Əgər özüm şəhid baş leytenant Həsənağa Abdullazadəyə həsr olunmuş “Yüz on ikinci gün” kitabını bir gecəyə oxuyub başa vurmasaydım, bu münasibətlə keçirilən tədbirdə Milli Məclisin deputatı Fariz İsmayılovun, Gömrük Akademiyasının rəisi general-mayor Qulu Novruzovun romanı birnəfəsə oxumaları haqqında geniş ictimaiyyətə bəyan etmələrinə bəlkə də, sözgəlişi deyim kimi qəbul edərdim. AMEA Elmi Kitabxanasındakı tədbir əslində dəyərli söz adamı, şeirləri, qəzəlləri, hekayələri ilə çoxdan tanıdığım şirvanlı yazar Naibə Yusifin yeni kitabının təqdimatından daha çox 9 mart 1993-cü il təvəllüdlü Vətən Müharibəsi Qəhrəmanının anım mərasimi kimi yadda qaldı. Təbii ki, tədbirin əsas səbəbində və mərkəzində yazıçının ciddi axtarışları, faktları bədii təfəkkürünün süzgəcindən keçirərək, yüksək sənətkarlıqla qələmə aldığı “Yüz on ikinci gün” romanı dururdu.
El arasında deyildiyi kimi, ağzınacan dolu olan zalda əlavə stulların düzülməsinə ehtiyac bir tərəfdən şəhid ruhuna ehtiramdan doğurdusa, digər tərəfdən yüksək təşkilatçılığın (millət vəkili Fariz İsmayılov, ev sahibləri) nəticəsi olaraq üç saata qədər davam edən tədbirin sonunda belə dağılmaq istəməyənlərin maraqlarından və duyğulanmalarından irəli gəlirdi.
Millət vəkillərinin, elm və sənət adamlarının, şəhid ailələrinin və cəbhədaşların iştirakı ilə keçirilən tədbir haqqında müxtəlif mənbələrdə məlumat yayıldığını nəzərə alaraq, diqqəti maraqla oxuduğum romanın məziyyətlərinə yönəltmək istəyirəm. Xüsusən şəhidlər haqqında bədii ədəbiyyata, film və tamaşalara daha çox marağım daxilində xeyli yaradıcılıq nümunələri ilə tanış olduğumdan bu mövzunu az-çox qavradığımı, təvazökarlıqdan uzaq olsa da, bildirməliyəm.
“Yüz on ikinci gün” romanı bir tərəfdən yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi yüksək bədii keyfiyyətləri ilə seçilirsə, digər tərəfdən axtarışlar, araşdırmalar, faktların dəqiqləşdirilməsi və yerli-yerində, səmərəli istifadə olunması nöqteyi-nəzərindən maraqlı və cəlbedicidir. Döyüş səhnələrinin təsviri, vətən yolunda canını qurban verməyə hazır olan igid oğullarımızın hər bir hərəkətini, danışığını, hiss və həyəcanını təbii və canlı çalarlarla ifadə etmək bacarığı yazıçının ağır məsuliyyətə vicdanla yanaşmasının təzahürüdür. Ancaq oxucu belə bir dolğun əsərin ərsəyə gəlməsində təkcə məsuliyyətin kifayət etmədiyini, qələm sahibinin mənəvi aləminin, torpaq, yurd sevgisinin buraya qatıldığını da elə ilk sətirlərdən hiss edir və sonadək bu təsir altında qalır. Yazıçı sanki özü də bu döyüşlərin iştirakçına çevrilir, igid oğullarla nəfəs alır, dediklərinin, düşündüklərinin səlnaməçisinə çevrilir. Və sözsüz ki, belə ürəklə və ürəkdən yazılan bu bədii əsər əbədiləşən qəhrəman obrazları kimi yaddaşlardan silinməyəcək, oxunacaq və ədəbiyyatımızın ən yaxşı nümunələri sırasında dayanacaq.
Çox yaxşı haldır ki, müəllif Həsənağa Abdullazadənin qəhrəmanlığını dar çərçivədə qələmə almır. Romanda general-mayor Polad Həşimovun, şəhid mayor Vüsal Vəliyevin və digərlərinin obrazları ən çətin məqamlarda rəşadət, dəyanət rəmzi kimi oxucuya təqdim olunur.
Əsərin süjet xətti qəhrəmanlıq, vətən sevgisi üzərində qurulub. Həm də bu sevginin ailə münasibətlərindən, halal ana südündən, zəhmətkeş ata qayğısından qaynaqlandığı bütün əsər boyu oxucunu duyğulandırır. Qadın yazarın qələmində çağdaş ədəbiyyatımızda Səmilə ana və Şakir ata obrazları yaranır. Onlar, xüsusən Səmilə ana yeganə ciyərparasının atdığı hər addımda himayəçi olmaq istəyir, elə bir oğul böyüdürlər ki, elin-obanın yaraşığı, fəxri, qüruru kimi ana-ataya başucalığı gətirir. Ana oğluna “Həsənim” deyə onu oxşayıb əzizləyir. “Anam” xitabı dilindən düşməyən Həsənağa da nəinki ana-atasının, bütün qohumların, qonşuların, müəllimlərin sevimlisinə çevrilir. Onu böyüdən valideynlərin bir sözünü iki eləmir, ev işlərində onlara köməklik göstərir. Baxıb qürurlanan valideynlər ocaqlarına sahib çıxacaq belə bir övlad üçün fərəh hissi keçirirlər. Ancaq!..
…Hər şey də elə bu ancaqdan başlanır. Vətənin dar günündə onun müdafiəsinə qalxmaq, mənfurları torpaqlarımızdan qovmaq missiyasını amalına çevirən Həsənağa Abdullayev ilk dəfə böyük sözündən çıxmağa cürət edir, fikrində qəti olduğunu bildirir. O vaxtdan ananın dərdləri də böyüyür. Seçim qarşısında qalan Səmilə ana övlad sevgisini vətən sevgisinə qurban verməkdən başqa çıxış yolu
qalmadığını başa düşür. Yazıçının bədii təxəyyülü bu sevgiləri bir-birinə qarşı qoymur, əksinə doğmalaşdırır, qovuşdurur, daha güclü, daha duyğulu bir məcraya yönəldir. Nəyinsə baş verəcəyini hiss edən ana oğlunun qeyrətdən doğan vətən sevgisinə təslim olur, bunun Allahın dərgahında haqq, ədalət işi olduğuna inanır. Sənsiz yaşaya bilməyəcəm deyən valideynlər şəhid övladlarını tanıtmaq, yaşatmaq üçün canlarına qəsd etməkdən vaz keçirlər, bu yolda son anacan gedəcəklərinə and içirlər. “Yüz on ikinci gün” kitabının ərsəyə gəlməsi, keçirilən möhtəşəm tədbir da bu istəkdən doğan reallıqdır.
SÖZARDI: Yeddinci sinifdə oxuyarkən o vaxt Kənd Zəngilandakı məscidə sığınmış kitabxanadan tapıb oxuduğum Viktor Hüqonun “Səfillər” kitabında Jan Valjan obrazının 3-4 səhifədə bədii boyalarla təsviri diqqətimi cəlb etmişdi. Qəhrəmanını güclü göstərmək üçün yazıçı elə ştrixlərdən istifadə edib ki, oxuyanda Jan Valjan sanki canlı kimi əzələlərinə qədər göz önündə canlanır və belə birisinin aşmış at arabasını çiyinləri ilə qaldıracağına şübhə etmirsən. Sonra yazıçı Bayram Bayramovun, Əli Vəliyevin, Süleyman Rəhimovun… əsərlərində çoxlarına uzun-uzadı gələ biləcək ana yurdumuzun füsunkarlığının bədii təsvirini sevməyə başladım və məhz bu təsvirləri dəfələrlə təkrarlamaqdan doymadım.
Hər bir müqayisə qüsurludur prinsipinə yox deyərək, “Yüz on ikinci gün” romanında ana dərdindən və vətən sevgisindən doğan hiss və duyğuların bu qədər canlı və inandırcı təsvirinə görə xanım yazarımız Naibə Yusifin söz dünyasına heyranlığımı ifadə etməyə bilmərəm. İnanıram ki, roman bundan sonra da oxuna-oxuna seviləcək və sevilə-sevilə oxunacaq!
Hələ SSRİ dağılmamışdı, hələ sovetlərin cəza maşınının xəncəri iti idi, 37-ci illər başkəsənliyinin məqsədi və niyyəti eyni olaraq qalırdı; – digər ölkələri öldürücü, dağıdıcı silahların qorxusu altında saxlamaqla, həm də “xalqlar birliyi” adlanan müttəfiq respublikaları, zorla “sovetləşdirilmiş” millətləri əsarətdən qurtulmağa imkan verməmək. Kremlin gücünü dünyaya nümayiş etdirmək üçün imperialist qüvvələr hazır dayanmışdı; -bunu sonrakı illərdə Vilnus, Tiflis, Bakı (bütövlükdə Azərbaycan) qırğınları da sübut edəcəkdi. Təkcə işğalın, irticanın, təcavüzün, əsarətin forma və məzmunu dəyişmişdi. İndi 37-ci illərdə olduğu kimi qara şinellilər gecələr qapı döymürdülər, zindanlarda əzabverici, alçaldıcı üsullarla insanları insanlıqdan çıxarmırdılar. Günahsız insanların güllələnməsi, sürgünə göndərilməsi, zindanlarda çürüdülməsi üzrə planlar doldurulmurdu. Sadəcə yox edirdilər, gizli, naməlum üsullarla aradan götürürdülər. Bəli, ötən əsrin son onilliyinədək SSRİ ərazisində dəyişən təkcə sərhədlər, hüdudlar-hədlər deyildi, həm də ideyaların, şüurların, təbliğatın, şüarların dəyişməsi prossesi durmadan davam edirdi. Liderlər dəyişdikcə simalar, təsir mexanizmləri bir cilddən o biri cildə aşırılırdı. …Hələ SSRİ dağılmamışdı, hələ sovetlərin cəza maşınının tırtılları insanları, millətləri, xalqları tapdalayıb, əzib keçirdi, 37-ci illər… yox, dəyişməmişdi, hələ də qara şinellilər gecə qapıları döyürdülər, insanları anaların, uşaqların gözü qabağında döyür, süngünün qabağına qatıb sürgünə göndərirdilər. Hələ də repressiyanın xofu insanların canına bütün dəhşət və vəhşətiylə hopurdu…, – ancaq bu dəfə Xırdalan şəhəri mədəniyyət sarayının səhnəsindən! Görkəmli ictimai-siyasi xadim, şair və dramaturq Nəbi Xəzrinin “Gecə döyülən qapılar”ı oynanılırdı. Oynanılırdı sözü, bəlkə (bəlkəsiz) də yerinə düşmür; – insan ürəyinə dağ çəkəcək, canı candan söküb çıxara biləcək ən ağrılı nə var, o ifadəni tapmaq mümkünsə, yerinə qoymaq lazımdır. Zaldakıların nələr çəkdiyi yadımda deyil, çünki diqqətim tam olaraq səhnədə idi. Bu günkü düşüncə tərzimlə dəyərləndirsəm, yenidənqurma oyunlarındakı “aşkarlıqlar” ötən əsrin 20-ci illərindəki ilk türkoloji qurultaylar silsiləsindən başqa bir şey deyildi, yəni aşkarlıqdan çox kimin kim olduğunu, nə düşündüyünü aşkarlamağa xidmət edirdi və zaman göstərdi ki, etdi də. O gün bəlkə kiminsə ürəyindən zalı tərk etmək də keçib, bəlkə, xüsusən 60 yaşdan yuxarılar arasında “indi qara şinellilər gələrlər” qorxusu da yaşanıb, deyə bilmərəm, tək onu bilirəm ki, mən gənc jurnalist kimi millət dərdinin canlı səhnəsini ilk dəfə belə açıq-aşkar görürdüm. Yeri gəlmişkən: 1994-cü ildə “Sərhəd” qəzetinin müxbiri kimi DTX-nın arxiv materialında rast gəldiyim Razdaqov kimliyi ilə bağlı araşdırma aparmaq məqsədilə Neftçalanın Xıllı kəndinə getməli oldum. Ünvana Neftçala Təlim Mərkəzinin hərbi maşını ilə yollandıq. Əynimdə o vaxt dəbdə olan qara rəngli gödəkcə vardı. Ünvana çatdıq, ərklə (hərbi hissənin zabiti ev yiyəsinin qohumu idi) qapıdan həyətə daxil olduq. Bu vaxt arxamızca bir yaşlı kişi içəri şığıdı, bizi görəndə halı pisləşdi, yaxınlıqdakı ot tayasına çökdü. Bir azdan su içib zabit qohumunun dilindən toxtaqlıq dolu sözləri eşidəndə pıçıldayırmış kimi; – “bax, 37-də də belə gəlmişdilər!”- dedi. Əlbəttə, o dövr tariximizə, repressiya mövzusuna aid bir-iki kitab oxumuşdum, lakin həmin gün səhnə başqa səhnə, aktyorlar başqa aktyorlar idilər. Çox yəqin ki, “Abşeron” qəzetinin baş redaktoru Bəhlul Abbasovun (mərhum yazıçımız Seyfəddin Dağlının oğlu) premyeraya məni də dəvət etməsi, yazı hazırlamağı tapşırması da az əhəmiyyət kəsb etmirdi. Evə geç şatdım. Bir-iki loxma alıb (adətim üzrə çayı iş prosesində içirdim) makinamın arxasına keçdim. Bir neçə sətir yazmışdım ki, işıqlar söndü, çıxış variantı hazır idi. Mən yazımı yekunlaşdıranda makinanın hər iki tərəfdən şamdanından gələn işartı sozalırdı. Səhər 9-a qalmış işdə idim. Bilirdim ki, onsuz bir azdan gələn qocaman həmkarlarım həm elə oradaca çay xoruldada-xoruldada makinanı məşqul edəcək, həm də yazılarını nömrəyə salmaq üçün düzəlişlərə növbələr yaranacaq. Gecə yazdıqlarımı katibəyə verib baş redaktora çatdırmasını xahiş etdim. Bir az keçmiş təcili çağırıldım. “Ay maşallah!”dan sonra cüzi redaktə elə yanımdaca aparıldı. Sonra elə oradaca fotoqrafa tapşırıqlar verildi və mən bir azdan əlimdəki digər yazılarla nəşriyyata yolladım. Redaksiyadakılar nə baş verdiyini anlamamışdılar. Baş redaktor “sən bunları yığdırana qədər o biri yazıları da göndərərəm, çalış saat dördə-beşə qəzetlərlə birlikdə burda ol”, deyəndə təəccüblü gözlər diqqətimi cəlb elədi. Çox rəğbət bəslədiyim Bəhlul Abbasov yenidənqurma dövründə mətbəələrdə hansı proseslər getdiyini bilmirdi. Bütün bunlara baxmayaraq, saat 4.00-da qəzetin xüsusi kağızda yeni nüsxələri ilə taksidə özümü redaksiyaya çatdırdım. Bəhlul müəllim: Heç hara getmə, bu axşam tamaşa yenə oynanılacaq, – dedi. Baş üstə!- deyib çıxdım. Qəzet redaksiyada da maraqla qarşılandı, Məsul katib Aydın Kərimov ilk səhifəyə çıxarmaqla yazıma üç şəkillə son səhifədə yer vermişdi. Qəzet nüsxələri icra hakimiyyətinə, mədəniyyət evinə və digər vacib qurumlara çatdırıldı. Axşam yenidən salonda arxa cərgələrdən birində əyləşib tamaşanın başlanmasını gözləyirdim ki, çağırdılar. Baş redaktorumla üst-başımıza bir daha nəzər yetirib içəri keçdik. Nəbi Xəzrinin şax duruşu, gülmsər çöhrəsi diqqətimi necə cəlb etdisə, nə dediyinin mahiyyətinə vara bilmədim. Bəhlul müəllim irəliləyib salamlaşdı. Mən hələ də yerimdə qalmışdım. Şair “Abşeron” qəzetinin sonuncu səhifəsini göstərərək gülümsəyəndə əziyyətimin hədər getmədiyinə sevindim. Birdən Nəbi Xəzri dönüb mən tərəfə baxdı: Niyə dayanmısan, cavan oğlan, gəl, sıxılma! -deyib əlini uzatdı. Mən iti addımlarla ona yaxınlaşdım. Əlimi sıxıb, sol əli ilə çiyninə aşırdığı paltosunu düzəltdi. Axşam premyeraya baxıb, səhər qəzetdə çıxıb, buna deyərlər operativlik. Özü də pis alınmayıb, çox sağ ol! Təşəkkür etdim. İmkan yarananda tamaşaya yenidən baxmaq üçün yerimi tutmağa tələsdim. Dünən əyləşdiyim arxa sıra künc oturacaqdan məni ön sıraya orta oturacağa dəvət edəndə sıxılsam da, məmnun qaldığımı dana bilmərəm.
8 yanvar 2025-ci il tarixində Bakı şəhəri Məmməd Rahim küçəsində yerləşən “Novella” kitab evində tanınmış yazıçı Nigar Səttarzadənin “Axıdılmış qanın izi ilə” kitabı müzakirə olunub. Müzakirədə yazıçı – tənqidci “Ədəbi ovqat” jurnalının baş redaktoru Vaqif Osmanov, folklor institutunun əməkdaşı yazıçı – şair Mahir Cavadlı, “Xəzan” jurnalının baş redaktoru, yazıçı – publisist Əli bəy Azəri, “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru şair – publisist Zaur Ustac və “Novella” kitab evinin rəhbəri Səbinə xanım iştirak ediblər. Qarşıya qoyulmuş vəzifələr yerinə yetirilib.
Nigar xanım öz minnətdarlığını belə ifadə edib: “Bu gün çox dəyərli ədəbiyyat ustadları ilə Zaur bəyin vasitəsi ilə görüşümüz baş tutdu. “Novella” kitab evində baş tutan görüşdə Əli bəy Azəri, Mahir Cavadlı, Vaqif Osmanlı bəylə ünsiyyətdə olmaq imkanı əldə etmiş oldum. Mənimlə təcrübələrinizi bölüşdüyünüz üçün minnətdaram.
Bütün səmimiyyəti ilə qulluğumuzda duran “Novella” kitab evinin əməkdaşı dəyərli Səbinə xanıma da xüsusi təşəkkür edirəm.
Eyni zamanda bu gün, Zaur bəyin doğum günüdür. Sizi ürəkdən təbrik edir və daim uğurlar arzu edirəm.”
“YAZARLAR” kollektivi adından Nigar xanımı təbrik edir və yeni-yeni nailiyyətlər arzulayırıq!
Xeyirdə-şərdə (düzünə qalsa, 30 il köçkünlük həyatı sürmüş zəngilanlılar, elə digər rayonlarımızdan olanlar da, bir-biri ilə daha çox yas mərasimlərində görüşürlər) qarşılaşdıqca həmişə səmimiliyi, mehribançılığı ilə seçilən şair dostumuzdan nə vaxtsa yazacağımı planlaşdırmamışdım. Mən də digər dost-tanışları kimi onu müasir poeziyamızın az-az tapılan özünə və sözünə sadiq adamlarından biri kimi tanıyıram. Bütün sağlam münasibətlər fonunda bir-iki stolüstü, – sözsüz ki, süfrənin tələblərinə uyğun və ürəkdostu, – həm də iki qələm adamının duyğuları çərçivəsində, bir az peşəkarcasına söhbətimiz də olub. Bəri başdan bildirim ki, Xosrov da mənim kimi tərifdə təhrifi sevmir, – yazıları, şeirləri qədər sadədir. Ümidini də elə bu sadəliyinə bağlayaraq:
Ümiddən o yana umacağım yox,
Elə ümidim də məndən xatircəm, – deyir.
Ümidin ümid yiyəsindən xatircəm olması insanın insan kimi yaşamağının şairanə ifadəsidir.
Xosrov Natillə hərdən görüşürük, söhbətləşirik. Şeirdən, şeiriyyətdən, şairlərdən və şeiri korlayanlardan danışırıq. Deyir, vallah, qüsuru olan şeir müəlliflərinin günahı daha çox onlardan şair, şairə düzəldib qurbanlıq quzu kimi ortalığa buraxanlardadır. Özləri huylayırlar, özləri də tərifini göyün yeddi qatına çıxardırlar. Ədəbiyyat, incəsənət bu üzdən üzüqaradır. Bir dəfə gileyləndim ki, o bizim 50-dən çox kitabın müəllifi olan həmyerli yazarımız bütün xoş münasibətlərimə rəğmən niyə həmişə mənimlə düz sarımır. Xosrov cavab verdi ki, onun da sevgisi səninlə düz sarımamağındadır. Yadına salırsa, yaxşıdır, ancaq görünür bəyənmədiyi, onun ruhuna yad olan nə isə var, diqqət elə, ancaq cox da ürəyinə salma, öz yolunda ol. Bax, belə sadəcəsinə mənə mətləbi açıqladı Xosrov Natil, özü düşündüyü və dəyərləndirdiyi kimi! Çünki bu sadə insan özündən, öz xarakterindən uzaq düşə bilmir və bunu istəmir də. Xosrovu tanıyanlar özləri də onun zərrəcə başqa cür olması ilə razılaşmazlar.
Onu atasına oxşamasında qınayanlar (“Dedilər atana oxşama, bala”) görəsən Xosrova, – dövrümüzün istedadlı şairinə, halal çörək yiyəsinə, yaxşı insan və etibarlı dost olan birisinə öz ürəyincə yanaşıb və öz gözüylə baxsaydılar nə deyərdilər…
Tək yadlar desəydi nə var idi ki,
Hərdən azaylandı doğma bibim də.
Mən niyə atama oxşamayım ki,
O vaxtdan qarası qaldı qəlbimdə.
Ən doğrusu müəllifin son misrada “Yaxşı ki, atama oxşamışam mən” qənaətinə gəlməsidir. Çünki dəhşət oğulların atalarına, başqa sözlə övladların valideynlərinə oxşamamalarındadır!
Xosrov Natillə arabir görüşsək də, söhbətlərimizin mövzusu uzun müddət yadımızdan çıxmır, bizi xoş ümidlərə, gözəl niyyətlərə yönləndirir. Niyyətimiz isə aşkar və aydındır – təmsil etdiyimiz Zəngilanın yaradıcı adamlarını daha çox görüşdürmək, rayonumuzun keçmiş və bugünki ədəbi mühitinə işıq salmaq, ustad şairlərin ənənələrinə sadiq qalmaq, bir sözlə yazıb-yaratmaq! Bunun üçün isə toparlanmaq, bir yerdə olmaq, vaxtaşırı söhbətləşmək lazımdır!
P.S: Qeyd etdiyim kimi, Xosrov Natil tərifi xoşlamır, fikrini qısa və konkret, mənalı və məzmunlu ifadə etməyə üstünlük verir. Bu ilki ad günü münasibətilə qələmə aldığım bu yazı kimi! Təbrik edirəm, XOSROV NATİL!
Bütün dünya Azərbaycana toplaşıb KOP29 kimi beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirə öz töhfəsini verməyə çalışdığı bir vaxtda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın bir az öz millətinin qınağından, bir az da himayədar Fransa hakimiyyətinin hədələrindən qorxaraq bu tədbirə qatılmadığı bəs deyilmiş kimi, məhz bu günlərdə ermənilərin Zəngilan rayonu ərazisində tarixi abidələrinin dağıdılması haqqında yalanlar uydurması qəribə görünür. Guya Zəngilan (ermənilər Kovsakan yazır) rayonu ərazisində ermənilərə məxsus Tamdzatap kilsəsi dağıdılıb. Məlumat rus saytlarında yayılıb. Qeyd olunur ki, XIX əsrdə bu erməni kəndi ərazisində tikilmiş kilsə 2023-cü ilin oktyabrında uçurdulub. Məkanı və zamanı bəlli olmayan görüntülərin əlavə edildiyi bu feyk xəbərə kiminsə inanacağı inandırıcı görünməsə də, milçəyin ürəkbulandırması əbəs çəkilmiş misal deyil.
Bu yalan həm də baş aldığı ölkənin təşkilatçılığı ilə elə bu ölkənin baş şəhərində feyk xəbərlərin yayılmasına dair geniş tədbirin keçirildiyi ərəfədə baş tutub. Əlbəttə, tədbirdə Azərbaycan nümayəndəsinin ətraflı çıxışı, ölkəmizə qarşı böhtan və şər kampaniyalarının aparılması faktlarını birər-birər iştirakçıların, yəni mətbuat nümayındələrinin nəzərinə çatdırması maraq doğurur.
Göürünən odur ki, dünya nüfuz sahiblərinin Azərbaycanın təşkilatçılığı haqqında xoş sözlərini həzm edə bilməyən düşmənlərimiz daha bir qarayaxma kampaniyasına start veriblər. Onların xarakteri belədir və sözün tam mənasında folklorumuzdakı “qozbeli qəbir düzəldər” misalı məhz bu məqamda yerinə düşür. Və yenə çox təəssüf ki, bu sayaqlamalar ötən əsrin 80-ci illərində olduğu kimi Rusiyadan yayımlanıb. Yəni şimal qonşularımızın jurnalistikası o qədər bərbad gündədir ki, bu faktı dəqiqləşdirmək imkanları olmasın?! Tutaq ki, 30-40 il əvvəl din yaxınlığı, yaxud erməni konyakının dadı rusiyalı həmkarlarımızın bəsirət gözünü yummuşdu. Bəs bu illərdə baş verənlər, ermənilərin siyasi avantüralarl, öz böyük qardaşlarına qardaşlarına qarşı kiçik bacılıq xəyanətləri həqiqətin nədən ibarət olduğuna aydınlıq gətirmədimi?! Bu gün dünyanın hər hansı bir nöqtəsində oturub Amazon sahillərində, yaxud Afrika cəngəlliklərində nələr baş verdiyini, hansı heyvanın, həşəratın, yaxud bitkinin durumu haqqında məlumat toplana biləcəyi intelektual inkişaf səviyyəsi zamanında hamıya və hər kəsə açıq olan Azərbaycanda nə baş verdiyinə aydınlıq gətirməkdə ciddi problem olmamalıdır. Əlbəttə, xoş niyyət varsa…
Ermənilərin bu böhtanlarına başı ciddi işlərə qarışan rəsmilərdən bir cavab gəlməsə də, söz adamlarımız qələmə sarılıb tarixi gerçəklikləri yerinə qoydular. Zəngilanlı yazıçı Əli Bəy Azərinin sosial şəbəkədə yaydığı və mətbuatda dərc etdirdiyi məqaləsində oxuyuruq:
“Əlbəttə, bu məlumat ermənilərin növbəti uydurmasıdır. Azərbaycanın davamlı sülh tədbirlərində qarışıqlıq salmaq, pozuculuq yaratmaq məqsədi daşıyır. Bununla belə cavabı verilməlidir, aydınlıq gətirilməlidir ki, dünya ictimaiyyəti xəbərdar olsun.
Ermənilər Zəngilana niyə KOVSAKAN deyirlər? Erməni dilində belə bir söz varmı? Varsa, nə məna daşıyır?
Kovsakan sözü KOSAXAN sözündən uydurulub. 1930-cu ilədək Zəngilanda 15-17 evdən ibarət balaca bir kənd olub. Kollektivləşmə dövründə yaxınlıqda yerləşən daha böyük kənd – Cahangirbəyliyə birləşdirilib. Əgər ermənilər XIX əsrdə Zəngilan ərazisində yaşayıblarsa, o kəndin adı ermənicə necə olub?
Kilsə məsələsinə gəlincə, qeyd etmək lazımdır ki, Zəngilan ərazisində iki kilsə olub, var, mədəni abidələr siyahısına salınıb, qoruna bilər. Şatarız kəndi ərazisində və Qarababa kəndindəki kilsələr sovet dövründə tədqiq olunub.
Qarababa kilsəsi yaxınlığında aparılmış qazıntılar zamanı Makedoniyalı İsgəndərin adına kəsilmiş sikkələr və o dövrün silah qırıntıları tapılmışdır. Tarixi mənbələr təsdiq edir ki, məhz Azərbaycanda xristianlıq dövrü o vaxta – Romalıların şərqə səlib yürüşü dövrünə (e.ə I əsrə) təsadüf edir. Onda Qafqazda yox, dünyanın heç bir yerində ermənilər (hayların) izi-tozu da yox idi..
Bu da real gerçəklik! Bəlkə bu reallıqlara əks məlumatı yayanlar ermənicə Kovsakan sözünün olduğunu və nə məna daşıdığını izah edələr? Qəribədir ki, vikipediyada axtarış verərkən ermənicə heç bir məna daşımayan bu sözlə yanaşı Oxçu çay toponimi də gəlir. Bəlkə bu da erməni sözüdür və ermənilərdə “ox” sözündən “çu” sözdüzəldici şəkilci var və “çay” sözü də ermənicə hansısa bir mənanı daşıyır?! Hələlik bu haqda dilçilik elminə heç nə məlum deyil. Ancaq mümkündür ki, yaxın tarixdə bədnam qonşularımız öz havadarlarının dil köməkliyi ilə bu barədə də nə isə uydursunlar.
Yeri gəlmişkən: Bu yaxınlarda böyüyüb boya-başa çatdığım Zəngilan şəhərinə səfərim, doğmalarımın məzarlarını bərpa etmək üçün qəbristanlığda qarşılaşdığım mənzərəni göz önünə gətirmək istəyirəm. Əlbəttə, Ali Baş Komandanın və rəşadətli ordumuzun sayəsində yurdumuza qayıtdıqdan sonra gördüklərimlə gözəl təbiəti olan bir diyarda 30 il ərzində insan adlanacaq məxluqun yaşadığına inana bilmirdim. Viran qalmış təbiətlə, xarabalıqlara dönmüş evlərlə və … yerlə yeksan edilmiş məzarlıqlarla tanışlıq Kosaxan kəndinin tarixinə də aydınlıq gətirməyə əsas verir. Bu sözləri ermənilərin 30 il əsarətdə saxladıqları və 44 günlük müharibədə geri qaytarılmış hər qarış Azərbaycan torpağı haqqında demək olar. Bu gün aparılan geniş quruculuq və abadlıq işləri əlbəttə ki, bədxahlarımız tərəfindən ürəkaçıqlığı ilə qarşılana bilməz. Və bizə, başqa sözlə ifadə etsək, həqiqət əleyhinə hiddət sahiblərindən ən bəd əməlləri gözləmək və buna hazır olmaq qalır. Çünki Azərbaycan öz müstəqillik və bütövlük tarixini yazmaqda davam edir və bu gerçəklik bədxahlarımızı daha çox qıcıqlandırır.
Burada bir məsələyə aydınlıq gətirmək yerinə düşür. 44 günlük müharibədə mətbuatın gücünü xalqımız da hiss elədi, üstəlik haqq səsimizi dünyaya çatdırmağı bacardığımızı da isbatladıq. Az müddət keçsə də, kafi sayda kitablar, müxtəlif janrlarda bədii və sənədli əsərlər yazılıb, filmlər çəkilib və bu iş davam etdirilir. (Ədəbiyyat və incəsənətdə tutarlı bir şey olmadığını deyənlər və yazanlar ədəbiyyatımız və incəsənətimizlə dərindən tanış olmayıb ənənəvi tənqid kampaniyasına qulluq edənlərdir.) İldən-ilə bu sahədə püxtələşmə gedir və tədbirlər daha məzmunlu və kütləvi xarakter alır. Təəssüf ki, bizə – millətimizə, xalqımıza, dövlətimizə və dövlə tçiliyimizə qarşı təbliğat kampaniyalarına qarşı qabaqlayıcı tədbirlərə hazır ola bilmirik. Halbuki, ulu öndər Heydər Əliyev və müzəffər dövlət başçımız öz çıxışlarında təbliğat sahəsində qabaqlayıcı tədbirlərin əhəmiyyətini xüsusi qeyd etmişlər. Yazıçı Əli Bəy Azərinin erməni uydurmalarına tutarlı cavabı gecikməsə də, erməniləri yalançı təbliğata, dünya ictimaiyyətini çaşdırmağa yönəlmiş bu böhtanlara görə divara qısnamağa rəvac vermək məqamı çatıb. Bu məlumatı yayan informasiya mənbələrini təkzib verməyə niyə cəhd etmirik? Hər halda prinsipiallıq göstərərək ciddi və ifşaedici tələblərimizi səsləndirməliyik. İlk növbədə dövlət tərəfindən kifayət qədər vəsait ayrılan xəbər agentlikləri və mətbu orqanlar bu missiyanı öz üzərlərinə götürməlidirlər. Zamanı çoxdan çatıb.
“Xəzan” ədəbi-bədii jurnalının mart-aprel 2024 sayı çapdan çıxdı. Sayca 57-ci olan 128 səhifəlik jurnal 2016-cı ildən çıxır. Jurnalın səhifələri ədəbi nümunələrlə zəngindir. Jurnalda MAHİR CAVADLInın 65, Şərqiyyə BALACANLI və Nəzakət EMİNQIZInın isə 75 yaşlarının tamam olması münasibətilə redaksiya heyəti adından təbrik mətnləri yerləşdirilib. Yubilyarlara can sağlığı, uzun ömür, bol-bol yaradıcılıq uğurları arzulanıb. Bundan əlavə hələ də haqqında müxtəlif şayiələr dolaşan Mir Cəfər BAĞIROV haqqında araşdırmaçı jurnalist Füzuli BARATOVun təkzibolunmaz faktlara və məxəzlərə söykənən araşdırma yazısı da jurnalın bu sayında çap olunmuşdur. Nəsrsevərlər Ayaz İMRANOĞLUnun “Uşaq ferması” romanının davamını da jurnalın bu sayında oxuya bilərlər. Jurnalın YAZI DÜZÜMÜ aşağıdakı kimidir:
Mahir Allahverdi oğlu Cavadlı 27 fevral 1959-cu ildə Zəngilan şəhərində anadan olub. Hazırda Bakı şəhərində yaşayır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
MƏNİM ƏSGƏR BALALARIM
-Anacan, xahiş edirəm! – hündürboylu, hərbi forması əyninə kip oturmuş əsgər bir əli ilə ağzındakı maskanı burnunun üstünə çəkib, o biri əlinin işarəsi ilə ləpədöyəndən asfalt yola aparan narın qumlu cığırı göstərdi. Elə yumşaq tərzdə dedi ki, sanki böyük günah işlədir. Bir şey başa düşməyən nurüzlü ağbirçək heç nə olmamış kimi sıyıq dolu qaşığı uşaq arabasında rahatca uzanan körpənin ağzına apardı.
Uşaq sıyığını iştahla yeyib növbəti qaşıq üçün aşzını geniş açmaq istədi. Sübh çağınıın dəniz havasında, qulaqlarında ləpələrin həzin şırıltısı, mavi səmada dövrə vuran qağayıları seyr edə-edə yeməyinə nəyinsə mane olduğunu üzünə düşən kölgədən hiss elədi. Toppuş əllərini yellətdi, ayaqları ilə üstündəki nazik örtüyü atmağa çalışdı.
Nəhayət, üzünü bu yana çevirdi, gözləri günəş şəfəqlərinin qabağını kəsmiş təvərəmə papağın altından onu maraqla süzən gəncin baxışlarına dikiləndə, sanki nə isə anlamaq üçün hərəkətlərinə fasilə verdi və birdən daha bərk əl-qol atmağa başladı. Ona elə gəldi ki, əvvəllər zorla boğazına dürtülən, son bir neçə gündə, bu qumlu sahildə iştahla yediyi südlü sıyığını və süzgəcdən keçirilmiş şirin bibərini əlindən almaq istəyirlər. Ona bu iştahı bəxş edən mavi səmanın, qaqqıldaşan qağayıların, dan yeri şəfəqlərinin əvəzində qarışıq yaşıl, palıdı, bir az da bozumtul rəngli təvərəmə papağı görüb dodaqlarını büzdü, deyəsən ağlamağa hazırlaşırdı. Baxışlarını döndərib nənəsinin dümağ saçlarında sakitlik tapdı. Nənə ürəyinin dərinliyindən süzən şirin nəvə sevgisi ilə dodaqlarının azca tərpənişinə “can, bala!” ifadəsinə elə nəvaziş qatdı ki, dünyanın ən böyük möcüzələrini kəşf etmiş ən dahi alimlər belə ilk baxışdan adi görünən bu kiçik detalın sirrlərini açmaqda, yəqin ki, aciz qalardılar.
-Noolub, nəyi, niyə xahiş edirsən, ay sənin sərv boyuna, yaraşıqlı formana qurban olum, bala?!
-Çimərlik bağlıdır, ay nənə, dünən elan eliyiblər, dənizə gəlmək qadağandı, – əsgər bu sözləri deyəndə baş barmağının arxası ilə papağının altından alnına süzülən təri sildi, – Nənəcan, bir azdan komandir də gəlməlidi, sən Allah, gəl kömək eliyim, gedin burdan, bir az tez olun.
-Necə yəni dəniz bağlıdr, ay başına dönüm, niyə, suda əjdaha-zad var ki, yoxsa fırtına qopacaq?.
Bu vaxt uzaqdan çiyinlərinin ulduzları par-par parıldayan maskası çənəsindən gözünün altınadək örtmüş hərbçinin amiranə səsi eşidildi.
-Əsgər, nə durub gözünü döyürsən? Sənədlərini də yoxla, – dedi, o biri əsgərlərə də ucadan qışqırdı, – cəld tərpənin, tez zəncirvari düzülün, dəniz qırağında bir nəfər də qalmasın, sənədlərə, qeydiyyata diqqət yetirin. Qanunu pozanı dərhal mənim yanıma gətirin! Tez olun, tez, tez…
Əsgər vəziyyətin gərginləşdiyini hiss elədi. Yeməyi acgözlüklə hövkələyən körpəyə, hələ də nə baş verdiyini anlamayan nənəyə baxdı. Cavabını əvvəlcədən bilsə də soruşmaq xatirinə soruşdu:
-Axşam televizora baxmamısan, nənəcan, axı neçə gündü, deyirlər ki, karantin olacaq.
-Nə televizor, ay bala, indi heç cavanlar televizorda baxmağa bir şey tapmırlar, qaldı mənim kimi əldən-ayaqdan düşmüş, bir ayağı gorda olan qarı! Hə, camaat nəyəsə baxıb elə hey gileylənirdilər. A bala, day mən bu dünyanın işlərinə qarışası halda deyiləm.
Komandirin yaxınlaşdığını görən əsgər bir az ciddi görkəm alıb nənədən sənədlərini soruşdu.
-Sənədi neynirsən, ay qadan ürəyimə? Günün bu çağında, bu dənizin qırağında, bir mən nənədən, bir də bu tifildən sənəd istəmək kimin ağlına gələr belə? Axı, mən sənədi niyə götürməliyəm ki, qoca arvadam, salıb itirrəm, sonra da! Düzdü ye, çox heylə lazımım da olmur, yenə də…
-Nənə, vallah, necə deyim?!.. – Əsgər nəvazişlə – Bu koronavirus pandemiyasına görə yuxarıların qərarıdı. Biz də əmrə tabeyik, neyləyək.
-Nə kəkəliyirsən, əsgər, – yaxınlaşan komandirin səsi əsgərin qulağında cingildədi, qamətli, bir gözələ bəy ola biləcək gənci sanki yumağa döndərdi. Bilmədi ağbirçəyi müdafiə eləsin, yoxsa..
-Komandir…
-Nə komandir, komandir salmısan? Dur bu yana görüm ə!..
Gənc əsgər əmrə tabe olub bir addım geri çəkildi. Komandir əli ilə toqqasını düzəltdi. Qamətini şax tutdu, sağ əlini əsgərin papağından fərqli furajkasına aparıb hərbi salam verdi.
-Leytenant Kazımov! – özünü təqdim etdikdən sonra adəti üzrə “vətəndaş, karantin rejiminin tələblərinə uyğun olaraq….” sözlərini dilinə gətirmək istədi. Ancaq uşağa baxdı, son iki ayda cəmi üç dəfə görə bildiyi iki yaşlı oğlu yadına düşdü. Səsinin tonunu yumşaltdı, sakit tərzdə:
-Sabahın xeyir, ay nənə! – deyə bildi ki, bu da öz yerini komandirinə vermiş əsgərə xüsusi ləzzət və rahatlıq gətirdi.
-Ağibətin xeyir, mənim komandir balam! – deyib yaşarmış gözlərini uzaqlara dikdi. Körpəyə baxıb əlinin arxası ilə yanağından süzülən bir damlanı sildi: – Bir vaxt o bədbəxt də evə gələndə sənin kimi belə şux duruşda anasına raport verərdi, – pıçıldadı.
Zabit dərinə getmədən vəziyyəti izah etməyə çalışdı.
-Nənəcan, bax, səndən sənəd istəmirik, cərimə də eləmirik, vəziyyətlə bağlı karantin rejimidir. Çimərliyi də qadağan ediblər. Yəqin bağınız haradasa buralardadı, gəl bir nəfər verim, sənə kömək eləsin, gedin evinizə, çölə çıxmayın! Yaxşı, nənə, mən də sənin oğlun.
-Çox sağ ol, ay oğul! Bu əsgər balamız dedi, ancaq mən qanammadım. Mənim evim də, bağ-bağatım da, ay boyun qurbanı, o nankor erməniylə üz-üzə dayanan dağın döşündəki kənddədi. Bura da özüm gəlməmişəm. Gətiriblər, bu tifilə görə, kim gətirib heç adını da bilmirəm! Oturmuşdum gül kimi kəndimdə, bu dəqiqə də meyvənin bol vaxtıdı. Düzdür, hərdən o nankorlar topa-tüfəngə tuturlar. Ancaq noolsun ki, o boyda igidimdən artıq deyiləm ha!
-Kim gətirdib, hara gətirib, ay nənə, de çağıraq gəlsin, özü aparsın, ya aparaq onun yanına, ancaq burada vaxt itirməyək, rəhbərlik gələr, atamıza od vurar.
Ağbirçək təmkinlə yemək dolu qaşığı körpənin ağzına apardı, dərindən köks ötürüb ah çəkdi.
-Bala, elə məsələ burasındadır ki, bizi bura gətirəni də tanımıram, bağda bu şəraiti yaradanı da! Tanısaydım alnından öpərdim, doğma balam kimi bağrıma basardım, elə bilərdim ki, birini alan tanrı başqasını yetirib.
Bayaqdan əsgərinə acıqlanan zabitdən əsər-əlamət qalmamışdı. O, artıq veriləcək cəzanı da çəkməyə hazır imiş kimi ağbirçəyin sözünü kəsməyi belə ağlına gətirmirdi. Nənə isə qaşıqla yemək qabının dibini siyirməkdə idi. Qərbədir ki, uşaq da qımıldanmırdı, sakitcə öz işindəydi. Deyəsən, zabitin papağındakı ulduz diqqətini çəkmişdi.
-Hə, bala, bu uşağın atası aprel döyüşlərində şəhid olub. O günləri uşağı aparmışdım rayon xəstəxanasına. Orada da ağzı maskalılar çox idi, ağrın alım. Oradan da məsləhət gördülər ki, apar Bakıya! Hə, birtəhər tifili gətirdim Papanin deyilən yerə, hərbi qospitalı deyirəm, başqa haranı tanıyıram ki?!… Balam birinci dəfə yaralananda oralara çox gəlib-getmişəm. Sağ olsunlar, öz balaları kimi baxdılar. Bir də gördüm məni axtarırlar. Bir həkimin yanına apardılar. Çox mehriban qarşıladı, uşağı oxşadı, bir az kövrəldiyini də hiss elədim. Dedi, ay nənəcan, indi rayonda qarışıqlıqdı, uşağa da dəniz havası lazımdı. Dedim, ay həkim, vallah, ömrümdə dənizdə olmamışam. O da gülüb dedi ki, mən hamısını bilirəm, heç nədən narahat olma, sizə qulluq bizim boynumuzun borcudu. Sonra telefonu zəng çaldı, danışıb, tələsik sağollaşdı, geyinib “indi sizi mənim bağıma apararlar, mən gələnəcən orada qalın”, deyib çıxdı, elə o gedən getdi, bir də üzünü görmədim.
…Körpə qımıldandı, deyəsən, yeməyin arası kəsilmişdi. Nənə “Ay maşallah!” deyib nimçənin dibini sivirdi, dolu qaşığı növbəti payını yeməyə hazırlaşan nəvəsinin ağzına apardı. Deyəsən, qaşığın nimçə dibini sivirməsi uşağın da qulağına çatmışdı, üzünü çevirib, yastıqda başını rahatladı.
Nənə yaş dəsmal ilə nəvəsinin ağzını sildi, qab-qaşığı səliqə ilə büküb uşaq arabasının altındakı torbaya qoydu. Sonra “Ya Allah, özün kömək ol!” deyib ayağa qalxdı. Zabit uşaq arabasını fırladıb narın qumlu cığıra salanda nənə dillənmədən onun yanına düşdü.
-Hə, bala, sonra bir nəfər maşınla bizi bu bağa gətirdi. Yer-yataq göstərdi, yolda bazarlığa da saxlamışdı. İndi üç gündür burdayıq. Şükür Allaha, heç bir korluğumuz yoxdu. Ancaq bunu kim eliyir, niyə eliyir, anlamıram! Buraya gələnnən qoymurlar əlimizi ağa-qaraya vuraq. Adam xəcalət çəkir.
Asfalt yolu keçib üç yol ayrıcına çatdılar. Nənə bilərəkdən addımlarını yavaşıdıb, zabitin irəlidə getməsinə şərait yaratdı. Gənc oğlan yaşıl darvazanın ağzında ayaq saxladı. Sağollaşıb təcili xidmət yerinə qayıtmalıydı. Dünyagörmüş ağbirçək üzünü ona tərəf çevirdi, bir az əvvəl sahildən çıxıb getməyi tələb edən zabitə sual verməkdən çəkinmədi:
-Sağ ol, ay bala! Darvazaya birbaşa gəlməyindən belə anladım ki, bu bağın yolunu yaxşı tanıyırsan, bəlkə yiyəsini də tanıyasan?!…
Zabit xoş təbəssümlə:
-Tanıyıram, nənəcan, tanıyıram, – dedi, – bizim bağımızdır, bizim! Vaxtilə həkimlər mənə də dəniz qumunu məsləhət görüblər. Atam onda alıb. Özü aylarla bura gələ bilmir, o cəbhədən bu cəbhəyə qaçır. Evdə üzünü görəndə şükr eləyirik. Mən də onun kimi!
Sözünə bir qədər ara verdi. Qapını açıb ağbirçəyi içəri dəvət elədi:
-Sən narahat olma, elə bil öz evindəsən, nə lazım olsa, çəkinmədən de. İmkan tapan kimi uşaqları da gətirəcəm, bizim də, üzüm ayağınızın altında bir oğlumuz var, iki qardaş kimi bir yerdə oynayarlar. Mən də arxayın olaram ki, nənəsinin yanındadı.
Nənə taleyin bu qədərini gözləmirdi. Başını şax tutub gülümsəyən bu dünyagörmüş nənənin sual dolu baxışları daha çox mətləblərdən agah olmaq istəyinin ifadəsi idi. Xidmət yerindən nigaran zabitin isə bu mətləbləri açıqlamağa nə vaxtı vardı, nə də…
…Başlasaydı, uzun çəkərdi. Deməliydi ki, hələ mən anadan olmamışdan sənin oğlun mənim atamın əsgəri olub, qanlı-qadalı döyüşlərdən keçiblər. Şəhidlərin ruhuna and içiblər. O vaxtdan ta aprel döyüşlərinədək səngər dostu olaraq qalıblar. Deməliydi ki, oğlun şəhid olan gündən atam da sanki ölü kimidir. Sizin bu nəvəniz dünyaya gələndə nə qədər sevinmişdisə, aprel hadisələrindən sonra onqat, yüzqat artıq kədərlənmişdi döyüşçü atam. Zabit deyə bilmədi və deyə də bilməzdi ki, pandemiya dövründə bu cocuğun xəstəxanaya aparılması da, oradan guya göndərişlə hospitala gətirilməsi də, dəniz havası da atasının düşüncələrinin məhsuludur. Gənc leytenant, döyüşçü komandirin zabit oğlu kimi deməyə borclu olduğunu qısa və konkret, bir-iki cümlə ilə ifadə edə bildi:
-Nənəcan, sənin şəhid oğlun Horadiz döyüşlərində öz komandirini, yəni mənim atamı ölümcül vəziyyətdə səngərdən çıxaranda yaralanmışdı. Sənin o igid oğlun olmasaydı, indi nə mən vardım, nə də biz indi bu bağda idik. Ona görə də bura həm də sizin, bu balamızın bağıdır. Sizə qulluq etmək, vallah boğazdan yuxarı demirəm, bizim borcumuzdur.
O yan otağa keçib əlində bir fotoşəkillə geri qayıtdı. Atasının gənc əsgərlə çərçivəyə salınmış fotosuydu:
-Rəhmətliklə atamın şəklidir. Dünəndən Tovuzda bərk atışma gedir, atam da oradadır, – dedi, – qayıdanda hökmən baş çəkəcək. Eh danışılası o qədər söhbətlər var ki! Ancaq, nənəcan, hələlik bağda oturun, doğrudan da vəziyyət yaxşı deyil, Allah eləməmiş, uşağa bir şey olar.
Zabit nənənin əllərindən öpüb, mışıl-mışıl yatan uşağı təbəssüm dolu baxışlarla süzdü. Sonra adəti üzrə hərbi salam verib həyətdən çıxdı.
…Nənə iki igidin fotosunu sifətinə yaxınlaşdırdı, xəstə xalatından bilinirdi ki, hospitalda çəkilib. Əvvəlcə oğluna diqqətlə baxdı və indi anladı ki, oğlu bu yaşda olanda üzünü əməlli-başlı görə bilməyib. Onu doyunca görmək, oxşamaq istəyi həmişə ürəyində bir nisgil kimi qalıb. Toyundan sonra da cəmi bir həftə evdə qalmışdı. Bu tifil dünyaya gələndə ezamiyyət götürmüşdü, demişdi ki, bir ay qalacam. Onda da aprel hadisələri, Allah mərdumazarın bəlasını versin…
Ana oğlunun şəklini öpüb gözünün üstünə qoydu, “can, bala, yaralarına anan qurban!” – deyib ağladı. Baxışlarını fotodakı hərbi formalı gəncə yönəldəndə ona elə gəldi ki, sahildən bəri onunla söhbət edən zabit ona baxıb gülümsəyir.
…Şəkildəkiləri bir də öpdü, əli ilə tumarlayıb sinəsinə sıxdı, qəlbinin lap dərinliyindən bir pıçıltı dodaqlarına süzüldü: “Mənim əsgər balalarım!”
Mətbuatda naşı deyiləm. Çap olunmağa orta məktəb illərindən başlamışam. Paytaxta baş alıb varmamın məğzində mütaliə edib bəyəndiklərimin həmkarı -jurnalist olmaq, ondan da əsas – yazıçı, şair kimi tanınmaq həvəsi dayanıb. Bu arzunun ucundan tutub çox çətinlikləri dəf etmişəm. İlk cəhdlərim uğursuz alınsa da, sonradan dövrü mətbuatda məqalələrim, şeir və hekayələrim, publisistik yazılarım dərc olunub. Azərbaycan Jurnalistlər və Yazıçılar Birliklərinin üzvüyəm. Qələm əhli kimi ölkə daxilinə və xaricə səfərlərim də az olmayb. Bu gün çap olunmaq problemi yaşamasam da, mətbuatı “külliyyatımla” zəbt eləmək fikrindən uzağam. Hər dəfə düşüncələrimi ictimailəşdirmək istəyəndə yüz yol götür-qoy edirəm, ağır məsuliyyətin altına girməkdə ehtiyatlı davranıram. Həm də yazımın qəhrəmanı, bu günlərdə 55 yaşını qeyd edəcəyimiz Əli bəy Azərinin rəhbərlik etdiyi “Xəzan” jurnalına hekayə və şeirlərimi çapa göndərəndə!..
Vətəndaş kimliyində sadəcə Əli Rzaquliyev adı və soyadı qeyd olunmuş, çağdaş Azərbaycan yaradıcı mühitində həm yazar, həm də naşir kimi tanınan Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Xəzan” jurnalının təsisçisi və baş redaktoru, dostumuz Əli bəy Azərinin ədəbi KİMliyinə işıq salmaq haqqıma özümütanıdımla ayaq verməyim oxucuya qəribə gəlməsin. Xalqımızın “dostunu tanıt, deyim sən kimsən!” misalını bilərəkdən belə baş-ayaq nizama çəkməyim də yaradıcı dostumun orijinallığa meyilliliyinin qarşılığı səbəbindəndir. Sözün doğrusu, Əli bəy Azəri ilə dost da olmaq mənim üçün həm bir qədər çətin, həm bir o qədərdən çox asandır. Məsələ mənim bir neçə bahar böyük olmağımda deyil, sadəcə onun sadəliyində və səmimiyyətindədir. İstənilən və istənilməyən yerdə və məqamda haqsızlığı şax, çəkinmədən üzə çırpa bilər. Tezliklə də günahını başa düşənin könlünü almağı bacarır. Yaxud haqqında deyilən fikirlə (mənfi, ya müsbət) anındaca razılaşmaq meylindən uzaqdır, düşüncə süzgəcindən keçirər, sakit, yaxud çılğın şəkildə münasibətini bildirər. Cəmiyyətdəki hər hansı problemə, yaxud uğurlu perspektivə biganə qala bilmədiyindən, bu və ya digər məsələ barədə çox götür-qoy etdiyindəndir ki, ən optimist qərar vermək bacarığı ilə dostlarının rəğbətini qazanıb. Kini, küdurəti tez soyuyan hirs və qəzəbindən o yana keçmir.
Haşiyə: Azərbaycan Yazıçılar Birliyi nəzdində sayı heç də az olmayan zəngilanlı yazarların təşkilatlanması fikri çoxdandır ki, hər ikimizin diskussiyasına çevrilmişdi. Hər dəfə söz salır, sosial şəbəkələrdə ağzına gələni yazan və deyənlərə qarşı müəyyən tədbirlərin görülməsi haqqında arzularımızı bəyan edirdik. Ancaq konkret iş görməyə vaxt və məqam tapa bilmirdik. Nəhayət, yeni yaradılmış AYB Qubadlı Regional Birliyi tərkibində təşkilatlanmağa razılaşdıq. Yadımdadır ki, təsis yığıncağına getməzdən əvvəl aramızda tam başqa bir məsələ ilə bağlı ciddi fikir ayrılığı yarandı, mən sözümü deyib, necə deyərlər, otağı tərk elədim. Sabahısı gün 20 nəfərədək Zəngilan qələm əhlinin iştirakı ilə keçirilən tədbirdə kimin təşkilatlanmamıza rəhbərlik edəcəyi təklifinə hamı bir-birinin üzünə baxdı. Bu vaxt Əli bəy Azəri əlini qaldırıb tribunaya çıxdı və mənim namizədliyimi irəli sürərək fikrini əsaslandırmağa çalışdı. Sözsüz ki, dünənki mübahisəmizi xatırladıb bir xarakter kimi təqdir etməklə!
Əli bəy Azəri oxuya-oxuya güclü qələmi olan yazara, yaza-yaza mükəmməl oxucuya, redaktə edə-edə təcrübəli naşirə doğru peşəkar yaradıcı insan ömrünü yaşayır. O, Azərbaycan tarixini dərindən öyrənib, hər bir dövrə dair, xüsusən torpaqlarımızın yadellilər tərəfindən zəbti ilə bağlı zəngin mənbə və tutarlı qaynaqlara söykənən faktlardan geniş və izahlı məlumat vermək, yazmaq bacarığına malikdir. Müasir Azərbaycan hərb tarixmizin həm iştirakçısı, həm də salnaməçisidir. Bir neçə kitabın müəllifi, almanaxın tərtibçisidir. Həyatı haqqında dövrü mətbuatda, sosial şəbəkələrdə məlumat bol olduğundan aşkar faktlara yer verməyərək, bu insanın güclü vətəndaş mövqeyinə malik ziyalı, eyni zamanda, çağdaş ədəbi mühitdə özünü və sözünü təsdiqləmiş qələm sahibi kimi dəyərli olduğunu vurğulamaq xüsusilə yerinə düşərdi. Əli bəy Azərinin həyatı onun nəsrində, hekayə, povest və romanlarında öz əksini tapıb. Publisistik düşüncələri təsisçisi və naşiri olduğu, oxucularının və müəlliflərinin coğrafiyası respublikamızın hüdudlarını aşan gözəl tərtibli və dərin mövzulu “Xəzan” jurnalının “Baş redaktordan” səhifəsində real hadisələr, aktual məsələlər barədə obyektiv mövqeyində oxucuya çatdırılır. Sosial şəbəkələrdəki paylaşımlarında hər hansı mənfi meyllər və ünsürlər barədə yumoru, sarkazmı öldürücü xarakter daşıyır.
Əli bəy Azəri müasir Azərbaycan mətbu və ədəbi mühitinin fəal simalarındandır. Əminəm ki, onun gördüyü işlər, həyata keçirdiyi layihələr ədəbiyyat tariximizdə əbədiyyət qazanacaq və gələcək müzakirələrin aktual mövzuları sırasında yer alacaq – müəllifi olduğu və redaktor kimi xeyir-dua verdiyi kitablar, çoxlu sayda aktual mövzulu, məzmunlu publisistikası, təsisçisi və naşiri olduğu nəfis tərtibli “Xəzan” jurnalı… və bir də bu yığcam səmimi dost yazısı!
