Xəbər verdiyimiz kimi İranda yaşayan azərbaycanlı naşir, tərcüməçi Əli Aslani Azərbaycan şairlərinin şeirlərini ərəb əlifbasına köçürərək çap edir. Əli Aslani 2002-ci ildə Urmu şəhərində doğulub. Uşaq yaşlarından ədəbiyyata marağı olub.
Mecra.az xəbər verir ki, tərcüməçi Azərbaycanda yaşayan 40 nəfər şair və yazıçının əsərlərini İranda çap etmək və tanıtdırmaq niyyətində olduğunu bildirib. İndiyə kimi 12 şairin şeirlər toplusunu İranda çap etdirib.
Qırx rəqəminin isə onun üçün müqəddəs rəqəm olduğunu deyib. Çünki Cənubi Azərbaycanda qırx milyon azərbaycanlı yaşadığı üçün o, bu cür simvolik rəqəm seçib.
Əli Aslani indiyə kimi Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin “Təbriz”, Xalq şairi Fikrət Qocanın “Sönən deyil bu ocaq”, Nigar Rəfibəylinin “Bir gün səni görməyəndə”, Əli Tudənin “Mən nə gətirdim”, Afaq Məsudun “Sərçələr”, Əhməd Cavadın “Sevgi candan ayrılmaz, Abbas Səhhətin seçilmiş şeirləri, Səddam Laçının “Xəncər kirpikli qız”, Fərqanə Səfərlinin “Mənim ümidlərim”, Nigar Arifin “Xatirələr otağı”, Ülviyyə Qəhrəmanın “Bir qadın şeir yazır”, Nuranə Rafaelqızının “Mənə bir az nağıl danış”, Zaur Ustacın “Yulğun çiçəyi”, “Leyla Mətinin “Ömrə sığmayan arzular”, kitablarını çap edib.
Əziz dostum İlham Qazaxlının 50 yaşını təbrik edirəm!
“Dünya bir pəncərədi, hər gələn baxıb gedir”.Yaradıcı insanlar, adi insanlardan fərqli olaraq özlərindən sonra nəysə qoyub getməyə çalışırlar.Dünyaya, insanlara yanaşmaqları da başqa olur. Yaradıcı in-sanlar deyəndə – ixtiraçı alimlər,heykəltaraşlar, rəssamlar, bəstəkarlar (musiqiçilər), şairlər və s. nəzərdə tutulur.
Şairlər həmişə dünyanın dərdlərini öz dərdləri hesab edirlər. N.Gəncəvi,Ə.Nəvai, Höte və başqa klassiklərin yazdıqları əsərlərdən bunu görürük.
O insan xoşbəxtdir ki, onun əməli, yaradıcılığı ilə şəxsiyyəti vəhdət təşkil edir.Belə şairlərdən biri də çağdaş poeziyamızın istedadlı qələm sahibi İlham Qazaxlıdı.Onun yazdığı şeirləri oxu-duqca dövrümüzün mənzərəsi (siyasi, iqtisadi, təbiəti…)göz önünə gəlir.O, öz oxucusuna özünün deyil, onu narahat edən dünyanın dərdindən danışır.Zəmanənin eybəcərliklərini çəkinmədən qələmə alır.Milli adət – ənənəmizin get – gedə unudulması, siradan çıxması onu narahat edir.Bunu ”Milli dəyərlər” şeirində görürük.
Gözümüz önündə yadlaşır adət,
“Yabançı” adətə “milli” deyirlər.
Yurda ayaq açır yad mədəniyyət,
Get – gedə məhv olur milli dəyərlər.
Milli ənənəmiz – ən böyük sərvət,
Mənəvi dəyərlər – əvəzsiz nemət.
Unurqan olmuşuq o üzdən əlbət,
Get – gedə məhv olur milli dəyərlər…
İ.Qazaxlı gözlərini dünyaya açandan söz – saz məclislərində olub, milli adət – ənənələrimizlə böyüyüb.
Hər birimizin mənəvi müəllimi,ustadımız A.Şaiq demişdi:
“Vətəni sevməyən insan olmaz,
Olsa da, o şəxsdə vicdan olmaz”.
İlhamın da vətənə, torpağa olan sevgisi şeirlərində öz əksini ta-pıb.Vətənin bir parçası olan Qarabağı 30 il erməni işğalçıları əsarət-də saxlaması, hamı kimi onun da rahatlığını əlindən almışdı.
Qucağında göz açdığım,
Məskənim, yurdumdu Vətən.
Gözlərimdə həyat eşqi,
Sinəmdə odumdu Vətən!
Saf eşqim, saf məhəbbətim,
Ülviyyətim, səadətim.
Məfkurəm, ülvi niyyətim,
Müqəddəs andımdı Vətən! … – deyir.
Vətən uğrunda şəhid olanlara həsr etdiyi şeirində can yanğısı ilə yazır:
Gələcək nəsillərə örnəkdi şücaətin,
Məzarda rahat uyu, qalibsən sən igidim.
Yaddaşlarda əbədi qalacaq rəşadətin,
Baş əyirəm ruhuna, ey qəhrəman şəhidim!
Vətənin gecə – gündüz keşiyində duran əsgərlərimizdi, ordu-muzdu.Ordumuza, əsgərlərimizə dayaq duran türk əsgərlərinin şərəfinə yazdığı “Türk əsgəri” şeirində oxuyuruq:
Tarixdən gəlir səsin,
Alov saçır ad nəfəsin.
Titrədirsən yer kürəsin,
Ey, qəhrəman türk əsgəri!
Al bayraqdan güc alırsan,
Hünərinlə ucalırsan.
Xainlərdən öc alırsan,
Ey, qəhrəman türk əsgəri!…
Bütün şairlərdə olduğu kimi İ.Qazaxlı da dünyaya müraciət edir.Onun da dünyadan öz istəyi var.O, da gileylənir bu gedişat-dan.Bəlkə də bu oxucuların da ürəklərindən keçən hissilərdi.
İçi iblis doludu,
Qanlar içdi, canlar uddu.
Görəndə ki, dünya budu,
Dedim, dünya qorxuludu.
Döndüm sağa, döndüm sola,
Şeytan iblislə qol – qola.
Baxdım, çətin abad ola,
Gördüm, dünya qorxuludu…
Şair, dünyada baş verən bütün hadisələrə öz münasibətini yaz-dığı şeirlərlə bildirir.İranda soydaşlarımıza qarşı fars şovinizminin qəddarlığını, imperiyaların kiçik dövlətlərə qarşı haqsızlığını qələmə almaqla bu hadisələrə biganə olmadığını göstərir…
Yəni şairin silahı qələmidi.İlham da haqsızlığa qarşı qələmi ilə döyüşür.”Qələm də bir silahdı” şeirində dediyi kimi:
Haray salaq aləmə,
Susmağımız günahdı!
Sarılaq biz qələmə,
Qələm də bir silahdı!…
İlham, özü demişkən, “Mən məhəbbət şairiyəm”.Onun “İlham Pərisi” nin tez – tez coşan vaxtı var.Onu ilhamlandıran vətəndi, və-tənin füsunkar təbiətidi, vətəninin dünyada tayı – bərabəri olmayan gözəlləridi.Onun poetik duyğuları hamını özünə cəlb etməyi bacarır. ”Sevgimiz” şeirinə baxaq:
Ətirli çiçək tək təzədi, tərdi,
Nəşəsi, sevinci dünya qədərdi.
Sevgisiz yaşanan ömür hədərdi,
Vüsala açılan qoldu, sevgimiz!
Çağlayan şəlalə, coşan dənizdi,
Özülü möhkəmdi, ruhu təmizdi.
Bizi səadətə aparan izdi,
Könül qovuşduran yoldu, sevgimiz!…
“Ağlama” şeirində yazır:
İllər ötdü,yollar qar – sazaq oldu,
Ayrı düşdük, baxışlar uzaq oldu.
“Həsrət” sözü aramızda dağ oldu,
Bəsdi daha, sil gözünü, ağlama,
Göz yaşınla ürəyimi dağlama!…
Sonda deyir: – Ağlamaqla çarə varmı bu işə?
Qəmlənməyi sən çevirmə vərdişə.
Qazaxlını həsrət qoyma gülüşə,
Bəsdi daha, sil gözünü, ağlama,
Göz yaşınla ürəyimi dağlama!
Onu zəhmətlə böyüdən atasına(Allah rəhmət eləsin), anasına hədsiz məhəbbəti var.Onlardan aldığı tərbiyə sayəsində onun qəlbi safdı, təmizdi.Hamı ilə səmimidi.Ona görə də gözəl ailə başçısıdı. Övladlarına həm atadı, həm də onların dostudu.Elə dostlarına, tanış-larına qarşı da səmimi və sadədi…
İlham Qazaxlı haqqında çox yazmaq olar.Ən əsası odur ki, 50 ili şərəflə yaşayıb.Eldə, dostlar arasında hörmət qazanıb.İlham, sənə can sağlığı, uzun ömür, yaradıcılıq uğurları arzulayıram! Sonun İlhamın bu sözləri ilə bitirirəm:
ZAUR USTAC: – USTACAM Müzəffər ordunun şanlı əsgəri, Ərənlər yurdunun ər övladıyam! Zalımın zülmünə təhəmmülüm yox, Babəklər yurdunun hürr övladıyam! * * * Ustadım Nəsimi, sözümüz sözdü, Ədalət, həqiqət bağrımda közdü, Ziyadar dühası bir deyil, yüzdü, Mövlalar yurdunun nur övladıyam! * * * Dərvişəm, müqqəddəs sayılır təkkəm, Hülqumdan yuxarı dayanır öfkəm, Od, ocaq diyarı tanınır ölkəm, Alovlar yurdunun nar övladıyam! * * * Unutma, şah babam Xətai başdı, Nadir şah, mətədə tərpənməz daşdı, İlham, nə keçilməz sədləri aşdı, İgidlər yurdunun nər övladıyam! * * * Tarixdə Nəbisi, Koroğlusu var, Gen dünya yağıya daim olub dar, Düşmən qarşımızda yenə oldu xar, Aslanlar yurdunun şir övladıyam! * * * Göydən Yer üzünə ərmağan, payam, Gündüzlər Günəşəm, gecələr Ayam, Ən parlaq ulduzdan törəyən boyam, Ozanlar yurdunun sirr övladıyam! * * * Ustacam, vətənim vətən içində, Axıb duruluruq zaman köçündə, Min bir anlamı var, adi “heç”in də, Aqillər yurdunun pir övladıyam!
DAĞLAR (Dağlara xitabən üçüncü şeiri) Tarix səhnəsində yetişdi zaman, Başlanmış bu çağın mübarək, dağlar! Hələ nə zəfərlər gözləyir bizi, Qutlanmış novrağın mübarək, dağlar!
* * * Dövranın gərdişi döndü, dəyişdi, Davadan doğulan ərlər yetişdi, Didilmiş yaralar tutdu, bitişdi, Üç rəngli duvağın mübarək, dağlar!
* * * Nə vaxtdır yol-iriz bağlı qalmışdı, Qoynunda yağılar məskən salmışdı, Canımı sağalmaz bir dərd almışdı, Sayalı qonağın mübarək, dağlar!
* * * Qurtuldu yağıdan zənburun, balın, Bir başqa görünür yamacın, yalın, Zirvəndən boylanır şanlı hilalın, Müqəddəs sancağın mübarək, dağlar!
* * * Haqqa nisbət tutub ulu Ələsgər, Andırıb, tanıdıb, bilib pərisgar, Hər səngər məbəddi, pirdi hər əsgər, Şuşa tək ocağın mübarək, dağlar!
* * * Ay Ustac, min şükür arzuna yetdin, “Dədə”n gedən yolu, sən də qət etdin, Dolandın dünyanı yurdunda bitdin, Doqquzu zər tuğun mübarək, dağlar!
ÜÇ QARDAŞ (Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan qardaşlığına)
Bir qardaş sağında, biri solunda, Təpəri dizində, gücü qolunda, Qardaşlıq məşəli yanır yolunda, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Xətai amalı bu gün oyaqdır, Nadirin əməli bu gün dayaqdır, İlhamın təməli bu gün mayakdır! Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Zamanla yaşadıq xeyli qeylü-qal, Görməsin bir daha bu birlik zaval, Dağlara biryolluq qayıdır Hilal, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan!
21 may 2023-cü il tarixində Bakı şəhəri, Lev Tolstoy küçəsində yerləşən Misra book cafe də təqdimat zamanı “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru, şair-publisistZaur Ustac “Gizli qapı” adlı yeni kitabının işıq üzü görməsi münasibəti ilə Ayaz İmranoğluna“İsa Muğanna” diplomunu təqdim edərkən.
Hüseyn Cavidin “İblis” pyesində ruhunu şeytana satan insanların aqibəti
(resenziya)
Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə Naxçıvan şəhərində 1882-ci il oktyabr ayının 24-də anadan olmuşdur. Hüseyn Rasizadə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində filosof şair, böyük dramaturq Hüseyn Cavid kimi tanınmışdır. Hüseyn Cavid Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində romantizm ədəbi cərəyanının ən qüdrətli sənətkarlarından biridir. Ədib 1909-cu ildən “Cavid” ədəbi təxəllüsü ilə yazmağa başlamışdır. Hüseyn Cavidin dramaturji yaradıcılığı olduqca zəngindir. Ədibin dram əsəri olan “İblis” pyesini 1918-ci ildə yazmışdır. Dramaturqun pyesi ədibə böyük şöhrət qazandırmışdır. Hüseyn Cavidin pyesləri Azərbaycan milli təfəkkürünə xidmət edir. Ədibin “İblis” əsərinin hər cümləsində Hüseyn Cavid qələminin izi duyulur. Hüseyn Cavidin “İblis” pyesində maddi zənginlik üçün ruhlarını şeytana satan insanların aqibəti təsvir olunur. Ədib göstərir ki, həyatda maddiyyatı əsas stimul kimi görən insanlar, günahsız insanlara qarşı ədalətsiz, qəddar davrananlar, insanlığı öz qəddarlığı, cinayəti və xəyanəti ilə məhv edən kəslər daim fəlakətlərə uğramışlar. Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa sevgini, vicdanı, mərhəməti, əxlaqı aşılayır. Əsərdə xəyanət, cinayət, qəddarlıq, zülm pislənilir. Ədib insan təbiətinin hər iki üzünü onun şeytani təbiətini və mərhəmətini, ucalığını müqayisəli təqdim edir. Hüseyn Cavid yaradıcılığının bədii-estetikasının bütün özəlliklərini bu əsərdə görürük. “İblis” pyesi Azərbaycan mədəniyyətinin dərin tarixi qatlarını özündə ehtiva edir. Ədib əsərdə romantik bədii düşüncənin, fəlsəfi lirikanın orijinal nümunələrini yaratmışdır. Hüseyn Cavidin “İblis” pyesi onun yaradıcılığını bədii növ, janr və forma cəhətdən zənginləşdirmişdir. Dramaturqun əsərdə yüksək bədii sənətkarlığı, dərin emosionallığı açıq-aşkar görünür. Əsərdə ümumbəşəri problemlər qaldırılmışdır və milli bədii fikir tariximizdə mühüm yer tutmuşdur. Ədibin “İblis” faciəsinin mövzusu İstanbul həyatından alınmışdır. Dramaturq əsərdə İblis və Mələk adlı mifik obrazlar yaratmışdır. Əsər İblisin məmnun qəhqəhələrlə dediyi monoloqu ilə başlayır.
Dəryalara hökm etmədə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kibi aqmaqda qızıl qan,
Canlar yaqar, evlər yıqar insan…
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa qarşı olan bu dəhşəti, fəlakəti, vəhşəti, zəlaləti bəşəriyyətin bəlası sayır. Əsərdə Mələk adlı mifik obraz bəşəriyyətdə olan bütün vəhşiliklərin, cinayətlərin, xəyanətlərin, fəlakətlərin günahkarı kimi İblisi görür. Onun insan oğlunu yolundan çıxarıb, fəlakətlərə düçar etdiyini söyləyir. Əsərdə İblisin şiddətli, məğrur qəhqəhələr içində özünün tərifi verilir.
Bən şimdi bir atəş, fəqət əvvəlcə mələkdim,
Həp Xaliqə təsbih idi, təhlil idi virdim,
İlk öncə mələklər bəni təqdis ediyordu,
Adəm kibi bir sayğısız axır ləkə vurdu.
Alçalmadı, yüksəldi fəqət şöhrətü şanım,
Allah ilə bir zikr edilir namü nişanım.
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində mədəni vəhşəti, zülmü, cinayəti, fəlakəti, xainliyi pisləyən, əsər boyu bəşəriyyətə insanlıq duyğusu, vicdanlı olmağı məsləhət bilən Arif axırda özü İblisə qul olur. O, silah, qurşun, qızıl imtahanından keçə bilməyib, nəfsinin köləsinə çevrilir. Ədib İblisin bu sözləri ilə dində, məzhəbdə dəhşətin hakim olduğunu bildirir.
Hər din ilə, məzhəblə, siyasətlə cihanda
Hər fırtına qopmuşsa, əvət, bən varam orda.
Hər yerdə ki, vardır əzəmət, qəhr ilə dəhşət,
Hakimdir o yerlərdə şu qarşındakı xilqət.
Hüseyn Cavid “İblis” faciəsində Şərqdəki abidlərin, Qərbdəki rahiblərin, qazi olub fitnələr icad edənlərin, mürşid olub aləmi bərbad edənlərin iç üzünü ifşa edir. Ədib bu fikirləri ilə din adından istifadə edənləri tənqid və ifşa edir.
Bəzən olurum bir papa!
Cənnət satarım bən,
İsa dirilib gəlsə də qorqar qəzəbimdən.
Bəzən olurum bir çoban, azadə bir insan,
Bəzən olurum zülmü fəsad aşiqi sultan.
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində xəyal ilə həqiqəti, fəlakət ilə əmin-amanlığı, xeyir ilə şəri, elm ilə cəhaləti vəhdətdə təqdim edir. İblisin sözlərinin əsiri olan Arif əsəbi və xırçın hərəkətləri ilə İblisə uyub, bir çox cinayətlərə bais olur. Ədib çılğın və qorqunc İblisin hər ölkədə, hər diyarda, hər evdə, viranədə, hər bütxanada, meyxanadə olduğu fikrini söyləyir. Hər kəsin İblisi dinlədiyini, lakin ona nifrət də etdiklərini bildirir. İblis məğrur qəhqəhələr ilə hər kəsin ona aciz qul olduğunu, insanların pəncəsində əzilib, qıvrılıb, məhv olduqlarını söyləyir. İblis insanlara rəhbərlik edən qan püskürən, atəş savuran kinli kralları, şahları, ulu xaqanları, qızıl və qadın düşkünü olanları, min hiylə quran tülkü siyasətçiləri, hər an məzhəb çıxaran, yol ayıran din xadimlərini, xalqı soyan əyanları, bütün fitnəkar şərləri, zülmü, xəyanəti yer üzünün həqiqi İblisi sayır. Dramaturqun “İblis” pyesi İblisin aşağıdakı sözləri ilə bitir. Ədib cümlə xəyanətlərə bais, hər kəsə xain olan insanı yer üzünün İblisi adlandırır.
İblis nədir? – Cümlə xəyanətlərə bais…
Ya hər kəsə xain olan insan nədir? – İblis!..
Hüseyn Cavid irsinin ən kamil nümunəsi olan “İblis” pyesi daim araşdırmaçılar tərəfindən öyrənilmişdir. Əsərdə dahi dramaturq bəşəri problemlərə toxunmuşdur. Hüseyn Cavid irsinin dünyada layiqincə təbliğ olunmasında “İblis” pyesinin mühüm rolu vardır. Dahi dramaturqun yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi olan “İblis” pyesinə bütün tədqiqatçılar həssaslıqla yanaşmışlar. Hüseyn Cavidin “İblis” pyesinin dünyanın bir çox ölkələrində səhnəyə qoyulmasında, bir çox dillərə tərcümə olunub, nəşr edilməsində əsərin bədii gücünün yüksək olmasının böyük rolu vardır. “İblis” faciəsi Hüseyn Cavid irsinin tanınmasında və çox yüksək qiymətləndirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. “İblis” əsəri dramaturqun Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə bəxş etdiyi növbəti həqiqi dəyəri olan bir əsərdir.
ZAUR USTAC: – USTACAM Müzəffər ordunun şanlı əsgəri, Ərənlər yurdunun ər övladıyam! Zalımın zülmünə təhəmmülüm yox, Babəklər yurdunun hürr övladıyam! * * * Ustadım Nəsimi, sözümüz sözdü, Ədalət, həqiqət bağrımda közdü, Ziyadar dühası bir deyil, yüzdü, Mövlalar yurdunun nur övladıyam! * * * Dərvişəm, müqqəddəs sayılır təkkəm, Hülqumdan yuxarı dayanır öfkəm, Od, ocaq diyarı tanınır ölkəm, Alovlar yurdunun nar övladıyam! * * * Unutma, şah babam Xətai başdı, Nadir şah, mətədə tərpənməz daşdı, İlham, nə keçilməz sədləri aşdı, İgidlər yurdunun nər övladıyam! * * * Tarixdə Nəbisi, Koroğlusu var, Gen dünya yağıya daim olub dar, Düşmən qarşımızda yenə oldu xar, Aslanlar yurdunun şir övladıyam! * * * Göydən Yer üzünə ərmağan, payam, Gündüzlər Günəşəm, gecələr Ayam, Ən parlaq ulduzdan törəyən boyam, Ozanlar yurdunun sirr övladıyam! * * * Ustacam, vətənim vətən içində, Axıb duruluruq zaman köçündə, Min bir anlamı var, adi “heç”in də, Aqillər yurdunun pir övladıyam!
DAĞLAR (Dağlara xitabən üçüncü şeiri) Tarix səhnəsində yetişdi zaman, Başlanmış bu çağın mübarək, dağlar! Hələ nə zəfərlər gözləyir bizi, Qutlanmış novrağın mübarək, dağlar!
* * * Dövranın gərdişi döndü, dəyişdi, Davadan doğulan ərlər yetişdi, Didilmiş yaralar tutdu, bitişdi, Üç rəngli duvağın mübarək, dağlar!
* * * Nə vaxtdır yol-iriz bağlı qalmışdı, Qoynunda yağılar məskən salmışdı, Canımı sağalmaz bir dərd almışdı, Sayalı qonağın mübarək, dağlar!
* * * Qurtuldu yağıdan zənburun, balın, Bir başqa görünür yamacın, yalın, Zirvəndən boylanır şanlı hilalın, Müqəddəs sancağın mübarək, dağlar!
* * * Haqqa nisbət tutub ulu Ələsgər, Andırıb, tanıdıb, bilib pərisgar, Hər səngər məbəddi, pirdi hər əsgər, Şuşa tək ocağın mübarək, dağlar!
* * * Ay Ustac, min şükür arzuna yetdin, “Dədə”n gedən yolu, sən də qət etdin, Dolandın dünyanı yurdunda bitdin, Doqquzu zər tuğun mübarək, dağlar!
ÜÇ QARDAŞ (Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan qardaşlığına)
Bir qardaş sağında, biri solunda, Təpəri dizində, gücü qolunda, Qardaşlıq məşəli yanır yolunda, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Xətai amalı bu gün oyaqdır, Nadirin əməli bu gün dayaqdır, İlhamın təməli bu gün mayakdır! Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Zamanla yaşadıq xeyli qeylü-qal, Görməsin bir daha bu birlik zaval, Dağlara biryolluq qayıdır Hilal, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan!
21 may 2023-cü il tarixində Bakı şəhəri, Lev Tolstoy küçəsində yerləşən Misra book cafe də təqdimat zamanı “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru, şair-publisistZaur Ustac “Gizli qapı” adlı yeni kitabının işıq üzü görməsi münasibəti ilə Ayaz İmranoğluna“İsa Muğanna” diplomunu təqdim edib. Ayaz İmranoğlu Zaur Ustac üçün kitab imzalayarkən.
21 may 2023-cü il tarixində Bakı şəhəri, Lev Tolstoy küçəsində yerləşən Misra book cafe də təqdimat zamanı “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru, şair-publisistZaur Ustac “Gizli qapı” adlı yeni kitabının işıq üzü görməsi münasibəti ilə Ayaz İmranoğluna“İsa Muğanna” diplomunu təqdim edərkən.
ZAUR USTAC: – USTACAM Müzəffər ordunun şanlı əsgəri, Ərənlər yurdunun ər övladıyam! Zalımın zülmünə təhəmmülüm yox, Babəklər yurdunun hürr övladıyam! * * * Ustadım Nəsimi, sözümüz sözdü, Ədalət, həqiqət bağrımda közdü, Ziyadar dühası bir deyil, yüzdü, Mövlalar yurdunun nur övladıyam! * * * Dərvişəm, müqqəddəs sayılır təkkəm, Hülqumdan yuxarı dayanır öfkəm, Od, ocaq diyarı tanınır ölkəm, Alovlar yurdunun nar övladıyam! * * * Unutma, şah babam Xətai başdı, Nadir şah, mətədə tərpənməz daşdı, İlham, nə keçilməz sədləri aşdı, İgidlər yurdunun nər övladıyam! * * * Tarixdə Nəbisi, Koroğlusu var, Gen dünya yağıya daim olub dar, Düşmən qarşımızda yenə oldu xar, Aslanlar yurdunun şir övladıyam! * * * Göydən Yer üzünə ərmağan, payam, Gündüzlər Günəşəm, gecələr Ayam, Ən parlaq ulduzdan törəyən boyam, Ozanlar yurdunun sirr övladıyam! * * * Ustacam, vətənim vətən içində, Axıb duruluruq zaman köçündə, Min bir anlamı var, adi “heç”in də, Aqillər yurdunun pir övladıyam!
DAĞLAR (Dağlara xitabən üçüncü şeiri) Tarix səhnəsində yetişdi zaman, Başlanmış bu çağın mübarək, dağlar! Hələ nə zəfərlər gözləyir bizi, Qutlanmış novrağın mübarək, dağlar!
* * * Dövranın gərdişi döndü, dəyişdi, Davadan doğulan ərlər yetişdi, Didilmiş yaralar tutdu, bitişdi, Üç rəngli duvağın mübarək, dağlar!
* * * Nə vaxtdır yol-iriz bağlı qalmışdı, Qoynunda yağılar məskən salmışdı, Canımı sağalmaz bir dərd almışdı, Sayalı qonağın mübarək, dağlar!
* * * Qurtuldu yağıdan zənburun, balın, Bir başqa görünür yamacın, yalın, Zirvəndən boylanır şanlı hilalın, Müqəddəs sancağın mübarək, dağlar!
* * * Haqqa nisbət tutub ulu Ələsgər, Andırıb, tanıdıb, bilib pərisgar, Hər səngər məbəddi, pirdi hər əsgər, Şuşa tək ocağın mübarək, dağlar!
* * * Ay Ustac, min şükür arzuna yetdin, “Dədə”n gedən yolu, sən də qət etdin, Dolandın dünyanı yurdunda bitdin, Doqquzu zər tuğun mübarək, dağlar!
ÜÇ QARDAŞ (Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan qardaşlığına)
Bir qardaş sağında, biri solunda, Təpəri dizində, gücü qolunda, Qardaşlıq məşəli yanır yolunda, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Xətai amalı bu gün oyaqdır, Nadirin əməli bu gün dayaqdır, İlhamın təməli bu gün mayakdır! Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan! * * * Zamanla yaşadıq xeyli qeylü-qal, Görməsin bir daha bu birlik zaval, Dağlara biryolluq qayıdır Hilal, Yeni çağ başladır xan Azərbaycan! Türkiyə, Pakistan, can Azərbaycan!
ÇİÇƏKLƏR, DAĞLAR … və XUDAYAR DASTANI (Zaur Ustac sözünün sehrində) Şairlər çiçəklərə, güllərə sevgi dolu şeirlər həsr edərlər. Əsrlər boyu bənövşə, lalə, qərənfil, qızılgül poeziyamızın əbədi obrazlarına çevriliblər. Qurbaninin «Bənövşə»si yüzlərlə bənövşələrin şeirimizdə ətirli sərgisinə dönüb, «Heç yerdə görmədim düz bənövşəni» deyib ustad. Xətai qızılgülü candan əziz tutduğu sevgilisinə bənzədib: «Qızılgül, bağü-bustanım, nə dersən, Fəda olsun sənə canım, nə dersən?». Xan qızı Natəvan qərənfili çiçəklərin ən gözəlinə bənzədib, qərənfillər 20 Yanvar faciəsi günləri bütün Azərbaycanı matəm çiçəkləri kimi bəzədilər: «Qərənfil, şəhid qanı, Ağla, qərənfil, ağla». Lalə isə çöllərimizinn, düzlərimizin qırmızı xalısı kimi hamımıza gözəllik bəxş edirlər, Rəşidin mahnısında yaşayır o lalələr. Şair Zaur Ustac da çiçək sevgilərini şeirlərində dönə-dönə vəsf edir. Onun poeziyasında güllərin, çiçəklərin ayrıca bir hüsnü, lətafəti var- bu güllər, çiçəklər insan qəlbinin təbiətlə vəhdətini əks etdirir. İnsan niyə gül-çiçək aşiqidir, niyə bənövşə ilə həmdərddilər, niyə laləyə – onun gözəlliyinə baş əyirlər, niyə qızılgülləri sevgililin gözəlliyi ilə bir tuturlar? Bu milli-mənəvi dəyərlərimizin bir kriteriyası deyilmi? Poeziyamızda insan-təbiət paraleli – insanda təbiəti, təbiətdə insanı təcəssüm etdirmək klassik poeziyanın da, müasir şeirimizin də aparıcı bir xəttinə çevrilib və bu missiyanı həyata keçirmək Zaur Ustaca da həvalə olunur. Zaur Ustac «Ağçiçəyim» və «Şehçiçəyim» şeirlərində özünün çiçək sevgisini mütləqləşdirir. Əslində, o, bu çiçəkləri vəsf edirkən, metaforik bir üsula əl atır- əslində, onun vəsf etdiyi çiçəklər gözəlliyin özüdür, təbiətin gözəllikdə təcəssümüdür. Dümağsan, qar sənin yanında qara, Tanrım rüsxət verib, baxmayıb qara, Bu qarlı qış hara, tər çiçək hara, Xoş gördük, günaydın, ay Ağçiçəyim! «Şehçiçəyim» şeirində isə həm təbiətin bu nadir çiçəyinin-bu canlı gözəlliyin tərənnümü ilə qarşılaşırıq, həm də bu çiçəyin bir sevgili timsalına döndüyü ifadə olunür. Tacısan dünyamda tum çiçəklərin, Köksündən bal süzən, tər Şehçiçəyim… Sehrinə düşmüşəm nur ləçəklərin, Əqli başdan alan zər Şehçiçəyim… Cəzbində qalmışam, tamam çar-naçar, Sağımda, solumda çox çiçək açar, Pərvanəyə dönü, dövrəmdə uçar, Sərrafam, seçmişəm, dürr Şehçiçəyim. Bir kərə, bir anlıq olsa da vüsal, Ruhuma rahatlıq verməyir xəyal, Sonu ölümsə də, gəl qoynuna al, Həsrətlə yaşamaq, zor Şehçiçəyim… Çiçəklərə sevgi «İnci, qərənfil» şeirində başqa bir məna kəsb edir. «Ağçiçəyim» və «Şehçiçəyim»də gözəlliyə vurğunluq hissi ön plana keçirsə, «İnci, qərənfil»də məhzunluq, çiçəyin halına acımaq duyğusu ilə qarşılaşırıq. Bu da heç şübhəsiz, 20 Yanvar qərənfillərinin təəssüratından irəli gəlir. Olsan da bu işdə ən son müqəssir, Gəl, məndən incimə, inci qərənfil. Utanc çiçəyisən, utanc çiçəyi, İstəsəın lap məndən inci, qərənfil. Şeirdə inci sözü iki məna daşıyır, həm ən bahalı zinət (inci), həm də incimək sözünün kökü (incimək, küsmək) kimi. Şair niyə qərənfilə «qaxınc çiçəyi» deyir? Bəlkə də bu deyimlə razılaşmamaq olar, amma bu «həya örpəyi»nin şəhid qəbirlərinə düzülməsi onu mütəəsir edir. Nəhayət, çiçəklərə sevgi onun «Matah çiçək» şeirində daha bariz nəzərə çarpır. «Matah» sözü burada sırf müsbət mənada işlənir və bütün çiçəklərə aid olur: Əzəldən ağ çiçək dedim, Cəzbində Şehçiçək dedim, Gözlədim, Balçiçək dedim, Bərzəx ruha dağ, çiçəyim, Ay mənim matah çiçəyim. Zaur Ustacın dağlara həsr etdiyi şeirlər də insan-təbiət vəhdətini əks etdirir. «Dağlar» şeiri «Ruhuna min rəhmət, Dədə Ələsgər» epiqrafI ilə başlayır və hiss olunur ki, bu qoşma ustadın poetik ənənəsini davam etdirmək cəhdindən yaranıb. Zaur Ustac təbiətin – gül-çiçəyin zərifliyindən onun zirvəsinə-dağlara yol alır. Amma bu şeirdə Dədə Ələsgər ruhu dolaşsa da, Zaur Ustac dağlara müasir bədii təfəkkürlə yanaşır. Nədəndi, ürəyim çırpınır yenə, Gördükcə hüsnündə məlalı, dağlar?! Yağı cövlan edir, dağıdır yenə, Qoynunda büsatı, cəlalı, dağlar! Dünya belə qalmaz, dəyişər zaman, Yenə dövran olar, həmənki dövran, Bulaqlar başında məclislər quran, Oğullar ərsəyə gələli, dağlar! «Dağlar» adlı başqa bir şeirdə isə kövrəklik notları qürur hissləri əvəz edir. Artıq işğalda olan dağlar da azad olunub. Və şair Azərbaycan tarixinin zəfər dolu səhifələrini yada salır: Xətai qırmadı könül bağını, Nadir unutmadı hicran dağını, İlhamın silahı əzdi yağını Dəmirdən yumruğun mübarək, dağlar! Təbiətin adicə bir yarpağı da şeirə gələ bilər və Zaur Ustac «Yarpaq və torpaq» şeirində Yarpağın və Torpağın obrazlarını yaratmaqla maraqlı bir şeir ərsəyə gətirmişdir: Bizə can verənin canın almayaq, Bu iki aşiqin yolun burmayaq, Yarpağı torpağa həsrət qoymayaq, Yarpaq elə torpaq, torpaqdır yarpaq. Zaur Ustac bu günün, yaşadığımız gerçəkliklərin şairidir. Biz onun güllərə, çiçəklərə, dağlara həsr elədiyi şeirlərlə söhbətə başladıq.Yəni şairin zəriflik, kövrəklik hisslərinin təbiət gözəllikləri ilə necə qaynaqlandığını nəzərə çarpdırdıq. Amma Zaur Ustac bir-birindən fərqli müxtəlif mövzularda şeirlər yazır. Bu şeirlərin bir qismi vətənpərvərlik, yurdsevərlik motivləri üzərində köklənib. Onun Mübariz İbrahimova, Polad Həşimova, İlqar Mirzəyevə həsr elədiyi şeirlər bu Milli Qəhrəmanlarımıza poeziyanın bir az hüznlü, amma daha çox qürurla söylənilən xitablarıdır. «Can ay ana» şeində şair Polad Həşimovun anasının oğlunun məzarı önündə düşüncələrini təqdim edir. «Can ay Ana, bu baxışda nələr var… Bu baxışda Poladının mərdliyi, Ərənliyi, cəsurluğu, qürur var». Onun İlqar Mirzəyevə həsr elədiyi bir neçə şeiri var və bu şeirlərin hər birində qəhrəmanlığın tərənnümü ilə qarşılaşırıq: Hər şey belə başladı, Gülə-gülə getmişdin. Döndün üzdə təbəssüm, Çöhrənə həkk etmişdin. Tək getmişdin gedəndə, Yüz min olub qayıtdın. Özün getdin yuxuya, Milyonları oyatdın. İkinci Qarabağ müharibəsinin dillərdə dastan olan qəhrəmanlarından biri də Xudayar Yusizadə idi. Ölümündən qabaq Xudayar sözləri Əliağa Vahidin olan bir mahnı oxuyur. İndi bu mahnı-təsnif «Xudayar təsnifi» adlanır. Zaur Ustac Xudayar haqqında sonetlər çələngi düzüb-qoşub. Sonetlər çələngi düzüb-qoşmaq şairdən istedad tələb edir, gərək bu şeir növünün formal tələblərinə əməl edəsən, həm də on beş sonetdə məzmunu, irəli sürdüyün qayəni, məqsədi sonadək eyni ardıcIllıqla davam etdirəsən. Hər sonetin axırıncı misrası sonrakı sonetin ilk misrasına çevrilir və axırda-on beşinci sonetdə yeni bir sonet yaranır. Fikir tamamlanır. On beşinci soneti (italyan soneti formasında) sizə təqdim edirik: Xudayar çağırdı anan adını, Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən. Səni məhəbbətlə bağrına basdı, Oğul ətri gəldi kövrək sözündən. Böyüdün həyatda ər oğlu ərtək, İstədin yurddaşın olsun bəxtiyar. Qarabağ uğrunda gedən savaşda, Adını tarixə yazdın, Xudayar. Şəhidlik köynəyi geydin əyinə, Düşməni almadın heç vaxt eyninə, Qartaltək uçduğun zirvəyə döndün. Səsindən qələbəətri ələndi, Zəfər sevincinə torpaq bələndi, Vətəndə əbədi nəğməyə döndün. Bu yazıda Zaur Ustacın bir sıra şeirlərinin adını çəkə bilərik ki, bu şeirlər onun fərdi üslubu barədə müəyyən təsəvvür yaradır. Fikrimizcə, onun təbiətə, onun ayrı-ayrı fəsillərinə və gözəlliklərinə həsr etdiyi şeirlər daha uğurludur. Hiss olunur ki, Zaur Ustac təbiəti yaxşı duyur, təbiətlə insan akrasındakı vəhdəti də şeirlərinə gətirir. Onun Ali Bavş Komandan İlham Əliyevə, üçrəngli bayrağımıza həsr etdiyi şeirlər də poetik baxımdan sanballıdır. «45» şeirlər kitabında toplanan sevgi şeirləri barədə də xoş sözlər söyləməfk olar, belə ki, Zaur Ustac sevgi şeirlərində yaşanılan, duyulan hissləri qələmə alır. Bu şeirlərin birində onun sevgiyə, sevilən qadına, gözəl qadına münasibəti dolğun şəkildə öz ifadəsini tapır: Gözəl sima, heç gözəllik deyildir, İncə bədən, heç incəlik deyildir, Zərif tellər, heç zəriflik deyildir, Gözəl insan, sən daxilən gözəılsən! «Bütöv Azərbaycan» qəzetində (6 may nömrəsində) Zaur Ustacın yeni şeirləri ilə tanış oldum. «Elə ad verin ki, bəxti yar olsun!!!» şeirində üzünü atalara tutub deyir ki, qız uşaqlarınız dünyaya gələındəonlara uğurlu adları əsirgəməyin, «Ya Humay çağırın, ya Sona deyin, Elə ad verin ki, bəxti yar olsun!». Rəşad Məcidə ünvanladığı «Ağ adam» şeirində Ağdam və Ağcabədi adlarının kökünə varır. Vaqif Mustafazadəyə həsr etdiyi və ingilis soneti formasında yazdığı şeiri də Vaqifin sənətkar portretini yaratmaq mənasında uğurludur. Və biz Zaur Ustaca belə gözəl şeirlər yazmaqla yolunu davam etməyi arzulayırıq!
