Poeziya sözü Yunan dilindəki “POİEO” sözündən yaranıb. Həmin söz Azərbaycan dilinə yaratmaq, inşa etmək, müşahidə etmək kimi tərcümə edilir. Ən qədim poeziya nümunələri olan şeirlər-himnlər eramızdan əvvəl 23-cü əsrə aid edilir. Həmin şeirlərin müəllifi qadın şair En-hedu-ana olub. Şair haqda yeganə məlum olan odur ki, o, Urunu (İran ərazisini) fəth etmiş Akkad şahı Sarqonun qızı olub. 1999-cu ildən etibarən ЮНЕСКО nun qərarı ilə hər il 21 martda Beynəlxalq poeziya günü qeyd edilir. Poeziya sevənləri və sözdən, kəlmədən məharətlə istifadə edib gözəl poeziya nümünələri yaradan şairlərimizi bu gün münasibəti ilə ən xoş arzularla təbrik edirəm!
Xoşbəxtlik nə rəng olur görəsən? Yəqin ki, çoxumuz onu rəngarəng, əlvan görürük. Əslinə qalsa xoşbəxtliyin rəngi yoxdur, ancaq xəyallarımızda biz çox qəribə canlandıra bilirik onun rənglərini. Bəlkə elə ağ-qara olur xoşbəxtlik? Bilmirəm, amma çox istəyirəm özüm görüm o xoşbəxtliyi. Adım Bəyazdır. Ulu nənəmin adını qoyublar mənə. Ad çox böyük qüvvəyə malikdir. Mən bunu özümdə hiss edirəm. Deyirlər ki, həmin mənim o ulu nənəm çox qeyri-adi qadın olub. Zəmanəsindən irəli getmək istəyib həmişə. “Palaza bürünüb elilə sürün”məyi sevməyib. Mən də beləyəm. Avropada təhsil aldıqdan sonra Bakıya qayıtmışam. Buna baxmayaraq, açıq -saçıqlığı sevmirəm. Tanıdığım ailələrin uşaqlarından başqa heç kimlə əlaqəm yoxdur. Geyimim bir qədər başqalarının geyimindən seçilir. Məsələn, böyük məmnuniyyətlə kontrast rəngləri bir- birinə qatıb geyinə bilərəm. Geyimdə xüsusi bir stilim yoxdur. Ən böyük bəlam isə …. Deyiləsi deyil ki. Özüm də dərk edirəm. Amma neyləyim, mən buyam. Açım sirrimi sizə? Mən əlində mənə gül dəstəsi gətirən oğlanlara o dəqiqə “yox” deyirəm . İnanmırsınız? İnanmazsız da. Adətən qızlar gül almağı sevirlər axı. Mən isə yox. Gülləri sevirəm, amma əlində gül tutan kişiləri qəbul edə bilmirəm. Kişi də əlinə gül götürər? Bu yaxınlarda bir cavan oğlanla tanış oldum. Rəfiqəmin qardaşıdır. Vuruldum ona! Ah! İri gözlər, uca boy, nəvaziş, savad – hər şey yerində. İki gündən sonra məni kafeyə dəvət etdi. Geyinib- kecinib getdim. Nə görsəm yaxşıdır? Bir dəstə gül əlində dayanıb kafenin qarşısında. Yaxınlaşıb üzr istədim, dedim ki , təcili getməliyəm və getdim. Bax beləyəm mən. Anam deyir ki, kaş bu adı sənə qoymayaydıq . Bəyaz arvadın da belə iştəkləri var imiş.
Evə gedirəm. Bayaqdan arxamca bir oğlan gəlir. Tanımıram onu. Elə hara gedirəm ora gəlir. Budur, lap mənə yaxınlaşıb.
Salam, xanım.
Salam.
Sizi çox bəyəndim. Tamış olmaq istəyərdim.
Mən sizi tanımıram və küçədə tanışlığı qəbul etmirəm.
Mən də.
Anlamadım.
Mən də sizi tanımıram və küçədə tanışılığı qəbul etmirəm. Gəlin gedək oturaq bir yerdə bir fincan kofe içək və tanış olaq. Deyəsən bu adam mənlikdir. Tərəddüd etmədən razılaşdım.
Olar. Biz kafedə oturub xeyli söhbət etdik
Adım Bəyazdır,- deyə mən birinci tanışlıq verdim.
Siyah, – deyə o mənə əliəni uzatdı.
Nə?
Adım Siyahdır.
Bu ola bilməz axı. -Niyə?
Mən Bəyaz, siz Siyah. lap palitradır ki.
Babamın adıdır. Özüm də utanıram bu addan. Amma mənasına varmasan yaxşı səslənir.
Çox bəyəndim bu oğlanı. O qədər doğma və səmimi idi ki, eləbil yüz ildir tanıyırdım onu. Çox qorxurdum ki, bir gün mənə gül dəstəsi gətirəcək. Lakin, belə olmadı.Heç demə Siyah ömründə əlinə gül dəstəsi almayıb.
Gül alaram qadına, ancaq başqa formada. Əlimdə dəstə gül gətirməyi sevmirəm, deyirdi. Bu oğlan mənim idi!!!Anama da dedim ki, bəxtim açılıb. Adını deyəndə isə anam dedi ki, bu oğlanı Allah yetirib. Necə deyərlər qız evində toydur, oğlanın heç xəbəri yox. Siyah mənimlə görüşür, danışır, amma evlənmək təklif etmirdi. Boynuma alım ki, hərdən istəyirdim ki, o, evlilikdən söhbət açsın, ancaq…. Beləcə altı ay keçdi. Payızın ortaları idi.O gün ad günüm idi. Təbii ki, gül məsələsi aramızda danışıldığından ondan gül gözləmirdim. Amma deyim ki, alsaydı götürərdim. Nə isə… Səhər tezdən zəng edib mənə gözəl sözlər dedi. Sonra dostunun maşınını götürüb məni Mərdəkana dənizin sahilinə gəzintiyə dəvət etdi.
Sənin maşının hanı bəs?- deyə mən soruşdum.
Bu gün götürmədim.Bu maşın daha rahatdır,- dedi. Razılaşdım.
Biz maşına oturub sahilə getdik. Sahil tam sakitlik idi. Payızın ortalarında Xəzərin sahili artıq soyuq olur. O maşını saxladı və
Düş !-dedi. Mən maşından düşdüm.
Bir az da piyada gəzək. Mən Siyahın qoluna girib addımladım. Elə bir neçə addım getmişdik ki, irəlidə onun maşınını gördüm və təəccüblə:
Bu sənin maşının deyilmi?!- soruşdum
Aaaa! Bu bura necə gəlib?- deyə o da təəccübləndi. Sonra əlimdən tutub maşına tərəf qaçdı. Məni də özüylə apardı. Biz maşına yaxınlaşdıq O, arxa qapını açdı və…. Gözlərimə inanmadım! Maşının içi dolu idi güllərlə, çiçəklərlə. Onların ətri sahili bürüdü. Mən sevincimdən uçmaq isyəyirdim. Ömrümdə almadığım güllərin hamısını birdən aldım! Sevdiyim insandan! Bu başqa bir aləm idi! O mənə yaxınlaşıb qarşımda diz çökdü sonra cibindən bir qutu çıxarıb mənə uzatdı və
Bəyaz, mənə ərə gedərsənmi? – dedi. Mən sanki yuxudaydım. Belə evlilik təklifini ancaq kinolarda görmüşdüm. Söz tapa bilmirdim.
Ya mənə hə deyib üzüyü barmağına tax, ya da at dənizə! – deyə o qutudaki üzüyü mənə uzatdı. Mən üzüyü götürüb ona diqqətlə baxdım sonra var gücümlə onu dənizə …. Yox. Atmadım. Sakitcə barmağıma taxdım. Siyah əvvəl qorxdu sonra məni qucaqlayıb üzümdən öpdü və:
Xoşbəxt edəcəyəm səni. Sənə söz verirəm!- dedi. Necə dedi elə də etdi. Sadə, gözəl, sevincli, kədərli Bəyazlı və Siyahlı xoşbəxt bir ailə yarada bilib yaşadıq.
ƏDƏBİYYATIMIZIN BAŞ QƏHRƏMAN PROBLEMİ (Təranə Məmməd sirri “Sirr” ilə çözdü) Salam olsun, çox dəyərli oxucum. Uca Yaradana dünyadakı kəlmələrin sayı qədər şükürlər olsun ki, yenidən sizlərlə görüşmək nəsibimiz oldu. Öncə onu qeyd etmək istəyirəm ki, bu mənim Təranə Məmməd yaradıcılığına ikinci müraciətimdir. İlk dəfə səhv etmirəmsə 2018-ci ildə Təranə Məmmədin “Tor” kitabı, bu kitabdakı eyni adlı povesti və digər fərqli problemlərdən bəhs edən oxşar motivli hekayələri ilə tanış olduqdan sonra həmin yazını yazmağı özümə borc bilmişdim. Yazıdakı bəzi fikirlərə görə yaxın və uzaq çevələrdən bəlkə də haqlı sayıla biləcək iradlar da almışdım. Bu gün də eyni səbəbdən bu yazını yazmağı özümə borc bildim. Mətləbə keçməzdən əvvəl onu qeyd etmək istəyirəm ki, həm “Tor”u, həm də “Sirr”i bir nəfəsə oxumuşam. Ümumiyyətlə Təranə xanımın qələmindən çıxmış mətnləri həcmindən asılı olmayaraq bir nəfəsə oxumamaq mümkün deyil.
Qəhrəmanımızın konkret mətn nümunəsinə keçməzdən əvvəl söhbətimizin daha anlaşıqlı olması, yəni mənim qeydlərimi əsaslandıracağına və sizin mətləbə daha yaxın olmanızı təmin edəcəyinə inandığım üçün kiçicik bir ümumi məlumatlandırmaya ehtiyac duydum. QISA ARAYIŞ: Təranə Məmməd (Əliyeva Təranə Məmməd qızı) 1 iyun 1956-cı ildə anadan olub. Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsini bitirib. 1981-1990-cı illərdə Azərbaycan Dillər Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən kurslarda və eyni zamanda Bakı Dövlət Universitetində ərəb dilini tədris edib. Bir müddət Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Mətbuatda Dövlət Sirlərini Mühafizə edən Baş İdarədə redaktor işləyib. Sonralar isə Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində məsul vəzifədə çalışıb. Hal-hazırda ehtiyatda olan Polkovnik-leytenantdır. “Payızda bahar”, “Gözlərdən öpüb ayrılın”, “Etiraf, Priznanie”, “Tor” adlı şeir və nəsr kitablarının müəllifidir. Haqqında söhbət açacağımız “Sirr” kitabı müəllifin oxucuları ilə növbəti görüşüdür. Təranə xanımın əsərlərin dili, quruluşu və mövzu aktuallığı, əhəmiyyəti baxımından birinci yazımdakı fikrimdə qalıram. “Həcmindən asılı olmayaraq onun qələmə aldığı mətnlər olduqca yığcam, sanki, gözəgörünməz bir struktur sxem üzərinə yığılmış ayrı-ayrı, biri digərinə vəhdət üçün mütləq möhtac olan pazl hissəcikləri toplusu kimidir. Qısa və konkretdir.” Bu baxımdan, “Sirr” romanı müəllifin digər əsərlərindən elə də fərqlənmir. “Təranə xanım adi görünən bir məişət problemi üzərinə qurulmuş təhkiyəni ani bir xatırlama və ya sualla illər öncə baş vermiş əhəmiyyətli hadisənin üzərinə yönəldib, bu mühüm məsələ barəsində bir-iki cümlə ilə oxucuya elə müfəssəl məlumat yüklü informasıya ötürür ki, bu sadəcə qibtə ediləcək hal, onun illərin gərgin əməyinə söykənən, hər ötən saniyənin olduqca qiymətli olduğu, sözün anında fiksasiya etmək bacarığının mühüm olub, həyati əhəmiyyət kəsb etdiyi fəaliyyətindən, iş təcrübəsindən qaynaqlanır. Uzun illər əmək fəaliyyəti nəticəsində qazandığı sistemlilik, yığcamlılıq, dəqiqlik, bütövlük kimi xarakter xüsusiyyətləri hər sözdən, hər cümlədən, hər bir fikirdən boylanır və görünür. Yazdıqlarının demək olar ki, hamısı həmən-həmən aktual mövzuları əhatə edir. Söhbətin, hekayətin zaman və məkan olaraq hardan başlayıb, harada bitməsindən, məzmunundan asılı olmayaraq hal-hazırda bir vətəndaş kimi hər birimizi narahat edən, … gənclərin və gənc ailələrin problemləri, ölkəmizdə baş verən dəyişikliklər, fasiləsiz inkişaf, quruculuq işləri və başqa digər mühüm əhəmiyyətli hadisələr onun yazdıqlarının əsasını, canını, ruhunu, şah damarını təşkil edir. Elə yuxarıda sadaladıqlarımız keyfiyyətlər Təranə Məmməd yaradıcılığının zənginliyini, rəngarəngliyini, əhəmiyyətini gözlər önünə sərməyə kifayət edir. Ancaq bunlar hələ hamısı deyil… Həcmindən asılı olmayaraq, Təranə xanımın yazdıqları əhatəliliyi baxımından da çox seçilir. Hər bir bədii səhnənin təsviri, obrazın canlandırılması zamanı xüsusi bir musiqi duyumu, rəssam peşəkarlığı sezilir onun yaratdıqlarında… …Təranə xanımın yaratdığı obrazların prototipləri Şəhidlər Xiyabanında uyuyan şəhidlərimizdən tutmuş, hal-hazırda bizimlə birlikdə gündəlik yaşam mücadiləsi verən müxtəlif zümrələrə aid uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər, yaşlılar, xəyalları yarım qalmış övladlar, dünyaları yıxılmış valideynlər, tələbələr, fəhlələr, iş adamları, qazilərimiz, torpaq-yurd həsrəti ilə yaşayan qaçqın-köçkünlərimiz kimi müasirlərimizdir. “Yazarlar və yazılar” məqaləsindəki yazarların bütün dövrlərdə aktual olan iki sevimli mövzusu var, – “müharibə və məhəbbət” fikrinə qayıdaraq qeyd etmək istəyirəm ki, Təranə Məmməd bu iki mövzunu çox ustalıqla birləşdirib, söz israfçılığına yol vermədən hər güllənin həyati əhəmiyyət kəsb etdiyi xüsusi əməliyyatda olan kəşfiyyatçı əsgər dəqiqliyi ilə bütün məsələlərin öhdəsindən böyük məharətlə gələrək, misilsiz, xüsusi ilə gələcək nəsillər üçün, eyni zamanda müasirlərimiz olub, ancaq dünyadan xəbərsiz yaşayanlar üçün gözəl nümunələr yaradır. Bizə qalan onları əldə edib oxumaqdır.” (Z.U)
Fikrimizi konkret olaraq “Sirr”in üzərində cəmləməyə çalışaq. Bu məsələdə aşağıdakı iki suala aydınlıq gətirmək bizə kömək olacaq: 1) “Sirr”in sirri nədədir? 2) Bu yazının müəllifi –bəndəniz- Zaur Ustacın iddia etdiyi çözülmüş “sirr” nədən ibarətdir?
“Sirr”in sirri nədədir?
Düzü, tam səmimi olaraq etiraf etmək istəyirəm ki, kitabla tanış olduğum ilk andaca yığcamlığı məni qne etsə də adının “Sirr” olması fikirlərimi dolaşdırmışdı. Hətta onu qeyd edim ki, əgər Təranə xanımın yaradıcılığına bələd olmasaydım, adına görə belə gözəl və vacib bir kitabı hələ oxumamış da ola bilərdim. “Sirr” adı ani olaraq xəyallarımı eyni adlı digər əcnəbi müəllif tərəfindən qələmə alınmış motivasiya kitabının yanına aparmış, anındaca Təranə Məmmədin belə bir ucuz reklama ehtiyacı olmadığını düşünərək, ön sözə vaxt itirmədən bir başa Elçinin qardaşı Elvinin əsgərliyə getdiyi yerdən oxumağa başladım. Ayna və onun anası İradə xanımla tanış olan kimi romanı başdan başlamağa məcbur oldum və bir nəfəsə başladığım yerə qədər oxuyub, oradan davam edəsi oldum. Demək olar ki, bir gün, gün yarıma başqa heç bir işlə məşğul olmadan təbii ehtiyaclar gərəyi qısa fasilələr verməklə kitabı oxuyub bitirdim. Bir xeyli müddətdən sonra kitabı ikinci dəfə qeydlər edə-edə oxudum. Kitab birinci yığcamlıq baxımından müasir oxucunun tələblərini ödəyir. Məncə bundan yığcam yazmaq mümkün deyildi. Çünki, diqqətli oxucu özü də romanın sonunda müəllifin daha çox qısaltmalara getdiyinin şahidi olacaq. Qalan bütün məsələr barədə yuxarıda Təranə xanımın ümumi yaradıcılığına xas olan dilin sadəliyi, izahların konkretliyi, yığcamlıq, əhatəlilik hamısı “Sirr”ə də aiddir. Ənənəvi müharibə və məhəbbət mövzusunun iç-içə yürüdüyü əsərdə digər bizi əhatə edən bütün məişət problemləri gözümüzün önündə canlanır, həmən-həmən real həyatda rastlaşdığımız problemlərin çoxunu romanın qəhrəmanları ilə birgə yaşayırıq. Müəllif çox böyük ustalıqla bir problemi yaradır, inkişaf etdirib açır və gözlənilmədən yeni bir problemin içərisində gizlədərək hadisləri ilk cümlələrdən sonda Rəna xanımın “Karvansaray”dakı Elçinlə görüşdə işlətdiyi: – “Ayna sağdır, Elçin.” – xitabına qədər öləziməyə, oxucunun diqqətinin dağılmasına imkan vermir. Məncə “Sirr”in siri məhz elə bu amildədir.
“Sirr”in çözdüyü “sirr” nədən ibarətdir?
Məncə yazarlar, tənqidçilər, müxtəlif mövzulu bədii əsərləri səhnələşdirən mütəxəssislər, sənətşünaslar, ədəbiyyatsevərlər və diqqətli tamaşaçılar mənim bu fikrimlə razılaşarlar ki, müəyyən məqamlarda müxtəlif müəlliflərin olduqca fərqli variantlarda qələmə almış olduğu “Yusif və Züleyxa” istisna olmaqla “Leyli və Məcnun”dan üzü bəri “Rəşid bəy və Səadət xanım”, “Əli və Nino” və digər saysız-hesabsız klassik və müasir bədii yaradıcılıq nümunələri ədəbiyyatımızda əsərin baş qəhrəmanı (qəhrəmanları) problemini həll edə bilməmişdir. Bəlkə də bu problemin öz həllini tapmaması müxtəlif janr və cərəyanların ortaya çıxmasına səbəbiyyət vermişdir. Məsələn uğurlu finalı həll etmək mümkün olmadıqda “faciə”, hadisələrin bitmədiyi göz qabağanda ola-ola gediləsi düzgün yolu tapa bilmədikdə isə “post-insan” kimi absurd variantlar ərsəyə gəlmişdir və kimin necə qəbul etməyindən asılı olmayaraq bu reallıqlar mövcuddur. Təranə Məmməd məncə özü də bilmədən (çünki bu barədə ondan şəxsən soruşduqda belə bir iddiasının olmadığını söyləmişdir) yaxud da bilərəkdən, düşünülmüş şəkildə hadisələri müxtəlif kombinasiyalarla inkişaf etdirərək uzun və keşməkeşli yollardan keçirərək əsərin baş qəhrəmanlarını xoşbəxt sonluğa gətirib çıxardır. Bu uğurlu final elə böyük ustalıqla öz həllini tapıb ki, məsələ sadəcə xoşbəxt sonluqla bitmir, o sonsuzluğa doğru yol alır. Sanki, qəhrəmanlar ölməzlik qazanırlar. Həyat sonsuza qədər davam edəcək. Bütün problemlər həll olunub. Sevgi qalib gəlib. Amansız müharibə və münaqişələr usta bir siyasətlə tarix səhnəsindən silinib.
Təranə xanım bu əsəri yazanda qarşısına hansı məqsədi qoyubsa, ən doğrusunu özü bilir. Ancaq mən böyük əminliklə onu deyə bilərəm ki, “Sirr”in var olması artıq bir çox sirləri yox etdi. “Sirr” diqqətli qələm adamları üçün yeni üfiqlər, oxucular üçün isə maraqlı sevgi dastanıdır. Təranə xanım hər iki vəzifənin öhdəsindən layiqincə gələ bilmişdir. O, öz yaradıcılığı barədə sualları cavablandıranda nə qədər təvəzökar omasından asılı olmayaraq, ortada olan real vəziyyət, ədəbiyyat hadisəsi və həqiqi nümunələr var. Bu münasibətlə onu təbrik edir yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirik. Xeyirli-uğurlu olsun, Təranə xanım. Yolunuz açıq olsun… Sona qədər həmsöhbət olduğunuz üçün təşəkkürümü bildirir, Uca Yaradandan hamınıza uzun ömür, cansağlığı, ailə səadəti arzu edirəm. Yeni-yeni görüşlərədək. Var olasız. Uğurlarınız bol olsun.
XƏYALIMDASAN Gizlədib qəlbimdə qəmi, qüssəni, İstərdim ömründən bir gün qoparım. Bu fani dünyadan ayırıb səni, Dərin xəyallara qonaq aparım. * * * Ayrıl bu dünyanın dərdi- sərindən! Son dəfə ah çəkib içdən,dərindən, Göstər şücaəti, tut əllərimdən! Gəl gedək mənimlə xəyallarıma… * * * Xəyallar şirindir, xəyallar gözəl, Hər biri həzindir,hər biri özəl, Orda çiçək açır tökülən xəzəl, Gəl gedək mənimlə xəyallarıma… * * * Orda gecələrə qaranlıq dolmur, Orda açan güllər saralıb solmur, Orda tək vüsal var, intizar olmur , Gəl gedək mənimlə xəyallarıma… * * * Yox! Getmə! Qal,yaşa öz həyatını, Göyün keçmək olmur yeddi qatını. Fərqi nə ?Olasan, ya olmayasan, Onsuz da həmişə xəyalımdasan.
GÖZLƏR (kiçik hekayə) Göz əməliyyatından çıxmış kişi bir zaman onu dəlicəsinə sevən qadına: – Sən öz gözlərini mənə vermisən. Donorum sən olduğunu bilsəydim heç vaxt buna razı olmazdım. Qadın: – Vaxtilə çox ağlatdığın gözlərdir. Qoru onları.
Bu gün “Yazarlar” jurnalının redaksiya heyəti üzvü Təranə Məmmədin doğum günüdür! Şad günü münasibəti ilə Təranə xanımı təbrik edir, can sağlığı, uzun ömr və yeni-yeni nailiyyətlər arzulayırıq! Uğurlarınız bol olsun, Təranə xanım!
Bu gün Təranə MƏMMƏD öz “Sirr”ini oxucularla bölüşdü. İçərişəhər – Bookhouse & Cafedə gerçəkləşən görüş məkana, mən deyərdim ki, söhbətin predmetinə uyğun olaraq bir qədər fərqli formatda təşkil olunmuşdu. Əksəriyyəti adlı-sanlı qələm adamları olan qonaqların oxucu qismində iştirak etdiyi görüş geniş və əhatəli diskusiya şəklində əsl nümunəvi bir tədbir kimi yaddaşlara yazıldı. Tədbirdən fotolar:
Azərin son gülü Ağstafada heç vaxt olmamışam. Amma Qazax, Ağsatafa camaatının mərd, qorxmaz və etibarlı olduğunu çox eşitmişəm. Ürəyimdə gedib o dilbər guşəni görmək arzusu həmişə olsa da oralara qiyabi səfər edəcəyim haqda heç düşünməmişdim. Ancaq Ağstafaya məhz qiyabi səyahət etməli oldum, çünki haqqında yazacağım qəhrəman Ağstafada anadan olub. O, Ağstafanın Böyük Kəsik kəndində ziyalı ailəsində dünyaya gəlib. Anası Məmmədova Yeganə xanımın dərs dediyi orta məktəbi bitirib. Yeganə xanım oğlunu həm evdə, həm məktəbdə əsl azərbaycanlı oğul , vətənpərvər bir şəxsiyyət kimi böyütmüşdü. İndi onun adını daşıyan Böyük Kəsik kənd məktəbinin şagirdləri 44 günlük Vətən müharibəsi qəhrəmanının adına layiq böyüməyə çalışır və onun kimi vətənpərvər olmağa söz verirlər. O, adında Azərbaycanın bir hissəsini daşıyırdı. Valideynləri Azər adı vermişdilər ona. Vətən sevgisi ilə, vətən məhəbbəti ilə bir yerdə yaşadırdı bu adı Azər. Ailədə iki qardaş idilirər. Azər fərqli idi . Elə uşaqlıqdan fərqli idi. O, həmişə, hər yerdə öndə olmağı sevərdi. Hər kəsin dərdinə ilk o yarayardı. Hamının sevincini də ilk bölüşənlərdən olmaq istəyərdi. Hər yerdə fərqləndiyi kimi 44 günlük Vətən müharibəsində də fərqləndi və 9 dekabr 2020 – ci ildə Ali baş komandan İlham Əliyevin əmri ilə Vətən müharibəsi qəhrəmanı kimi yüksək ada layiq görüldü Azər. Görünür, qəhrəmanlar elə anadan qəhrəmanlıq üçün doğulurlar. Azər hələ uşaq vaxtlarından hərbçi olmaq arzusuyla böyüyürdü. 2012- ci ilin aprel ayında hərbi xidmətə yollanmış, Ədliyyə Nazirliyinin Penitensiar xidmətinin 11 – ci bölüyündə kiçik çavuş rütbəsində xidmət etmişdir. Xidmətini bitirdikdən sonra hərbiçi olmaq arzusu onu Sərhəd qoşunlarına, daha dəqiq desək, Cəlilabad rayon Göytəpə sərhəd dəstəsinin 2003 №li hərbi hissəsinə gətirib çıxarır. Burada xüsusi bacarığı və idman hazırlığı ilə fərqləndiyinə görə Azər Xüsusi Təinatlı dəstəyə göndərilir və Tovuz döyüşlərində artıq kəşfiyatçi kimi fəaliyyətə başlayır. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən torpaqlarmızın işğal altında olması Azəri çox narahat edirdi. Elə bu narahatlığın nəticəsi olaraq Vətən müharibəsinin ilk günlərindən bir çox gərgin döyüşlərdə iştirak edib qəhrəmanımız. Azər Yusifli Füzulu , Cəbrayıl, Qubadlı, Hadrut, Zəngilanın azad edilməsində şücaət göstərib. Cəbrayıl rayonu azad edilərkən Xudafərin körpüsünə və Zəngilan şəhər prokurorluğunun binasına Azərbaycan bayrağını məhz Azər Yusifli sancıb. – Yolumuz Şüşaya, Xankəndinədir! – deyirdi Azər onun halını soruşanlara. İndi atası Nazim müəllim Azərdən danışanda ürəyində oğul itkisi gövr edir, əbədi sağalmayan yarası sızıldayır. “Cəbrayılda bir neçə gün vuruşub oğlum. Düşmən irəliləməyə qoymurmuş bizim əsgərləri. Yüksək rübəli komandirin dediyinə görə Azər o döyüşdə böyük şücaət göstərib və düşmən səddinin yarılmasında fədakarlıq nümayiş etdirib. Təkcə bir döyüşdə düşmənin 30-a yaxın canlı qüvvəsini və 4 zirehli texnikasını sıradan çıxarıb”,- deyə Nazim müəllim kövrələ-kövrələ, lakin qürurla oğlundan danışır. Azərin dayısı Fərman müəllim deyir ki, Azər bir neçə yaralı əsgəri ölümdən qurtarıb. Döyüş meydanında bir nəfər də olsun yaralı qoymayıb. Hamısını od-alov içərisindən təkbaşına çıxarıb, ölümdən xilas edib. Həqiqi xidmətini başa vurduqdan sonra Azər qayıdıb doğma kəndində 12 il əhdinə vəfalı olduğu nişanlısı Songül adlı qızla ailə qurub yaşaya bilərdi. Lakin o, sevdiyi qıza bir qızıl gül bağışlayıb “Getməliyəm!” deyir və ordudan ayrılmamağı qərara alaraq Vətən müharibəsində iştirak edib qəhrəmancasına vuruşur. Bu gülün Azərin Songülə bağışladığı son gül olacağını heç kim güman etmirdi. Hamı elə bilirdi ki, Azər o qədər cəsur, o qədər güclüdür ki, ölüm ona qalib gələ bilməz. Azər əsl Azərbaycan kişisi idi, Azərbaycan qəhrəmanı idi. – Bu müharibədə geriyə dönüş yoxdur. Biz ancaq irəli gedəcəyik!- deyirdi Azər. O, dediyi kimi də oldu. Ordumuz düz Şüşüya qədər dönmədən , yorulmadan irəlilədi və sonda qələbə çaldı. Lakin… Azər o qələbəni görmədi. Zəngilan döyüşlərinin birində ağır yaralanan Azər qəhrəmancasına həlak oldu. Şəhidlik zirvəsinə ucaldı o gün Azər. Göstərdiyi şücaətə və qəhramanlığa görə Azər Nazim oğlu Yusifli “Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı” medalı (ölümündən sonra), “Vətən uğrunda medalı”(ölümündən sonra),”Cəbrayılın azad olunmasına görə”(ölümündən sonra) medalla təltif olunub . Martın 28-i Azərin anadan olduğu gündür. Yaşasaydı həmin gün 28 yaşını qeyd edəcəkdi… Bu gün mənim qiyabi səfər etdiyim Ağstafa şəhərinin küçələrinin biri Azər Yusiflinin adını daşıyır. Söz verirəm ki, bir gün mən də Azərin məzarını ziyarət edib ona yaşadığım üçün, qoğma Qarabağımı mənə qaytararkən canindan keçdiyi üçün ona mütləq təşəkkür edib bir ömür ona və onun kimi minlərcə şəhidlərimizə borclu olduğumu bildirəcəm. İndi isə bilirəm ki, bu bahar günündə məzarının üstündə pərvaz vuran quşlar, minlərlə insanın ona gətirdiyi güllər, çiçəklər onun ölməz ruhunu oxşayır. Bu məzarı ziyarət edən hər kəs “ Allah rəhmət eləsin sənə, igid! Ruhun şad olsun!”- deyir.
Qeyri-adi tətqiqat Bu evə təzə köçmüşəm. Yarım il olar. Qonşuları hələ yaxşı tanımıram. Həyatımın çox hissəsinini işim alır əlimdən. Gecələr təcili yardımda, günüzlər də özəl klinikada çalışıram. Həkiməm. Evlənmədim. Qadınlara, qızlara heç vaxt ayıra bilmirəm. Bəlkə də hələ ürəyimi fəth edən tapılmayıb. Ev telefonuma zəng gəldi. -Axşamınız xeyir -Salam -Sizinlə söhnət etməliyəm, doktor. -Buyurun. Kimdir? -Qonşunuz. Üzbəüz binada yaşayıram. -Çox gözəl. Buyurun. Dinləyirəm sizi. -Yox. Gəlin görüşək. Telefon söhbəti deyil. -Görüşək. Harda? Nə vaxt? -Sabah axşam saat 7 də sizi həyətdəki kafedə gözləyirəm. Ertəsi gün danışdığımız kimi kafeyə getdim. Boş stolların birində əyləşib məni buraya çağıran adamı görməyə tələsirdim. Arxadan gələn səsi tanıdım. -Axşamınız xeyir, doktor. Çox sağ olun ki, gəldiniz. Sözümü yerə salmadınız. – Buyurun, mən sizi ilk dəfədir görürəm. Və… – Tanış olaq. Adım Avraamdır. Bu adı mən özüm seçmişəm . Avraam Linkolnu çox sevdiyimdən. Onu da mənim kimi öldürüblər. – Bağışlayın. Anlamadım. – Məsələ burasındadır ki, mən çox maraqlı bir tətqiqatla məşğulam Qarşımdaki cavan oğlanın psixikasında problem olduğunu dərhal hiss etdim və – Mənim sizin tətqiqatda rolum nə? – Mən uzun illərdir nə vaxt və necə öləcəyimi hesablayıram. Vaxtı hələ bilmirəm. Amma necə öləcəyimi bilirəm. Bunu dəqiq bilirəm. – Siz dəlisiniz – Bəli. Mənə hamı dəli deyir. Çünki məni anlamırlar. Siz elə bilirsiniz dəli deyilən hər kəs dəlidir? Əsla. Onların beyinlərinin quruluşu siz normal dediklərinizdən fərqlidir. – Bilirsiniz, cavan oğlan, mənim o qədər vaxtım yoxdur. Mən bu cəfəngiyyatı eşitmək belə istəmirəm. Nə istəyirsiniz edin mənim burada nə işim var? – Məsələ burasındadır ki, məni siz öldürəcəksiniz.Hesablamalar nəticəsində sizin evdən gəlir mənə ölüm. – Nə? Siz həqiqətən xəstəsiniz. Mən həkiməm, insanlara şəfa verirəm. Mən niyə kimisə öldürməliyəm? -Bilmirəm. Ancaq mənim tətqiqatımın nəticəsinə görə məni siz öldürməlisiniz. Mən əsəbi halda ayağa qalxdım -Sağ olun. Mən getməliyəm.Xahiş edirəm məni bir daha narahat etməyin! Bu olanları çox fikirləşdim. Və qərara gəldim ki,həqiqətən sərsəmin birinə rast gəlmişəm və maraqlısı da odur ki, o mənim qonşuluğunmda yaşayır. Bir həftə sonra təcili yardım həkimi kimi bir mənzilə çağırıldım. Qapını yaşlı bir qadın açdı. O oğlunun halının qəfil pisləşməsini dedi və bizi içəri dəvət etdi. Xəstənin bir neçə gün əvvəl mənimlə kafedə görüşən adam olduğunu görüb özümü itirdim. – Salam doktor. – Nə olub Avraam? – Avraam deyil adı, ay doktor – deyə ana ağlamağa başladı. Narahat olmayın, ana, biz tanışıq. Öz aramızda ona elə deyrik. Qadın sakitləşib geri çəkildi. – Doktor. Bəlkə bu elə həmin gündür? Siz indi mənə iynə vuracaqsınız və mən… – Siz sağlamsınız. Ağrayan yeriniz varmı? – Bilmirəm. Başım, başım bərk ağrayır. Gözlərim qaralır. Mən təcili onun təzyiqini ölçdüm və tibb bacısına göstəriş verdim. Düzü təşvişdəydim. Təzyiqi çox yüksək idi. Onun sərsəm sözləri isə qulağımda səslənirdi. “Məni siz öldürəcəksiniz” Tibb bacısının əlindəki şpritsə baxıb – Dayan – dedim- Lazım deyil! Vurma! – İsti su gətirin! Limon sıxın! Bir neçə adi tədbirlərdən sonra o özünə gəldi. Baş ağrısı keçdi. Gözləri açıldı. Mən tərimi silib ayağa qalxdım – Yaxşısınız artıq. Biz gedək. – Doktor mən səhv edə bilməzdim axı. – Siz nəinki səhv edirsiniz, hətta boş bir fikir söyləyirsiniz. Qapıda qoca anayla sağollaşıb mənzili tərk etdik. Maşında siqaret çəkə- çəkə fikrə getdim: “Birdən həqiqətən o iynədən ölsəydi?” Sonra, sanki yuxudan ayılıb fikrimi dağıtdım. Həyat davam edirdi. Bu sərsəm qonşumu tədricən unudurdum. O da məni narahat etmədi daha. Bir gün işdən qayıdanda qonşuların bir yerə toplandıqlarını gördüm. Maraqlanıb onlara yaxınlaşdım. Qonşu binada yaşayan cavan oğlanın bu gün səhər öldüyünü eşitdim. Bu həmin mənimlə kafedə görüşən oğlan idi. Ölümün səbəbiylə maraqlandım. Dedilər ki, yolu keçəndə onu maşın vurub. Elə yerindəcə keçinib. Çox pis oldum. Sürücünün kim olduğunu bilmək istədim. Heç kim bilmədi. Ürəyimdə ona çox yazığım gəldi. Yorğun halda pilləkənləri qalxıb evə getdim və işıqları yandırmadan divana uzanıb fikrə getdim. Onunla kafedəki söhbəti sonra onu necə xilas etdiyimi yada saldım. Telefon zəng çaldı. Dostum idi. – Salam. Qanım qaradır. Qonşuluqda tanıdığım bir oğlanı maşın vurub. Ölüb. – Hə.Bilirəm. Bilirsən kim vurub? -Yox – Sənin evinin keçmiş yiyəsi. Sən evi ondan almısan.
