
AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, əsl tədqiqatçı-tarixçi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Musa Rəhim oğlu Quliyev in “İrəvan xanlarının məktublar külliyyatı (XVIII əsrin sonları)” (rus dilində) adlı kitabı artıq işıq üzü gördü. Rəyçiləri hörmətli alimlərimiz akademik İsmayıl Hacıyev və tarix üzrə fəlsəfə doktoru Nazim Mustafa olan 336 səhifəlik bu dəyərli “xəzinə” Naxçıvanda “Əcəmi” nəşriyyatında (2024) çap olunub. Kitabın ön sözü və əlavənin müəllifi də hörmətli Musa müəllimdir.
Kitabda İrəvan xanlıığının qonşu xaqlarla və Kartli-Kaxetiya çarlığı ilə apardığı diplomatik münasibətlərin təsvir edildiyi məktublardan bəhs olunur.
Axtarışlar Gürcüstan Respublikasının Milli Əlyazmalar Mərkəzində, rus qafqazşünası K.N.Smirnovun şəxsi fondunda aparılmış və XVIII yüzillikdə İrəvan xanlarından Hüseynəli xana və onun oğlanları Qulaməli xana, həmçinin Məhəmməd xana məxsus 268 məktublar külliyyatı və İrəvan xanlarının qonşu xalqlarla yazışmalarına aid 116 məktub da tapılmış və Naxçıvana gətirilmişdir. Bu tapılan sənədlər İrəvan xanlığının tarixi, eləcə də qonşu xanlıqların tarixi və digər Azərbaycan xanlıqlarının tarixi haqqında əsaslı materiallar verir. Tapılan məktublar nəinki İrəvan xanlığının Türkiyə ilə, hətta digər Azərbaycan xanlıqlarının da Türkiyə ilə diplomatik münasibətlərinin öyrənilməsində əhəmiyyətli rol oynayır.
Kitab İrəvan xanlığının tədqiqi ilə məşğul olan tədqiqatçılar, həmçinin geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Mən tarixçi olmasam da, düşünürəm ki, Musa müəllimin gərgin əməyi sayəsində ərsəyə gələn bu kitab elmi araşdırıcılar üçün əvəzolunmaz bir qaynaqdır.
Tarixin qaranlıq səhifələrinin işıq üzünə çıxarılmasında çox qiymətli mənbə sayıla biləcək bu kitabın hazırda ölkəmiz üçün həssas siyasi proseslərin yaşanıldığı bir dövrdə tədqiqatçı alimlərin tezliklə diqqət mərkəzinə düşəcəyinə əminəm.
Elmimizə verdiyiniz bu qiymətli töhfə üçün sağ olun, var olun, Musa müəllim.
MUSA RƏHİM OĞLU QULİYEVİN YAZILARI
YUNİS XƏLİLOVUN DİGƏR YAZILARI
Müəllif: Yunis XƏLİLOV ,
Naxçıvan Dövlət Universitetinin Hüquq fənləri kafedrasının baş müəllimi
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru