WWW.YAZARLAR.AZ

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

ÇİNGİZ ABDULLAYEVİN YAZILARI

“XƏZAN” JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATI, ÇAĞDAŞ UŞAQ ƏDƏBİYYATI, MÜASİR UŞAQ ƏDƏBİYYATI, QƏLƏMDAR-3, UŞAQ, UŞAQ BOĞÇASI, UŞAQ ƏDƏBİYYATI, UŞAQ ŞEİRLƏRİ, UŞAQLAR ÜÇÜN, ZAUR USTAC, ZAUR USTACIN UŞAQ ŞEİRLƏRİ

Uşaq ədəbiyyatı -məktəbəqədər səviyyədə

Sentyabr 22, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ ÜÇÜNCÜ YAZI

Uşaq ədəbiyyatı -məktəbəqədər səviyyədə

Zaur Ustacın EYUDER AZƏRBAYCAN, ADPU, Türkiyənin Kayseri Universiteti və Təhsil İnstitutunun birgə təşkilatçılığı ilə 29 avqust 2022-ci il tarixdə keçirilmiş “Məktəbəqədər təhsilə yeni baxış” mövzusunda beynəlxalq onlayn konfransda çıxış məqaləsi.

Salam, dəyərli qonaqlar və konfrans iştirakçıları!
Bu görüşdə müasir uşaq ədəbiyyatının (məktəbəqədər səviyyədə) yaranmasında fəal iştirak edən, öz töhfələrini vermiş yaradıcı şəxs olaraq aşağıdakı dörd əsas istiqamət (sual) ətrafında öz fikirlərimi sizinlə bölüşəcəm:
1. Necə olub?
2. Necə var?
3. Necə olmalıdır?
4. Nəyə əsaslanırıq?
Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının ilk nümunəsi kimi böyük mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin “Oğlum Məhəmmədə nəsihət” (“Leyli və Məcnun” poemasından) qəbul edilir. Abbasqulu ağa Bakıxanovun “Nəsihətləri” də gənc nəslin təlim-tərbiyəsində mütləq istifadə olunmalı əhəmiyyətli vəsaitdir. Ancaq bugünkü konfrans mövzusunun predmeti məktəbəqədər səviyyə olduğuna görə biz sadəcə bu xatırlatma ilə kifayətlənir və relamenti də nəzərə alaraq birbaşa mətləbə keçirik.
Söhbətimin birinci hissəsinə hamımıza yaxşı tanış olan “Uşaq və buz”, “Gəl, gəl a yaz günləri” (Mirzə Ələkbər Sabir), “Xoruz”, “Keçi” (Abdulla Şaiq) nümunələri ilə başlayaraq, “Necə olub?” sualını cavablandırmağa çalışacam (xahiş edirəm həm indi, həm də gələcəkdə istənilən məsələyə münasibət bildirəndə fikirlərin subyektivliyini qəbul edin – bütün alternativ münasibətlərə hörmətlə yanaşıram):
“UŞAQ VƏ BUZ”, “GƏL, GƏL, A YAZ GÜNLƏRİ”, “XORUZ”, “KEÇİ” nümunələri təqdim olunur.
Əminəm ki, yuxarıda sadaladığım nümunələr hamıya tanışdır. Elə məhz bu səbəbdən onların üzərindən (əsasında) söhbətimizə davam edəcəyik. Demək olar ki, bütün sonrakı problemlər bu nümunələr əsasında çözüləcək. Zamanla bizdən əvvəlki nəsil, biz, bizdən sonra gələn nəsillər fərqinə varmadan bu şeirlərlə dünyanı, ətraf aləmi tanıyıb, dərk edərək böyüyüb, böyüyür və böyüyəcəklər.
İkinci sual söhbətimizin əsasını təşkil etdiyinə görə əsasən hal-hazırda (2011-ci ildən) istər məktəbəqədər təhsil müəssisələrində, istərsə də məktəb və liseylərin məktəbəhazırlıq qruplarında (4 hissəli “Məktəbə hazırlaşırıq” dərslikləri üçün nəzərdə tutulmuş eyni adlı metodik vəsait əsasında – 2019-cu ildən) geniş istifadə olunan müəllifi olduğum “Güllünün şeirləri”, eyni zamanda Təhsil İnstitutunun tərtib etdiyi məktəbəqədər təhsildə böyük qruplar (4-5 yaş) üçün “Müntəxəbat”a da daxil edilmiş şeirlərin yer aldığı “Uşaq boğçası” adlı kitablardan misallar gətirməklə bu barədə ətraflı danışacam.
“Güllünün şeirləri” kitabı barədə: Kitabda əlifbamızda olan bütün hərflərə aid şeirlər və rəqəmlərə aid tapmaca-şeirlər toplanıb. Kitab 2011-ci ilin sentyabr ayından internet üzərindən tam pulsuz və təhlükəsiz şəkildə yayımlanır (istifadədədir). Kitabdakı şeirlərin böyük əksəriyyəti 2019-cu ildən Təhsil Nazirliyi (Təhsil İnsitutu) tərəfindən 4 hissəli “Məktəbə hazırlaşırıq” dərslikləri üçün nəzərdə tutulmuş eyni adlı metodik vəsaitə daxil edilmişdir. 2011-ci ildən bu günə qədər dəfələrlə üzərində yenidən işlənərək (dəyişiklik zamanın tələbidir) nəşr olunmuşdur. Hal-hazırda internetdə mövcud olan (pulsuz) elektron variantı ilə yanaşı ənənəvi kitab formasında nəşr olunmuş variantları da kitab mağazalarında satışda var. Kitabdan nümunələr: “A”, “1”, “5”, “N”, “Ə”, “10”, “L” təqdim olunur.
Təhsil İnstitutunun tərtib etdiyi məktəbəqədər təhsildə böyük qruplar (4-5 yaş) üçün “Müntəxəbat”a da daxil edilmiş şeirlərin yer aldığı “Uşaq boğçası” adlı kitablardan misallar gətirmək istəyirəm. Kitab iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədən:
“OTAQ”, “ƏŞYALAR”, “İKİNCİ EVİM” nümunələr təqdim olunur.
Və digər şeirlərlə uşaq ətraf aləmi tanıyır. Yəni tanıdıqlarının adını öyrənir və şeir vasitəsi ilə yaddaşına həkk edir. Sadəcə “tavan”, “döşəmə” və digər bu kimi sözlərin uşağın məktəbəqədər səviyyədə öyrənib, mənimsəyərək istifadə etməsinin əhəmiyyəti böyükdür (qarşıda bu məsələyə bir daha qayıdacam).
İkinci hissədən:
“MƏN BABƏKƏM”, “ŞAH İSMAYIL” nümunələr təqdim olunur.
Olan nümunələrdə isə uşaqlar öz milli kimliklərini, əcdadlarını tanıyırlar. Belə misalları artırmaq, bu mövzuda söhbəti saatlarla davam etdirmək olar. Ancaq söhbət nə qədər uzun olsa da, onu bir yerdə müəyyən nəticə ilə yekunlaşdırmalı oluruq. “Buz”, “keçi”, “xoruz” –dan “tavan”, “döşəmə”, “Şah İsmayıl”-a qədər keçilən yol sonsuzdur və o hər gün yeni aşırımlar, döngələrlə zənginləşir.
Şübhəsiz ki, müsair uşaq ədəbiyyatı təkcə Zaur Ustacdan, onun yazdıqlarından ibarət deyil. Hələ ötən əsrdən günümüzə körpü atan Zahid Xəlili, Qəşəm İsabəylini, Rafiq Yusifoğlunu, orta nəsil nümayəndələrindən Qəşəm Nəcəfzadəni, İbrahim Yusifoğlunu, Rəfiqə Qasımqızını, Mina Rəşidi və gənclərdən Əyyub Türkayı misal göstərmək olar.
Yəqin ki, Rafiq Yusifoğlunun “Üçrəngli bayraq” şeiri hamınıza tanışdır (nümunə təqdim olunur).
Bu üç bəndlik şeir bizim balaca dostumuza öz bayrağını sevdirir, tanıdır.
Gənc uşaq yazarlarından məqsədyönlü şəkildə çalışan, yazıb-yaradan Əyyub Türkaydır. Onun yaratdığı nümunələr canlı təbiət lövhələrindən qaynaqlanır. Təbii və axıcıdır. Balacalar valideynlərinin və tərbiyəçi-müəllimlərinin köməkliyi ilə onlar üçün, onların diliylə yazılmış şeirlərlə ətraf aləmi tanıyır, dünyamızı öyrənirlər.
Ədəbiyyatın (uşaq ədəbiyyatının) keçmişdə, indi və gələcəkdə də məqsədi birdir, öyrənməyi asanlaşdırmaq.
Və bax elə bu “öyrənməyi asanlaşdırmaq” tezisi bizim bugünkü söhbətimizin üçüncü sualına keçid verir. Bu suala cavab verərkən hələ çox əvvəl (2016) yazdığım və hal-hazırda da internet üzərindən və ənənəvi formada kitabxanalardan (Zaur Ustac “Qələmdar”, Bakı, 2020.) əlçatan olan “Mütaliə niyə vacibdir? (Beşinci yazı) adlı məqaləmdən bir parçanı təqdim etmək istəyirəm (qeyd olunan məqalədən-internetdə var- əsas məqamlar dinləyicilərə təqdim edilir).
Təlim, təhsil mədəniyyətə gedən yol, ədəbiyyat və incəsənət isə bu uzun yolda yol yoldaşı, vasitədir. Uşaq ədəbiyyatı dedikdə isə ən həssas məqam, ən incə məsələ anlayışı kimi qəbul edilməlidir. Mənim və yuxarıda adlarını sadaladığım şairlərimizin zaman-zaman misra-misra, bənd-bənd qələmə aldığı şeirlər toplanır, zamanın süzgəcindən keçir və nəhayətdə ədəbiyyata (uşaq ədəbiyyatına) çevrilir.

İstər mənim “Gülünün şeirləri”, “Güllünün şeirləri”, “Gülüzənin şeirləri”, “Uşaq boğşası”, “A1” və gələcəkdə olacaq uşaq şeirləri kitablarındakı şeirlər, istərsə də digər müəlliflərin yaratdıqları əsərlər bir məqsədə xidmət edir. Bu məqsəd isə konkret olaraq məktəbəqədər təhsildə və ibtidai təhsilin məktəbəhazırlıq qruplarında ətraf aləmlə tanışlıq, milli dəyərlər, ana dili və hesab haqqında biliklərin ötürülməsindən ibarətdir. XXI əsr insanına qoyulan tələbləri nəzərə alsaq xarici dil, kompüter biliklərini də şeir və hekayələrlə uşaqlara ilkin formada aşılamaq lazımdır. Vurğulamaq istəyirəm ki, müasir uşaq ədəbiyyatı nümunələri ətraf aləmlə tanışlıq, milli dəyərlər, ana dili və hesab haqqında ilkin anlayışlar kimi bilikləri mütləq özündə ehtiva etməlidir.
Azərbaycan dünyanın ayrılmaz, inkişaf etməkdə olan bir hissəsi kimi dünyada, dünya təhsilində, təlim-tərbiyəsində gedən problemlərdən kənarda qala bilməz. Müasir dünyada insanın yiyələnməli olduğu kompetensiyalara nəzər salaq:
1. Ana dilində ünsiyyət,
2. Xarici dillərdə ünsiyyət,
3. Riyazi savad, elm və texnologiya,
4. Kompüterdən istifadə,
5. Öyrənməyi öyrənmək,
6. Sosial vətəndaşlıq,
7. Təşəbbüskarlıq və sahibkarlıq,
8. Mədəni məlumatlılıq və özünü ifadə etmək.
Diqqət etsək görərik ki, birinci, ikinci, üçüncü sualları cavablandırarkən bütün istifadə etdiyimiz nümunələr və verdiyimiz açıqlamalar hamısı məhz bu əsas tələblərin ödənilməsinə, yəni insan yetişdirməyə xidmət edir. Gələcəkdə bütün yaradılacaq nümunələr də bu yöndə inkişaf etdirilməli, zamanla ayaqlaşmalı, zənginləşməlidir.
Sonda kiçik yaşlı uşaqlar üçün maraqlı və əhəmiyyətli olan nümunələrdən bir neçəsini misal göstərmək istəyirəm (tövsiyə xarakterli):
Rafiq Yusifoğlundan; “Nağıl qapısı”, “Yaddaş kitabı” (1-2), “Vətən ətri”, “Şuşa yolu”,
Qəşəm Nəcəfzadənin; “Yatmış dəniz şəkli”, “Çiçəkli xalça”, “Şuşa qalxıb ayağa”,
İbrahim Yusifoğlunun; “Futbolçu, topçu, gobçu”, “Arpaçayın uşaqları”, “Azərbaycan Vətənimdi”, “Vətən nəğməsi”, “Qıymayın uşaqlara”,
Mina Rəşidin; “Böyüklər bizə baxsın”, “Balaca günəş”, “Meyvələrin şöhrəti”, “Jalənin əlləri” (Türkiyədə nəşr olunub),
Əyyub Türkayın “Balacaların şeir çələngi”,
Zaur Ustacın (mənim) “Güllünün şeirləri”, “Uşaq boğçası”, “Gülüzənin şeirləri”, “Gülünün şeirləri”, “A1”.
Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun «Məktəbəqədər təhsilin inkişafı» şöbəsinin müdiri Laləzar Cəfərova (konfrans iştirakçısıdır) rəhbərliyi ilə ərsəyə gəlmiş və internetdə ümumi istifadədə olan metodiki vəsaitlər, müntəxəbatlar.
Ümumiyyətlə, “Google” və digər anoloji axtarış sistemlərində “uşaq şeirləri”, “hərflərə aid şeirlər”, “rəqəmlərə aid şeirlər” və s. oxşar açar sözlərdən istifadə etməklə internetdən səmərəli şəkildə yararlanmaq olar.
Təşkilatçılara və iştirakçılara təşəkkürümü bildirirəm. Uşaq ədəbiyyatı (məktəbəqədər təhsil səviyyəsində) mövzusu adı altında bir çox zəruri məsələlərə toxunduq. Bunun ümumi işə faydası olacağı qənaətindəyəm. Sağ olun.

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

MƏLUMATI HAZIRLADI: TUNCAY ŞƏHRİLİ

ZAHİD SARITORPAĞfIN YAZILARI

AKİF ABBASOVUN YAZILARI

VAQİF SULTANLININ YAZILARI

ÇİNGİZ ABDULLAYEVİN YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

BUDAQ TƏHMƏZ, QƏLƏMDAR-3, ZAUR USTAC

“Qarabağ sinəmdə açılan şırım” – Şair Budaq Təhməzin yaradıcılığı haqqında

Sentyabr 22, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ BEŞİNCİ YAZI

“Qarabağ sinəmdə açılan şırım”

Şair Budaq Təhməzin yaradıcılığı haqqında

“Qarabağ sinəmdə açılan şırım,
Xocalı köksümə düşən ildırım.
Mən bu ağır yükü necə qaldırım?
Tapdaq altındadır Kəlbəcər, Şuşa,
Vətən oğulları qalxın döyüşə!”

Salam olsun, çox dəyərli oxucum! Bilirəm ki, söhbətə yazılarıma xas olmayan bir üslubda başlamaqla sənin təəccübünə səbəb oldum. Ancaq bu cür misralar günümüzdə elə salama bərabərdir. Bəlkə də bir neçə mərtəbə ondan yüksəkdə dayanır. Hələ illər öncə “Qarabağ sinəmdə açılan şırım, …” – deyə dünyaya haray salan Budaq Təhməzin “Vətən oğulları” şeirində qaldırdığı ağır yüklü problemlərin bir çoxu artıq həllini (Şuşa, Kəlbəcər indi azaddır) tapsa da, ancaq Xocalı kimi yaralarımızın sadəcə üstü qaysaq bağlayıb. Qaysaq altında irinləmiş bu yara hər gün daha şiddətlə sancır. Yaşadığımız son günlərdə rus sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarəti altında olan ərazilərdə baş verən özbaşınalıqlar bunu bir daha sübut edir. Budaq Təhməz yaradıcılığı bu kimi konkret faktlarla öz aktuallığını, zamanla səsləşməsini sübut etsə də onun qələmindən həyat qazanmış kəlamları, fikirləri məhdud zaman çərçivəsi ilə məhdudlaşdırmaq düzgün olmazdı. Geniş şərhə keçməzdən əvvəl istərdim ki, Budaq Təhməzlə yaxından tanış olaq.
QISA ARAYIŞ
Budaq Təhməz 1938-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Siyaqut kəndində anadan olub. Naxçıvan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Filologiya fakültəsini bitirib. 1970-ci ildə yaradıcılığa başlayıb. Şərurda ”İşıqlı yol” qəzetinin nəzdində ”Şərur qönçələri” ədəbi dərnəyinin yaradıcılarından və təşkilatçılarından biri olmaqla yanaşı həm də uzun illər dərnəkdə fəaliyyət göstərib.
”Aşıq Nabat” kitabının tərtibçisi olmuş Budaq Təhməzin şeirləri Türkiyə və İran mətbuatında dəfələrlə çap olunub. ”Mən vətənin oğluyam”, ”Şair ürəyi” və ”Kəndimizə bir qız gəlib şəhərdən” şeirləri Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılaraq Türkiyə ”Ədəbiyyatçılar və kültür adamları” ensiklopediyasında dərc edilib. Silsilə şeirləri filologiya elmləri namizədi Şamil Zaman tərəfindən fransız dilinə tərcümə olunub. Bir çox şeirinə musiqi bəstələnən şair aşıq və folklor yaradıcılığı barədə bir çox elmi məqalələrin müəllifidir. “Şair ürəyi”, “Mən vətənin oğluyam”, “Vətən dərdi”, “Çətin dövran əzə məni”, “Ötən günlərim”, “Gəmiqayaya salam”, “Qönçəbəyim”, “Naxçıvandan doğan Günəş” və s. kitabların müəllifi, “Qarabağ sinəmdə açılan şırım” şeirlər kitabının həmmüəllifi, “Aşıq Nabat” kitabının isə tərtibçisidir. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü olan Budaq Təhməz bir neçə şeir müsabiqəsinin qalibi olmuş, Azərbaycan Azad Qələmlər Cəmiyyətinin ”Qızıl qələm” mükafatına, milli mənəvi dəyərlərimizin və Məmməd Araz poeziyasının təbliğində göstərdiyi xidmətlərə görə ”Məmməd Araz mükafatı laureatı” diplomuna layiq görülüb. Budaq Təhməz 2022-ci ildə ”Yazarlar” jurnalı tərəfindən yeni kitabların nəşrinə görə eyni şəxsə yalnız bir dəfə verilən ”Ziyadar” mükafatı ilə təltif olunub. Şair hal-hazırda Bakı şəhərində yaşayıb yaradır.

QƏLƏM DOSTLARI ONU NECƏ XARAKTERİZƏ EDİR?

Söhbətimizi elə qaldığımız yerdən davam etdirək. Qeyd etdik ki, şairin müraciət etdiyi mövzular həmişə aktual və düşündürücüdür. Bu özlüyündə o deməkdir ki, Budaq Təhməz zamanın fövqündə dayanan laməkan qələm adamıdır. Şair təbiət gözəlliklərinə, yurd yerlərinə, tanınmış insanlara əsərlər həsr etsə də, yaradıcılığının əsas mövzusu ”Vətən mövzusu” olmuşdur. Keçən əsrin 70-ci illərində bir çox yazıb yaradanlar kimi Budaq Təhməzin də mövzularından biri Cənubi Azərbaycan haqqında olmuşdur :

O tayın qeyrətin çəkməliyəm mən,
Ayrılıq odundan gözüm dolubdur.
Bakı da Vətəndir, Təbriz də Vətən,
Kim deyir günahkar Araz olubdur?”

… və təbii olaraq mövzu bu gün də aktualdır. Bütün bunlar bir daha yuxarıda qeyd etdiklərimizi təsdiqləyir. Budaq Təhməz sözünün qüdrətini göstərir. Şairin böyük söz, qələm adamı olmasını isbat edir.
Şairin ”Şərurum”, ”Darı dağ”, ”Maxta”, ”Siyaquta qayıtmışam”, ”Ordubadı gəzərkən”, ”Arpaçayı aşdı-daşdı”, ”Naxçıvan torpağı”, ”Axura” və s. şeirlərində Azərbaycanın ayrılmaz torpağı olan Naxçıvanın gözəlliyi tərənüm edilir.
Müasirləri, onu yaxından-uzaqdan tanıyan, qələminə bələd olanlar başqa-başqa vaxtlarda Budaq Təhməz sözü barədə öz fikirlərini bildiriblər.Gəlin onlardan da bir neçə nümunə ilə tanış olaq.
Budaq Təhməzin yaradıcılığı barədə əməkdar elm xadimi, akademik Bəkir Nəbiyev ”Kommunist” qəzetinin 25.10.1983-cü il tarixli sayında, habelə akademik İsa Həbibbəyli onun şeirləri haqqında müsbət fikirlərini bildirmişdir. Filologiya elmləri doktoru Muxtar Kazımoğlu, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor Hikmət Mahmud, filologiya elmləri namizədi Sona Vəliyeva, Xalq şairi Balaş Azəroğlu, şair Rafiq Oday və başqaları şairin yaradıcılığı haqqında maraqlı fikirlər söyləmişdilər. Filologiya elmləri doktoru Muxtar Kazımoğlu yazır:
“Budaq Təhməzin yaradıcılığına şairlərimizdən ən çox Səməd Vurğunun təsiri var. Sözün səlis dildə şairanə ifadəsi təbii bir cazibə yaradır və bu cazibə hesabına Səməd Vurğuna bağlanan hər hansı şair (o cümlədən, şair Budaq Təhməz. B.İ.) istər-istəməz hadisələrə eynilə Səməd Vurğun üslubunda yanaşmağa başlayır”.
Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor Hikmət Mahmud isə şair Budaq Təhməzin yaradıcılığını belə qiymətləndirir:
“Budaq Təhməz öz fərdi üslubu ilə seçilən şairlərimizdəndir. Poeziya şairin taleyinə düşən alın yazısıdır. O, öz fikrini istənilən formada ifadə edə bilir.”
Filologiya elmləri namizədi Sona Vəliyeva şairin yaradıcılığına fəlsəfi nöqteyi-nəzərdən yanaşır:
“Vətən sevgisi, sərhəd genişliyinin üfüqlərinə gedən yolun başlanğıc nöqtəsi doğulduğumuz evdən, həyətdən, bölgədən başlayır. Ağlımız, təfəkkürümüz böyüdükcə Vətən sərhəddinin sevgi hüdudlarını da həmin ölçüdə dərk edirik. “Şərurum” şerinin işığında sadə bir insanın, duyğulu şairin boya-başa çatdığı yurduna məhəbbətini gördüm:

Arpaçayı sinən üstə yol eylər,
Tarlaların məhsulunu bol eylər,
Günəş baxar, üfüqlərdən əl eylər,
Əyilməyən dağ vüqarım, qürurum,
Doğma yurdum, anam mənim Şərurum.”

Xalq şairi Balaş Azəroğlu isə Budaq Təhməzə olan məhəbbətini belə ifadə edir:
“Mən Budaq Təhməzin söz dünyasına nəzər saldıqda hiss etdim ki, onun şeirləri də özü qədər səmimi və ürəyəyatandır. Onda ilhamlı bir şair ürəyi var, hər kəlməni, hər misranı ürəyinin süzgəcindən keçirərək yazır. Sözə qiymət verən oxucunu inandıran əsl söz adamıdır.”
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, tarix elmləri namizədi, NDP-nun ”Qeyrət”nəşriyatının direktoru işləmiş yazıçı Vaqif Məmmədov yazırdı:
“Böyük Mövlanın bir kəlamı var: – “Ya göründüyün kimi ol, ya olduğun kimi görün…” Mən tam səmimiyyətlə deyərdim ki, Budaq olduğu kimi görünən və göründüyü kimi olan şairdir. Budaq bir sifətli insandır.O, yarım əsrdən çoxdur ki, şeirimizin əli qabarlı fəhləsi kimi bu yolda külüng vurur. Mənim Budaq Təhməz yaradıcılığına bir tədqiqatçı kimi, folklorumuzun, xalq yaradıcılığımızın, aşıq şeirimizin bilicisi kimi də böyük hörmətim var.”
“Əgər çağlamasa ilham sinəmdə” müəllifin ən yeni qələm nümunələrindən biridir. Seçmə şeirlərdən ibarət olan 360 səhifəlik kitab 2022-ci ildə Bakı şəhərində (“Ecoprint”) işıq üzü görüb. Şair özü bu kitabını həm də “Seçilmiş əsərlərinin II cildi” kimi təqdim edir. Seçmə şeirlərdən ibarət olan kitabdan müəllifin öz seçimlərindən biri olan, kitabın üz qabığına çıxarılmış misra ilə başlayan bir bəndi diqqətinizə çatdırmaqla söhbətimi yekunlaşdırmaq istəyirəm:

Əgər çağlamasa ilham sinəmdə,
Alışar sinəm də, yanar sinəm də.
Məhəbbət olmasa elə sinəmdə,
Mən eldən, obadan yaza bilmərəm.

Allah uzun ömür, can sağlığı versin. Yazın, yaradın. Dünya durduqca Budaq Təhməz sözü yaşasın! Şairin sözü yaşadıqca onun canından çox sevdiyi eli, obası onun sözlərində yaşayacaq! Var olsun, o taylı, bu taylı Azərbaycan! Yaşasın bütöv Azərbaycan!

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

MƏLUMATI HAZIRLADI: TUNCAY ŞƏHRİLİ

ZAHİD SARITORPAĞfIN YAZILARI

AKİF ABBASOVUN YAZILARI

VAQİF SULTANLININ YAZILARI

ÇİNGİZ ABDULLAYEVİN YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

Ayətxan Ziyad, QƏLƏMDAR-3, ZAUR USTAC

“And olsun qələmə” və insan ömrü

Sentyabr 22, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ İKİNCİ YAZI

“And olsun qələmə” və insan ömrü

(Ayətxan Ziyad İsgəndərov haqqında)

Bu göstərici Ayətxan Ziyadın peşəkar jurnalistikada ilk qələm nümunəsinin mətbat səhifələrində göründüyü 1969-cu ilin avqust ayı deməkdir. Hansı ki, həmin il orta məktəbi bitirən 18 yaşlı Ayətxan Əlibayramlı (indi Şirvan) şəhər Partiya Komitəsinin orqanı olan “İşıq” qəzetində dərc etdirdiyi iki məqalə ilə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU-nun) jurnalistika fakültəsinə sənəd vermək hüququ əldə etmiş və həmin fakültənin tələbəsi olmuşdur.

Əslində isə Ayətxan Ziyadı jurnalistikaya istiqamətləndirən yolun yaşı daha əvvəlki illərdən – orta məktəbdən bünövrə götürüb. Əvvəlcə oxuduğu sinfin, sonra isə şagirdi olduğu Hacıqabul 9 saylı dəmir yol orta məktəbin “Ədəbiyyat” divar qəzetinin redaktoru olub.

Ayətxan Ziyadın peşəkar yazıçı-jurnalist, tədqiqatçı ömrünü üç mərhələdə təsnifatlandırmaq olar:

– 1969-2001-ci illər. Bu illərin əhatəsində öncə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində (indi qapalı səhmdar cəmiyyət), sonra müxtəlif respublika qəzet və jurnallarda çalışmış, yaxud çap olunmuşdur;

– 2001-ci ildən yaradıcılığına kitab nəşri də daxil olmuşdur. “Sənsiz, yaxud Arifsizlikdə ötən ömür” kitabı ilə açılan bu səhifə bu gün də uğurla davam etdirilməkdədir;

– 2015-ci ildən bu ömürə elmi tədqiqatla məşğul olmaq kimi bir missiya da əlavə olunmuşdur. Yola salıdığı son 6 ildə 60-dan artıq beynəlxalq və respublika elmi konfransına qatılmış, oxucularına 6-dan artıq monoqrafiya və dərs vəsaiti ərməğan etmişdir.

Bir cəhəti xüsusi qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycan ədəbiyyatında və jurnalistikasında “dissident ədəbiyyatı” və “Azərbaycan səlcuqları” mövzuları ilk dəfə A.Ziyad tərəfindən tədqiqata cəlb edilmişdir. “Heydər Əliyev – azad düşüncənin və milli təfəkkürün təəssübkeşi” məqaləsində ümummilli lider Heydər Əliyevin dissident ədəbiyyatı ilə bağlı düşüncələri və mövqeyi önə çıxarılmışdır. Məqalə “Paritet” qəzetinin, “İpək yolu” elmi jurnalının və “Azərbaycan” jurnalının 2008-ci il saylarında dərc olunandan sonra ilk dəfə “Space” TV (daha sonra digər TV-lər də) bu mövzuda verilişlər səsləndirməyə başlamışlar.

Bu məqam üçün gəlin tanış olaq:

Kimdir Ayətxan Ziyad İsgəndərov?

Bu sualı ilk olaraq “Bu mənəm – Ayətxan Ziyad” kitabında yazıçı-jurnalist, tədqiqatçının özü cavablandırmışdır. Kitab 5 bölümdən ibarətdir: 1. “Mən kiməm?”; 2. “Ayətxan Ziyad dostların, qələm yoldaşlarının deyimlərində”; 3. a) “Kitabları haqqında yazılmışdır”, b) “Haqqında söz yazdığı kitablar”; 4. “İnsanın doğum tarixinin sirləri” və “Yaddaşları yaşadır fotolar”.

QISA ARAYIŞ

1951-ci il oktyabrın 15-də Hacıqabul şəhərində anadan olmuş, 1969-cu ildə orta təhsilini başa çatdırməşdır. ADU-nun (indiki BDU-nun) jurnalistika fakültəsinin 1975-ci il məzunlarındandır. Tələbəlik illərində Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin (indi QSC) ştatdankənar müxbiri (1970-1976) olaraq yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. 1975-1976-cı illərdə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin nəşriyyatında, 1976-1994-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində kiçik redaktor, redaktor, böyük redaktor-şöbə müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 1994-cü ilin yayından sonrakı zaman kəsiyində “Ədalət” qəzetində, “Azərbaycan məktəbi” jurnalında, “Respublika”, “Naxçıvan” və “Yeni Naxçıvan”, “Həftə içi”, “Hakimiyyət və Xalq” qəzetlərində, 15.09.2004 – 03.04.2006-cı illərdə AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutunda elmi işçi və paralel olaraq institutun nəşri olan “Dirçəliş-XXI əsr” elmi jurnalında (analitik-İnformasiya Mərkəzinin rəhbəri) vəzifələrində çalışmışdır.

A.Ziyad İsgəndərovun 2007-ci ildən sonrakı fəaliyyəti ADPU ilə bağlı olmuşdur. Yanvar 2007 – fevral 2015-ci illərdə “Gənc müəllim” qəzetinin redaktoru olmuşdur. 2015-ci ilin martından ADPU Elmi-Tədqiqat Mərkəzinin elmi işçisidir.

AzTV-də işlədiyi 25 il müddətində Azərbaycan LKGİ MK (VLKSM MK) Komsomol Projektoru Qərargahının üzvü, AzTV Azad Həmkarlar Komitəsinin üzvü, AzTV Bağçılıq-bostançılıq təsərrüfatının sədri, AzTV DOSAAF-n sədri, AzTV Xalq Drujinası Qərargahının sədri (və s.) ictimai işlərdə çalışmışdır;

– 1979-cu ildə Gənc Jurnalistlərin II Ümumittifaq Qurultayının nümayəndəsi olmuşdur (Moskva şəhərində keçirilmişdir), Ümumittifaq Teleradio Verilişləri Komitəsində (Moskva) yaradıcılıq təcrübəsi keçmış, kosmonavtların Baykanur Kosmodromunda (Moskva) olmuşdur;

– Qarabağ Müharibəsinin ilk günlərindən ATƏŞKƏSƏ qədər – 6 il sərasər hər ay 7-10 gün cəbhə bölgələrində olmuş, Azərbaycan ordusunun döyüş yolunu tarixiləşdirən efir materialları ilə çıxış etmişdir.

– AzTV-də Hərbi Proqramlar və Salnamə baş redaksiyası yaradılmasının təşəbbüskarı olmuşdur.

– 2000-ci il parlament seçkilərində deputatlığa namizəd olmuşdur.

– “XX əsr Azərbaycan yazıçıları” ensiklopediyasında barəsində yazılmışdır.

– Haqqında vikipediya yaradılmışdır.

1980-ci ildən SSRİ Jurnalistlər İttifaqının, 2010-cu ildən Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin, 2015-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.

İki əsrin mükafatları:

– 1980-ci ildə Azərbaycan LKGİ MK-nın Fəxri Fərmanını almışdır;

– Azərbaycanlı əsgər Rahib Məmmədova həsr etdiyi “Əfsanəyə dönən ömür” adlı radio verilişi pul mükafatı və əmək kitabçasına yazılmaqla dəyərləndirilmiş, radio verilişinin məqalə variantı “Ölməzlik” toplusunda nəşr edilmişdir (Bakı-Azərnəşr-1989. Səh: 60-67).

– Hərbi-vətənpərvərlik mövzusunda yazan jurnalistlərin yaradıcılıq müsabiqəsində “Ədalət” qəzetinin xüsusi mükafatını almışdır;

– 2012-ci ildə «Əsrin ziyalıları» Xeyriyyə İctimai Birliyinin «İlin alimi – İlin ziyalısı» diplomuna,

– 2019-cu ildə “Qafqaz-Media” İB-nın təsis etdiyi “İlhamlı Azərbaycan” diplomuna,

– 2021-ci ildə “Ziyadar” Mükafatına layiq görülmüşdür.

Nəşr olunmuş 16 kitabdan 6-sı monoqrafiya, 1-i dərs vəsaitidir. Daha 2 monoqrafiya nəşr üçün hazırdır.

ETM-də uşlədiyi 6 il ərzində 60-dan artıq beynəlxalq və respublika elmi konfransında, həmçinin 4 seminarda məruzə ilə çıxış etmiş, müvafiq sertifikatlara layiq görülmüşdür, elmi məqalələri konfrans materiallarında dərc edilmişdir. Seminarlardan biri AMEA-nın Dilşilik İnstitutunda olmuşdur.

İşıq üzü görmüş kitabları:

1. “Sənsiz, yaxud Arifsizlikdə ötən ömür”. Bakı-2001, 400 səh.

2. “Məndən sonra…”. Şeir, hekayə, publisistika.

Bakı-“ULU”-2010, 616 səh.

3. “Qazyanlı Mirhəbi ağa. ADPU-2010, 132 səh. (araşdirma xarakterlidir).

4. “Qazyanlı Mirhəbi ağa” (təkrar nəşr). Bakı-“ULU”-2010, 149 səh. (araşdirma xarakterlidir)

5. “Hər hökmü zaman verir”. Kiçik povestlər. Bakı-2010, 100 səh.

6. “Şamaxının Kürdəmic kəndi. Tarix, publisistika, rəvayət”.

Bakı-2014, 70×100 1/16, 536 səh. Monoqrafiya.

7. “ADPU-da qalan izim”. Bakı-2014, 400 səh.

8. “Heydər Əliyev – xalqının, dövlətinin qürur ünvanı”. Bakı-2018. 168 səh. Monoqrafiya.

9. “Dədə Qorqud” ünvanında sözüm” (elmi məqalələr. Mart 2015-2017-ci il).

Bakı-“ULU”-2018. 268 səh. Monoqrafiya.

10. “Heydər Əliyev və ədəbiyyat məsələləri: Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin… –

dövlətinin hamisi”. Bakı-2018. 104 səh. Dərs vəsaiti.

11. “Heydər Əliyev və ədəbiyyat məsələləri: Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin… –

dövlətinin hamisi”. Dərs vəsaiti. “LAMBERT Akademic Publishing” nəşriyyatı – 2018, 92

səh.; İSBN-13: 978-613-9-88091-1 və İSBN-10: 613-98800912.

12. “Ömrüm bir yaşıl yarpaq, rəngləri mənimkidi. (hekayə,

povest, kino-ssenari, şeir)”. İKSAD yayın evi – 2019, 463 səh.

13. Zaur Ustacın uşaq dünyası. Bakı-2021, 58 səh. Elmi məqalələr.

14. Azərbaycan mətbuatı tarixi. Z.Xəlil, P.Soltanqızı,A.Z.İsgəndərov.

Bakı-“Elm və təhsil”- 2021, 132 səh. Monoqrafiya.

15. Bu mənəm – Ayətxan Ziyad. Bakı-2021. 400 səh.

16. Zahid Xəlilin poetik obrazları ədəbi tənqid müstəvisində. 200 səh. Monoqrafiya.

17. Elmi mübahisələr: mülahizələr, qənaətlər.

Nəşrə hazır daha 9 kitabı vəsait çatışmazlığına görə uzun illərdir işıq üzünə həsrət qalıb.

Ayətxan Ziyad İsgəndərov bu gün də sutkanın 16-18 saatını yorulub-usanmaq bilməyən enerji ilə qələmə sarılıdır. Bu, şablon, söz xatirinə deyilən söz deyil, söylənilənləri fakt olaraq Ayətxan Ziyadı tanıyıb-bilənlərin hamısı görür, bilir.

Bütün bu əzmkarlıq, qələmə fəda edilmiş 53 il qarşılığında imkanlarımız daxilində Ayətxan müəllimin fədakarlığını qiymətləndirməyə çalışmışıq. Belə ki, tərəfimizdən elmi araşdırmaçılıq fəaliyyətinə görə “Vintsas”, 53 illik ədəbi-bədii yaradıcılığı nəzərə alınmaqla “Bayram Bayramov” mükafatlarına layiq görülmüşdür. Yuxarıda yazımın “Qısa arayış” bölümündə qeyd olunduğu kimi, Ayətxan müəllimin doğum günü 15 oktyabrda olacaq qarşıda qosqoca iki ay var bu münasibətlə imkanlı şəxsləri nəşrə hazır kitablarının çapşna dəstək olmağa, əlaqədar təşkilat və qrumları isə onun qələmə, yazıya xərclədiyi günlərin xoş xatirəsi ola biləcək əlamətdar işlər görməyə çağırıram. Söna qədər həmsöhbət olduğunuza görə təşəkkür edir və söhbətimi artıq çoxdan Haqqın dərgahına varmış digər dəyərli ziyalımız Cabir Novruzun ibrətamiz misraları ilə bitirmək istəyirəm:

Sağlığında qiymət verin insanlara,

Yaxşılara sağ olanda yaxşı deyin,

Sağlığında yaman deyin yamanlara…

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

MƏLUMATI HAZIRLADI: TUNCAY ŞƏHRİLİ

ZAHİD SARITORPAĞfIN YAZILARI

AKİF ABBASOVUN YAZILARI

VAQİF SULTANLININ YAZILARI

ZAUR USTACIN YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

İLHAM QAZAXLI, QƏLƏMDAR-3, www.USTAC.az, ZAUR USTAC

ZAUR USTAC – ŞAİR HAQQINDA.

İyun 5, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ YEDDİNCİ YAZI

İLHAM QAZAXLI ÜMUMBƏŞƏRİ ŞAİRDİR
Salam olsun, çox dəyərli oxucum. Uca Yaradana dünyadakı kəlmələrin sayı qədər şükürlər olsun ki, yenidən sizlərlə görüşmək nəsibimiz oldu.
Qəzənfər, sözündən təzə söz doğur,
Şərdən yalan doğur, haqdan düz doğur.
Hər yerdə analar oğlan, qız doğur,
Qazaxda analar şair doğurlar!
Qəzənfər Məsimoğlundan gətirdiyim bu gözəl misralarla söhbətimizə giriş vermək istəyirəm. Bəli, Əliağa Şıxlinskini, Səməd Vurğunu dünyaya bəxş edən şıxlılar, şahsevənlər, ustaclılar, aşıqlılar yurdu Qazax elində müasirimiz olan İlham Qazaxlı kimi daha bir mükəmməl şəxsiyyət, ümumbəşəri şair, “haqq aşığı” doğulub, boya-başa çatmışdır. Azərbaycanın ali təhsil ocaqlarından birində dəqiq elmlər üzrə təhsil alsa da insanlığa sözlə xidmət etməyi qarşısına məqsəd qoymuş və hal-hazırda bu vəzifənin öhdəsindən layiqincə gəlməkdədir.
Bu məsələyə bir neçə yazımda və yeri gəldikcə müxtəlif tədbirlədə baş tutan söhbətlərimdə toxunmuşam. Burada da Vahid Əzizin adını çəkməklə bir daha xatırlatmaq istəyirəm ki, dəqiq elmlər sahəsində təhsil almış şəxslərin ədəbi fəaliyyəti həmişə orijinallığı ilə seçilir. İlham Qazaxlı da belə xüsusi istedad sahiblərindən biridir.
Qələmlə və ya qələmsiz yazmasından asılı olmayaraq istənilən məsələyə ədalətli və obyektiv mövqeyi ilə seçilən dəyərli söz adamı Rəşad Məcidin şairin 50 illik yubileyi ilə bağlı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” adlı zalında keçirilən tədbir zamanı dediyi: “İlham Qazaxlı şəxsiyyəti və yaradıcılığı bir-birini tamamlayan şairdir…” – fikri üzərindən söhbətimi davam etdirərək bildirmək istəyirəm ki, doğulduğu aydan tutmuş, böyüyüb boya-başa çatdığı elə qədər həyatındakı bütün mövcud amillər məhz bu cür bitkin, kamil şəxsiyyət, cəmiyyət üçün faydalı insan yetişdirməli idi. Böyük əminliklə vurğulamaq istəyirəm ki, İlham Qazaxlının başqa yolu olmayıb. İlham Qazaxlı, ya da İlham Qazaxlı! O istənilən bir sahədə məşğul olsaydı eyni uğuru yenə təkrarlayacaqdı. Şair haqqında belə ümumi sözlərlə qısa məlumat verdikdən sonra onun real həyat və fəaliyyəti haqqında kiçik bir arayış təqdim etməyə ehtiyac duydum.
QISA ARAYIŞ: İlham Qazaxlı 13 may 1973-cü ildə Qazax rayonun Dağ Kəsəmən kəndində anadan olub. İlk təhsilini doğma kəndində aldıqdan sonra 1995-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Tətbiqi riyaziyyat və İnformatika fakültəsini bitirib. Şeirləri müxtəlif mətbu orqanlarda müntəzəm olaraq dərc olunur. AYB və AJB üzvü olan şairin ədəbi yaradıcılıq fəaliyyəti “Qızıl Qələm” və “Ziyadar” kimi nüfuzlu mükafatlarla qiymətləndirilib. Əlinə qələm aldığı ilk günlərdən etibarən bu günədək fasiləsiz və stabil fəaliyyət göstərən İlham Qazaxlı 50 illik yubileyi ərəfəsində “Zəfər sevinci” adlı növbəti kitabı ilə oxucularını sevindirib.
Söhbətimizin bu yerində Qəzənfər Məsimoğlunun – “Hər yerdə analar oğlan, qız doğur, Qazaxda analar şair doğurlar!” – misralarını təkrarən misal gətirərək qeyd etmək istəyirəm ki, Qazax kimi sazın, sözün xüsusi çəkisi, qədir-qiyməti olan eldə mən şairəm demək, hələ üstəlik “Qazaxlı” təxəllüsü götürmək özü bir şücaət, böyük məsuliyyət deməkdir. Mənim üçün ümumbəşəri şair olan İlham Qazaxlı bəlkə də yaradıcılığının ilk illərində “Qazax” adına söykənərək, – “dünyaya mən də varam, mən şairlər yurdu Qazaxdanam” – demək istəyirdisə, artıq çoxdan öz sözü ilə doğma Qazağını dünyaya tanıdır.

Şeirlərinin birində (İlham Qazaxlı. “Zəfər sevinci”. Bakı, “Elm və təhsil”, 2023, 304 səh. s.191.) :
Dayansın hücumu şərin bəşərə,
Kökündən yamanlıq, pislik laxlasın!
Çəkməsin insanı iblis məhşərə,
Zalımın zülmündən Allah saxlasın!
– deyən şair sözün əsl mənasında böyük amallar uğrunda çarpışdığını bir daha gözlər önünə sərir. Düz 50 il əvvəl Qazağın bəlkə də insanlar üçün ucqar, Ulu Tanrıya isə bir basamak daha yaxın olan Dağ Kəsəmən kəndində pərvəriş tapmış bir fidanın bu gün filizlənərək “min budaq” olması, dünyaya sözünü çatdırması, bir elin hüdudlarını aşaraq, cahana ününü yetirməsi, ümumbəşəri ideyalar carçısına çevrilməsi təqdirəlayiq haldır.

Yaxud başqa bir şeirdə (İlham Qazaxlı. “Zəfər sevinci”. Bakı, “Elm və təhsil”, 2023, 304 səh. s.107.) :
Suriya! Ey, köksü yanan məmləkət!
Çəkilmir üstündən bir an fəlakət.
Hər doğan sabahın qaranlıq saçır,
Müqəddəs amallar səndən gen qaçır. …
Bu misralar qeyri-ixtiyari böyük Səməd Vurğunun “Zəncinin arzuları” əsərini yadıma saldı. Özü param-parça olmuş bir məmləkətin sakini olan , bütün gəncliyini Qarbağ kimi dərd-bəla ilə mücadiləyə həsr etmiş şairin ümumbəşəri mövqeyi məhz belə olmalıdır.
Bu qəbildən olan misalları sadalamaqla yazını daha da uzatmaq olardı. Ancaq “arifə bir işarə bəs eylər” misalına istinad edərək, sizi yormaq istəmirəm. Sonda onu qeyd etmək istəyirəm ki, mənsub olduğu ədəbi nəslin nümayəndələri arasında İlham Qazaxlı bütün məziyyətləri ilə seçilən qələm adamıdır. O sözün əsl mənasında bütün xırdalıqları fövqündə dayanan haqq aşığı (sazı olmasa da), ümumbəşəri şairdir. Bütün uğurlarından dolayı onu təbrik edir, yeni-yeni yaradıcılıq nailiyyətləri arzulayıram. Uğurlarınız bol olsun, İlham Qazaxlı! Yolunuz açıq olsun…
Sona qədər həmsöhbət olduğunuz üçün təşəkkürümü bildirir, Uca Yaradandan hamınıza uzun ömür, cansağlığı, ailə səadəti arzu edirəm. Yeni-yeni görüşlərədək. Var olasınız. Uğurlarınız bol olsun.
03.06.2023. Bakı.

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

TƏRANƏ MƏMMƏDİN YAZILARI

MÜSABİQƏ ELAN OLUNDU

PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ

PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”

PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI

> > > > MÜTLƏQ OXUYUNN !!!

TƏRANƏ MƏMMƏDİN KİTABI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

DOĞUM GÜNLƏRİ, QƏLƏMDAR-3, TƏRANƏ MƏMMƏD, ZAUR USTAC

TƏRANƏ MƏMMƏDİN “SİRR”İ

İyun 1, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ DÖRDÜNCÜ YAZI

ƏDƏBİYYATIMIZIN BAŞ QƏHRƏMAN PROBLEMİ
(Təranə Məmməd sirri “Sirr” ilə çözdü)
Salam olsun, çox dəyərli oxucum. Uca Yaradana dünyadakı kəlmələrin sayı qədər şükürlər olsun ki, yenidən sizlərlə görüşmək nəsibimiz oldu.
Öncə onu qeyd etmək istəyirəm ki, bu mənim Təranə Məmməd yaradıcılığına ikinci müraciətimdir. İlk dəfə səhv etmirəmsə 2018-ci ildə Təranə Məmmədin “Tor” kitabı, bu kitabdakı eyni adlı povesti və digər fərqli problemlərdən bəhs edən oxşar motivli hekayələri ilə tanış olduqdan sonra həmin yazını yazmağı özümə borc bilmişdim. Yazıdakı bəzi fikirlərə görə yaxın və uzaq çevələrdən bəlkə də haqlı sayıla biləcək iradlar da almışdım. Bu gün də eyni səbəbdən bu yazını yazmağı özümə borc bildim. Mətləbə keçməzdən əvvəl onu qeyd etmək istəyirəm ki, həm “Tor”u, həm də “Sirr”i bir nəfəsə oxumuşam. Ümumiyyətlə Təranə xanımın qələmindən çıxmış mətnləri həcmindən asılı olmayaraq bir nəfəsə oxumamaq mümkün deyil.

Qəhrəmanımızın konkret mətn nümunəsinə keçməzdən əvvəl söhbətimizin daha anlaşıqlı olması, yəni mənim qeydlərimi əsaslandıracağına və sizin mətləbə daha yaxın olmanızı təmin edəcəyinə inandığım üçün kiçicik bir ümumi məlumatlandırmaya ehtiyac duydum.
QISA ARAYIŞ: Təranə Məmməd (Əliyeva Təranə Məmməd qızı) 1 iyun 1956-cı ildə anadan olub. Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsini bitirib. 1981-1990-cı illərdə Azərbaycan Dillər Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən kurslarda və eyni zamanda Bakı Dövlət Universitetində ərəb dilini tədris edib. Bir müddət Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Mətbuatda Dövlət Sirlərini Mühafizə edən Baş İdarədə redaktor işləyib. Sonralar isə Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində məsul vəzifədə çalışıb. Hal-hazırda ehtiyatda olan Polkovnik-leytenantdır. “Payızda bahar”, “Gözlərdən öpüb ayrılın”, “Etiraf, Priznanie”, “Tor” adlı şeir və nəsr kitablarının müəllifidir. Haqqında söhbət açacağımız “Sirr” kitabı müəllifin oxucuları ilə növbəti görüşüdür.
Təranə xanımın əsərlərin dili, quruluşu və mövzu aktuallığı, əhəmiyyəti baxımından birinci yazımdakı fikrimdə qalıram. “Həcmindən asılı olmayaraq onun qələmə aldığı mətnlər olduqca yığcam, sanki, gözəgörünməz bir struktur sxem üzərinə yığılmış ayrı-ayrı, biri digərinə vəhdət üçün mütləq möhtac olan pazl hissəcikləri toplusu kimidir. Qısa və konkretdir.” Bu baxımdan, “Sirr” romanı müəllifin digər əsərlərindən elə də fərqlənmir. “Təranə xanım adi görünən bir məişət problemi üzərinə qurulmuş təhkiyəni ani bir xatırlama və ya sualla illər öncə baş vermiş əhəmiyyətli hadisənin üzərinə yönəldib, bu mühüm məsələ barəsində bir-iki cümlə ilə oxucuya elə müfəssəl məlumat yüklü informasıya ötürür ki, bu sadəcə qibtə ediləcək hal, onun illərin gərgin əməyinə söykənən, hər ötən saniyənin olduqca qiymətli olduğu, sözün anında fiksasiya etmək bacarığının mühüm olub, həyati əhəmiyyət kəsb etdiyi fəaliyyətindən, iş təcrübəsindən qaynaqlanır. Uzun illər əmək fəaliyyəti nəticəsində qazandığı sistemlilik, yığcamlılıq, dəqiqlik, bütövlük kimi xarakter xüsusiyyətləri hər sözdən, hər cümlədən, hər bir fikirdən boylanır və görünür.
Yazdıqlarının demək olar ki, hamısı həmən-həmən aktual mövzuları əhatə edir. Söhbətin, hekayətin zaman və məkan olaraq hardan başlayıb, harada bitməsindən, məzmunundan asılı olmayaraq hal-hazırda bir vətəndaş kimi hər birimizi narahat edən, … gənclərin və gənc ailələrin problemləri, ölkəmizdə baş verən dəyişikliklər, fasiləsiz inkişaf, quruculuq işləri və başqa digər mühüm əhəmiyyətli hadisələr onun yazdıqlarının əsasını, canını, ruhunu, şah damarını təşkil edir.
Elə yuxarıda sadaladıqlarımız keyfiyyətlər Təranə Məmməd yaradıcılığının zənginliyini, rəngarəngliyini, əhəmiyyətini gözlər önünə sərməyə kifayət edir. Ancaq bunlar hələ hamısı deyil… Həcmindən asılı olmayaraq, Təranə xanımın yazdıqları əhatəliliyi baxımından da çox seçilir. Hər bir bədii səhnənin təsviri, obrazın canlandırılması zamanı xüsusi bir musiqi duyumu, rəssam peşəkarlığı sezilir onun yaratdıqlarında… …Təranə xanımın yaratdığı obrazların prototipləri Şəhidlər Xiyabanında uyuyan şəhidlərimizdən tutmuş, hal-hazırda bizimlə birlikdə gündəlik yaşam mücadiləsi verən müxtəlif zümrələrə aid uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər, yaşlılar, xəyalları yarım qalmış övladlar, dünyaları yıxılmış valideynlər, tələbələr, fəhlələr, iş adamları, qazilərimiz, torpaq-yurd həsrəti ilə yaşayan qaçqın-köçkünlərimiz kimi müasirlərimizdir.
“Yazarlar və yazılar” məqaləsindəki yazarların bütün dövrlərdə aktual olan iki sevimli mövzusu var, – “müharibə və məhəbbət” fikrinə qayıdaraq qeyd etmək istəyirəm ki, Təranə Məmməd bu iki mövzunu çox ustalıqla birləşdirib, söz israfçılığına yol vermədən hər güllənin həyati əhəmiyyət kəsb etdiyi xüsusi əməliyyatda olan kəşfiyyatçı əsgər dəqiqliyi ilə bütün məsələlərin öhdəsindən böyük məharətlə gələrək, misilsiz, xüsusi ilə gələcək nəsillər üçün, eyni zamanda müasirlərimiz olub, ancaq dünyadan xəbərsiz yaşayanlar üçün gözəl nümunələr yaradır. Bizə qalan onları əldə edib oxumaqdır.” (Z.U)

Fikrimizi konkret olaraq “Sirr”in üzərində cəmləməyə çalışaq. Bu məsələdə aşağıdakı iki suala aydınlıq gətirmək bizə kömək olacaq: 1) “Sirr”in sirri nədədir? 2) Bu yazının müəllifi –bəndəniz- Zaur Ustacın iddia etdiyi çözülmüş “sirr” nədən ibarətdir?

“Sirr”in sirri nədədir?

Düzü, tam səmimi olaraq etiraf etmək istəyirəm ki, kitabla tanış olduğum ilk andaca yığcamlığı məni qne etsə də adının “Sirr” olması fikirlərimi dolaşdırmışdı. Hətta onu qeyd edim ki, əgər Təranə xanımın yaradıcılığına bələd olmasaydım, adına görə belə gözəl və vacib bir kitabı hələ oxumamış da ola bilərdim. “Sirr” adı ani olaraq xəyallarımı eyni adlı digər əcnəbi müəllif tərəfindən qələmə alınmış motivasiya kitabının yanına aparmış, anındaca Təranə Məmmədin belə bir ucuz reklama ehtiyacı olmadığını düşünərək, ön sözə vaxt itirmədən bir başa Elçinin qardaşı Elvinin əsgərliyə getdiyi yerdən oxumağa başladım. Ayna və onun anası İradə xanımla tanış olan kimi romanı başdan başlamağa məcbur oldum və bir nəfəsə başladığım yerə qədər oxuyub, oradan davam edəsi oldum. Demək olar ki, bir gün, gün yarıma başqa heç bir işlə məşğul olmadan təbii ehtiyaclar gərəyi qısa fasilələr verməklə kitabı oxuyub bitirdim. Bir xeyli müddətdən sonra kitabı ikinci dəfə qeydlər edə-edə oxudum. Kitab birinci yığcamlıq baxımından müasir oxucunun tələblərini ödəyir. Məncə bundan yığcam yazmaq mümkün deyildi. Çünki, diqqətli oxucu özü də romanın sonunda müəllifin daha çox qısaltmalara getdiyinin şahidi olacaq. Qalan bütün məsələr barədə yuxarıda Təranə xanımın ümumi yaradıcılığına xas olan dilin sadəliyi, izahların konkretliyi, yığcamlıq, əhatəlilik hamısı “Sirr”ə də aiddir. Ənənəvi müharibə və məhəbbət mövzusunun iç-içə yürüdüyü əsərdə digər bizi əhatə edən bütün məişət problemləri gözümüzün önündə canlanır, həmən-həmən real həyatda rastlaşdığımız problemlərin çoxunu romanın qəhrəmanları ilə birgə yaşayırıq. Müəllif çox böyük ustalıqla bir problemi yaradır, inkişaf etdirib açır və gözlənilmədən yeni bir problemin içərisində gizlədərək hadisləri ilk cümlələrdən sonda Rəna xanımın “Karvansaray”dakı Elçinlə görüşdə işlətdiyi: – “Ayna sağdır, Elçin.” – xitabına
qədər öləziməyə, oxucunun diqqətinin dağılmasına imkan vermir. Məncə “Sirr”in siri məhz elə bu amildədir.

“Sirr”in çözdüyü “sirr” nədən ibarətdir?

Məncə yazarlar, tənqidçilər, müxtəlif mövzulu bədii əsərləri səhnələşdirən mütəxəssislər, sənətşünaslar, ədəbiyyatsevərlər və diqqətli tamaşaçılar mənim bu fikrimlə razılaşarlar ki, müəyyən məqamlarda müxtəlif müəlliflərin olduqca fərqli variantlarda qələmə almış olduğu “Yusif və Züleyxa” istisna olmaqla “Leyli və Məcnun”dan üzü bəri “Rəşid bəy və Səadət xanım”, “Əli və Nino” və digər saysız-hesabsız klassik və müasir bədii yaradıcılıq nümunələri ədəbiyyatımızda əsərin baş qəhrəmanı (qəhrəmanları) problemini həll edə bilməmişdir. Bəlkə də bu problemin öz həllini tapmaması müxtəlif janr və cərəyanların ortaya çıxmasına səbəbiyyət vermişdir. Məsələn uğurlu finalı həll etmək mümkün olmadıqda “faciə”, hadisələrin bitmədiyi göz qabağanda ola-ola gediləsi düzgün yolu tapa bilmədikdə isə “post-insan” kimi absurd variantlar ərsəyə gəlmişdir və kimin necə qəbul etməyindən asılı olmayaraq bu reallıqlar mövcuddur. Təranə Məmməd məncə özü də bilmədən (çünki bu barədə ondan şəxsən soruşduqda belə bir iddiasının olmadığını söyləmişdir) yaxud da bilərəkdən, düşünülmüş şəkildə hadisələri müxtəlif kombinasiyalarla inkişaf etdirərək uzun və keşməkeşli yollardan keçirərək əsərin baş qəhrəmanlarını xoşbəxt sonluğa gətirib çıxardır. Bu uğurlu final elə böyük ustalıqla öz həllini tapıb ki, məsələ sadəcə xoşbəxt sonluqla bitmir, o sonsuzluğa doğru yol alır. Sanki, qəhrəmanlar ölməzlik qazanırlar. Həyat sonsuza qədər davam edəcək. Bütün problemlər həll olunub. Sevgi qalib gəlib. Amansız müharibə və münaqişələr usta bir siyasətlə tarix səhnəsindən silinib.

Təranə xanım bu əsəri yazanda qarşısına hansı məqsədi qoyubsa, ən doğrusunu özü bilir. Ancaq mən böyük əminliklə onu deyə bilərəm ki, “Sirr”in var olması artıq bir çox sirləri yox etdi. “Sirr” diqqətli qələm adamları üçün yeni üfiqlər, oxucular üçün isə maraqlı sevgi dastanıdır. Təranə xanım hər iki vəzifənin öhdəsindən layiqincə gələ bilmişdir. O, öz yaradıcılığı barədə sualları cavablandıranda nə qədər təvəzökar omasından asılı olmayaraq, ortada olan real vəziyyət, ədəbiyyat hadisəsi və həqiqi nümunələr var. Bu münasibətlə onu təbrik edir yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirik. Xeyirli-uğurlu olsun, Təranə xanım. Yolunuz açıq olsun…
Sona qədər həmsöhbət olduğunuz üçün təşəkkürümü bildirir, Uca Yaradandan hamınıza uzun ömür, cansağlığı, ailə səadəti arzu edirəm. Yeni-yeni görüşlərədək. Var olasız. Uğurlarınız bol olsun.

10.11.2022. Bakı.

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

ZAUR USTACIN YAZILARI

TƏRANƏ MƏMMƏDİN YAZILARI

MÜSABİQƏ ELAN OLUNDU

PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ

PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”

PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI

> > > > MÜTLƏQ OXUYUNN !!!

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

QƏLƏMDAR-3, www.USTAC.az

75-İN MÜBARƏK, RAMİZ İSMAYIL!

Fevral 1, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

ƏLLİ ALTINCI YAZI

75-İN MÜBARƏK, RAMİZ İSMAYIL!

(Ramiz İsmayılın həyat və yaradıcılığı barədə)

Salam olsun, çox dəyərli oxucum! Bu dəfə söhbətimizin mövzusu Ramiz İsmayılın keşməkeşli həyatı, zəngin və rəngarəng yaradıcılığı barədə olacaq.

Ramiz İsmayıl – İsmayılov Ramiz Məmməd oğlu 1 fevral 1948 – ci ildə Gədəbəy rayonun Kiçik Qaramurad kəndində anandan olub. 1954 – ci ildə həmin kənddə I sinifə daxil olub, 1965 – cil ildə XI sinfi bitirib. Orta məktəbdə oxuduğu illərdə jurnalistikaya böyük maraq göstərib. İlk mətbu yazısı 1962 – ci ildə Gədəbəyə çıxan “Tərəqqi” qəzetində çap olunub. İlk şeiri də məhz həmin qəzetdə yayımlanıb. Sonralar Şəmkirdə çıxan “Ulduz” qəzetində müxtəlif mövzularda məqalələri müntəzəm olaraq dərc edilmişdir. Müxbirliklə fəal məşğul olsa da tale onu tamam başqa sahəyə “yönəldib”. Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutuna qəbul olunub və “Mühəndis-mexanik” ixtisasına yiyələnib.

Ramiz İsmayılın sonraki həyatı Mingəçevirlə bağlıdır. Yetmişinci illərin əvvəlində “Mingəçevir yol maşınları” zavodunda işə düzəlib. Bu şəhərdə müxtəlif müəssidələrdə öz ixtisası üzrə işləyib, şəhərin ictimai həyatında fəal iştirak edib, partiya və həmkarlar təşkilatlarından çalışıb. Şəhərdə çıxan “Mingəçevir işıqları” və “Oqni Minqeçaura” qəzetlərinin, Mingəçevir yerli radio verlişləri redaksiyasının fəal ictimai müxbiri olub. Dövrün tələblərinə uyğun olaraq qəzetlərdə, radioda istehsalat qabaqcıllarından, ayrı-ayrı peşə sahiblərindən məqalələr və oçerklər yazmışdır. “Mingəçevir işıqları” qəzeti ilə fəal əməkdaşlıq edən Ramiz İsmayıl redaksiyanın nəzərində fəaliyyət göstərən “Kür” Ədəbi məclisində yaxından iştirak etməklə məclis üzvlərinin şerilərinə, redaksiyaya daxil olan ədəbi nümunələrə dəyərli fikirlərinin bildirmiş və yazılar haqqında resenziyalarla çıxış etmişdir.

Şairin ömür yoluna bu qısa “səyahətdən” sonra onun yaradıcılığına diqqətinizi yönəlmək istəyirəm. Ramiz İsmayılın ilk kitabı 2000-ci ildə nəşr olunub. “Payızda xatırla məni” adlanan kitabda 100-ə yaxın şeir toplanmışdı. Bu kitab Ramiz İsmayılın yaradıcılığını tam əhatə etməsə də hər halda müəllifin ilk kitabı, ilk sevinci idi. Otuz ildən çox yaradıcılıqla məşğul olan bir şairin ilk kitabının belə gec nəşr olunmasının məlum səbəbləri var: maddi cəhət və…

Kitabının nəşrinə qədər Ramiz İsmayılın bir çox rayon qəzetlərində şeirləri, oçerkləri, hekayələri, tərcümələri çap olunub. “Azərbaycan qadını”, “Kirpi”, “Muxbir”, “Mingəçevir leysanı”(indi “Bənövşə”), “Ovqat”, “Yazarlar”, nəhayət, “Xəzan” jurnalı. Bu jurnal haqqında xüsusilə ətraflı söhbət açmağa dəyər. Beş ildən çoxdur ki, “Xəzan”nın baş redaktoru, həm də təsisçi Əli bəy Azəri ilə sıx əməkdaşlıq Ramiz İsmayılın fəaliyyətində xüsusi yer tutur. “Ədalət” qəzetində çoxlu sayda şeirləri, publisistik yazıları və bir neçə hekayəsi dərc olunub. İndi Ramiz İsmayılın üç almanaxda, iki antologiyada şeirləri, iki almanaxda hekayələri, bir almanaxda isə sənədli povesti dərc olunmuşdur. Qeyd etmək yerinə düşər ki, şairin elə bu qədər, bəlkə də daha çox qələm məhsulları əlyazma şəklində çapını gözləyir.

“Payızda xatırla məni” kitabından sonra Ramiz İsmayıl “Gözü yolda qalan var” sənədli povestini çap etdirmişdir. Bu povest birinci Qarabağ müharibəsi dövründə Xramorddakı Qriqorian kilsəsində bir həftəyə yaxın erməni “boevikləri” ilə təkbaşına vuruşan Natiq Səlim oğlu Qasımovun döyüş yolundan və həyatından bəhs edir. Bu povest haqqında kitabın redaktoru – uzun illər “Mingəçevir işıqları” və “Azərbaycan işıqları” qəzetində işləmiş Yusif Ələkbərov layiqli “Ön söz” yazmışdır. Tanınmış qələm sahibi Pərvanə Bayramqızı isə geniş təhlilli məqalə ilə povest haqqında yüksək fikirlər söyləmişdir. Məqalə “Ədalət” qəzetində çap olunmuşdur. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, “Gözü yolda qalan var” povesti “Xəzan” jurnalında ardıcıl olaraq beş nömrədə, eyni zamanda Əlibəy Azərin tərtib etdiyi “Povestlər toplusunda” dərc olunmuşdur.

Povestin kitab halında çapı isə Mingəçevir Poliqrafiya müəssisəsində həyata keçirilmiş və təmannasız olaraq oxuculara, kitabxanalara paylanmışdır.

Natiq Qasımovun qəhrəmanlığı barədə bir neçə qısa metrajlı film çəkilmiş, xarici jurnalistlər və kinomotoqrafçılar onun qəhrəmanlığını işıqlandırmışlar. Natiq haqqında bir çox yazılar dərc olunmuşdur. Lakin ən samballı və əhtəli əsər Ramiz İsmayılın “Gözü yolda qalan var” povestidir. Müəllif özü bu əsərini “Sənədli povest” adlandırmışdır. Lakin əsərin roman həcmli olduğunu cəsarətlə qeyd edə bilərik. Təəsüf ki, gənclərin hərbi vətənpərvərlik ruhunda böyüməsi üçün mühüm rol oynaya biləcək bu əsəri müəllif təkrar çap üçün bir neçə yerə, o cümlədən Yazıçılar birliyinə müraciət etsə də istəyinə nail ola bilməyib. Qeyrətli Azərbaycan oğlunu Vətən yolunda rəşadətli döyüş yolu haqqında yazılan bu dəyərli əsəri təkrar çap etdirmək üçün qeyrətli də sponsora ehtiyac var.

Ramiz İsmayılın “Gədəbəyim, şan-şöhrətim” şeirlər kitabı doğulub boya-başa çatdığı el-obasına, yurd-yuvasına dərin məhəbbətinin məhsuludur. Kitabın titul vərəqində şairin bircə bənddən ibarət şeiri verilmişdir.

“Arxamca göz yaşı tökməyin,dağlar,

Sizdən ayrılana göz yaşı düşmür!

Nə bir qarış torpaq, nə bir damcı su,

Nə bir əl boyda başdaşı düşmür!”

Elə bircə bu bir bəndlik şeirdə müəllifin duyğularının nə qədər səmimi olduğuna inanmamaq mümkün deyil.

“Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabının redaktoru və “Ön söz” müəllifi, fəlsəfə elmləri namizədi, dosent Rabil Novruzov Ramiz İsmayılın şeirləri barədə ürək sözlərini belə ifadə etmişdir:

“Doğma yurduna vurğunluq – bu şeirlərin əsas leytmotividir. Misradan-misraya, bənddən-bəndə, şeirdən-şeirə keçdikcə hiss edirsən ki, “Qara muradın Ramiz adlı balası” bütün gədəbəy torpağını qarış-qarış gəzib, onun hər guşəsinə incədən-incəyə bələddən. Ancaq bu azdır: o qarış-qarış gəzdiyi bu yerlərin vurğundur və bu vurğunluq onun … ehtiraza gətirir, qəlbində şeriə, musiqiyə çevrilir. Şair bu torpağı dərdlərə dərman bilir, qədrini bilənlər üçün, duyanlar üçün cənnət sanır. Ana Yurdum mənzələrinizi təbiətik özünün toxuduğu xalıya-xalçaya bənzədir. Bu yerlərin hər qarışının, daşının şeir olduğu təbiətin özünün insanı şairə çevirdiyini azır. Mənə elə gəlir ki, Gədəbəyi görməyənlər də bu şeirləri oxuyandan sonra onun təbiətinə, torpağına vurulurlar bu yerləri gəzib görmək istəyər.”

Göründüyü kimi hörmətli filosofumuz Rabil Novruzov Ramiz İsmayıl yaradıcılığına yaxından bələd olmuş, şeirlərə diqqətlə yanaşmış, təəsüratlarını səmimiyyətlə bölüşmüşdür.

Rabil müəllim yazır: “Bu şeirlər sadəcə şeir deyil, həm də Gədəbəyin etnoqrafiyasıdır. Onlardan bu yurdun insanlarının ruhu, təbiəti, xasiyyəti, zövqü, həyata baxışı, adət-ənənəsi,həyat tərzi barədə soraq alırsan.”

Açığını deyim ki, təbiət vurğunu olaraq mən də Rabil Novruzovun bu bənzətmələrindən, səmimi etirafından zövq aldım.

Ramiz İsmayılın “Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabında ən müxtəlif mövzularda yazılmış şeirlərə rast gəlmək mümkündür. Həm də bu şeirlərdə dilimizin şəhdi-şəkəri, dadı-duzu, məzəsi, şirinliyi var. Gədəbəylilər sazı-sözü, təbiəti sevən insanlardır. Ramiz İsmayıl əbəs yerə demir:

“Nə var bu yerlətdə şair olmağa

Hər qarış torpağı, daşı şeirdir”.

Şair vətən sevgisini, doğma yurda, torpağa məhəbbətini belə təsvir edir:

Vətən torpağında kiçik daş olam

Tapıb zirvələrdə qoyalar məni.

Qartal kimi qanad çalam səmada

Qıy vuram, dinləyə qayalar məni.

… Ramizəm, tanrıdan budur muradım:

Daim təmiz olsun bir quru adım,

Qismət ola doğma Qaramuradın

Zümrüd sularında yuyalar məni!

Ramiz İsmayıl “Çobanla deyişmə” şeirində çox ibrətamiz bir mövzuya toxunub. Şifahi ədəbiyyatımızda çoban obrazı çox işlənib. Bir çoxlarının ironiya ilə çobanlar haqqında fikirləşdiklərinin əksinə olaraq çox vaxt çobanların müdrikliyi, ağılı və düşüncəsi barədə ümumilikdə xalqın rəyi çox maraqlıdır. Ən çətin şəraitdə məhz çobanlar çıxış yolu göstərmişlər. Bu baxımdan Ramiz İsmayılın da maraqlı yanaşması var. O, yazır:

Çoban qardaş, gəl dəyişək sən Allah

Qələm sənin olsun, çomaq ver mənə!

Gəl sənə təp-təzə panama verim

Qoyun dərisindən papaq ver mənə!

Beləliklə, şair çobana kəndi atıb şəhərə köçməyi, telinə “jele” sürtməyi, maqnitofonda roka-popa qulaq asmağı, “yevrotəmirli” evdə yaşamağı, dəmir qapılı, qəndilli mənzili hisli-çıraqlı komaya dəyişməyi təklif edir. Çoban görün nə cavab verir:

Çoban gülümsəyib dedi: – a şair,

Ya çoban ol, ya alim ol, ya şair,

Hərə öz yurdunda xoşbəxt yaşayır

Dumanlı çiskinli yaylaq ver mənə!

Çobanın bir bəndlik cavabı onun elinə-obasına, yurd-yuvasına məhəbbətini çox konkret ifadə etmişdir.

“Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabında hər cür zövqə malik oxucular üçün poeziya nümunələri kifayət qədərdir.

Ramiz İsmayılın “Görülən çox işim qalıb” kitabı haqqında da bir neçə kəlmə demək istəyirəm. Bir bəndlik bu şeirə nəzər salaq:

Bir millətin üç vətəni

Qərqindən Allah saxlasın

Cənubi, Qərbi, Şimalı (Azərbaycan)

Şərqindən Allah saxlasın!

Bir milləti çoxvətənli, çoxdövlətli bir milləti rəmzi olaraq Cənuba, Qərbə, Şimala, silsilə ardıcıllığı ilə Şərqə ayırmaqda güclülərin məqsədi nədir? Dünəninin, bu gününün və gələcəyinin prizmasından dünyaya baxmağı bacarmayan sənətkara beynəlmiləlçi damğası vurub, onun sənətini bayraq eləməklə o sənətkarı uzunömürlü etmək olmaz. Dünyaya meydan oxuyan, yerlə göylə əlləşən olsan belə sonda ömür-günün öləziyən çağında kökünə, yurd-yuvana bağlı xatirələr çəkəcək səni:

Dəryaz alıb biçənəyi biçdiyim,

Daş üstündən yağış suyu içdiyim,

Sel gələndə coşan çayı keçdiyim,

O günləri xatırlayıb kövrəldim!

Ramiz İsmayılın vətən sevgisi haqqında nə qədər desən danışmaq olar. Mən burda şairin uzaqgörənliyindən bir sitat gətirmək istəyirəm.

Nə boyun əymə yada,

Nə “boyun əti” olma!

Nə məzlum ol, nə yazıq,

Nə aciz, müti olma!

ATƏT-ə ümid olma!

Millətim, qəti olma!

Bu misralar şairiin 2011-ci ildə nəşr olunan kitabındandır. Daha bir bəndə nəzər salaq:

Vətəni daş qorumaz

Hər vətəndaş qoruyar,

Bədəni leş qorumaz

Bədəni baş qoruyar.

Vətən ana-bacıdır

Oğul-qardaş qoruyar.

Necə dəqiq, necə hədəfə tuş.

Bu misralar da “Dünya bizə inanmır” şeirindəndir.

Baş açmıram doğrusu,

Anlamıram nə işdi,-

Dünya bizə inanmır.

“Beynəlmiləl” oxuduq,

Əqidəmiz dəyişdi, –

Dünya bizə inanmır!

Otuz il ATƏT Azərbaycana, Ermənistana “qastrola” gəldi, getdi, hər dəfə yalan vədlər, hər dəfə siyasi oyunbazlıq. Nəticə etibarı ilə əllaməçilik. 44 günlük müharibədə tarixi qələbəmizdən sonra da ermənipərəst qüvvələr yenə də min bir bəhanə ilə sülhə mane olurlar. Qəribəsi budur ki, məğlub ölkəyə bir sülh təklif edirik. Dağıdılmış şəhərlər, kəndlər, mina basdırılmış min hektarlarla ərazilər, daşınmış sərvətlər, talanmış evlər-eşiklər, tarixi abidələr, mədəniyyət ocaqları, islami dəyərlərin məhv edilməsi və başqa vandalizm əlamətləri göz qabağında ola-ola erməni havadarları yenə həqiqqəti etiraf etmək istəmirlər.

“Qaçqın şəhərciyində

Milyon qaçqın yaşayır

Dünya bizə inanmır.”

Ramiz İsmayılın Qarabağ münaqişəsi (əslində müharibə) ilə bağlı çox şeiri vardır. Hamısı barədə müfəssəl danışmağa imkan yoxdur. Ona görə də deyilənlərlə kifayətlənirik.

Əvvəlcədən qeyd etdiyim kimi Ramiz İsmayıl ömrünün qırx ildən çoxunu Mingəçevirdə yaşayıb şəhərin ictimai həyatında özünəməxsus fəaliyyəti olub. Burada ailə qurub, ev-eşik sahibi olub. Bu şəhəri o özünün ikinci vətəni, yurdu hesab edir. Ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq 2012-ci ildə Bakıya köçmüşdür. Təsadüfi deyildir o, şeirlərinin birində yazırdı:

“İki yurdum, iki elim var idi,

Biri Mingəçevir, biri Gədəbəy.”

Bu şeiri yazanda şair artıq Bilgəh qəsəbəsində yaşayırdı. Ramiz İsmayıl Mingəçevirdə yaşadığı illərini ömrünün “qızıl dövrü” adlandırır. Mingəçeviri vəsf eləyən çoxlu şeirləri və “Bozdağın ülkər şəhəri” adlı poeması vardır. Mingəçevirə məhəbbətinin təzahürüdür ki, növbəti kitabını “bir şair ayrılır Mingəçevirdən” adlandırıb.

“Hökmünə qul olub Tanrı əmrinin

Bir şair ayrılır Mingəçevirdən.

Qırx ilini burda qoyub ömrünün

Bir şair ayrılır Mingəçevirdən.”

Bu ayrılıq taledirmi, qismətdirmi ? Məcburiyyətdirmi, alın yazısıdırmı? Hər nədirsə həqiqətdir. Hal-hazırda Ramiz İsmayıl Xırdalan şəhərində məskunlaşıb. Yurddan-yurda köçmək hansı zərurətdən yaranıb?

“Unuda bilmirəm Mingəçeviri,

Orada doğma bir məkanım qalıbdır.

Mənim Məkkəm imiş, Mədinəm imiş,

Qibləm, pirim, din-imanım qalıbdır.”

Bu ayrılıq, bu nisgil Ramizin qəlbini daha da kövrəldir.

“Əziz Mingəçevir, a doğma şəhər

Gəlin halallaşaq mən gedər oldum,

Tutmamış hönkürtü, boğmamış qəhər

Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.”

Ayrılığın kulminasiya nöqtəsinə baxın:

Doğma anam kimi duyanım şəhər,

Dar gündə simsarım, həyanım şəhər

Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.

Ramiz xilaf çıxmaz öz adətinə,

Diz çöküb əyilər ibadətinə

Qayıdıb gələcək ziyarətinə

Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.

Gədəbəydə doğulub boya-başa çatıb, ömrünün ən gözəl çağlarını Mingəçevirdə yaşayıb, qısa müddət Bilgəhdə, indi isə Xırdalanda yaşayan şair hələ də sakitlik tapa bilmir və duyğularını belə izah edir:

Səndən ötrü ürəyimin

Başı göynəyər, köhnə yurd

Gözlərimin qurumayan

Yaşı göynəyər, köhnə yurd.

… Ramizin də ömrü bitər,

Dədi yoxdur bundan betər

Qürbət eldə qəbri itər,

Nəşi göynəyər, köhnə yurd!

Keşməkeşli həyat yolu keçən Ramiz İsmayıl çətinliklər qarşısında sarsılmayıb. Ən ağır günlərində qələmə pənahlanıb, könül duyğularını da, ağrılarını da, sevinclərini də şeirin, poeziyanın qüdrəti ilə ifadə edib. Yaxından tanıdığım, insanlığına, ləyaqətinə, mədəniyyətinə, bir sözlə, bütün insani keyfiyyətlərinə bələd olduğum şairin təvazökarlığını xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Əlli ildən çox yaradıcılıqla məşğul olan, kifayət qədər ədəbi məhsulu olan Ramiz İsmayıl heç vaxt sinəsinə döyüb “şairəm” deyib lovğalanmayıb. Onun otuz hekayəsi və bir povesti “Sonuncu görüş” kitabında çap olunmuşdur. Hələ çap olunmamış onlarla hekayəsi, povestləri, dram əsəri var. Necə deyərlər: Ramiz İsmayıl yetmiş beş ilini mənalı yaşayıb və “papağı günə yandırmayıb”.

Ən əsası isə yazmaq xatirinə yazıb kəmiyyət ardınca qaçmayıb. Duyğularını oynadan, düşündürən mövzulara məsuliyyətlə yanaşıb. Oxucuların əsəbi ilə oynamağı özünə rəva bilməyib. Yaradıcılığa şöhrət xatirinə yanaşmadığına görədir ki, tanınmış qələm sahibləri Ramiz İsmayılın şeirlərinə yüksək qiymət vermişlər. AYB Mingəçevir bölməsinin rəhbəri İsmayıl İmanzadə, “Ədalət” qəzetinin baş redaktorunun birinci müavini Əbülfət Mədətoğlu və başqaları onun yaradıcılığından bəhs edən yazılarla mətbuat səhifələrində yüksək fikirlər söyləmişlər. Əbülfət Mədətoğlu “Bir şair ayrılır Mingəçevirdən” və “Bəsimizdi ay işığı” kitabları haqqında “Ədalət” qəzetində xoş sözlər yazmışdır.

Ramiz İsmayılın “Xəzan” jurnalı ilə əməkdaşlığı barədə xüsusi danışmaq lazımdır. Beş ildən çoxdur ki, Əli bəy Azəri ilə birlikdə “Xəzan” jurnalının ərsəyə gəlməsində öz xidmətini əsirgəməmişdir.

Ramiz İsmayılın “Bəsimizdi ay işığı” kitabında yazdığı bir fikir diqqətimi cəlb elədi:

“Ədəbiyyata,ədəbi yaradıcılığa məhəbbətim nə qədər güclü olsa da tale məni əks qütbə tulladı, mən mühəndis oldum. Qələmim həm çertyoj cızdı, həm də şeir yazdı. Bir qələmim maddi ehtiyacımı, bir qələmim mənəvi ehtiyacımı təmin edirdi. Mühəndislər arasında öz yerim oldu. Hansı sahədə işlədimsə sayılan mühəndis kimi tanındım.”

Mən isə cəsarətlə deyirəm: Ramiz İsmayıl şairlər arasında da sayılan şairdir.

İndiki zəmanəmizdə “Avropaya inteqrasiya” adı altnda modernist, postmodernist və s. şeir formaları gənclər arasında geniş yayılmışdır. Bu səbəbdən klassik, ənənəvi üslubda yazanlara münasibət dəyişmişdir. Ömrünün ahıl yaşına çatan şairlərimiz isə ənənəni qorumağa çalışmaqla zəngin ədəbi irsimizi, şifahi xalq ədəbiyyatını qorumağa çalışırlar. Kökə, ənənəyə bağlılıq yaşlı nəslin böyük əksəriyyətində qorunub saxlanılır. O cümlədən Ramiz İsmayıl yaradıcılığında aşkar görünür. Son zamanlar çox az-az rast gəlinən aşıq deyişmələri, bağlamalar, qıfılbəndlər və s. şeir növlərinə Ramiz İsmayılın yanaşması mənə maraqlı göründü. O, qocaman şair Budaq Təhməzlə birlikdə bir neçə qıfılbənd yazmışdır. Bir nümunəuə diqqət yetirək:

-Budaq Təhməz, icazə ver soruşum

Hansı günah yuyulmaz ki, yuyulmaz.

O nə dərddir ürəklərdə yurd salar

Ha qovasan, qovulmaz ki, qovulmaz.

Budaq Təhməzin cavabı:

-Ramiz qağa, yaxşı sual veribsən

Zinalıqdı, yuyulmaz ki, yuyulmaz!

O fikirdi, ürəklərdə yurd salar

Ha qovasan, qovulmaz ki, qovulmaz!

Daha bir nümunə:

O nədir toxumu, dəni əkilmir,

Başını kəsirsən, qanı tökülmür,

O nədir ki, beli sınır, bükülmür

Dizləri qatlanıb qatbaqat olur?

Budaq Təhməzin cavabı:

Göbələkdir, yerə dəni əkilmir

Başını kəsirsən qanı tökülmür,

Çəyirtkədir beli sınır, bükülmür

Dizləri qatlanıb qatbaqat olur.

Onların bir neçə belə deyişmələri- qıfılbəndləri var ki, şairlərin folklorumuza, ənənəyə bağlı olduqlarını sevindirici hal kimi qiymətləndirmək olar.

Yazımın sonunda Ramiz İsmayılın bugünkü həyatı, yaşam tərzi barədə bir neçə kəlmə diqqətinizə çatdırıb, söhbətimi yekunlaşdırmaq istəyirəm. Şair bu gün də bir əlində “külüng”, bir əlində qələm gənclik illərində olduğu kimi əsl həyat, yaşam mücadiləsi veririr. Təkrar olsa da (bir neçə yazımı təxmini belə sonlandırmışam) yenə digər böyük sənətkarımız Cabir Novruzdan sitat gətirməyi özümə borc bilirəm:

Sağlığında qiymət verin insanlara,
Yaxşılara sağ olanda yaxşı deyin,
Sağlığında yaman deyin yamanlara…

1 fevral dəyərli söz adamı, el sənətkarı Ramiz İsmayılın növbəti doğum gündür. Şairin 75 yaşı tamam olur. Yubiley münasibəti ilə onu təbrik edir, həyat və fəaliyyətində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram! Yaradan yardımçınız olsun, Ramiz müəllim!

31.01.2023. Bakı.

MÜƏLLİF: ZAUR USTAC

RAMİZ İSMAYILIN YAZILARI

PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ

PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”

PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI