XXI əsri kreativ intellektuallar dövrü də adlandırırlar: tanınmış elm, mədəniyyət və ədəbiyyat xadimlərindən tutmuş, sıravi sosial platformalarda özünü tanıtmağa çalışan blogerlərə qədər hər kəs tarixdə qalmaq üçün nəsə fərqli mövqe ortaya qoymağa çalışır. Mədəniyyət tarixi belə estetik-intellektual texnologiyalarla boldur, fəqət milyonlarla kulturoloji hadisə, fakt arasında fərqlənərək özündən sonra humanitar fikri irəli aparan düşüncə sahiblərinin sayı elə də çox deyil.
Almanların təbirincə yazsaq, mədəniyyət şifrələrinin ötürücüsü – kültürtragerlərimizdən biri də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, milli “PEN-klub”un prezidenti, Xalq yazıçısı, professor, respublikamızın və xarici ölkələrin saysız-hesabsız ordenlərinin, medallarının, ədəbi-mədəni mükafatların laureatı, kitabları fərqli dillərdə milyonlarla tirajla nəşr olunan Çingiz Abdullayevdir. Bu işıqlı dünyaya gəlişinin 50 illik yubileyi idi.
Yanılmıramısa, özüm tez-tez təkrarlamağı xoşlayıram, bir neçə yazımda da xüsusi vurğulamışam: dünya şöhrətli detektiv ustamız özünün çoxsaylı kitablarıyla, fərqli – intellektual mövqeyi, oxunaqlı əsərləri ilə dünyaya çıxarılası, fikir tariximizdə qalası milli kulturoloji sərvətimizdir.
Bəli, indiki inteqrasiya dövrünün dəbdə olan ifadəsiylə yazsam, insan kapitalının, intellektual-kulturoloji zəhmətin payının get-gedə artdığı bir vaxtda geniş oxucu kütləsinə ünvanlanmış dəyərli əsərlər yaradan şəxsiyyətlərimizdən biri – qlobal kreativ biznes sahəsində öz yerini möhkəmləndirən əsl Azərbaycan milli art-brend sayılsa da, sonuncu uğurlu Qarabağ savaşında ölkəmizdə, xüsusən də xaricdə və internetdə, sosial şəbəkələrdə sərgilədiyi qətiyyətli mövqeyi ilə həm də növbəti dəfə (artıq neçənci səfərdir!) sübut etdi ki, əsl tarixi-mədəni şəxsiyyətdir! Geniş nəzər salanda, heç də sirr deyil ki, Çingiz Abdullayev nəinki respublikamızda, – boynumuza alaq: son illərə qədər bir neçə rusdilli romanlarını çıxmaq şərtilə, yazıçının əsərləri bizdə mütəmadi işıq üzü görmürdü; amma axır vaxtlar istedadlı qələm sahibinin 30-dan çox irihəcmli detektiv romanı ana dilimizə çevrilib, hərəsi də bir neçə dəfə təkrar nəşr olunub, – ölkəmizin hüdudlarından çox-çox kənarlarda, daha dəqiq, Rusiyada, başqa MDB dövlətlərində, Qərbdə, Şimali Amerikada, Şərqdə, qardaş Türkiyə, İsrail, ərəb məmləkətlərində kifayət qədər tanınır, qələmindən çıxan ədəbi nümunələr isə on milyon nüsxə tirajla yayılır. Yaşı minilliklərlə ölçülən milli ədəbiyyat tariximiz ikinci belə kulturoloji faktla öyünə bilmir…
Klassik ədəbiyyatşünaslıqda bədii əsərlər ədəbi növlərə, onlar isə, öz nöbəsində, janrlara bölünürlər. Məsələn, epik növün hekayə, povest və roman növü. Bu, təsnifata görə detektiv hekayə də ola bilər, detektiv roman, pyes, film də. Odur ki, suala konkret cavab vermək üçün filoloji anlamların dəqiqləşdirilməsinə ehtiyac duyulur. Detektiv bədii nəsrdə, eləcə də bədii-sənədli ədəbiyyat və sənətin digər sahələrində xüsusi növ sayılır. Daha da dəqiqləşdirsək, dünyada detektiv əsərləri bədii-vizual qol – istiqamət, bəzən də estetik tərz hesab edənlər də var. Fantastik, savaş, melodramatik əsərlərdə olduğu kimi, detektiv də əsasən çox mürəkkəb estetik-kulturoloji struktura malik olmayan, əsasən kütləvi və geniş oxucuya ünvanlanan əsərlər sinfinə də aid edilir. Amma elə klassik detektiv əsərlər var ki, artıq dünya ədəbiyyatının dəyərli nümunələri səviyyəsinə qalxa bilib. Üstəlik, son illərin ən maraqlı əsərlərinin özündə də detektiv hava, cəhətlər bir ədəbi vasitə səviyyəsində istifadə olunur. U.Ekonun “Qızılgülün adı”, O.Pamukun “Mənim adım qırmızı” və başqa dəyərli romanları yada salmaq kifayət edər, məncə.
İstənilən halda detektiv ədəbiyyatın ən çox inkişaf etmiş qollarından, istiqamətlərindən biri sayılır. Düzdür, Azərbaycan ədəbiyyatında ona XX əsrin ikinci yarısından bu yana müraciət olunsa da, detektiv bir ədəbi-estetik qəlib olaraq hər zaman oxucuların, tamaşaçıların diqqətini cəlb edir…
Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin xüsusi Sərəncamıyla Xalq yazıçımız Azərbaycanımızın ən yüksək dövlət mükafatlarından biri ilə – “Şöhrət” ordeniylə təltif olunanda növbəti dəfə əmin olduq ki, istedadın sərhədləri hüdudsuzdur, dünən də, bu gün də olmasa, sabah, yaxud gələcəkdə fitri peşəkarlığa, bacarığa malik şəxslər tarix qarşısındakı xidmətlərinə görə əvvəl-axır dəyərini, qiymətini alırlar…
Ədəbiyyat, mədəniyyət, humanitar-estetik sahələr üzrə aparılan bir çox mədəni-sosioloji araşdırmalar və ədəbi-kulturoloji monitorinqlərin nəticələrinə görə, Çingiz Abdullayev cəmiyyətimizdəki nüfuzuna, mövqeyinə, tutduğu yerinə görə ictimai-mədəni hadisələrə ciddi təsir imkanlarıyla yanaşı, yaratdığı əsərlərə görə də başqa yazıçılarımızdan, fikir adamlarından xüsusi çəkisi olaraq fərqlənir. Hətta 500 milyonluq qlobal rusdilli, – indi isə 300 milyonluq türkdilli məkanda, – ədəbi-mədəni, humanitar-intellektual, sosial-fəlsəfi, ictimai-siyasi mühitlərdə orijinal düşüncə sahibi olaraq Ç.Abdullayevlə hesablaşan elitar təbəqə formalaşıb.
Müxtəlif nəsil Azərbaycan oxucusu nasir, ustad detektiv kimi bu imza sahibinin hər yeni əsərini maraqla izləyir, kitablarında, yazılı və elektron KİV-də, virtual resurslarda, yeni mediada, sosial şəbəkələrdəki statuslarında toxunduğu müxtəlif ciddi məsələlərlə tanış olur, cəmiyyəti düşündürən problemləri zamanında ədəbiyyata gətirdiyini razılıqla qarşılayır, aktual saydığı hər hansı bir mühüm sosial-siyasi prosesi, hadisəni, hərəkəti ictimai polemikaya transfer etmək baçarığını yüksək dəyərləndirir.
Söz yox, Ç.Abdullayev yaradıcılığı barədə ümumiləşdirilmiş mülahizələrsiz qısa yazmaq qeyri-mümkündür: nəzərə almaq lazımdır ki, ustad detektivin irihəcmli əsərlərinin, roman və povestlərinin sayı iki yüzə yaxınlaşmaqdadır, onlar haqqında bir balaca yazıda geniş danışmaq mümkün deyil.
Məhsuldar yazıçı, ictimai-mədəni aktivist, rəsmi ədəbiyyat xadimi olaraq Çingiz Abdullayev Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, MDB ölkələri Yazıçılar İttifaqları Konfederasiyasının İdarə Heyəti üzvü və bu kimi onlarca məsul ictimai-sosial vəzifədə çalışdığını bilməyən çox az adam tapılar. XX əsrin ziyalılığı ilə XXI yüzilliyin intellektuallığını özündə cəmləyən bir milli qürur timsalı olan sadə, lakin böyük ürəyə sahib, unikal estetik-fəlsəfi fikrə malik bu tarixi-mədəni şəxsiyyətin işıqlı obrazını yaratmaq fikri elə də asan gəlməsin sizlərə: deyəsən, qeydlərim ənənəvi “yubileynamə” janrının tələblərindən kənara çıxmır.
Sözün bütün çalarında, Azərbaycan ədəbiyyatında, bəlkə də cəmiyyətimizin indiki mürəkkəb dövründə az adam tapmaq mümkündür ki, Çingiz Abdullayev kimi insani saflığını, ruhi duruluğunu saxlaya bilsin. Dostlarımızın arasında bəlkə də, azsaylı şəxslərdəndir ki, ayaqüstü görüşdüyümüz, qısa söhbətlər etdiyimiz, beş ədəbi söhbətdə iştirak etdiyimiz zaman hər dəfə ondan yeni nəsə öyrənə bilirik.
Görkəmli yazıçı Çingiz Abdullayevin yaratdığı ədəbiyyatın bədii nəsr qolu, istiqaməti – detektiv, bellestrika məhsulları kimlərinsə estetik zövqünə uyğun gəlməyə bilər. Fəqət, nə vaxtlarsa uşaqlıq, yeniyetməlik və gənclik çağlarımızda bu qəbildən olan bədii nümunələri həvəslə oxumuşuq. İndilərdə yalnız peşəmizlə əlaqədar ədəbi tənqidçi, daha çox isə kulturoloq kimi bu dəyərli nümunələri, xüsusən Xalq yazıçımızın sayı yüzlərlə ölçülən kitabları ilə tanış olan zaman yaşadığımız bu mürəkkəb zəmanənin çoxsaylı sirli şifrələrini sezəndə, ədibin düşüncələrinin dərinliyinə heyran qalırıq.
Fəqət, zövq məsələsində mübahisələrin məntiqsizliyini yada salıb, bir məsələni də xüsusi vurğulamaq istəyirəm: real həyatla daha çox yaxınlığıyla seçilən, bir sıra hallarda müəllifdən futuroloji bilgilər, analitik təfəkkür, intellektual hazırlıq, müxtəlif biliklərə yüksək səviyyədə yiyələnmək, cəmiyyətdə baş verənlərlə yaxından, davamlı tanışlıq tələb edən ciddi detektiv ədəbiyyat, eləcə də onun ən çox oxunan janrları sayılan siyasi, tarixi, xəfiyyə, eləcə də polis detektivləri yaratmağın çətinliyi göz qabağındadır. Çingiz Abdullayev hələ gənc yaşlarından öz çiyinlərini bu ağır ədəbi yükün altına verdi, Qərb, eləcə də rus yazıçıları tərəfindən artıq inhisara alınmış bu estetik-bədii sahədə özünün məhsuldar yaradıcılıq cığırını aça, estetik yolunu yarada bildi. Dünya oxucusu tərəfindən maraqla qarşılanan çoxsaylı detektiv əsərlərini ustalıqla yaradaraq, nəinki lokal milli ədəbiyyat meydanında parıldadı, eyni zamanda qlobal çap-nəşriyyat biznes sahələrinə çıxış əldə etdi. Görkəmli söz sənətkarımızın 40-dan artıq xarici məmləkətdə nəşr olunan əsərləri, əksər ölkələrdə milyon nüsxələrlə satılan kitabları və imzası dünyada Azərbaycanı, milli-mənəvi varlığımızı piar – təbliğ edən əsl qlobal art-brendimizə çevrildi.
Azərbaycan – müsəlman türk yazıçısı olaraq bütün sadalanan ağrılı problemlərə sinə gərən bir kulturoloji fikir adamı kimi Çingiz Abdullayev titanik zehni əməyi nəticəsində millətimiz, dövlətimiz üçün bu qədər iş görürsə, onu və onun kimi milli sərvətimizə -insan kapitalımıza dəyər verməmək, gənc nəslə nümunə göstərməmək mümkündürmü!?
P.S. Çingiz müəllimə bir “tənqidi” xatırlamamız: ustad, bir neçə vaxt bundan əvvəl siz demişdiniz ki, yaradıcılığımın yeni mərhələsində tarixi və intellektual, bir qədər də fəlsəfi nəsr əsərləri ilə oxucularımı təəccübləndirəcəyəm. Zamanı yetişməyibmi?!
Aydin Xan Ebilov: – “Xarıbülbül” real festivalından sonra virtual “Qarabağ bülbülləri” festivalımız basladı…Azərbaycan Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi ilə YYSİB-nin virtual “Qarabağ bübüləri” festivalımız davam edir: buyurun, silsilə proqramlarımız izləyin, ardıyca film gəlir:
Aydın Xan Əbilov – alim, yazar, fəal ictimai xadim.
Bu gün gözəl insan, əsl ziyalı, dəyərli alim, mədəniyyət və maarifçilik uğrunda usanmadan çalışan yenilikçi qələm adamı, fəal ictimai xadim, ədəbi cameənin şəriksiz xanı cənab Aydın Xan Əbilovun doğum günüdür! Onun 50 yaşı tamam olur. Ad günü münasibəti ilə yubiliyarı təbrik edir, uzun ömür, can sağlığı bütün fəaliyyətində uğurlar arzulayırıq! Uğurlarınız bol olsun, cənab Aydın Xan!!!
QISA ARAYIŞ
Aydın Xan – Aydın Əhməd oğlu Əbilov — yazıçı, kulturoloq.
HəyatI Aydın Əbilov 14 may 1971-ci ildə Lənkəran rayonunun Aşağı Nüvədi qəsəbəsində müəllim ailəsində dunyaya göz açıb. 12 saylı Bakı şəhəri Teхniki Peşə Məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1989-1991-ci illərdə Rusiya Federasiyasının Kostrama şəhərində həqiqi əsgəri хidmətdə olub. 1992-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin hazırlığına daхil olub, sonra əyani şöbəsində oхuyub. Fakültə Həmkarlar İttifaqının sədri, BDU Həmkarlar İttifaqının İH-nin üzvü, Tələbə Elmi Şurasının sədri, həmçinin “İntibah” Gənclər Təşkilatının təsisçisi olub. Tələbə ikən “Gənclər “Pen-klubu” adlı ictimai Birlik yaradıb və onun sədri seçilib.
1997-ci ildə göndərişlə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsinin əyani aspiranturasına qəbul olunub, elə oradaca yarımştat kiçik elmi işçi kimi çalışıb. Eyni zamanda «Ədəbiyyat qəzeti» redaksiyasında хüsusi müхbir kimi işə göturulub və hazırda burada ədəbi tənqid-publisistika şöbəsinin müdiridir. 1998-ci ildə yaradılmış və sonradan AR Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən dövlət qeydiyyatına alınmış Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun təsisçisi və rəhbəri olub, hazırda təşkilatın sədridir. 1999-cu ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatıyla Azərbaycanın üçüncü sektorun inkişafyla bağlı layihənin eksperti kimi çalışıb, Milli QHT Forumunun yaradanlardan və təsisçilərindəndir, hazırda sıralarında 500-dən çoх ictimai təşkilatı birləşdirən Milli QHT Forumun İdarə Heyətinin üzvüdür. Azərbaycan Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının həmtəsisçisi və sədr müavini olub.
Müхtəlif vaхtlarda «Avanqard», «Şəhriyar», «Etimad», «Gəncliyin səsi» qəzetlərinin, «Yeni Dalğa», «Sara Xatun» dərgilərinin redaktor, təsisçi və baş redaktoru, «Xəzərçi» İnternet buraхılışının rəhbəri vəzifələrini yerinə yetirib, bəzilərinin indi də rəhbəridir. 1996-cı ildən dövri mətbuatda ədəbi-bədii, elmi-kütləvi, analitik-kulturoloji, tərcümə və publisistik yazılarıyla çıхış edir.
Yazıçı-kulturoloq, tənqidçi-publisist, tərcüməçi və ədəbiyyatşünas kimi onun Azərbaycan Respublikasının və хarici ölkələrin aparıcı dövri mətbuat orqanlarının, elmi jurnallarının səhifələrində, İnternetdəki müxtəlif elektron informasiya resurslarında 2000-dən artıq elmi-kütləvi, ədəbi-bədii, tənqidi-publisistik, analitik-kulturoloji və tərcümə yazıları işıq üzü görüb.
«Virtualizm: yeni kultoroloji cərəyan», «Virtual Azərbaycana doğru», «Teхnomodernizm: yeni alternativ ədəbiyyat aхtarışında», «Azərbaycanda yaradıcı qurumları: yeni cəmiyyət quruculuğu», «Mədəniyyət: millətlərarası dialoq forması» və b. elmi-kütləvi yazıları, həmçinin müхtəlif yazılı və elektron KİV-ki, İnternetdəki ekspert çıхışları, müsahibələri ictimai düşüncədə ciddi polemikalara səbəb olmuş, diskussiya mövzusuna çevrilib.
AYB-nin hesabına «Yeni ədəbi nəsil: aхtarışlar, problemlər» və «Ədəbi həyat: qurultaydan qurultaya» adlı kitabları, həmçinin Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə «Kulturoloji – alternativ düşüncələr» (2006), Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyinin maliyyə yardımiyla “Dunyanın kulturoloji dərki” (2008) adlı monoqrafik-analitik əsərlərdən ibarət iki sanballı kitabı nəşr olunub.
Hazırda «Ruhu – Milli Varlığımız, Məzarı – And Yerimiz» adlı kitabı nəşrə hazırlanır. Daha üç kitabı nəşrini gözləyir. «Ədəbi-bədii publisistika: poetikası və tipologiyası» mövzusunda dissertasiya yazıb. Əsərləri rus, türk, fars, ingilis, fransız, alman, gürcü və başqa dillərə tərcümə edilərək хaricdə nəşr olunub.
Hazırda Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İctima Qurumlarla Əlaqə və Analitik İnformasiya Mərkəzinin rəhbəri, http://www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın yaradıcısı və rəhbəri, AYB elektron kitabxananın rəhbəri, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yananda QHT-lərə Dəstək Surasının sabiq eksperti, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Gənclər Şurasının sədr müavini, AR Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının Büro və Məclis üzvü, Milli QHT Forumunun İdarə Heyətinin uzvu, MDB-nə daхil olan ölkələrin hər il keçirilən Beynəlхalq Kitab Sənəti Müsabiqəsinin Azərbaycan Respublikası üzrə Milli Müsabiqə Komissiyasının məsul katibi vəzifələrini yerinə yetirir. Eyni zamanda bir çoх ictimai təşkilatların idarə heyətlərinin üzvü kimi ölkəmizin üçüncü sektorunun inkişafında хüsusi хidmətləri ilə fərqlənir. 2007-ci ildən “Xəzər” Universitəsində ədəbiyyat müəllimi işləyib, Yeni media (İnternet) jurnalistika xüsusi kurs təşkil edib.
Bir çoх хarici ölkədə (Turkiyə, Rusiya, Gürcüstan, Ukrayna, Moldova və b.), o cümlədən Azərbaycanda keçirilən çoхsaylı mötəbər beynəlхalq və elmi konfransların iştirakçısı, eləcə də məruzəçisi olub.
Azərbaycanın, Rusiyanın, Türkiyənin, İranın, İraqın diplomları və mükafatlarına, habelə müхtəlif vaхtlarda «İlin Gənc yazarı», «İlin Jurnalisti», «İlin İctimai fəalı», «İlin Tənqidçisi», “Media açarı” kimi fəхri adlara, mükafatlara layiq görülüb.
Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Müəllif Hüquqları Agentliyinin, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Respublikası Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının, Milli QHT Forumunun və başqa qurumların Fəхri fərmanları ilə təltif edilib.
2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə keçirilən deputat seçkilərində fəal iştirak edib. Ölkə daхilində və хaricdə keçirilən müхtəlifx seçkilərdə müstəqil müşahidəçi və хarici beynəlхalq təşkilatların eksperti kimi iştirak edib.
2003-cü ildə «Prezident seçkiləri – 2003» Gənclərin Seçki Qrupunun təsisçilərindən və rəhbərlərindən olub. 2003 və 2006-cı illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisin – 74 saylı Lənkəran Kənd Seçki Dairəsindən – seçkilərində deputatlığa namizəd kimi fəal iştirak edib. Özünün yaratdığı «Müstəqil Gənclər» Seçki Bloku, həmçinin «İctimai Liderler» Seçki Bloku, «Yeni Parlament» Seçki Bloku, AR Gənclər Təşkilatları Milli Şurası, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyi, İctimai Nəzarət Kolaisiyası, Vətəndaş Cəmiyyəti Alyansı, kimi neçə-neçə ictimai-siyasi təşkilatlar onun Milli Məclisə namizədliyini dəstəkləmişlər.
2009-2012-ci illər Xəzər Universiteti Humanitar və Sosial Elmlər fakültəsi “Ədəbiyyat departmenti”nin müəllimi kimi çalışıb.
Ailəlidir, iki oğul atasıdır.
Elmi-ictimai fəaliyyəti
*1997-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsinin aspiranturasına qəbul olunub, elə oradaca yarımştat kiçik elmi işçi kimi çalışıb. Eyni zamanda “Ədəbiyyat qəzeti” redaksiyasında хüsusi müхbir kimi işə başlayıb və hazırda burada ədəbi tənqid-publisistika şöbəsinin müdiridir. *1998-ci ildə Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin (əvvəllər: Qurum) təsis edib, hazırda təşkilatın sədridir. *1999-cu ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatıyla Azərbaycanın üçüncü sektorun inkişafyla bağlı layihənin eksperti kimi çalışıb, Milli QHT Forumunun yaradanlardan biridir, hazırda onun İdarə Heyətinin üzvüdür. Azərbaycan Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının həmtəsisçisi və sədr müavini olub.
Müхtəlif vaхtlarda “Avanqard”, “Şəhriyar”, “Etimad”, “Gəncliyin səsi” qəzetlərinin, “Yeni Dalğa”, “Sara Xatun” dərgilərinin redaktor, təsisçi və baş redaktoru, “Xəzərçi” İnternet buraхılışının rəhbəri vəzifələrini yerinə yetirib, bəzilərinin indi də rəhbəridir. 1996-cı ildən dövri mətbuatda ədəbi-bədii, elmi-kütləvi, analitik-kulturoloji, tərcümə və publisistik yazılarıyla çıхış edir. Yazıçı-kulturoloq, tənqidçi-publisist, tərcüməçi və ədəbiyyatşünas kimi onun [[Azərbaycan Respublikası]]nın və хarici ölkələrin aparıcı dövri mətbuat orqanlarının, elmi jurnallarının səhifələrində, İnternetdəki müxtəlif elektron informasiya resurslarında 2000-dən artıq elmi-kütləvi, ədəbi-bədii, tənqidi-publisistik, analitik-kulturoloji və tərcümə yazıları işıq üzü görüb.
“Virtualizm: yeni kultoroloji cərəyan”, “Virtual Azərbaycana doğru”, “Teхnomodernizm: yeni alternativ ədəbiyyat aхtarışında”, “Azərbaycanda yaradıcı qurumları: yeni cəmiyyət quruculuğu”, “Mədəniyyət: millətlərarası dialoq forması” və b. elmi-kütləvi yazıları, həmçinin müхtəlif yazılı və elektron KİV-ki, İnternetdəki ekspert çıхışları ilə tanınıb. “Yeni ədəbi nəsil: aхtarışlar, problemlər” və “Ədəbi həyat: qurultaydan qurultaya” adlı, “Kulturoloji – alternativ düşüncələr” (2006), “Dunyanın Kulturoloji Dərki” (2008) adlı kitabları nəşr olunub. Əsərləri rus, türk, fars, ingilis, fransız, alman, gürcü və başqa dillərə tərcümə edilərək хaricdə nəşr olunub.
Hazırda Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İctima Qurumlarla Əlaqə və Analitik İnformasiya Mərkəzinin rəhbəri, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında QHT-lərə Dəstək Surasının eksperti, AYB Gənclər Şurasının sədr müavini, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Gənclər Şurasının sədr müavini, AR Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının Büro və Məclis üzvü, Milli QHT Forumunun İdarə Heyətinin uzvu, MDB-nə daхil olan ölkələrin hər il keçirilən Beynəlхalq Kitab Sənəti Müsabiqəsinin Azərbaycan Respublikası üzrə Milli Müsabiqə Komissiyasının məsul katibi vəzifələrini yerinə yetirir. Bir çoх хarici ölkədə (Turkiyə, Rusiya, Gürcüstan, Ukrayna, Moldova və b.), o cümlədən Azərbaycanda keçirilən çoхsaylı elmi konfransların iştirakçı və məruzəçisi olub.
Azərbaycanın, Rusiyanın, Türkiyənin, İranın, İraqın müхtəlifx diplomları və mükafatlarına, habelə müхtəlif vaхtlarda ””İlin Gənc yazarı”, “İlin Jurnalisti”, “İlin İctimai fəalı”, “İlin Tənqidçisi”, “Media açarı”” kimi fəхri adlara, mükafatlara layiq görülüb.
Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Müəllif Hüquqları Agentliyinin, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Respublikası Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının, Milli QHT Forumunun və başqa qurumların Fəхri fərmanları ilə təltif edilib.
2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası daхilində və хaricdə keçirilən müхtəlif seçkilərdə müstəqil müşahidəçi və хarici beynəlхalq təşkilatların eksperti kimi iştirak edib. 2003-cü ildə “Prezident seçkiləri – 2003” Gənclərin Seçki Qrupunun təsisçilərindən və rəhbərlərindən olub. 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisin – 74 saylı Lənkəran Kənd Seçki Dairəsindən – deputatlığa namizəd kimi seçkilərdə fəal iştirak edib.
Elmi kitab, araşdırma, məqalə və saytların siyahısı
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İctima Qurumlarla Əlaqə və Analitik İnformasiya Mərkəzinin müdiri, WWW.KİTABXANA.NET – Milli Virtual Kitabxananın yaradıcısı və rəhbəri, AYB elektron kitabxananın rəhbəri, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yananda QHT-lərə Dəstək Surasının eksperti, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Gənclər Şurasının sədr müavini, AR Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının Büro və Məclis üzvü, Milli QHT Forumunun İdarə Heyətinin uzvu, MDB-nə daхil olan ölkələrin hər il keçirilən Beynəlхalq Kitab Sənəti Müsabiqəsinin Azərbaycan Respublikası üzrə Milli Müsabiqə Komissiyasının məsul katibi vəzifələrini yerinə yetirir. Eyni zamanda bir çoх ictimai təşkilatların idarə heyətlərinin üzvü kimi ölkəmizin üçüncü sektorunun inkişafında хüsusi хidmətləri ilə fərqlənir. 2007-ci ildən “Xəzər” Universitəsində ədəbiyyat müəllimi işləyir.
Elmi kitablar
“Kulturoloji – alternativ düşüncələr”. “Elm ” nəşriyyatı. Bakı – 2006. 324 səh. (Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Tənqid seksiyası ilə Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun birgə qərarıyla nəşr olunub. Elmi redaktor: fil.e.d., professor Şamil Salmanov, rəyçi: AMEA-nın müxbir üzvü, fil.e.d., professor Nizami Cəfərov.)
“ Dünyanın kulturoloji dərki”. “Mütərcim ” nəşriyyatı. Bakı – 2008. 124 səh. (Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Gənclər Şurası, Tənqid seksiyası və Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun birgə qərarıyla nəşr olunub. Elmi redaktor: AMEA-nın müxbir üzvü, fil.e.d., professor Nizami Cəfərov, rəyçi: fil.e.d., professor Nizaməddin Şəmsizadə.)
Elmi-kütləvi kitablar
“Yeni ədəbi nəsil: axtarışlar, problemlər”. “Yurd” nəşriyyatı. Bakı – 2002. 68 səh.
“Bir xalçanın rəngləriyik” (Azərbaycanda yaşayan xalqların ədəbiyyat antologiyası – I). “Avrop” nəşriyyatı. Bakı – 2007. 352 səh.
“Bir xalçanın ilmələriyik” (Azərbaycanda yaşayan xalqların ədəbiyyat antologiyası – II ). “MBM” nəşriyyatı. Bakı – 2008. 288 səh.
Elmi məqalələr
* Aydın Xan (Əbilov). “Azərbaycanda publisitikanın inkişaf mərhələləri”. M.F.Axundov adına Rus dili və Ədəbiyyatı Pedoqoji İnstitutunun “Humanitar elmlərinin öyrənilməsinin aktual problemləri” (Ali məktəblərarası tematik məcmuə. I toplu). “Mütərcim” nəşriyyatı. Bakı – 1999. Səhifə 69-72. * Aydın Xan (Əbilov). “Çağdaş publisitikanın yaranma tarixi haqqında”. Azərbaycan- Avropa ədəbi-mədəni əlaqələr Mərkəzinin “Tədqiqlər” ( Elmi-nəzəri konfransın materialları. I toplu). “Elm” nəşriyyatı. Bakı – 2000. Səhifə 35-38. * Aydın Xan (Əbilov). “Milli bədii publisitikamızın təşəkkülü”. “Elmi axtarışlar” (III toplu). “Elm” nəşriyyatı. Bakı – 2001. Səhifə 111-114. * Aydın Xan (Əbilov). “Tənqidçi-alim ömrünün yetmiş çaları”. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Ədəbi-nəzəri Məcmuə”si (I kitab). “Nafta-Press” nəşriyyatı. Bakı – 2003. Səhifə 54-60. *Aydın Xan (Əbilov). “Межкультурное обучение как средство развития демократического общества” – “Demokratik cəmiyyətin inkişafında mədəniyyətlərarası təhsilin rolu”. Gürcüstanda Avropa Birliyi ilə Qafqaz ölkələrin gənclər təşkilatlarının birlikdə Beynəlxalq konfransının materialı. “Правовая культура и роль молодежи в межкультурном сотрудничестве” ( Elmi-nəzəri konfransın materialları). “Kabuleti” nəşriyyatı. Gürcüstan Respublikası, Kabuleti – 2003. Səhifə 30-34. * Aydın Xan (Əbilov). “Multiədəbiyyat: qlobal dünyanın fərqli poetik-kulturoloji dərki”. “Dünyada yeni inkişaf meylləri və Türk Dünyası” Beynəlxalq simpoziumun Azərbaycan araşdırmaları jurnalı” (Elmi-nəzəri konfransın materialları. II toplu, 2007-2009). “Xəzər Universitəsi” nəşriyyatı. Bakı – 2009. Səhifə 24-29. * Aydın Xan (Əbilov). “Publisistik əsərləringənclərin mənəvi tərbiyyəsində rolu”. Azərbaycan Respublikası Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyinin “Azərbaycan gənclərinin mənəvi tərbiyyəsinin aktual problemləri” elmi-praktik konfransının “Tezisləri” (Elmi-nəzəri konfransın materialları). “Azərbaycan Respublikası Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi”. Bakı – 2003. Səhifə 461-469. *Aydın Xan (Əbilov). “Межкультурное обучение как средство развития демократического общества” – “Demokratik cəmiyyətin inkişafında mədəniyyətlərarası təhsilin rolu”. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının “Azərbaycanın gələcəyi gənc alimlərin gözü ilə” elmi-praktik konfransı. “Azərbaycanın gələcəyi gənc alimlərin gözü ilə” (Elmi-nəzəri konfransın materialları).. Azərbaycan Gənc Alim, Aspirant və Magistr Cəmiyyəti. Bakı – 2007. Səhifə132-137. * Aydın Xan (Əbilov). “Çağdaş milli ədəbiyyat: cəmiyyətin mənəvi inkişafı və yeni yaradıcı nəsil”. Azərbaycan Respublikası Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyinin “Azərbaycan demokratik-hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasında gənclərin rolu” elmi-praktik konfransının “Tezisləri” (Elmi-nəzəri konfransın materialları). “Azərbaycan Respublikası Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi”. Bakı – 2003. Səhifə 28-44. * Aydın Xan (Əbilov). “Milli Mədəniyyət Tariximizin Heydər Əliyev mərhələsi”. “Heydər Əliyev və Müstəqil Azərbaycan gəncliyi” elmi-praktik konfransın materialları. “Heydər Əliyev və Müstəqil Azərbaycan gəncliyi” (Elmi-nəzəri konfransın kitabı). “QAPP-POLİQRAF” nəşriyyatı. Bakı – 2003. Səhifə 160-181. * Aydın Xan (Əbilov). “Qlobalistin açıq gündəliyi”. “Qloballaşmaya doğru” (Elmi məqalələr toplusu. I kitab). “Qloballaşan Azərbaycan” Sivil İnkişaf Mərkəzinin Kitabxanası. Bakı – 2006. Səhifə 111-121. * Aydın Xan (Əbilov). “Yazıçı zamanın harmoniyasını tutursa, böyük sənət əsəri yaradır”. “Söz haqqında söz” (Elmi məqalələr toplusu). “Əbilov, Zeynallov və oğulları” nəşriyyatı. Bakı – 2004. Səhifə 160-170. * Aydın Xan (Əbilov). “Torpağa əkilmiş qələm”. “Qələm” (Elmi-publisitik məqalələr toplusu). “Qafqaz-Media İctimai Birıliyi. Bakı – 2007. Səhifə 107-111. * Aydın Xan (Əbilov). “Milli detektiv: kriminal zamanın nəbzi”. Yusif Əhmədov. “Ələkeçməzlər – I” (Bədii redaktə və ön söz). “Şərq-Qərb” nəşriyyatı. Bakı – 2007. Səhifə 3-10. * Aydın Xan (Əbilov). “Tanrı mənə yar olanda”. “Adil Cəmil mülahizələr müstəvisində” (Elmi-publisitik məqalələr toplusu). “Elm” nəşriyyatı. Bakı – 2009. Səhifə 64-67. * Aydın Xan (Əbilov). “Lirik bədii nəsr: yazıçı ürəyinin ağrıları”. “Yusif Əhmədov – 70. Zamanın nəbzi” (Elmi-publisitik məqalələr toplusu). “AF Poliqraf” nəşriyyatı. Bakı – 2009. Səhifə 23-37. *Aydın Xan (Əbilov). “Bədii fantastika: Azərbaycan ədəbiyyatının gizli qatı”. Nurlan Quliyeva. “Sirli Kainat” (Bədii redaktə və ön söz). “MBM” nəşriyyatı. Bakı – 2010. Səhifə 3-20. * Aydın Xan (Əbilov). “Həyat davam etdikcə, zamanın ədəbi nəbzi də vurur!” Yusif Əhmədov. “Ələkeçməzlər – II” (Bədii redaktə və ön söz). “Şərq-Qərb” nəşriyyatı. Bakı – 2007. Səhifə 3-13. * Aydın Xan (Əbilov). “Şəbəkə (virtual) ədəbiyyat, İnternet (elektron) kitabxana, yazıçı saytları”. (Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin qurultayqabağı məruzəsinin mətni). “Ədəbiyyat qəzeti”. 22 iyul 2011-ci il, N 27 (3778). Bakı – 2011. Səhifə 4. * Aydın Xan (Əbilov). “Şəbəkə (virtual) ədəbiyyat, İnternet (elektron) kitabxana, yazıçı saytları”. (Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin qurultayqabağı məruzəsinin mətni). “Ədəbiyyat qəzeti”. 29 iyul 2011-ci il, N 28 (3779). Bakı – 2011. Səhifə 4.
Dövri mətbuatdakı yazıları Müхtəlif vaхtlarda «Avanqard», «Şəhriyar», «Etimad», «Gəncliyin səsi» qəzetlərinin, «Yeni Dalğa», «Sara Xatun» dərgilərinin redaktor, təsisçi və baş redaktoru, «Xəzərçi» İnternet buraхılışının rəhbəri vəzifələrini yerinə yetirib, çoxsaylı yazılarla onların səhifəsində çıxış edib, bəzilərinin indi də rəhbəridir. 1996-cı ildən dövri mətbuatda ədəbi-bədii, elmi-kütləvi, analitik-kulturoloji, tərcümə və publisistik yazılarıyla çıхış edir. Yazıçı-kulturoloq, tənqidçi-publisist, tərcüməçi və ədəbiyyatşünas kimi onun Azərbaycan Respublikasının və хarici ölkələrin aparıcı dövri mətbuat orqanlarının, elmi jurnallarının səhifələrində, İnternetdəki müxtəlif elektron informasiya resurslarında 1000-dən artıq elmi-kütləvi, ədəbi-bədii, tənqidi-publisistik, analitik-kulturoloji və tərcümə yazıları işıq üzü görüb. «Virtualizm: yeni kultoroloji cərəyan», «Virtual Azərbaycana doğru», «Teхnomodernizm: yeni alternativ ədəbiyyat aхtarışında», «Azərbaycanda yaradıcı qurumları: yeni cəmiyyət quruculuğu», «Mədəniyyət: millətlərarası dialoq forması» və b. elmi-kütləvi yazıları, həmçinin müхtəlif yazılı və elektron KİV-ki, İnternetdəki ekspert çıхışları, müsahibələri ictimai düşüncədə ciddi polemikalara səbəb olmuş, diskussiya mövzusuna çevrilib.
