə…
YURA. Sabah geriyə qayıdırsan?
TANYA. Aha…
YURA. Biz hələ buradayıq.
TANYA (şən). Bilirəm. Sənə uğurlar arzulayıram, Yurka!..
YURA. Getdi… Bəs niyə mənə müvəffəqiyyət arzuladı?….
***
MAKSİMOV. Tatyana.
TANYA. Yat, babacan.
MAKSİMOV. Yenə səhərin gözü açılmamış qalxmısan? Özünü həlak edəcəksən.
TANYA. Deyinmə, babacan, mən vanna otağına getdim, sən də get, yat.
İbrahim həyətə girər-girməz Cavad özünü ona çatdırdı:
-Qaqaş, ay qaqaş, Sağsağan cücələrimizin birini də apardı.
İbrahim dilxor oldu. Öz-özünə fikirləşdi: “Bu çər dəymiş bir-bir cücələri daşıyır. Özü də elə bil evdə olmadığımı bilir. Mən dərsə gedəndən sonra, necə deyərlər, “ara xəlvət, tülkü bəy” xülyası ilə sanki əcdadının qoyub getdiyi vərəsə bilib aparır yazıq, binəva cücələri”.
Eşitdiyinə görə, Sağsağan ağıllı quşlardan hesab olunurdu.
İbrahim qardaşı Cavadın dayanıb ona baxdığını görüb çiyinlərini çəkdi:
-Ay qardaş, bir bəladır bu Sağsağan. Dadanıb həyətimizə. Gərək tələ quram. Mən evdə olanda da görünmür ki, vurub qılçalarını, qanadlarını sındırım ki, bəlkə bəd əməlindən daşınsın.
İbrahim keçib əynini dəyişdi, əl-üzünü yuyub süfrə başına keçdi. Dərsdən gəlmişdi. Anası Gülbəniz xanım gətirib onun çayını verdi, yemək tədarükündə oldu…
…Ertəsi gün eyni şey təkrar oldu.
Cavid dərsdən qayıdan qardaşına məlumat verməyə başladı:
-Dədə…
İbrahim əlinin işarəsi ilə onun sözünü kəsdi:
-Bilirəm, ay Cavid, Sağsağan cücələrimizin birini də aparıb. Allahın bəlasına gəlsin!
Cavid əlavə etdi:
-Tələyə heç yaxın gəlmədi.
İbrahimi gülmək tutdu:
-Deyirsən həm də yaman bic Sağsağandır?! Hə?
Cavid də gülümsədi.
Ertəsi gün şənbə günü idi. İbrahim dərsə getməmişdi. Evin qapısını aralı qoyub arxasında gizlənmiş, əlindəki ağacı hazır tutmuşdu. Bir də gördü ki, budur Sağsağan uçaraq gəldi, toyuq-cücənin toplaşdığı yerə endi.
Uzun və əyri quyruqlu qara-ağ tüklü, parlaq mavi rəngli qanadları olan Sağsağan ovuna hazırlaşırdı. İbrahim diqqətlə onu süzürdü. Sağsağanın da öz gözəlliyi var. Başı və gövdəsi qara, çiyinləri və alt tərəfi ağ rəngdə idi.
Cücələr o yan, bu yana dağılışdılar. Toyuqlar dayanıb baxırdılar. Sağsağan cücələrdən birini az qalmışdı ki, tutsun, toyuq onun üstünə atıldı. Başladılar süpürləşməyə. İbrahim ağacı tullaya bilmirdi. Toyuğa dəyə bilərdi. Caynağına cücə keçmədiyindən sağsağan uçub getdi.
İbrahim hesablamışdı. Sağsağan haradasa 10-dan artıq cücə aparımışdı. O biriləri də ona peşkəş etməyəcəkdi ki… Bir qədər aralıda ağacın yuxarı hissəsində Sağsağan yuva qurmuşdu. İbrahim çıxıb baxdı. Haradasa 5-6 yumurta olardı. İbrahim təəccüb qaldı. Düşüb o biri ağaca dırmaşdı. Sağsağanın buradakı yuvasında da 6-7 yumurta olardı. İbrahim: “Bu nə ağıllı quş imiş. Hər ehtimala qarşı iki yerdə yuva qurub. İşdi-şayət birdən yuvasının biri dağılsa, o birinə pənah aparar, balalarının bir qismi salamat qalar”.
İbrahim çox yox, yumurtalardan ikisini özü ilə gətirdiyi torbaya qoyub aşağı düşdü. Qazana su töküb onları qaynatdı və aparıb yuvaya qoydu.
Bir neçə gün keçdi. Sağsağan daha görünmürdü. Sən demə o, bala çıxarmaq üçün yumurtaların üstündə oturub. Bir müddət sonra bütün yumurtalardan balalar çıxıb, ikisindən başqa. Dayanıb durub, başa düşüb ki: tutduğu əmələ görə cəza alıb. Həmin gündən sonra bir daha həyətdəki cücələrə yaxın getmədi.
ÖZ YARADICILIĞI İLƏ GƏLƏCƏK İLLƏRİN PRİORİTETLƏRİNİ MÜƏYYƏNLƏŞDİRƏN ALİM
(Pedaqogika elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Kamal Camalovun 50 illiyi münasibətilə)
İnsanlara qoyulan ad bir çox hallarda onların taleyinə öz mistik təsirini göstərir və sanki ilahi həmin adın daşıyıcısını bu ada layiq olmaq üçün hazırlayır. Belə insanlara yaşadığımız zaman ərzində rast gəlirik və adının haqqını verən insan deyirlər belə insanlara. Kamal müəllim də ədəb-ərkanı, kamali-səliqəsi, ziyalılığı və elmi təfəkkürü ilə öz adının haqqını verən insandır. Onunla tanışlığımız elmdə ən çətin mərhələmizdə-elmlər doktoru diplomunu alanda olmuşdu və hər ikimiz Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasından çıxarkən ayaqüstü söhbətimizdə mən qarşımda duran, hələ cavan olmasına baxmayaraq həm elmdə, həm də Naxçıvanın sosial-ictimai həyatında nüfuz qazanmış insanın psixoloji portretini cıza bildim. Kamal müəllim öz ömrünü elmə, elmi axtarışlara həsr edən, yaşadığı illəri həmin illərin elmi məhsuldarlığı ilə ölçən cəfakeş alimlərimizdəndir. Onun hər il kafedra qarşısında verdiyi illik hesabatını sosial şəbəkədə bütün ictimaiyyətə təqdim etməsi, alimin bütün cəmiyyət qarşısında hesabatını ifadə edir. Alim öz elmi-fəlsəfi təfəkkürünə, akademik səviyyəsinə güvənəndə onun üçün özünüifadə çox asan olur. Kamal müəllimin yazdığı əsərləri, monoqrafiyaları, məqalələri onun yuxusuz gecələrinin, böyük zəhmətinin bəhrəsidir və bu əsərlərlə o özünü həm insan, həm vətəndaş, həm də alim kimi təqdim edir.
Ziyalı qıtlığı, alim olsa da ziyalılıq zirvəsinə qalxa bilməmək bu gün də elmi ictimaiyyətdə aktual problem kimi qalır. Biz hələ elmi səviyyəni qiymətləndirməkdən əvvəl, qarşımızdakı insanın insani keyfiyyətlərini, şəxsiyyətlərarası münasibətlərdəki yerini etik normalar süzgəcindən keçiririk. Bəzən bu süzgəcdən keçə bilməyən insanların yüksək elmi səviyyəsi ilə əxlaqi keyfiyyətləri tərs mütənasib olanda onların intellekti, həqiqi elmi nüfuzu kölgədə qalır. Kamal müəllim gözəl əxlaqı dərin elmi zənginliyi ilə üst-üstə düşən alimdir. Bunu onunla söhbətlərdə, ətrafdakılara münasibətində asanlıqla görmək olar.
Kamal müəllimin tərcümeyi halı onu gənc yaşlarından özünü elmə həsr etmiş, bu yolun çətinliklərinə baxmayaraq, elmdə öz adını, nüfuzunu, yerini təsdiqləmiş alim, Naxçıvanın yalnız elm məkanında deyil, eyni zamanda, ictimai-siyasi həyatında fəal rol oynamış ictimai xadim kimi səciyyələndirməyə imkan verir. Zəngin elmi-pedaqoji fəaliyyəti bizdə heyrət qarışıq heyranlıq hissi oyadır və bunu onun elmi-pedaqoji-ictimai-siyasi fəaliyyəti də təsdiq edir: Kamal müəllim 2004-cü ildə “Hüseyn Cavidin pedaqoji ideyaları” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi almışdır. 1999–2010-u illərdə Naxçıvan Dövlət Universiteti “Gənc Alimlər Şurası”nın sədri vəzifəsini daşımışdır. 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev tərəfindən “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Ali Attestasiya Komissiyası 10 yanvar 2012-ci il tarixli (protokol № 01–k) qərarı ilə ona dosent elmi adı vermişdir. Alimin dərslik, dərs vəsaiti və monoqrafiyasına 50-dən artıq elmlər doktoru və professorlar elmi jurnallarda və qəzetlərdə resenzet rəyləri yazılmışdır. 500-dən artıq elmi-pedaqoji məqalənin müəllifidir. Əsərləri ABŞ, Makedoniya, Türkiyə, Kuba, Hollandiya, İran, Özbəkistan, Rusiya və Gürcüstanda nəşr olunmuşdur. Rusiya, İsveç, Hollandiya, Türkiyə Respublikasında keçirilən Beynəlxalq konfrans və Beynəlxalq simpoziumlarda Azərbaycanı təmsil etmiş, sertifikatlara layiq görülmüşdür. 2010-cu ildən Naxçıvan Dövlət Universiteti Elmi Şurasının üzvüdür. Naxçıvan Muxtar Respublikası dördüncü çağırış Ali Məclisinin deputatı seçilmişdir. 2015-ci ildə Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun Elmi Şurası tərəfindən “İlin alimi” adına layiq görülmüşdür. 2018-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Müdafiə Şurasında “Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikrinin inkişafı tarixində “Molla Nəsrəddin” jurnalının və mollanəsrəddinçilər hərəkatının yeri və əhəmiyyəti” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə etmiş və pedaqogika elmləri doktoru elmi adına layiq görülmüşdür. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Bu il mənim həm alim, həm də müəllim kimi çox böyük hörmətim və rəğbətim olan Kamal müəllimin 50 yaşı tamam olur və 50 yaşın zirvəsindən geriyə, keçdiyi ömür yoluna baxan Kamal müəllim, heç şübhəsiz ki, məmnunluq hissi keçirir. Ömrünü gənc nəslin təlim-tərbiyəsində şam kimi yandıran, elmdə yorulmadan araşdırmalar aparan, çağdaş Azərbaycan pedaqoji elminin, gənc olmasına baxmayaraq, tanınmış siması olan Kamal Camalov 6-cı onilliyə keçidin astanasında həm vətəndaş, həm alim kimi özünə hesabat verir və gələcək illərin prioritetlərini müəyyənləşdirir.
Kamal müəllimin qətiyyəti, elmi prinsipiallığı, elmə olan böyük sevgisi, tükənməyən tədqiqatçılıq həvəsi onu deməyə əsas verir ki, hələ qarşıdakı uzun illər Kamal Camalov imzası elmi cameəni klassik və çağdaş pedaqogikaya, onlar arasında varisliyin əhəmiyyətinə, milli-mənəvi dəyərlərimizin təbliğinə, pedaqoji fikir tariximizin açılmamış qatlarının tədqiqinə həsr etdiyi əsərlərlə bizi sevindirəcək. Bu gün Azərbaycan pedaqoji elminin belə alimlərə, elm adamlarına çox ehtiyacı var.
Əziz Kamal müəllim, Sizi 50 illik yubileyiniz və ömrünüzün ikinci baharına keçməyiniz münasibətilə səmimi-qəlbdən təbrik edirəm. Sizə cətin və şərəfli elmi-pedaqoji fəaliyyətinizdə uğurlar, can sağlığı, xoşbəxtlik arzu edirəm. Nə yaxşı ki, qədim Azərbaycan diyarı olan Naxçıvan-Nəqşi-Cahan Kamal Camalovu yetişdirib!
O nə dünyada ilkdir, nə Azərbaycanda. Əslində onun ustası olduğu detektiv janrı da sən deyən köhnə deyil. Bu,180 ilə sığan bir tarixdir. Və bu janrın adından əvvəl nümunələri yaranıb. Məşhur Amerika yazıçısı Edqar Po 1841-42-ci illərdə yazdığı “Morq küçəsində qətl” və “Mari Rojenin sirri” romanlarıyla bu növ macəra ədəbiyyatının əvvəlinci örnəklərini doğursa da, mənası “xəfiyyə”, “təhqiqat” olan “detektiv” sözünü həmin janra ad edib yaraşdıran 1878-ci ildə başqa bir amerikan yazıçısı Enn Ketrin Qrin olub. Bu çox da uzun olmayan zaman içərisində isə janrın dünyaca məşhur yaradıcıları yetişiblər və möcüzə yaradıblar. Möcüzə də ondan ibarətdir ki, onların müəllifi olduğu kitablar özlərindən yüzillər və minillər əvvəl yaşamış bütün şair və yazıçıların əsərlərini nəşr olunma sayı və sürəti, oxunma, yayılma və tərcümə edilmək əhatəsi ilə rahatca üstələyib, həmin yazarlar ildırım sürəti ilə dünyanınkılaşblar. Artur Konan Doylu, Aqata Kristini, Jorj Simenonu, Gilbert Kiyt Çestertonu, Erl Stenli Qardneri… indi dünyanın hər yerində tanıyırlar və az qala onların əsərləri dünyanın bütün ölkələrində işıq üzü görüb. Azərbaycan ədəbiyyatına bu janr XX yüzilin ortalarına gəlib və bizim də öz ölkəmizdə tanınan, sevilən detektiv yazıçılarımız və əsərlərimiz meydana çıxıb. Azərbaycan oxucularının köhnə nəsli Cəmşid Əmirovun “Brilyant məsələsi”, “Qara volqa” kitablarının əl-əl gəzdiyi çağları unutmayıblar. Və 1980-ci illərdə Azərbaycan ədəbiyyatında da, elə dünya detektivinin tərcümeyi-halında da qeyri-adi hadisə baş verdi. Sanki daha hər kəsi heyrətləndirə biləcək hadisələrin baş verə biləcəyi təsəvvür edilməyən detektiv meydanında yeni bir imza göründü. Göründü və qısa müddətdə işığı çox uzaqlara çatan bir ulduz kimi parladı. Həm də bu yeni ulduz artıq yetərincə detektiv ənənəsi olan hansısa ədəbiyyatdan deyil, bu janrın əyaləti, ucqarı sayıla biləcək Azərbaycandan yüksəldi. Böyük ədəbiyyatda 30 illik yol, 194 adda kitab, dünyanın 30-dək dilinə çevrilən, ümumi tirajı 27 milyona çatan 600 kitab… Bircə cümləyə sığan bu statistika, belə uğur Nizami Gəncəvidən üzü bu yana klassikli müasirli heç bir Azərbaycan ədibinə nəsib olmayıb. Bundan sonra yenə, haçansa belə bir fenomen yaranacaqmı? Sanki deyilə biləcək bütün sözlərin söylənib qurtardığı, düşünülə biləcək ən qəliz süjetlərin artıq çoxdan qurulmuş olduğu detektiv janrında nəinki gözə təpilən kitablar yazmaq, hətta siyasi detektiv istiqamətini cilalayaraq onun dünyadakı ən üstün yaradıcılarından birinə çevrilmək də Çingiz Abdullayevin hünəridir. Və bu həqiqəti həmin janrın yarandığı ölkədə – Amerika Birləşmiş Ştatlarında etiraf ediblər! Öz əsərləri və qəhrəmanları kimi Çingiz Abdullayev elə məşhurlaşıb, elə əfsanələşib ki, tutalım, çox sevildiyi Rusuyada küçədən keçəsi olsa və heyran oxucularına nişan versən ki, o kitabları yazan Çingiz bax budur, az adam inanar. Uzağa niyə gedirəm, niyə təsəvvürlə danışıram ki! Çingizin özünün nəql etdiyi əhvalatdır. Deyir, bu yaxınlarda Türkiyədə, İstanbul şəhərindəki məşhur Prea Palas otelində detektiv ədəbiyyat bayramı keçirilirmiş. Dünyanın ən müxtəlif adlı-sanlı yazarlarının türkcə, ingiliscə, fransızca kitabları sərgilənirmiş. Dəhlizdə də qara pərdə üzərində Yet Kürəsinin 10 məşhur detektiv yazıçısının portretləri. Çingiz ömür yollarına, yaradıcılıqlarına yaxşı bələd olduğu bu ünlü qələm sahiblərinin tanış portretlərinin qarşısından keçə-keçə çatır 9-cu portretə – bu məşhur yazarlar sırasından dünyanın ən son itirdiyi Umberto Ekoya. Və birdən diksinir – 10-cu portretdən ona özü baxırdı. Amma daha çox o vaxt təəccüblənir ki, iki-üç addım da irəliləyincə həmin qara pərdə üzərində bir yazı görür: “Bu 10 yazıçı bütün dünyada məşhurdur, heyiflər ki, 10-u da dünyasını dəyişib”. Çingiz təşkilatçılara müraciət edir: “Çox sağ olun, gözəl sərgi düzəltmisiniz, layiqli bayram keçirirsiniz, təşəkkür edirəm ki, bu şəkilləri də asmısınız. Amma yazırsınız ki, bu yazıçıların hamısı həyatdan gedib. Doqquzuna sözüm yax. Mən ki diriyəm, sağam, qarşınızdayam”… Çingiz bu əhvalatı mənə gülə-gülə söyləyəndə mən də ona tarixən baş vermiş, amma gözündə yaş olan başqa bir hekayəti danışdım. Bu macəranı polyak Mateuş Qralevski 1877-ci ildə Lvovda çapdan çıxmış “Qafqaz. 12 illik əsirlik xatirələri” adlı kitabında təsvir edir. Abbasqulu ağa Bakıxanov İrana səfəri əsnasında Ərdəbildə məscidə girir. Axund minbərdən moizəsini edib qurtardıqdan sonra əlində saxladığı kitabı göstərir, camaata müraciətlə deyir: “İndi sizə mərhum ədib, cənnətməkan Abbasqulu ağa Qüdsinin hikmətli sözlərini oxuyacağam”. Və sonra cildini öpərək kitabı açır, şövqlə oradakı parçaları qiraət etməyə başlayır. Oxuyur, oxunanlar dinləyənləri məftun edir, riqqətə gətirir, ara-sıra “əhsən”, “mərhəba”, “Allah rəhmət eləsin” sədaları eşidilir. Və baxırlar ki, bir kənarda dayanmış, geyim-kecimindən qərib olduğu hiss edilən orta yaşlı kişi ağlayır. Axund soruşur: “Ey müsafir, sən bizimlə birgə bu kitabdakı bilik qidası və nitq şəhdini dadmaq əvəzinə niyə ağlayırsan?”. Abbasqulu ağa yanağından axan göz yaşını silərək dillənir: “Ağa, mən sevincimdən ağlayıram. Siz bu kitabı tərif edirisniz, onu yazana rəhmət oxuyursunuz. Hər bir insanın arzusudur ki, həyatda olmadığı vaxtlarda görəsən onu yada salacaqlarımı, yada salsalar, necə xatırlayacaqlar. İndi mən çox bəxtiyaram. Kitabını oxuduğunuz, rəhmətlik dediyiniz, xatirəsini ehtiramla yad etdiyiniz o adam mənəm, Abbasqulu ağa Qüdsiyəm…”
Və Çingiz Abdullayev – sağlığında adı heykəlləşmiş, etalonlaşmış, dünyanın məşhur klassiklərinin cərgəsinə qoşulmuş, mənim, bütün Azərbaycanın və dünyanınkı olan bu qiymətli ziyalımız və yazıçımız da çox bəxtiyardır. Bu qədər sevginin ünvanı olmaq səadət deyilmi? Millətini, yurdunu sevən hər vicdanlı azərbaycanlı belə bir Vətən övladı ilə iftixar etməzmi?!
