Giya Paçxataşvili – poeziyamızın «Ağ adam» obrazı
(Bəzən) elə zənn edirlər ki, poeziya (sadəcə) zahiri gözəllikləri vəsf etmək prosesidir (buna da şeiri «poetik yalan» hesab edənlər zəmin verib). Unudurlar ki, poeziya real vəziyyəti bir qədər qabarıq – olduğu həcmdə, lakin obrazlı, məzmunlu ehtiva etmək çək-çeviridir; şeir də «poetik yalan» olsaydı, onda tarixdə bu qədər ədəbi salnamə qalmazdı. Nə isə…
Məqsəd sözə sevgi ilə tapınmaq, onun hansı çəkidə olduğunu bilməkdir. Bir növ, sözə (həm də) ehtiyatla yanaşmaq lazımdır; (zatən) o, sənin kim (nəçi) olduğunu (onsuz da) faş edir. Füzuli demişkən: «…Kim nə miqdar olsa, əhlin eylər ol miqdar söz…»
Əslində, sözə tapınmaq, poetik təlatümlərin qarşısında duruş gətirə bilmək Allahın təqva yükünü (az da olsa) daşıya bilmək mənası verir. Bu yazıda sözə Bismillahsız əl uzatmayan Xatirə Əzizqızının yaradıcı ovqatından, daha dəqiqi, onun istedadlı şair-publisist, tərcüməçi, ədəbiyyatımızda «Ağ adam», «Ağ div» kimi obrazlaşmış Giya Paçxataşvili haqqında yazdığı kitabdan bəhs etmək niyyətindəyik.
Bir qədər diqqətlə nəzər yetirəndə, görürük ki, Xatirə xanım (əslində) kitab boyu Giya Paçxataşvili haqqında dediyi fikirləri əvvəlcə kündə kimi ovxalayıb, ununu-urvasını (yəni, bədii çalarını, ifadə tərzini, hətta eyhamını) qədərində səpib, sonra oxucu qənşərinə çıxarmaq üçün cəhdlər edib.
Görək ilk baxışdan kitab bizə nəyi təlqin edir? Müəllif Baş Obrazın zahiri görkəmində təcəlla edən ağayanalığı təqdir edib və bu timsalda bizə aşağıdakıları duymaq qənaəti verib:
1.Əlbəttə, insan ömrü xatirələrlə zəngindir. Ömürdən ötən hər il öz duyğu selində təmtəraq qurur. İllər qoşun çəkdikcə xatirələr azalır, ömür daha da şirin olur. İnsan müdrik, yetkin çağında yaşadığı ömürdən çox az xatirə tapır…
2.İllər insanı çox vaxt doğmalarından, hətta qoynunda göz açdığı yurd-yuvasından uzaq salır. Hansısa xoş bir günə vaxt-vədə yetişəndə biz yaddaşımızda ilişib qalan xatirələrə müraciət edirik. O xatirələrə ki, uşaq çağlarımızı bir rəngdə, yeniyetmə vaxtlarımızı başqa bir rəngdə. Sonrakı illəri də tamam fərqli göstərir…
3.İnsanın yaşadığı anlar yaddan çıxsa da, bəzi acı-şirin həqiqətlər yaddaşa möhür vurur. Biz o narahatlığı çox vaxt şirin duyğu kimi dadırıq və s.
Bu paradokslar kitabla bağlı təəssüratlarımızı doğru-dürüst cilalayır. Anlayırıq ki, insanın (bir) pünhan məcra olması mifik deyil, gerçək zərurətdir. Kimin ki, surətində həya qızartıları çox olur, onlar Allah sevgisində səmimi və məqbuldurlar. Abrında, həyasında bütövlər də bu kateqoriyaya aid edilirlər. Xatirə Əzizin təqdimatı ilə razılaşıb biz də Giya Paçxataşvilini bu sırada görürük. O, doğrudan da (surətcə) aşkar bir fövqəllik kəsb edir… (Özü qədər) utancaq, söz deyəndə ağ sifətinə narıncı həya çaları enən Giya – bu Ağ Adam duvağını üzünə çəkib farağat dayanan qəlb sızıltılarının hənirini hamıdan gizlətsə də, biz o acıları dadırıq. Xatirə xanımın o acılara qatdığı bədii tutum bizim təhlil-tədqiq səmtimizi əxz və idrak edə bilir…
Kitabda razı qaldığımız nüanslar çoxdur. Məsələn, müəllif (əvvəlcə) Giya müəllimin şeiri necə yazmasından daha çox şeirdə nə qədər məsafə qət etdiyinə diqqət çəkir. Sonra onun həyatdan aldığı ağır təsirləri, içində qövr edən ağrı-acıları oxucuya giley şəklində ifadə etməməsini, dərin mükalimə yürüdə bilən qəlb sahibi, özünü dürüst tədqiq edən israrçı olduğunu mühüm təsisat kimi şərtləndirir.
Yaxud, o, Giyanı içində (həvəslə) həyat sevdası cücərdən, sonra da acı təəssüratların «xatirələrini» dadan insan qismində görür, bu qədər zülmə müntəzirkən asi düşməməsindən heyrətlənir. Bəzən çoxumuzda belə hallarda səbr öz ümdə vəzifəsini itirir. Giya Paçxataşvili isə qulluğunda müsəlləh əsgər kimi durduğu həyatın əks həmlələrinə sinə gərir, öz sevda limanında rahat üzən gəmilər kimi ləngərsiz görünür.
Xatirə xanım Giyanın şeiriyyətindəki kövrək məftunluğu bizə ağır salxarda təqdim edir, onun fikir qatarının gözüqıpıq olmadığına eyham vurur. Biz dərhal bu ədəbi çaları qəbul edirik, çünki özümüz də dərdin hansı rəngdə olduğunu bilirik. Giyanın da nəfs xatirinə ömür sürən insan olmadığına (dəfələrlə) şahidlik etmişik. Əksinə, o, həmişə ali duyğularla pərvaz etmək, uca məqamlara əl toxundurmaq hissində var-gəl edib. Ola bilər, taleyin vurduğu yaralar onu bir az fikirli, bir az da küskün qoyub, ancaq çöhrəsində qoruyub saxladığı fövqəl tərbiyə onun poeziyasının ən vacib nüansı kimi bizi məmnun edib.
Xatirə Əziz təkcə publisistik yazılarında deyil, həm də bir neçə şeirində Giya Paçxataşvilinin çəkdiyi iztirabları, yaşadığı acıları bir həyat zərurəti kimi bəlli edib, onu əhatə edən təsisatları sadəcə formal status kimi gözdən keçirməyib, həm də bədiiləşdirib. Bu anlamda müəllifin Baş Obraz(ın)a həsr etdiyi şeirlərdə (də) şəxsiyyət amili əsas götürülüb:
…Vətən oğlu, məni dinlə,
Yandırdığın çıraq sönməz.
***
Xatirə haqdan söz dərdi,
Şair, sözüm ləldi, dürdü.
Şairlik əzəldən sirdi,
Ömür yaşa, var ol, şair!
***
…Taleyini kim yazdı?
Bəxtində sevinc azdı.
Baharın da ayazdı,
Söylə, xəbərin varmı?
***
Haqdan gəlir dürr sözün,
Qəlb ovudur hər sözün.
Ruha məlhəmdir sözün,
Uca Adam, Dağ Adam,
Şair Adam, Ağ Adam!
Bu parçalarda Giya Paçxataşvilinin insan surəti, yaradıcı ovqatı məzmun kəsb edir. Xatirə xanımın Giya müəllim haqqında yaratdığı təfərrüat oxucunu bir az ehtiyatlı olmağa təhrik edir, onu elə bu çevrədə «Ağ adam»ın ağ dünyasına «səyahətə» aparır.
Bundan başqa, kitabda diqqətimizi çəkən nüanslar daha çoxdur: məsələn, (əsas obraz) Giya Paçxataşvili sadə insan kimi çalar tapır; hər iki məkanda – həm Azərbaycanda, həm də Gürcüstanda eyni miqdarda sevilir, əzizlənir; özünün ağ dünyasına çəkilib oradan həyatın hansı gərdişdə pərvəriş etdiyini aydın görür və s. Belə deyək, kitabda Giya müəllimin həyatı, fəaliyyəti, insan münasibəti və yaradıcı ruhu mümkün qədər təfsilata cəlb olunub.
Ən əsası da, bəhs etdiyimiz kitabda Giya Paçxataşvili poeziyamızın «Ağ adam» obrazı kimi məna tapa bilib. Bu da Xatirə Əzizin ədəbi uğurudur.
Müəllif: Hikmət MƏLİKZADƏ
İlkin mənbə: Karabakhmedia.az– :`Sizin yerinizə utanıram mən` – Şahmar Əkbərzadənin şeirləri
PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ
PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”
PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI
YAZARLAR.AZ
===============================================
<<<<<< WWW.USTAC.AZ və WWW.BİTİK.AZ >>>>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru