BƏDBƏXT – QİSMƏT TAĞIYEV <<<< əvvəli

BƏDBƏXT

(Povest)

Evi təmir elətdirib ora köçdük və bu evdə nə az, nə çox düz beş il yaşadıq. Elə Təbəssümün də səriştəsizliyi, bacarıqsızlığı  burda məlum oldu. O heç bir iş görə bilmirdi. Bizim yeməyimiz  ancaq hazır ərzaqlardan, qaynadılmış yumurta, sosiska, kolbasa, konservlər olardı. Yuyulmamış  qab-qacaq mətbəxdə qalaq-qalaq olardı. Həftənin şənbə-bazar günləri anası  gəlib evdə təmizlik işləri  apararar, qabları yuyardı. Ən qəribəsi bu idi ki, bacım Aybənizin  də, mənim də qaynatam yox idi. Aybəniz ailənin yeganə oğluna ərə getmiş, mən isə ailənin yeganə qızı ilə evlənmişəm. Məsələ burasında idi hər iki ailənin elə bir böyüyü, ağsaqqalı yox idi ki, biz onların nöqsanlarını  ona deyə bilək.

Mən tez –tez ezamiyyətlərdə olurdum. Bəzən bir həftəyəyə, bəzəndə obyektlər təhvilə gedəndə  bir neçə aylığa qədər uzanırdı. Evdə olduğum günlərdə  biz  Təbəssümlə atamgilə gələr, elə burda gecələyərdik. Bu qadının başqa bir noqsanı da var idi. Çox ehtiraslı idi. Sizə demişəm. İmkanlı ailədən olduğum üçün  mən çox qadınlarla təmasda olmuşam. Ancaq beləsinə rast gəlməmişəm. Hələ 10-cu sinifdə oxuyanda sanatoriyaların  birində otaqda tək  idim. Yatağımda uzanıb moda jurnalına baxırdım. Qapı döyülüb yavaşca  açıldı. Otağa əlində gül dəstəsi tutmuş bir qız daxil oldu. Mənə gülümsəyib gülü güldana  qoyub gəlib yanımda durub paltarını soyundu. Sonra  keçib qapını bağladı. İndiyə qədər çılpaq  qadın bədəni görmədiyimdən maraqla ona baxırdım. Adyalı qaldırıb yanıma uzandı. Nə edirdisə o edirdi. Mən də təkrarlayırdım. Paltarını geyinib çıxanda dedi:

-Меня твой отец послал, он сказал  что тебе кое что нада помочь и я помогала тебе.

-Təbəssümdə kişiyə qarşı bir acgözlük vardı. Evdə olmadığım vaxtların əvəzini sanki bir gecədə  çıxmaq istəyirdi. Hərəkətləri kobud,z əriflik yox idi. Mən yavaş-yavaş  ondan iyrənirdim. Sonralar evə qayıtmaq imkanım olanda qəsdən gəlmirdim və  ya gəlsəm də tez qayıdıb gedirdim.

Son zamanlar Məmməd bizdə daha tez-tez görünməyə başlayırdı. Sözü də bu olurdu ki, gəlişimi eşidib görüşməyə gəlib. Təzə 06 markalı maşın almışdı. Bəzən  bizi özü  ilə götürüb şəhərdən kənar mənzərəli yerlərdə olan yeməkxanalardan  birində  qonaqlıq verərdi. Belə  qonaqlıqların birində  hiss etdim   Təbəssümün içkiyə meyli var. Məmmədlə  mənim üçün gətirilmiş  şampandan bir stəkan süzüb içdi. Mən:

-Sən neynirsən. Bu spirtli  içkidir.

-Nə olsun. Adicə şampandır. Anamla bundan o qədər içmişik.

 Müəllifdən:Təbəssüm və onun valideynləri haqqında bildikləri çox azdır. Oxuculara aydın olsun deyə  onları tanıyan bir necə adamla   görüşüb bir az da olsa aydınlıq gətirirəm.Təbəssümün anası keçən əsrin 60-cə illərində təyinatla  Göytəpəyə gəlir. Gözəl yaraşıqlı cavan qız imiş. Elə ilk gündən iş yerinə təyinat verən maarif müdüri  Kamran Məmmədovun bu qıza gözü düşür  və sevdadan qeyri-qanuni Təbəssüm doğulur. Kamran  Məmmədov bu rayondan köçüb gedəndən sonra digərllərinin məşüqəsi olur   və qanuni ailəsi olmur. Mən hətta Vasififin qonşusu ilə görüşdüm. Qonşu nağıl edirdi  Təbəssümün Məmmədlə münasibətini eşidən anası istəyir  qızına  öyüd versin burda qapının ağzında bir mərəkə  qopur, qonşular eşitdiklərindən qulaqların tutub qaçır.

Qız anasına : -Əgər yaxşı qadın olsaydın mən bic doğulmazdım. Qaldı Vasifə. Vasif kişidir bəyəm. Kişi olan kəs cavan, gözəl, göyçək arvadını həftələrlə, aylarlarla evin altında tək qoymaz. Mən neyləməliyəm. Gözləməliyəm, nə vaxt Vasif gələcək. Belə yaxşı eləyirəm. Malın yeməzin malın özgələr yeyər.

Evliliyimizin 5-ci ili idi. Yenə ezamiyyətdə idim. İş yerində mənə xəbər verdilər, bəs atan bərk xəstələnib. Təcili evə getməlisən. Bu səfər uzaqda olmadığımdan elə  həmin axşam evə çatdım. Eşitdiklərim məni şoka saldı. Mənim arvadım kürəkənimə qoşulub qaçmışdı. Aybənizlə anam  hərəsi bir tərəfdə oturub ağlayırdı. Atamı soruşdum. Dedilər  öz otağındadır. Qapını bağlayıb. Nə qədər yalvarırıqsa açmır. Qorxuruq başına bir iş gələr. Məndə qapıya yaxınlaşıb onu səslədim. Qapını açmasını xahiş etdim. Mənim də sözümə baxmadı. Onu pəncərədən görürdük. Çarpayıda  uzanıb tavana baxırdı. Düz iki gün beləcə qaldı. İki gün ərzində  bir stəkan  çay da belə içmədi. Gecələr hərdən 5-10 dəqiqəliyə həyətə düşüb qayıdırdı. İki gündən sonra atam öz otağından çıxıb yanımıza gəldi. O boyda  kişi  sanki balacalaşmışdı. Anam ortada, biz də yanında durmuşduq. Qollarını geniş açıb üçümüzün də bir yerdə boynumuzu qucaqlayıb  dedi.

-Fikir eləməyin, mən  hələ ölməmişəm. Kim nə edirsə özünə edir. Yetimə deyirlər kimi döyərsən, cavab verir, mənə çörək verəni. Sonra  stolun arxasına keçib oturdu. Bizi də yanına çağırdı. Çay, çörək verin. Eybi yoxdur. Mənə də Yun Salman  deyərlər. Əgər onların anasını ağlatmasam anamdan əmdiyim süd burnumdan gəlsin. Bu qisası almaq üçün mənim kifayət qədər pulum, briliantım, qızılım var. Sonra telofonu götürüb kiməsə zəng vurdu. Anama:

-Dilarə   paltar şkafından Moskvadan alıb gətirdiyim düblyonkanı  və kişi qızıl saatlarından  birini yanıma gətir. Anam deyilənləri gətirdi. Düblyonka çox bahalı idi. O dövrə görə 1200-1500 manat qiyməti vardı. Saat da əla işlənmişdi. Aşağıda qapının zəngi çalındı. Gedib qapını açdım. Gələn raykomun birinci katibinin  şoferi idi. Atam onu evə dəvət etdi. Təklikdə xeyli söhbət etdilər. Heç bir saat keçməmiş həmin şofer gəlib atamı apardı. Sonra bildim, onlar rayondan kənar bir yerdə görüşüblər. Düz bir həftə sonra  rayon  partiya komitəsinin büro iclası cağrıldı. Büroda birinci katib özü   çıxış edərək  rayon partiya komitəsinin təlimatçısı Məmmədin  noqsanlarını sayaraq, sovet adamına yaraşmayan hərəkətlərini pisləyir. Təklif edir ki, belə bir adam bizim sıralarımızda ola bilməz. Dərhal  şəxsi işinə yazılmaqla şiddətli töhmət verilsin. Partiya sıralarından azad edilsin. Söz yox, partiyadan çıxarılmış adam işdə də qala bilməzdi. O biri tərəfdən müsiqi məktəbində  də dəyişiklər oldu. Əlbəttə süni şəkildə 5-6 valideyn tapılıb ərizələri alındı. Sovet müəliminə yaraşmayan iş tutduğuna görə belə bir mülliməyə biz uşaqlarımızı etibar edə bilmərik. Nəticədə  kollektiv rəbərlik qarşısında məsələ qadıraraq  Təbəssüm müəlliməni də işdən azad etdilər. Daha onları heç kim və heç harda işə götürə bilməzdi. Qaldı ev məsələsinə  Məmmədgil oduğu evi atam Aybənizin adına almışdı. Bizim qaldımız ev isə özgənin idi. Bir aydan sonra Göytəpəyə qayıdan və hər şeydən əlləri üzülən bu üzdəniraq sevgililər əlacsız qalıb Məmmədin  anasının bir otaqlı kərpic evinə yığışdılar. Atam düşündüklərinin birinci mərhələsini  belə yekunlaşdırdı. O qələbə çalmış cəngavərə  oxşayırdı. Vəziyyət çox pis  idi. Birdən birə onun iki  övladının ailəsi dağıdılmışdı. Bu haqda hansı tədbirləri vardı biz bilmirdik. Anamdan bizim sənədlərimizi  soruşdu.

-Hamısı seyfdədir. Aybəniz də evindən Yusifin, balaca Dilarənin   və özünün sənədlərini gətirər. Atam xeyli susdu. Elə bil danışmağa çətinlik çəkirdi:

-Sözümə diqqətlə qulaq asın. Bu vaxta qədər mən namusla yaşamışam. İndi bizim namusumuza toxunublar. Bizi burda  biabır ediblər. Keçmiş əyyam olsaydı  onları tikə-tikə edərdim. Daha biz burda yaşaya bilmərik. Hər yoldan ötən bizə gülər. Bakıdakı evimizə göçməliyik. Mən sənədləri  milis şöbəsinə  verib  sizi posport qeydiyyatından çıxarmalıyam. Bu bir həftə çəkər. Ona qədər də siz yaşamaq üçün ən zəruri şeyləri bir yerə toplayıb qablaşdırın. Dilarə də sizlə gedəcək. Orada o uşaqlara baxar, siz də evi qaydaya salandan sonra qayıdıb gələr. Aybənizə iş tapmaq bu il çətin olacaq. Növbəti dərs ilində buna baxarıq.  Mən hələlik gedə bilmərəm . Ona görə  həm idarə müdiriyəm, həmdə  mənim burda hələ görüləsi işlərim çoxdur. Qorxmayın pulum hələ on il də bundan sonra işləməsəniz   çatar.

O vaxtdan üç aydan artıq vaxt  keçmişdi. Son günlərdə Göytəpə küçələrində  üzərinə taksi işarəsi vurulmuş 06 markalı   minik maşını  görünməyə başlamışdı. Bu  Məmmədin maşını  idi. Bir neçə ay  bundan rayon partiya komitəsinin təlimatçısı olan Məmməd  müəllim xalturşik  Mamed olmuşdu. Digər bir yerdə şəhərin mərkəzi bazarında  piştaxta arxasında dayanıb kartof, soğan, göy-göyərti  və meyvə satan bir qadın peyda oldu. Bu qadın Təbəssüm idi.

İndi  şəhərin ən  mötəbər məktəblərindən  olan  musiqi məktəbinin işçisi Təbəssüm müəllimə  dönüb olmuşdu alverçi Təbəssüm.

Bizim ailəyə çox böyük  mənəvi ziyan dəymişdi. İki axmaq adamın düşünmədən etdiyi hərəkət ailəmizin həm keçmişini, həmdə gələcəyini  məhv etmişdi. Şəxsən mən bu işlərin necə  davam edəcəyini  başa düşmürdüm. Çox çətin vəziyyət yaranmışdı. Bilirsiz  birdə görürsən divarları çatlamış və yaxud uçmuş evi tamamilə söküb yerində ondan da yaxşısını tikmək olur. Bizim məsələyə  isə ayrılıqda yanaşmaq lazımdır. Mən kişi olduğum üçün gələcək həyatımı qurmaq çətin deyil. Yaşım da elə çox deyil. Cəmi 31 yaş. Xoşum gələn, xasiyyətimiz tutan bir xanımla yenidən evlənə bilərəm. Bəs Aybəmiz. O məndən 4-5 yaş böyükdür. Özü də iki körpəsi var. Uşaqların baxça, məktəb, özünün bazara getmək məsələləri var. Bütün bu işləri yerinə yetirən, ona həyan duran lazımdır.

Amma deyəsən Ulu Tanrı öz mərhəmət əlini bizim üstümüzdən çəkməmiş, o mənfür hadisədən  heç bir  il keçməmiş bacım Aybəniz də, məndə  yenidən ailə  qurduq. Özü də  əvvəlkindən də yaxşı. Bütün bunların hamısını atam əvvəlcədən  düşünmüşdü. Həmin hadisə baş verəndə evdən  çıxmadığı iki  gün ərzində.Aybənizin ərə getdiyi Tahir müəllim, habelə mənim yenicə ailə  qurduğum Maisa xanım təsadüfi adamlar deyildi. Məsələ burasındadır ki, atam o dövr üçün çox böyük olan  pul, sərvət topalaya bilibmiş. İndi həmin pullardan istifadə edərək qarşısına çıxan maneyələri dəf edərək məqsədinə çatırdı.

Tahir müəllim atamın uzaq qohumlarındandır. O Şirinqum obalarından olub  kəndə yaxın yataqların  birində ata, anası ilə mal qoyun saxlayır. Yatağa yaxın kənddə coğrafiya müəllimi işləyir. Hər gün  piyada kəndə gəlib dərslərini keçəndən sonra  yenidən yatağa qayıdaraq mal –qara, qoyun otarmaqla məşğul olur. Fikri budur, bir qədər vəsait toplayıb kənddə ev tikdirsin. Ata-anasını götürüb birdəfəlik çobançılığın daşını atsın. Çox savadlı müəllimdir. Artıq 42 yaşı var. Elmə olan həvəsi onu instituta aparmış, qurtarıb gələndən sonra işləyərək özündən kiçik 4 bacısını  evdən toy bayramla köçürmüşdür. Bacılarını yaxşı cehizlə ər evinə köçürən Tahir bir də onda ayılıb, 40 yaşına çatıb  nə ev var, nə pul. Atamla Tahir müəllimin yaxşı qohumluq münasibəti vardı. Onun Tahir müəllimdən  xoşu gələrdi. Anam həmişə deyərdi Aybəniz Tahirindi. İndi bizim evdə bu hadisə baş verəndən sonra Tahir müəllim real namizəd kimi yenidən gündəmə gəldi. Doğrudur görmüşük, oğlan evi qıza elçi düşər. Burda  isə əksinə. İşləri yoluna qoymaq üçün, öz niyyətini həyata keçirmək üçün, bu qudrətli, namuslu kişi Yun Salman özü  elçi düşür.

Yaxşı yadımdadır. Bir dəfə Aybənizlə mən atam gilə gəlmişdik. Bir –iki gün dincələndən sonra maşına yataqda lazım olan  ərzaqdan yığıb, uşaqlarla birlikdə hamımız  Tahir müəllimgilə qonaq getdik. Yun Salman əvvəllər də əli dolu onlara qonaq gedərdi.Tahir müəllim onları yaxşı qarşılayır. Qoyun  kəsir. Yaxşı süfrə açılır. Yeyib içəndən sonra  mal, qoyunu örüşə aparmaq istəyən Tahir müəllimə Salman da  qoşulur. Bax burda təklikdə Salman bir böyük kimi öz qərarını ona deyir. Məsələ belə qoyulur, Tahir müəllim olan-qalan malın hamısını satıb, həmin pulla kənddə ata-anasına kiçik bir ev tikir. Aybənizlə ailə qurduqdan sonra  onlar Bakıda yaşayarlar. Hər ikisi ali təhsillidir. İşə düzəlməyinə,evin tezliklə tikilib qurtarmasına özü kömək edəcək.Tahir  müəllim Salmana heç nə demir. Yalnız bir neçə gün vaxt istəyir.

Tahir müəllim ağıllı adamdər. Bütün bunları götür –qoy edir. Bir neçə ay şəhərdə yaşayan, özünə diqqət verən Aybəniz də onun xoşuna gəlmişdi. Köhnə hisslər baş qaldırır. Bir həftədən sonra xəbər göndərirlər, bəs sizə elçi göndəririk. Hə alınandan Tahir müəllim ata-anasını bacılarından  birinin evinə aparır. Nə qədər heyvanı varsa  yanıbalalı inəkdən savayı hamısını satır. Atam da söz verdiyi kimi ona pul verir. İşlərə özü rəhbərlik edir. Ev tikiləndə  sonra Tahir müəllim əməlli başlı toy edib Aybənizi təzə evə gəlin gətirir. Burda bir az qalandan sonra onlar Bakıdakı evə köçür. Yeni dərs ilində hər ikisi ayrı-ayrı məktəblərdə işə düzəlirlər. Yun Salman bütün vasitələrdən istifadə edərək  uşaqların şəhadətnamələrini dəyişdirərək  Məmməd oğlu yox Tahir oğlu yazdırır.

Müəllifdən:-Bu kitab nəşrə hazırlanarkən  bəzi məqamları öyrənmək üçün bir neçə dəfə  bəzən birlikdə, bəzən də ayrı-ayrılıqda Tahir müəllimlə, Aybənizlə görüşdüm. Mən təklidlə  Aybənizdən:

-Aybəniz xanım siz Tahir müəllimlə ailə qurmaqdan peşman deyilsiniz.

-Yox –yox allah eləməsin. O gözəl insandır. 20 ildən çoxdur  bir yerdəyik. Qəlbə dəyən bir söz eşitməmişik. Bizim üçüncü övladımız da da dünyaya gəlsə də o heç vaxt onları  bir-birindən fərqləndirməyib. Eyni sualı mən Tahir müəllimə verdim:

-Bilirsiz Həmid müəllim. Hər bir insanın ömrünün  xöşbəxt illəri olur və mənim də ömrümün ən xöşbəxt  illəri Aybənizlə birlikdə keçən günlərimdir. Mənim əvvəlimi də bilirsiniz, indimi də. Axı mən kim idim. Savadlı çoban. Amma indi  Minerologiya elmləri üzrə elmlər namizədiyəm. Ömür vəfa  edərsə bu gün sabah doktorluğu müdafiə edəcəyəm. Bunların hamısına ancaq Aybənizin yaxın qayğısı nəticəsində nail olmuşam.

İndi isə  digər bir cütlük haqqında. Kitabın başlancığından bilirsiz ki, Vasif Maisa ilə evlənmişdir. Onu da bilirsiz Maisa Vasifin doğmaca bibisi qızıdır. Vasif dəftərdə ən çox Maisa haqqında yazır. Ancaq bir əsərdə deyildiyi kimi Maisa daş deyil qayadan qopa və yaxud ot deyil torpaqdan cücərə. Onun atası, anası var və siz  onlar haqqında çox az bilirsiz. Kitabın dolğun çıxması üçün müxtəlif adamlarla, o cümlədən Maisanın ata-anası ilə gorüşüb bəzi məqamlara aydınlıq gətirdim. Əvvəlcə Maisanın atası Səmədağa  haqqında. Səmədağa Bakının  Çökək məhləsindən olub, ticarət texnikomunu güc –bəla ilə bitirdikdən  sonra Beşmərtəbə deyilən yerdə ərzaq mağazalarının birində  satıcı işləyirdi. Səmədağagil əsl  bakılı idi. Yəni  onun babası, babasının babası da Bakıda anadan olublar. Nəsillikcə ticarətlə məşğul olublar. Səmədağanın artıq 28 yaşı vardı. Ata-anası  elə hey danlayardı

–Ay bala daha yekə kişisən. Bir halal süd əmmiş qız tap səni  evləndirək. Allaha  şükür evimiz var, sənin də işin. Səmədağa da öz növbəsində onlara cavab verərdi .

-E rəhmətliyin uşağı hardan tapım halal süd əmmişi. Bəyəm itirmişəm tapam. Beləcə aylar ötür  qocalar yenə həmin sözləri deyir, Səmədağa  da eyni cavabı verirdi. Amma halal süd əmmiş qız öz ayağı gəlib onun yanına çıxdı. Səmədağagilin həyəti ənənəvi  Bakı həyətlərindən biri idi.Bu həyətlərin tarixi çox uzaqlara gedir.Belə  həyətin ortasında boş yer olur. Kənarlarında isə  bir və yaxud iki mərtəbəli  evlər bir-birinə bitişik tikilir. Bütün evlərın giriş-çıxışı həyətə, ordan da küçəyə açılan qapı olur. Gecələr  küçə qapısı möhkəm bağlanır. Həyətdə olanlar bir-birini yaxşı tanıyır. Bunlardan bəziləri  evlərində boş qalan otaqları kirəyə verərək maddi vəziyyətlərinin bir hissəsini bu yolla asanlaşdırırdılar. Belələrini biri də  70-dən artıq yaşı  olan  Xədicə arvad idi. Gənc yaşlarından tək qalan Xədicə elə o vaxtdan  kirayinişin saxlayır. Onun evində kimlər olmuyub. Sonradan məşhüurlaşmış xalq artist, deputat, nazir müavinivı  və sair. Xədicə arvad da kirayişinlərini  bir –bir sayıb onlarla öyünərdi. Son zamanlar Xədicə arvad  yalnız qız uşaqlarından kirayinişin götürərdi. Bunun iki səbəbi vardı. Birincisi qız uşaqları səliqəli təmizkar olurdu. İkincisi həyətdə  qız gəlin çoxaldığından qonşular yad kişilərin  burda yaşamasını istəmirdilər. Bax beləcə Xədicə arvadın növbəti kirayinişi  tələbə qız Nərminə oldu. Bu həmin Nərminədir ki, bu kitabda adı tez-tez çəkilən Göytəpəli Yun Salmanın  kiçik bacısıdır. Nərminə 7-ci sinfi bitirəndən sonra  təhsilini davam etdirmək üçün Salman onu gətirib öz evində saxladı. Nərminə də Nərminə idi. Onsuz da gözəl olan Nərminə bu evdə daha da gözəlləşdi. Salman hər dəfə Xarkovdan qayıdanda ona yen-yeni paltarlar alıb gətirərdi. Dilarə ilə onun münasibəti  çox yaxşı idi və evin bütün işlərində ona kömək edirdi. Salmanın  kabinetində olan kitabların hamısını oxudu. Məktəbi bitirəndə Salman onu aparıb  Pedaqoji institun dil, ədəbiyyat  fakültəsinə qəbul etdirdi. Ev kirayə edib, rayondakı geyimləri dəyişdirərək, dəbdə olan  ən yaxşı paltarlar aldı.

Ümumiyyətlə  yəqin hiss  edirsiniz, bu kitabın yazılmasında bir tələsiklik var. Burada Salmanla Dilarənin, Vasiflə Zəminənin,Tahirlə Aybənizin, Səmədağa ilə Nərminənin sevgisindən, Goytəpənin tarixindən doğma  Bakının gözəlliyindən, ölkəmizin gəzməli, görməli yerlərindən uzun-uzadı yazmaq olardı. Ancaq  məni bu ailənin 50-60 illik tarixində baş verənlər maraqlandırdığından qısaca məlumat verməyə çalışıram. Beləliklə Səmədağa ilə Nərminənin sevgisi baş tutur. Nərminə hələ institutu qurtarmamış Səmədağa ilə ailə qurur. Onların bir qızı iki oğlu  dünyaya gəlir. Qız may ayında anada olduğu üçün adını Maisa qoyurlar. Salmanla qohum olandan sonra  Səmədağa çoxdan istədiyi arzusuna   çatır. Salmandan borc pul alaraq yuxarılara verərək mağaza müdiri olur. Bir dəfə  onu möhkəm ilişdirirlər yenə köməyinə Salman      gəlir. Pul  verib onu   “obexeyis”in əlindən alır.  Maisa  tibb instituna qəbul olunanda da  pul lazım olur və  yenə Salmana üz tuturlar. Beləliklə Maisa  məktəbi qurtarıb işə başlayanda  Səmədağanın Salmana  nə az, nə çox düz 50 min manat borcu  olur. Düzdür bu illər ərzində  bekar oturmur. Keçmiş Sovetlər İttifaqı dağılanda  müdir işlədiyi mağazanı   özəlləşdirir. Yaxşı təmir edib, içərisini lazım olan mallarla doldurub adını qoyur “Market”. 80-cı illərin əvvəlində Bakıdan köçən erməni qonşusundan ucuz qiymətə üçotaqlı mənzil alır.

Atamın düşündükləri planın bir hissəsi də mənim taleyim idi. Aybəniz ailə qurandan  daha mən orada qala bilmədim. Ayrıca bir ev kirayə edib orada yaşamağa başladım. Əslində işimlə əlaqədər  Bakıda çox az olurdum. Bir dəfə atam mənə rayondan zəng edib tapşırdı  ən yaxşı paltarlarımdan birin geyinib bazar günü Aybənizgildə olum, görüşək. Mən gələndə o artıq orada idi. Sən demə anam da gəlibmiş. Mən onlardan:

-Nə olub?. Yenə nə tədbiriniz var. Hamınız sevinc içindəsiniz. Anam

-Sənə  elçi gedirik. Bibin qızı Maisaya. Atan hər bir şeyi həll edib. Doğrusu eşitdiklərimdən həm sevindim, həm də kədərləndim. Sevindim Maisa kimi gözəl qızla evlənəcəm. Kədərləndim ona görə, xarici görünüşümə görə mən Maisaya layiq deyiləm. Bir-birimizi yaxşı tanıyırıq. Onlar dəfələrlə  yaylaqlarda  olanda ailəlikcə bizə gələrdi. Səmədağa da o dövr üçün defisit olan içkilərdən gətirib atamın dostları ilə  İsti su sanatoriyasında toplaşıb bala-bala vurardılar. Maisa məndən 10 yaş kiçikdir. Necə olub, ali  təhsilli bu gənc qız mənim kimi dul bir kişiyə ərə getməyə razı olub. Biz hamımız  Tahir  müəllimin təzəcə aldığı maşına əyləşib Maisagilə gəldik. Bizi dəhlizdə Səmədağa qarşıladı. Kefi kök idi. Sonra  bibim və nəhayət Maisa gəlib bizimlə görüşdü. Hər ikisi tutqun, üzlərində kədər vardı. Maisa daha gözəlləşmişdi. İndi 5-10 il bundan əvvəlki dəcəl qız deyildi. Yadımdadır biz onu həmişə Mona Liza və yaxud Cokanda deyə çağırardıq. Bir az kökəlmişdi və bu doluluq onun hündür bədəninə çox yaraşırdı. Mən onun qolundan tutub yan otağa apardım və soruşdum.

Bu nədir Maisa  mənim gəlişimə sevinmirsən?

-Niyə dayım oğlu deyilsən xoş gəlmisən.

-Axı biz elə belə gəlməmişik. Biz sənə elçi gəlmişik. Bəlkə sən razı deyilsən? Əgər sən razı deyilsənsə mən atama deyərəm o heç söz açmaz. Hamı da elə bilər  sizə qonaq gəlmişik.

-Yox-yox lazım deyil. Əgər valideynlər bu işə razıdılarsa mən də razıyam. Onlar bizdən böyükdürlər. Yəqin bu belə olmalıdır. Mən hiss etdim  atam böyük səhv etmişdir. Mənim gələcəkdə ayaqüstə daha möhkəm dayanmağım üçün bu işi tutmuşdur. Onlar burda bu şəhərdə mənə arxa olacaqdı. Bilirdim Səmədağanın ayrıca üçotaqlı mənzili var. Bu iş baş tutduqdan sonra atam məndən nigaran olmayacaqdı. Bu sevdanın görünməyən tərəfi açıq aydın hiss olunurdu. Amma mən hələlik heç nə bilmirdim. Bunu  mənə sonralar anam dedi. O nağıl edirdi atan sənə elə bir yerdən qız almaq istəyirdi sənə hərtəfli kömək olsunlar. Axı sənin evin də yox idi. Nə qədər axtarırsa Maisadan yaxşısını tapa bilmir. Onlar üçün etdiklərini yada salaraq belə düşünür, yox deməzlər. Fikrini onlara deyir. Səmədağa məsələni o saat başa düşür. Deyir mən bilmərəm. Bacınla danış. Bacısı əvvəlcə yox deyir. Bəhanə gətirir, bəs qızın istəklisi var. Salman da başa  düşür, Maisa gözəl olduğu üçün və Vasifin  bədənində qüsuru olduğuna görə  Nərminə qızı vermək istəmir. Salman  gülə -gülə:

– Mən nə deyirəm vermirsiniz  öz işinizdir. Mənim 50 min manatımı qaytarın. Həmin pula mən həm ev alaram, həm də yaxşı bir kişi ilə qohum olaram. Eybi yoxdur neçə il gözləmişəm bir –iki ay da gözləyərəm. Ultimatum verilmişdi. Bu az pul deyildi. Səmədağa hətta evini satsa belə 10-12 min ancaq edərdi. Düzdür Salman  pulu ayrı-ayrı vaxtlarda vermişdi. Amma hamısını birdən istəyirdi.

Vasif yazırdı ki, ilk sözü atam dedi. Səmədağa  həri verdi. Elə bu andan mən iki adamın nifrətini qazandım. Bu bibim Nərminənin  və onun gözəl, qəşəng qızı Maisanın nifrəti idi və bu nifrəti Maisa ilə yaşadığım  20 il ərzində həmişə hiss etdim. Səmədağa məşhur restoranların birində qızına möhtəşəm toy elədi. Zarafat deyildi. Kişi “zavmaq” adam idi. Onun məclisində hər təbəqədən, hətta şair, alim, bəstəkar da vardı.  Toydan sonra biz  Maisanın adına sənədləşdirilmiş məlum üç otaqlı mənzildə yaşamağa başladıq. Atamın koməkliyi ilə bal ayımızı Yaltada keçirdik.Yaşadığımız dövrdə Maisa daha  gözəlləşib xanımlaşırdı. Respublika xəstəxanasında cərrahiyə şöbəsində cərrah işləyirdi. Cərrah olsa da əsas əməliyyat həkimi olmazdı, yəni assent olardı. Qazancı da pis deyildi. Bibim onu onu həyata yaxşı hazırlamışdı. Maisa əla xörəklər, şirniyyatlar hazırlaya bilirdi. Səhər süfrəsi xüsusilə gözəl alınırdı. Axşamlar isə biz restoranların birində yüngül qəlyanaltı edərdik. Bununla belə Maisa ali təhsil alsa da dünyagörüşü geniş deyildi. Siyasətlə maraqlanmazdı. Ən çox oxuduğu moda jurnalları olardı. Yüksək ziyafətlərdə darıxardı. Həmişə  belə məclislərdən  tez qayıdardıq. Onunla yatmağıma gəldikdə bu istəyimə qarşı 20 il ərzində  bir dəfə də olsun  etiraz etməzdi. Sakitcə çarpayıda  uzanar. Mən onunla görüşəndən sonra illər uzunu  eyni sualı verərdi. Sonra da üzünü o tərəfə çevirib möhkəm yatardı. Sanki heç nə olmayıb. Mən əvvəlki illərdə olduğu kimi rayonlara işləməyə gedirdim. İlk illərdə valideynlərdən biri gəlib bizdə qalardı. Sonralar isə buna ehtiac olmadı. Maisa mənə xəbər etmişdi   onların şöbəsinə yeni müdir təyin ediblər. Adı Əlidir. Moskvada  tibb unverstetini cərrahiyyə şöbəsində oxuyandan sonra  orda qalıb  işləmiş, ordan da Almaniya dəvət edilərək 10 il  orada işləyəndən  sonra Bakıya qayıdır. Bizim evdə  ilk dəfə  Maisanın ad günündə  göründü. Bütün qohumlar atam, anam, Aybəniz, Tahir müəllim, bibim, Səmədağa da bizdə idilər. Hamıdan gec Əli həkim gəldi. Özü tək . 36 yaşı olmasına baxmayaraq hələ də subaydır. Yaxşı yadımdadır  dəhlizdən zala qədər Maisa qolunu onun qoluna  keçirib gətirib bizə təqdim etdi. O çox yaraşıqlı, həm də cavan görünürdü. Əynindəki xüsusi zövqlə tikilmiş mil-mil kostyum, elə mil-mil koynək ona çox yaraşırdı. Uzü ağ, saçları, qaşları, iri gözləri qara idi. Hamımız ayağa qalxıb onunla görüşdük. Maisa sevinc içində idi. Qolu hələ də də Əlinin qolunun içərisində idi. Bibimin işarəsi ilə əlini çəkdi. Əliyə  mənim yanımda atamla üzbəüz stulda yer verdilər. O mənim də, atamın da çox xoşuna gəlmişdi. Xörəkləri iki hissəyə bölmüşdülər. Ət  yeməklərini  xüsusi tərəkəmə üsuli ilə anamla Tahir müəllim, qalan yeməkləri; plovu, balığı, salatları, şirniyyatı isə Bakı  şəhəri ənənəsinə uyğun Səmədağa ilə bibim hazırlamışdılar. Bütün hazırlıqlar qurtarandan sonra Maisa gəlib Əlinin sağ tərəfində oturdu. Yəni Əli  mənimlə Maisanın arasında qaldı. O vaxt mən bunun fərqinə varmadım. Amma sən demə bütün ömrüm boyu bizim aramızda olacaqmış. Xörəklər süfrəyə veriləndən sonra atamla ,Səmədağa arasında qəribə yarış başladı. Atam anam hazırladığı yeməklərin hərəsindən  bir tikə götürüb Əlinin boşqabına qoyur:

-Bax bunun dadına bax. Bizdə buna   qovurma deyirlər. Quzu biləyinin birini  ayrı boşqaba qoyub bir –iki suyundan əlavə edib Əliyə verib kəlləpaçadır dedi, arağın anasını ağladır. Səmədağa salatları, balıqları, pıovu tərifləyirdi. Sonra çıxışlar oldu. Bir böyük ağsaqqal kimi ilk sözü atam dedi. Atam natiq idi. Bir az dövranda, bir az siyasətdən danışandan sonra bizə dözümlü, mübariz olmağı tövsiyə etdi. Onda məqsədə çatmaq olar. Buna özünü misal çəkdi. Qonağımızı alqışladı və nəhayət   Maisanın ad gününü təbrik edərək bildirdi ki, mən çox xöşbəxtəm Maisa kimi gözəl gəlinim var. Maisanı yanına çağırıb alnından öpüb aldığı bir cüt sirğanı  hədiyyə etdi. İkinci sözü Səmədağa dedi. Əvvəlcə atama  öz minnətdarlığını bildirdi. Qonağımıza xoş gəldin deyib, onun haqqında eşitdiklərin sayaraq  qəribə arzusunu bildirdi.

– Kaş mənim bir qızım da olaydı, sizinlə qohum olmaqdan məmnun olardım. Hamımız bərkdən güldük.Tahir müəllim də ilk sözlərini atama həsr edib bu yaşayışı üçün ona borclu olduğunu söylədi. Qonağımızı salamlayıb, Maisanı təbrik etdi. Növbə  qonağımıza çatanda o ayağa qalxıb:

-İlk  olaraq onu deyirəm. Sağ olsun Maisanı məni dəvət edib, sizin kimi  adamlarla tanış etdi. Mən çox xöşbəxtəm, Salman əmi kimi ziyalılarımız var. Yaxşı bilirsiniz, aramızda belələri hələlik çox azdır. Mən Almaniyada olanda  digər Avropa ölkələrinə də səfərlər edirdim. Ancaq bizim xalq kimi əliaçıq, qonaqpərvər bir xalq görmədim. Ancaq bu azdır. Biz daha çox oxumalıyıq, daha çox gəzməliyik. Öz dilimizlə yanaşı  rus, alman, fransız, ingilis dillırini öyrənməliyik. Tibbimiz də inkişaf edir. İndi vətəndən uzaqda işləyən həmvətənliliərimiz bura qayldır. Maisa xanım mən rəhbərlik etdiyim şöbədə işləyir. Biz onunla ən çətin əməliyyatları yerinə yetiririk. Mənim baxışımdan hansı alətin lazım olduğunu duyur. Doğrudur bir az qorxaqlığı var. O da gəncliyindəndir. Ötüb keçər. Hələlik xəstələrimizi öz gözəlliyi ilə müalicə edir. Maisa  xanım sizi ad gününüz münasibəti ilə təbrik edirəm. Sağ olun.

Evliliyimizin  beş ili tamam olurdu. İndi Əli bizə daha çox gəlib- gedirdi. İnsafən desək mən evdə olanda  gələrdi. Təzə xarici maşın almışdı. Məni özü ilə bərabər  götürüb  restoranların birində nahar edərdik. Sonralar  bizə digər dostlarım; Ariflə Aydın da qoşuldular. Və bu ənənə yenə davam edirdi. Maisa ilə mənim hələ  övladımız yox idi. Niyə  və hansı səbəbdən uşağımız olmurdu, mən bilmirdim. Çünki  məndə elə problem yox idi. Dəfələrlə ən müasir aparatlarda müayinədən  keçmişəm  və hər dəfə də mənə  deyiblər səndə problem yoxdur. Maisadan isə soruşmağa çəkinirdim. Belə bir gözəl məxluqun xətrinə dəyəcəyimdən qorxurdum. Yataqda mənə laqeyd olsa da indi  əvvəlkindən  şən və şıltaq idi.

Bu ərəfədə  ölkəmizdə vəziyyət çox pisləşdi. Tərkibində olduğumuz, dünyaya meydan oxuyan böyük SSRİ  imperiyası dağılmağa başladı. Əsarətdən yaxa qurtarmağa çalışan ölkələr müstəqil olmaq istəyirdi. Çox ağır vəziyyət yaranmışdı. Hörümçək toru kimi biri-biri əlaqəsi olan minlərlə fabrik, zavodlar öz fəaliyyətini dayandırmış, milyonlarla adamlar küçələrələrə atılmışdı.Təkcə bir faktı deyim, ildə 50 min ton pambıq, 70 min  min ton üzum, yun, ət  təhvil verən Göytəpədə əlini ağdan qaraya vuran yox idi. 5-6 ay ərzində işbazlar xalqın malını talayaraq  xaricə daşıyıb apardılar. 14 tikinti idarəsindən indi biri də işləmirdi. Atamın idarəsinin qapısından iri qıfıl asılmışdı. Ölkədə əsl hərcmərclik yaranmışdı. Torpaqlarımızın 20 faizi işğal edilmişdi. On minlərlə qaçqın ev-eşiyini atıb gəlib Göytəpədə  yerləşmişdi. Hamı alver edirdi. Bunların arasında ali təhsilli mühəndis, iqtisadçı, aqronom, müəllim də vardı. Ancaq bu vəziyyət uzun sürmədi. Ölkəyə yeni rəhbər gəldi. Yavaş-yavaş dircəlirdik. Atam  oz idarəsini səhmdar cəmiyyət yaratdı, Vaxt ötdükcə ayrı-ayrı adamların səmhlərini  alaraq nüəssisənin tam sahibi oldu. Bu müəssinən 100 hektardan artıq  yardımçı təsərrüfatı  vardı. Atam torpaqların bir hissəsini əkin üçün, bir hissəsini də qoyun saxlamaq üçün ayırmışdı. Ancaq yaşının çoxluğundanmı və yaxud işin ağırlığındamı bu işi davam etdirmədi. Müəssisəni bütövlüklə Bakıdan olan bir iş adamına  satıb özünə bir yaxşı maşın alır. Təqaüdə çıxıb anamla birlikdə yaşayışına davam edir. Bütün işlər yaxşı getsə də  bir məsələni bir an da  unutmurdu. Düşməndən qisas almaq. Onun namusuna, adına ləkə gətirmiş  kürəkəni Məmməd və gəlini Təbəssümü  hər yerdə addım-addım izləyirdi. Hər  dəfə bizimlə görüşəndə  bizə dönə -dönə tapşırırdı, əgər mən bir iş görə bilməsəm  bunu siz edərsiniz. Onlar ölməlidir.

Mənim də işlərim yavaş-yavaş qaydasına düşürdü. Ölkədə neft kontraktları bağlanandan  sonra dirçəliş hiss olunurdu. Bizim idarə 3-4 il işləmədiyindən işçilərin əmək haqqısını verə bilmirdi. Baş  mühəndis çörək dalınca Rusiyaya çıxıb getdi. İşi  olmayan idarəyə məni Baş mühəndis təyin elədilər. Elə bir ehtiyacım olmadığımda səbr edib gözlədim  və xeyrini gördüm. İndi az olsa işlərimiz gedirdi. Evliliyimizin 10 ilinə yaxınlaşırdı. Növbəti ezamiyyətdən evimizə qayıdanda Maisa  məni sevinclə qarşılayıb üzümdən öpdü.

-Muştuluğumu ver. Sənə şad xəbər verəcəm. Mən onun nə deyəcəyini  gözləmədim. Onu qucağıma alıb  çarpayının üstünə qoydum. Üz-gözündən öpüb 

-Sağ ol Maisa, sən mələksən, mənə qanad verdin. Həyatımı göylərə qaldırdın.

-Axı sən nə bilirsən  mən deyəcəm.

-Bilirəm-bilirəm  bizim övladımız olacaq. İllər uzunu  bu xəbəri səndən gözləyirdim və yenidən onu öpməyə başladım. Bəs sən nə bildin  uşağın var.

-Evdə oturmuşdum. Tez-tez ürəyim bulanırdı. Az qalırdı huşumu itirim. Özümdən şübhələndim. Axı mən həkiməm, gedib qnekoloqa özümü yoxlatdım. O da dedi ki, sən hamiləsən.

-Bilirsən Maisa bu xəbəri xüsusi qeyd etmək lazımdır. Yorğun olsam da mən yuyunub paltarımı dəyişənə Əliyə xəbər ver  maşını   ilə gəsin. Yolüstü Ariflə Aydını götürüb bizə gəlsin. Sən də hazırlaş. Birlikdə İntirustə gedib bu hadisəni qeyd edək. Həmin axşam dostlarla birlikdə əməlli-başlı yeyib içdik. Maisadan başqa hamımız keflənmişdik. Gələcək uşağın sağlığına bəlkə 50 dəfə badə qaldırdıq. Sonralar bu şad xəbəri eşidən  yaxınlarımız  evimizə gəlib bizi təbrik etdi. Amma bibimdən eşitdiyim  bir söz mənim üçün qaranlıq  qaldı. Mən öz otağımda uzanıb kitab oxuyurdum. Bibim:

-Maisa mən ömrüm boyu səni bağışlamayacağam. Onda heç nə başa düşə bilmədim. Amma  sonralar  DNK testinin cavabını alanda  bibimin sözləri yadıma düşdü. Demək o nə isə bilirmiş.

Amma   istəkli atam bizim övladımızı görə bilmədi. Dekabr ayının axırı idi. Yağış  qar olmasa  havalar çox soyuq idi. Yeni il yaxınlaşdığından rayonlara səfərə getmirdim. Saat yeddi olardı. Oturub televizora baxırdım. Diktor xəbərləri deyirdi. Sonra  sözü Daxili  İşlər Nazirliyinin əməkdaşına verdi. Sözə başlayan əməkdaş:

-Gün ərzində baş vermiş qəzaların  ən ağırı Ağcabədi rayonu ərazisində baş vermişdir. Hadisə gecə saat iki radələrində olmuşdur. VAZ -2106 markalı avtomobilin sürücüsü Məmməd  …. döngələlərin birində idarə etməni itirmiş… Maşın yoldan bir qədər aralı  şor suların axması üçün qazılmış drenə düşmüşdür. Sürət çox yüksək olduğundan drenin  içərisində olan qamışlığın üzəri ilə 30 metr sürüşmüş və əks tərəfə dəyərək  beli üstə aşmışdır. Qaranlıq və qamış sıx olduğndan  uzun müddət maşını heç kəs görmür. Aldıqları zərbədən huşlarını itirən sürücü Məmməd və həyat yoldaşı Təbəssüm  maşınıni içərisinə dolmuş  suda boğulub ölmüşlər. Yalnız gündüz təsadüfən oralarda qoyun otaran bir nəfər maşını görüb yoldan keçənlərə xəbər verir. Deyilənə  görə bayramqabağı bazarda satmaq  üçün Qubaya alma gətirməyə gedirmişlər.

Doğrusu bu xəbərdən  o qədər də sevinmədim. Ona görə artıq onlar  mənim üçün heç nə idi. Mətbəxə keçib  hazır yeməklərdən bir az qəlyanaltı elədim. Maisa indilərdə gələcək. Sonra restorana gedib istirahət edəcəyik. Əli düz deyirdi. Maisa yaxşı şagirdidi. İndi o özü sərbəst operasiya edir, qazncı yaxşıdır. Gəlib divana uzandım. Yaman yadımdan çıxıb. İndi biz hamımız mobil telofon işlədirik. Çox qəribə aparatdır. Evin içərisində oturub dünyanın o başı ilə danışa bilirsən… Bunu ona görə Sizə deyirəm, Maisa zəng etdi.

-Vasif bu axşam  tez gələ bilməyəcəm. Xəstələrdən birində bir balaca narahatlıq var.

Telofonum uzun-uzadı zəng çalırdı. Deyəsən  yatmışdım. Saata baxdım. 11 idi. Telofonu götürüb cavab verdim. Bir kişi həyacanla

-Vasif  danışan sizin qonşu Kamrandır. Tez özünü yetir. Atanın vəziyyəti ağırdır. Sonra azca ara verib, bilirsən Vasif  sən uşaq deyilsən. Qoy düzünü deyim. Atan vəfat eləyib. Bacına   da xəbər et. Telofon susdu.

Əvvəlcə nə edəcəyimi bilmədim. Sonra hazırlaşmağa başladım. Maisaya zəng edib xəbəri ona dedim. Atası evinə getməyi məsləhət bildim. Tahir müəllimi  də xəbərdar edib  dedim, hazırlaşsın onlara gəlirəm. Mən evə girəndə onlar artıq geyinmişdi. Aybəniz məni görəndə:

-Nə olub Vasif, Tahir deyir  rayona gedirik. Bu nədir sən ağlayırsan.

-Atam. Aybəniz, atam  vəfat edib. Sonra biz bir-birimizi qucaqlayıb o ki var ağladıq. Sakitləşəndən sonra onu başa saldım, yola düşməliyik. Biz gəlib çatanda hava yavaş-yavaş işıqlaşırdı. Evdə beş –on nəfər adam vardı. Mən də, Aybəniz də anamızla görüşüb üçümüz də özümüzü meyidin üstünə atıb onu qucaqlayıb  silkəyirdik. Sanki onu ayıltmaq istəyirdik. Anam:

-A kişi niyə belə insafsızsan. Oyan oğlun, qızın, istəkli kürəkənin, nəvələrin yanına gəlib səninlə danışmaq istəyirlər. Axı sən onları çox istəyirdin. Evdə olanlar gəlib bizi güclə atamdan ayırdı. Mən heç nə başa düşmürdüm. Əvvəllər də, yaxud elə indinin özündə mənim  ağlıma bir dəfə də olsun  gəlməyib, atam  ölə bilər və  onu daha görməyəcəm. Gözəl anamı, ağbircək anamı qucaqlayıb ağlaya-ağlaya onun otağına apardım. Orda ondan soruşdum.

– Ana  necə oldu, atam  dünyasını dəyişdi. Məgər o xəstə idi?

-Yox oğlum. Atan heç vaxt sağlamlığından şikayət etməyib. Axşam   saat 9-da televizor qarşısında oturub   Atv kanalından verilən xəbərlərlərə qulaq asırdıq. Aparıcı bu gün baş verən yol qəzalarından xəbər verib ölənlər arasında Məmmədlə Təbəssümün adını çəkəndə  atan yerindən dik qalxıb mənə:

-Dilarə eşitdin. Mənim düşmənlərim avtomobil qəzasına düşüb ölüb. Yox onları mən öldürdüm. Sonra əllərini yuxarı qaldırıb:

-Şükür sənə İlahi. Sən mənim arzumu yerində qoymadın. Dur arvad get servantda Napoleon konyakı var. Stəkan, şokalad  da gətir. İçən olmasam  da bu hadisəyə görə içəcəyəm. Mən onun dediklərini gətirmək üçün  mətbəxə keçdim və qayıdanda gördüm, kişi  dizini  döşəməyə qoyub əli ürəyinin üstündədir. Özümü ona çatdırıb nə soruşsam da cavab vermədi. Əllərimi arxadan qoltuğunun altına salıb birtəhər gətirib divanın üstünə uzndırdım. Uzü kömür kimi qaralmışdı. Mən yenə Salman, Salman deyə qışqırırdım. Əlimi sifətinə vurdum. O yavaş-yavaş soyuyurdu. Tez küçəyə  qaçıb qonşuları, adamları köməyə çağırdım. Sağ olsun Kamranı birinci o gəldi. Təcili yardıma da o zəng elədi. Başımı itirdiyimdən mənim ağlıma gəlməyib. Beş dəqiqəyə ev adamla doldu. Heç 20 dəqiqə keçməmiş həkim gəldi. Nəbzini yoxlayıb  başını buladı. Atan keçinmişdi. Anam boynumu qucaqlayıb yenidən ağladı. Yazıq kişi  bir kəlmə sözünü də deyə bilmədi. Anam əli ilə mənə işarə etdi. Biz otağın lap uzaq küncünə getdik. Əli ilə başımı tutub qulağıma yavaşca:

-Bax heç kəs bilməsin, bacın Aybəniz də  mən özüm sənə əvvəlcə demədim, kişi bir söz də işlətdi:

-Dilarə onları mən  öldürdüm. Böyük otaqdan bərk qışqırtı gəldi. Deyəsən bibimin səsi idi. Biz ora  keçdik. Nərminə bibim idi. Özünü atamın üstünə yıxıb saçlarını yolurdu. Maisa Səmədağa da ağlayırdılar.

Tahir müəllimin göstərişi  ilə otaqda olan mebellər çıxardılıb iri xalça salınmışdı. Sonra təmiz döşək gətirib, üzlədilər. Atamı gətirib ora qoyandan sonra üstünü öptüdülər. İşimizi qurtarandan sonra  siqaret çəkmək üçün həyətə düşdüm. Həyət adamla dolu idi. Bunların çoxu  bizim  qohumlardır. Şirinqumlular böyük tayfadır. Tahir müəllim mənə yaxınlaşıb:

– Məmmədlə Təbəssümün meyidini səhərə yaxın  gətiriblər. Bü gün onları da dəfn edəcəklər. Molla gələndən sonra işlər bir az sürətləndi. Saat birə qalmış  həyətdən çıxıb  qəbirsanlığa yola düşdük. Bu atamın  giriş qapısından sonuncu çıxışı idi və o bir də bu qapıdan içəri girməyəcəkdi. Atamı son mənzilə yola salanların sayı  çox idi. Qəbirsanlıqda atamı dəfni zamanı bir dəstə adam gəldi. Onları  görənlər hörmət əlaməti olaraq geri  çəkilərək onlara yer verdilər. Mənə dedilər icra hakimiyyəti işçiləridir, öndə dayanan isə Göytəpə rayonun İcra başçısıdır. Yəni  sovetlərin vaxtında rayon rəhbəri birinci katib idisə indi müstəqillik qazanandan sonra rayona rəhbərliyi İcra başçıları edir. Bir-iki dəqiqəlik sükütdan  sonra  icra başçısı  sözünə başlayıb atam haqqında xoş sözlər dedi. Yəni  gözəl insan olan atam  işində məsulyyətli olmuş, partiya və hökümətin bütün tapşırıqlarını  artıqlaması ilə yerinə yetirmişdir. Özünün buralı olmasını, gənc yaşlarında mərhumun ona  daimi kömək və qayğı göstərək qeyd etdi, onun xatirəsi daimi qəlbimizdə yaşayacaqdır. Allah rəhmət eləsin. Digər çıxış edənlər oldu. Axırda molla vida düası oxuyandan sonra mərasim başa çatdı. Qəbirsanlıqdan  çıxıb evə qayıdanda qarşımıza daha meyid aparan maşın çıxdı. Mınim mindiyim maşının sürücüsü onlarla bizim  münasibətimizi bilmədiyindən;

-MəmmədləTəbəssümü basdırmağa aparırlar. Bədbəxtlər. Əlləri yenicə çörəyə çatmışdı. Onun sözlərinə özlüyümdə istehza ilə güldüm. Bədbəxtlər yox ağılsızlar. Axı bu yazıq haradan bilsin onların əlləri  hələ 20 il bundan  əvvəl çörəyə çatmışdı. Onlardan biri Göytəpənin ən varlı adamlarından Yun Salmanın kürəkəni, digəri isə gəlini idi.

Müəllifdən:-yadınızdadırsa ölümqabağı  Yun Salman  xanımı Dilarəyə bildirir, onları mən öldürmüşəm. Vasifin  bu haqda məlumatı olmadığından  fikirləşir, Məmmədgilin qəzaya düşüb  və Yun Salmanın sevincdən ürəyi partlayıb ölmələri adi bir  təsadüfdür. Amma mən Yun Salmanı tanıyırdım. O elə belə söz deməz. Bir yazıçı marağı ilə onun həyatının son illərində hansı işlə məşğul olduğunu və kimlərlə görüşdüyünü, bu qəzanın necə baş verdiyini bilmək istəyirdim. Qərara  aldım, ilk olaraq Aybənizlə görüşüm. Aybəniz məni yaxşı qarşıladı. Fikrimi ona bildirdim. Tahir müəllimin kabinetinə keçib orda xeyli söhbət etdik. Məlum oldu, Yun Salman müəssəni satanda yaxşı qazanc edib. Qara rəngli TAYOTA  alsa da kifayət qədər pulu qalıb. Sovetlər birliyi zamanı pulu çox olsa da həmin pullar sürətlə gedən infilasiya nəticəsində öz dəyərini itirib qəpik-quruşa çevrilmişdi. Salmanın divarda yerləşdirdiyi gizlin seyfində pul qoyduğu adamların adına onlarca əmanət kitabçaları var. O ki, qaldı qızıl-brilianta onlar öz yerindədir. Yun Salman təqaüdə çıxsa da hələ gümrah  idi. Ancaq son zamanlar onun səhhətindı problərlər yaranmışdı. Sağ qılçında olan ağrılar ona rahatlıq vermirdi. Ona görə də indi  maşından düşüb piyada gəzəndə sağ əlində əsa  gəzdirərdi. Əsa xüsusi sifarişlə düzəldilmişdi. Əl tutacağının sonunda İki buynuzlu əjdaha təsvir olunmuşdu. Anam söyləyirdi, Salman hələ gənc yaşlarında Xarkovda institutda oxuyanda qış vaxtı gecə tanış qızla klubdan qayıdırmış. Yolu dövrə vürmamağa  görə donmüş gölün üstündən keçirlər. Gündüz balıqçılardan biri buz üzərində balıq tutmaq üçün bir neçə  çuxur  açmış, qaranlıqda Salmanın ayağı həmin çuxurların birinə düşür. Yanındakı  qız elə bilir buz sınlb. Dərhal kənara sıçrayır. Salman özü nə qədər cəhd edirsə ayağını buzun altlndan çıxara bilmir. Salman onu  onu başa salandan sonra, buz sınmayıb, ayağı çuxura düşüb, gəlib kömək edir. Birlikdə ayağı çəkib çıxarırlar. Heç 10 dəqiqə keşməmiş ayaq paltar  qarışıq donur. Qaça-qaça evə gəlirlər. Qadınlar  tökülüşüb ayağı spirtlə, araqla ovuşdurub ayağı həyata qaytarsalar da  don vurma öz işini  görmüşdü. Salman nə qədər, gənc, cavan idi bu ağrı təsir etmirdi. Indi isə ağrılar möhkəmləndiyindən çəliklə gəzirdi. Atam evin bütün  bazarlığını özü edərdi. Özü bir neçə həsir zənbil götürər meyvələrin, göyərtinin, kartof soğanın, ətin ən yaxşısını alardı. Anamın dediyinə görə  bazarda bunların alınmasına Cəbrayılli Həsən müəllim kömək edərmiş. Həmişədə də səhərdən getməsinə baxmayaraq evə gec gəlirmiş. Anam soruşanda a kişi heç bu vaxtıda bazardan qayıdarlar.

-Dilarə vallah Həsənlə elə şirin-şirin söhbət edirik, onda ayılırıq  gün-günortadır.

Bir dəfə Salman Məmmədgilin məhləsindən keçəndə gördüklərinə inanmır. Köhnə bir mərtəbəli kərpic evin yerində  üstü qırmızı dəmir kiramitlə vurulmuş kürsülü daş ev var idi. Nə qədər kərpic ev vardı Salman rahat idi. Elə hey deyirdi sizin yeriniz buradır. Amma daş evi görəndə Cənnət nənə demişkən bilmədi cin onun başına vurdu, yoxsa o cinin başına. Sanki sönən bir ocağın üstünə benzin tökdülər. Maşını saxlayıb xeyli baxandan sonra gedəcəyi işi yadından  çıxır. Evə gəlir. Guya bu gördüklərinə anam  icazə veribmiş kimi acığını onun üstünə tökür:

-Dilarə mən ölmüşəm, düşmənlərim mənim gözümün qarşısında  ev tikirlər. Kef çəkirlər. O seyfi aç  nə varsa hamısını bura gətir. Mən onun dediklərini dərhal yerinə yetirdim. Salman onları bir-bir  yoxlayıb qiymətlərinə baxandan sonra:

-Burda  xeyli var-dövlət var. Bununla  əməlli başlı iş görmək olar. Apar qoy yerinə. Dilarə,  mən gecələr yata bilmirəm. Namus qeyrət məni boğur. Xüsusilə bu yaşımda. Anam sözünə ara verib bir qədər dincəldikdən sonra:

-O vaxtdan kişinin hansı işlə məşğul olduğunu və kimlərlə görüşdüyünü mən  bilmirəm.

Rəhmətə gedəndən sonra anam  seyfi açıb  qalan şeyləri sayıb mənə vermək istəyirdi, gətirib saxlayım. Çünki anam burda tək qalacaqdı. Bilirsiniz  dünya hər xasyyətli adamla doludur. Amma qızılları sayanda  gördük, onların içərisindən  brilliyantla işlənmiş iki ən bahalı üzük yoxdur. Elə bu zaman qapı döyüldü. Bizi süfrəyə dəvət edirdilər. Kabinetdən böyük otağa keçib  stolun arxasında oturdum. Aybəniz gedib mətbəxdən  mənə və özünə yemək gətirdi. Yemək zamanı beynimdə bəzi şeyləri araşdırırdım. Əgər  Məmmədgilin ölümü qətldirsə və bu qətli Salman sifariş veribsə, o üzüyü həmin adama verməz. Çünki qətl törədənlər adətən aşağı zümrədən olurlar və  üzüyü kimə və harada satmaq istəsə ondan sənəd istəycəklər. İşin üstü açıla bilər. Mən üzüklərin harada olduğunu təxminən bildim. Odur ki, Aybənizdən  soruşdum:

-Aybəniz xanım bəlkə o üzüklərin sənədi sizdə qalıb. Aybəniz xanım bir qədər fikirləşəndən sonra:

-Hə qalıb. – Daha yemək yeyə bilmirdim.

-Onda onları gətirin baxım. – Aybəniz sənədləri gətirdi. Alıb baxdım. Zənnim düz çıxdı. Hər iki üzük Bakı şəhərində  eyni lombarddan alınmışdı. Axı belə bahalı zinət əşyaları ancaq lombardlarda olur. Mən Aybəniz xanımdan soruşdum:

-Bu sənədləri sizdən  5-10 günlüyə götürmək olar?

Niyə olmur. İndi bunlar mənim nəyimə lazımdır. Atamın vəfatından on il keçib. Zinət əşyalarını atam özü almışdı. Onları necə saxlamağını özü bilərdi. Sənədləri götürəndən sonra Aybəniz xanımla sağollaşıb  onlardan çıxdım. Ertəsi gün  sənəddə  göstərilən ünvana gedib  lombardı  tapdım. Bura bir mərtəbəli əməlli-başlı işıqlandırılmış  otaq idi. Yan-yana düzəldilmiş stolların üstündə şüşədən düzəldilmiş vitrinlər qızılla dolu idi. Axtarıb müdiri tapdım. Onunla işim olduğunu söylədim. O məni otağına aparıb, hər ikimiz əyləşəndən sonra:

-Buyurun sizi eşidirəm dedi. Mən Aybənizlə olan söhbətlərin bəzi məqamların söyləyəndən sonra sənədləri ona verib  xahiş etdim, yoxlasın görək bu üzüklər bura qaytarılmayıb. Müdir sənədlərdə olan tarixə baxıb:

O vaxt buranı atam işlədirdi. O öz  işini yaxşı bilirdi. Siz deyirsiniz üzüklər kişinin ölümündən bir neçə ay əvvəl yoxa çıxıb. Bəxtimizi sınayaq. Sonra durub dəmir şkaflardan birinə yaxınlaşıb açarla açıb ordan qalın dəftər gətirdi. Dəftəri açıb xeyli açandan  sonra tapdım dedi:

-Dəftərdə  üzüklərin adı, briliyantın əyarı, qaytaran adamın adı yazılmışdır. Üzüklərin əvəzində  hər biri 10000 dollar olmaqla Göytəpə şəhər sakini Axundov Salman Əhliman oğluna 20000 dollar ödənilmişdir. Mən  sevincək:

-İndi o üzüklər durur, onları  almaq istəyirəm.

-Əşşi ay rəhmətliyin oğlu sən yəqin fil qulağında yatmısan. İndi camaat qaz vurub qazan doldurur. Yüz minlik, milyonluq zinət əşyaları axtarır. Sızin dediyiniz üzüklər su qiymətinədir. Onları hər yoldan  keçən alır, yəqin çoxdan satılıb. Mən sualıma cavab tapmışdım və müdirə təşəkkür edib oradan çıxdım. 20000 min dollar. Görəsən Salman bu pulları neyləyib. Mənə aydın olmayan bu ikinci sualın cavabını Bakıda yox Goytəpədə tapa bilərdim.

Mənim qəribə xasiyyətim var. Bir işi, başladım onu axıra çatdırmağı xoşlayıram. Əslində bu araşdırmanın  heç kimə xeyri yoxdur. Hadisə çoxdan olmuş. O vaxtdan on il keçmişdir. Adicə bir yazıçı marağıdır. İstəyirəm  oxuculara təqdim etdiyim bu kitabda  kimin haqlı, haqsız olduğu bilinsin. Göytəpəyə gəlişim bir həftədən sonra baş tutdu. Mən də Vasif kimi Göytəpəyə  səhər açılanda gəlib çıxdım. Göytəpədə görüşəcəyim yeganə adam  Cəbrayıllı  Həsən idi. Çünki Aybəniz xanınla olan söhbətimizdə onun anasından  eşitdiyinə  görə Salman  ömrünün  son bir ilində ən çox Həsənlə  görüşüb söhbət etmişdir. Özümü onunla görüşə hazırladım. Deyərəm Salman haqqında kitab yazıram. Vasifin dəftərini ona göstərərəm. Yalandan deyəm burda sənin də haqqında yazılıb. Hələ tezdir. Doğrudur  indi Həsən bazarda olsa da  bu  saat başı bərk  qarışıqdır. Vaxtı öldürmək üçün şəhəri gəzməyə başladım. Özü də Vasifin keçib getdiyi yerlərlə. Gəlib  parkın içərisində yeməkxananı tapdım. Səhər yeməyi sifariş verib  yeyəndən sonra bazara yollandım. Əsas girişdə paltar mağazaları idi. Onların yanında keçib meyvə bazarına gəldim. Soraqlaşıb  Cəbrayıllı Həsəni tapdım. Bura köhnə üsulla düzəldilmiş bir yer idi. Satıcılar özləri piştaxta düzəldib  tapıb gətirdikləri meyvələri, kartofu, soğanı satırdılar. Amma Həsənin  yeri digərlərində həm yaxşı, həm də böyük idi. Malları  təzə, yaxşı olduğundan alıcısı da çox idi. Bir az kənarda durub alış-verişə tamaşa etdim. Yanıda iki köməkçi  də vardı. Yəqin biri xanımı, o birisi də oğludur. Hamı ona Həsən müəllim deyirdi. Doğrudan da müəllim kimi geyinmişdi. Əynində təzə kostyum, ağ köynək, üstəlik qalstuk da vurmuşdu. Mən yaxınlaşıb salam verdim. Məni tanımasa da mehribanlıqla görüşdü:

-Sizə nə lazımdır –soruşdu. Mən: – Sizinlə  beş-on dəqiqəlik söhbət etmək istəyirəm.Amma bura yaman səs küylüdür. Olar bir az kənara çəkilək.

-Niyə olmur. Bir dəqiqə . Sonra  üzünü qadına tutub:

-Səfürə  mən bu yoldaşla  parka keçib orada çay içəciyik. Siz işinizdə olun. Onunla bazarın küncünə gedib hasarın uçmuş yerindən keçib cayxanaya gəldik.Yaxınlaşanda gördüm, mən bayaq yemək yediyim yerdir. Mən dövrə vurduğumdan elə bilmişəm bazar uzaqdadır. Açıq havada qoyulmuş stolların birində  oturub çay sifariş verdik. Birinci mən başladım:

-Həsən müəllim mən Sizə məəttəl qalmışam.Yarım saat olar, sizinləyəm heç soruşmursunuz a kişi sən kimsən məni haradan tanıyırsan. Bəlkə mən elə terroristəm. Yaxşı gəlin əvvəcə tanış olaq. Mənim adım Həmiddir. Bakıda yaşayıram. “Yeni Yurd” qəzetinin əməkdaşıyam. Hərdən kiçik əsərlər də yazıram.

-Çox sağ olun. Adımı bilirsiniz. Haradan bilirsiniz mən bilmirəm. Fikir verdiniz hamı mənə Həsən müəllim deyirdi. Amma mən doğrudan müəlliməm. Dil  və ədəbiyyat üzrə dərs deyirdim. Cəbrayılda iki mərtəbəli daş evimiz, abad kəndimiz vardı. Deyirsiz  səbrliyəm. Mən elə bir oddan, alovdan çıxmışaam, indi ölüm mənim üçün heç nədir. Ermənilələr baş qaldırandan əlimdə silah mərdliklə mübarizə  aparmışam. Neçə bacım, qardaşım şəhid olub. Özüm dəfələrlə yaralanmışam. Döğma Cəbrayıl işğal olunanda Horadiz yolu kəsildiyindən Arazı adlayıb İrana keçdik. Elə bil bəxtimizdən Arazın da suyu çox idi. Neçə qadın, uşaq üzə bilmədiyindən suda boğulub öldü. İki övladım, xanımımla kah maşınla, gah piyada  Biləsuvardan keçib bura Göytəyə pənah gətirdik. Burda qohumlarım var. Bir iki ay qohumlarımgildə qalandan sonra tikinti idarələrinin birinin inzibatı binasına köçdük. Sonralar bizə kömək edən xarici təşkilatlar binanı yaxşıca təmir etdilər. Elə indinin özündədə orda oluruq. Doğrudur burda mənə dərs deməyi təklif etdilər, razı olmadım. Dolanışığım lap yaxşıdır. Bazarda ən yaxşı meyvələri, tərəvəzi mən satıram. Məmmədlə Təbəssüm öləndən sonra onların da yerini öz piştaxtama birləşdirdim. İstəsəm ev ala bilərəm. Amma, yorulmuşam.Əziyyətlə bütöv ailə yığışıb ev tikmişdik, o da bizə qismət olmadı. Digər bir səbəb ondan irəli gəlir. İranda olduğmuz iki-üç gün ərzində  elə hey gileylənirdik, bəs evimiz qaldı. Onda  evinə sığındığımız iranlı qardaşımız  gedib bir çemadan gətirdi. Açıb içərisində olanları bizə göstərdi. Çemodan pulla, zinət əşyaları ilə dolu idi.

-Bax qardaş  bizim evimiz də, dolanışımız, əyin-başımız burdadır. Bir hadisə olanda da əlimizə götürüb hara istəsək gedirik. Deyəsən ağıllı adamlardı. Mənim də xoşuma gəldi, olan- qalanımı çemadana yığıram. Allah qoysa torpaqlarımız azad olanda mən çemadanımı qoltuğuma vurub  qayıdacağam öz evimizə. Özüm haqqında bu qədər. İndi siz buyurun .Mən ona öz təşəkkürümü bildirib:

-Çox sağ olun Həsən müəllim. Şadam ki, özünüz haqqında ətraflı məlumat verdiniz. Yəqin Allah sizin istəyinizi yerdə qoymaz. Tezliklə öz doğma yur-yuvanıza qayıdarsınız. Amma mən bura təsadüfən  gəlməmişəm. Siz yəqin  Salman kişini, onun ovladları; Aybəniz xanımı, Vasifi tanıyırsınız. Sonra mən Aybəniz xanımla olan söhbətimizi ona söylədim. Vasifin intihar etməsini, intihardan əvvəl öz həyatı haqqında yazdığı dəftəri ona göstərdim. Rəhmətlik Vasif mənim yaxın dostum idi. Birdən Həsən müəllimin  üzünü təəccüb bürüdü.

-Necə Vasif rəhmətə gedib? Özü də intihar edib. Necə olub  bu xəbəri mən eşitməmişəm. Qaldı Salman kişiyə, ovladları Aybənizi, Vasifi yaxşı tanıyırdım. Salman kişi hələ sağlığnda mənə  Aybəniz xanımın ünvanını vermişdi və dönə-dönə təkidlə tapşırmışdı  Bakıya yolum düşəndə onlara da baş çəkim. Bakıya aid bir problemi olarsa onlara desin. Mütləq kömək edərlər. Tahir müəllim, Aybəniz xanım məni öz doğmaları kimi qarşılardı. Mənim istəyim yerinə yetirdi. Odur fürsəti əldən verməyib əvvəlcədən fikirləşdiyim kimi:

-Həsən müəllim Vasif bu dəftərdə atası haqqında o qədər xoş sözlər yazıb, mən də istəyirəm, o kişi haqqında balaca bir kitab yazam. Göründüyü kimi Salman kişi ömrnün axırıncı illərində ən çox yanında olduğu adam sizsiniz. İstərdim gec də olsa onun haqqında bildiklərinizi mənə söyləyəsiniz:

-Əlbətdə baş üstə. Salman kişi mənə o qədər xeyir verib, onun haqqında  söz demək mənə xoşdur. Amma mən Salman kişi haqqında nə bilirəm, nə deyəm.Həftədə iki dəfə yanıma gəlib lazım olan şeyləri alıb gedərdi. Mən də hörmət əlaməti olaraq tez ayağa qlxıb yerimi ona verərdim. Çay gətizdirərdim. Bir az ordan burdan söhbət edib çayımızı içərdik. Bu ara xörəkpaylayan gətirib stolun üstünə boşqablar düzdü, çörək qoydu:

-Həsən müəllim bu nədir.

Əşşi oturmuşuq  də. O boyda  yolu gəlib məni tapmısınız. Həm çörək yeyək, həmdə söhbətimizi edək.

-Düz deyirsiniz Həsən müəllim. Siz həm cavansınız, həm də Göytəpəyə sonradan gəlmisiniz. Bünunla  belə istəyirəm o kişi ilə ilk tanışlığınızı, ən çox nələri xoşladığını, nədən söhbət etdiyiniz haqda az da olsa məlumat verəsiniz.

Stola yemək verildi. Hamısı kabab, özü də tikə kabab idi. Onları Həsən müəllim təqdim elədi. Bax bu quzu, bu hinduşka, bu qaban ətidir, bu isə balıq. Hamısı da bizim yerlərin məhsuludur. Hansından xoşun gəlir yeyə bilərsiz. Sonra xörəkpaylayana nə isə işarə etdi. O da gedib  qırmızı rəngli bir şüşə gətirib stolun üstünə qoydu. Həsən müəllim:

-Həmid  müəllim mən içən deyiləm, amma sizin kimi əziz qonaqla bir-iki yüz vurmaq olar. Şüşəni əlinə götürüb:

-Buna bizdə başıxamralı deyirlər. Zoğal arağıdır. Arxayın ola bilərsiz təmiz şeydir. Ona görə təmiz deyirəm, bu mənim öz məhsulumdur. Bunu mən hazırlayıram. Orda kənddə ellikcə bu işlə məşğul olurduq. Meşədən, həyətdən tut yığıb araq çəkərdik. Amma burada tut olmadığından zoğal mövsümü zamanı  kefim istəyən qədər hazırlayıram. Bir az özümə saxlayıram, qalanını gətirib hissə-hissə bura verirəm. Burda yaxşı qulluq edirlər. Kimin qonağı olursa bura gətirir. Sonra qədəhlərə araq süzüb:

-Hə Həmid müəllim Göytəpəyə xoş gəlmisiniz. Mən də öz qədəhimdəki arağı içdim. Amma bu araq deyildi. Dilimdən tutmuş mədəmə qədər hara ilə gedirdisə orda hiss olunurdu. Bir anlığa nəfəsm kəsildi. Az qala boğulmuşdum. Həsən müəllim əlində tutduğu xiyar turşusunu mənə verib, yeyin dedi. Birinci dəfə belə olur. Öyrənəcəksiniz. Kabablar elə gözəl elə zövqlə bişirilmişdi, bilmirdim hansından başlayım. Yenə Həsən müəllim köməyimə gəldi. Quzu ətinin qabırğadan çəkilmiş yağlı tikələrini boşqabıma yığıb, bunlardan  yeyin yağlı tikə arağı öldürür. Nahar çox əla kecdi. Təkrar içdiyimiz zoğal arağı hər ikimizin dilini açmışdı. Hər ikimiz dahi şairlərin əsərlərindən şeerlər söyləyir, deyib gülürdük. Mən bilmirəm burda nə qədər oturduq. Həsən müəllim saatına baxıb:

-Həmid müəllim daha vaxtdır. Gedək görək bizimkilər neyləyir. Mən təşvişə düşüb ondan tələsik soruşdum.

-Axı bizim söhbətimiz yarımçıq qaldı.

-Həmid müəllim söhbətimizi axşam bizdə çay süfrəsi arxasında davam etdirərik. Mən  etiraz etmək istədim.

-Niyə zəhmət çəkirsiniz.Mən mehmanxanada yer tapıb orada qalaram.

-Heç elə şey ola bilməz. Vasifin dostu mənim dostumdur. Gəlib bazara çatdıq. Hamı çıxıb getsə də Həsən müəllimin oğlu ilə xanımı onu gözləyirdi. Mən kənarda  dayandım. Onların söhbəti azı yarım saat çəkdi. Həsən müəllim nəyisə özündə qeyd edirdi. Işini qurtaranda sonra yanıma gəlib:

–  Həmid müəllim onlar evə getsin, biz də gəzə -gəzə şəhərlə tanış olaq. Söhbət edə-edə gəlib şəhərin mərkəzinə  çatdıq. Burda çoxlu inzibati binalar vardı. İki-üç mərtəbəli binaların çoxu bəziləri keçən əsrin 80-cı illərində tikilsə də fasadları müxtəlif rəngli üzlük daşı ilə üzləndiyindən dövrəsində yerləşdikləri böyük meydana  əzəmət verirdi. Həsən müəllim bu binaların hansı müəssisəyə, idarəyə məxsus olduğunu deyirdi. Meydandan sonra  böyük mədəniyyət və istirahət parkı başlayırdı. Biz də parkı  gəzməyə başladıq. Hər yanda rahat skamyalar qoyulmuşdu. Adamlar  dəstə ilə burada oturub dincəlirdi. Çayxanaların birinin yanından keçəndə  Həsən müəllim:

-Həmid müəllim bəlkə   bir çay içək.lap yerinə düşdü. Arağın, kababın təsirindən yaman susamışdım.

-Əla olar dedim. Keçib lap kənarda olan stolların birində əyləşib çay sifariş verdik.Çay gəldi və gözləmədim halda Həsən müəllim çay süzə-süzə sözə başlaı.

-Həmid  müəllim Salmam kişi tanışlığımın elə bir uzun tarixi yoxdur. Ölümündən 5-6 əvvəl olardı. Saat  11 idi. Bir də gördüm piştaxtamın qarşısındakı meydançada qara rəngli “Tayota” maşını dayandı. Mən bu meydançanı həmişə nəzarətdə saxlayırdım. İmkan vermirdim işi olmayan adamlar burada maşın saxlasın. Çalışırdım yanıma maşınla gələn müştərilər rahat girib çıxsın. Sükan arxasından düşən kişi yenidən maşına əyilib oradan əsaya oxşar bir şey və iki ədəd həsir zənbil götürüb bizə yaxınlaşdı. Onu görəndə özümü bir qədər yığışdırdım. Elə bildim rayon rəhbərlərindən biridir. Son dərəcə səliqəli, hamısı da bahalı paltar geymişdi. Mənə salam  verib əlindəki siyahını və zənbilləri  verib  sanki əmr edirmiş kimi:

-Bunların hamısını hazırlayıb zənbillərə yığıb maşına qoyarsan. Dərhal oğlumla, xanımımla işə başladıq. Bizdə piştaxtanın üstündə olan mallardan əlavə  piştaxtanın altında xüsusi adamlar  üçün yaxçı mallar saxlayırıq. Yarım saatdan sonra onun dediklərinin hamısı hazır oldu. Qiymətini dedim. Heç bir söz demədən çıxarıb pulumu verdi və bizimlə sağollaşmadan  maşına əyləşib getdi. Əlimdəki  pullara baxdım. Təp-təzə şax pullardı. Nömrələri bir-birinin ardınca gəlirdi. Bir həftədən  sonra Salman kişi yenə  yanımıza gəldi. Zənbilləri, siyahını mənə verib :

-Balam sizin mallar bizim arvadın yaman xoşuna gəldi. Yalvarıb –yaxarıb, a kişi sən Allah yenə bazarlığı onlardan edərsən. Mən də  tez ayağa  durub özüm istifadə etdiyim kreslonu kənara çəkib  keçib əyləşməsini təklif etdim. Oğlumun qulağına pıçıldadım, çayxanaya gedib bütün ədviyyatı ilə birlikdə bir çaynik çay sifariş versin. Bu dəfə də gözəl geyinmişdi. Amma ayrı rəngdə. Salman kişi əyləşəndən sonra:

– Gəlin tanış olaq. Mənim adım Salmandır. Yun Salman da deyirlər. Məndə onun kimi cavab verib dedim:

-Adım Həsəndir. Əvvəllər müəllim olduğumdan Həsən müəllim deyirlər. Bu oğlumdur. Adı Xaliqdir. 10-cu sinifdə oxuyur. İndi yay olduğundan gəlib bizə kömək edir. Bu da xanımım Sənubərdi.O da sinif müəlliməsidir.

-Bəs  niyə gedib işləmirsiniz. İstəyirsiniz maarif müdirinə deyim sizə dərs  versin:

-Yox sağ olun lazım deyil. Daha bura öyrənişmişik. Çayçı  çayı gətirdi. Onun qarşısına bir kətil qoyub, padnosu onun üstündə yeləşdirdim. Bir stəkan ona, birini də üzümə süzdüm.

-Həsən müəllim heç demədiniz haralısınız. Mən kəndimizin adını dedim.

-Yaxşı tanıyıram. Gözəl kəndiniz var və kəndimizdən bir neşə adamın adını çəkdi. Çay içilib qurtarsa da biz xeyl söhbət etdik. Maşına qoyduğumuz malların qimətini soruşdu. Pulu verərkən əlavə olaraq üç manat da podnosun  içərisinə atdı. Beləcə həftələr aylar ötdükcə bizim ailə lə Salman kişi arasıda daha möhkəm ünsiyyət yaranırdı. Atrıq mən bilirdim, Salman kişinin Vasif və Aybəniz  adında iki övladı var. Onlar Bakıda yaşayır. Ailəlidirlər. Salman kişi vəfat edənədək Bakıya iki dəfə yolum düşüb  və hər ikisində də Aybənizgilə qonaq getmişəm. Tahir müəllim mənim o qədər xoşuma gəldi, sonra gediş-gəliş möhkəm dostluğa çevrildi. Elə bu günün özündədə davam edir. Mən özümü lap müstəntiq kimi aparırdım. Həsən müəllimə belə bir sual  verdim.

-Sözlərinizə görə Salman kişi ilə çox söhbət  etmisiniz. Deyə bilməzsiniz, onu ən çox nə maraqlandırırdı.

-Salman kişi ilə bütün sahələrdən danışırdıq. Bir dəfə o məndən qonşularım haqda soruşdu.

-Nə əcəb qonşuların da sənin kimi meyvə satmır. Mən artıq Salman kişiyə Salman əmi deyirdim.

 ZAUR USTAC – XƏZƏR DELTASINDA GÖYQURŞAĞI

-Bilirsiniz Salman əmi  meyvələri bazara iki-üç adam gətirib topdan-satış qitməti ilə paylayır. Bu qadın da onlardan mal götürüb satırdı. Amma mal sahibləri yenidən mal gətiməyə gedəndə gəlib verdiyi malların pulunu heç cürə bu qadından ala bilmirdilər. Bu qadın çox həyasızdır, həm də yalançıdır. İş o yerə gəldi, axırda heç kəs onlara mal vermədi. Onlar da ancaq  kartof, soğan, pamidor, xiyar satmaqla kifayətləndilər. Özüdə  məcburiyyət qarşısında qalıb  malı  özləri gedib gətirirdilər. Beşinci gün axşam  maşınla Tərtərə  gedib  ucuz qiymətə tərəvəz məhsulları alıb səhərə yaxın bazara çatırlar. Bir dəfə  növbəti həftələrin birində Salman əmi ilə  söhbət edə-edə çay içirdik. Elə bu vaxt  qarşımızdakı meydançada gilanar gəngli  maşın dayandı. Məmmədin maşını idi. Yenicə təmirdən çıxmışdı. Gözlərində eynək olan Məmməd ətrafa baxmadan əyilib bardaçokdan  telofonu ilə siqaretini  götürüb bizə tərəf gəlirdi. Ancaq  bizə beş-altı addım qalmış qəflətən dayandı və tez dönüb  öz piştaxtalarına getdi. Söhbətimiz qurtarıb Salman əmi ayağa qalxanda maşını gördü:

-Nə gözəl maşındı. Kimin maşınıdır?

-Məmmədin maşınıdır. Təzəcə təmirdən çıxarıb.

-Çox qəşəng çıxıb. Bunu belə yığan ustanın əli var olsun.

-Məmməd maşınının nəyi varsa  həmişə usta Savalana gördürür. 30 yaşı olmasına baxmayaraq əlləri qızıldır. Amma bir noqsanı var, günortaya qədər yaxşı işləyir. Sonra başlayır içməyə ya işi görmür, görsə  də başdan getdi eləyir.

-Həsən müəllim  nə yaxşı oldu, sən bu ustanı mənə nişan verdin. Mən yaxşı  sürücü olsam da maşın xarab olanda özüm heç nə edə bilmirəm. Elə günü sabah  maşını aparıb ona göstərəcəyəm. Qoy yaxşı əl gəzdirsin.

Salman əmi usta Savalanın sexi köhnə avtobazanın həyətindədir. Kimdən soruşsanız sexi sizə göstərər. Sonralar Salman əmi hər dəfə yanıma gələndə usta Savalanı tərifləyərdi:

-Zalım oğlu doğrudan da sənətkardır-deyərdi.

Axşamüstü yaxınlaşırdı. Biz  ordan birbaşa Həsən müəllimin evinə gəldik. Həsən müəllim məni evi ilə tanış elədi. Əvvəllər tikinti idarəsi olmuş bu binanın  4 otağında və dəhlizin bir hissəsində Həsən müəllim öz ailəsi ilə yerləşmişdir. Geniş və işıqlı rəis otağını qonaq otağı,qəbul otağını mətbəx, dəhlizin yuxarı hissəsini hamam, sol  təfdə isə iki yataq otağı vardı. Mənə Xaliqin otağında yer hazırlamışdılar. Çay içib çörək yeyəndən sonra biz Həsən müəllimlə yenidən bayaqkı söhbətə qayıtdıq. Mən:

-Həsən müəllim sizə  bir sirr açmaq istəyirəm. Sizin söhbətinizdən belə başa düşürəm, bazardakı mərhum qonşularınızı  heç yaxşı tanımamısınız. Yəni onların keçmişi haqqında məlumatınız yoxdur. İndi o hadisədən neçə il keçməsinə baxmayaraq istərdim biləsiniz, sizin keçmiş bazar qonşuların Məmməd Salman kişinin kürəkəni, Təbəssüm isə gəlini olmuşdur.

Necə, necə -deyə Həsən müəllim təəcüblə üzümə baxdı.

Bəli Məmməd  Aybəniz xanımın birinci əri, Təbəssüm də Vasifin birinci arvadı olmuşdur.Sonralar Məmmədlə Təbəssüm arasında gizli eşq məcarası başlanmış  ,nəticədə Təbəssüm Məmmədə qoşulub qaçmışdır. Bundan sonra mən Həsən müəllimin nə fikirləşdiyini bilmirəm,səhər yuxudan oyananda  evdə  yalnız Xaliq  idi. Geyinib, yaxşıca yuyunduqdan sonra mətbəxə gəldim.

-Sabahınız xeyir Həmid müəllim. Anam Sizin üçün səhər yeməyi hazırlamışdır. Buyurun oturun. Xaliqlə səhər yeməyimizi yeyəndən sonra onunla xudafizləşib, eyni zamanda mənə göstərdikləri  qayğıya görə təşəkkürümü onlara çatdırmağımı xahiş etdim. Oradan taksilərin dayandığı yerə gəlib, onlardan birinə əyləşib avtobazaya gəldim. Fikrim  burada adını öyrəndiyim usta Savalanla görüşmək, Salman kişi ilə  olan görüşlərindən öyrənmək istəyirdim. Soraqlaşıb usta Savalanın sexini tapdım. Amma mənə dedilər, usta Savalan çoxdan Bakıya köçüb,indi orada onun şagirdi olmuş  usta Əkbər işləyir. Gəlib sexə çatanda gördüm, bir nəfər sexlərinqarşısında vargəl edir. Ona salam verdim.Sonra isə:

-Sizin adınız Əkbərdir—soruşdum. Usta  mənim  geyimimimə, əlimdəki çantaya fikir verib, duruxdu və:

-Bəli Əkbərdir. Necə bəyəm.

-Gəlin tanış olaq:-Mənim adım Həmiddir. Kitab yazıram. Bəlkə də tanıyarsız Yun Salman haqqında. Mənə verilən məlumata görə ölümündən bir neçə ay əvvəl həmişə bura usta Savalanın yanına gəlib maşınını ona baxdırarmış. Amma görürəm, nahaq əziyyət çəkmişəm. Usta Savalan burdan  çoxdan köçüb gedibmiş. Bununla belə Sizdən  öz ustanız haqqında bəzi şeyləri öyrənmək istəyirəm.

-Usta Savalan  hərtəfli adam idi. Bax bu sexlərin üçü də ona məxsus olub. içərisində yama olan sexdə xodovoy hissəsinə, matoruna baxar, ikincidə maşının sınmış, əzilmiş, çürimuş yerlərini  dəyişər, spaklovkalayıb, rəngləyər, üçüncü  sexdə isə qurudardı. Salman kişini mən də tanıyardım. Bizim daimi  müştərilərimiz demək olar, Məmmədlə o idi. Salman kişi hər dəfə bura gələndə maşını sexin qarşısında  saxlar, Usta Savalanla görüşəndən sonra usta maşını yamaya verər hərtərəfli baxandan sonra görüləcək işləri mənə tapşırardı. Özləri də bizim burda ağacın altında istirahət yerimiz  orada oturub çay içə-içə söhbət edərdilər. Çox vaxt maşına heç əl də vurmurduq.

Mən içərisində yama olan sexə  baxırdım.Elə bil nəyisə axtarırdım.Sağ tərəfdə divar boyu üst-üstə üç rəf düzəldilmişdi.Rəflərin üstünə müxtəlif təmir alətləri, açarlar, linglər, ehtiyat hissələri, yağlar düzülmüşdü. Bunların arasında bir kitab gördüm. Kitabı əlimə alıb baxdım. Üz qabığı, bir neçə səhifəsi çırılmış, yağa bulaşmışdı. Kitabın arasını açıb oxumağa başladım. Bu kitabı  mən oxumuşdum. Nədən yazıldığını sizə sonra deyəcəm. Kitabı məndə görən Əkbər yaxınlaşıb onu məndə aldı.

—Bu kitabı  Ustaya Salman kişi gətirmişdi.Həmişə tapşırırdı ,usta bu kitabı oxusun,usta da yalan olmasın  bir aya  oxuyub qurtardı.Məmməd, Salman öləndən  sonra  əli işdən soyumuşdu. Elə hey deyirdi,heyif onlardan,onlar yaxşı müştəri idi ,mənim kisəmdən getdi.Birdən birə nə ağıl elədisə dedi köçürəm Bakıya.Qardaşımın yanında torpaq var.Onu alacam.Sexi mənə mənə su qiymətinə satdı,amma and verdirdi ,kim soruşsa deyərsən 10000 min dollara almışam.İndinin özündə onunla get-gəlişim var.Bakıda Sulu-təpə qəsəbəsində qardaşının yanında  aldığı torpaqda gözəl imarət yapdırıb.Ozünün şəxsi təmir sexi var.İstəsəniz ünvanını verərəm,tanış olarsınız maşınınızı ona göstərəsiniz. İçkini tərgidəndən sonra hətta evlənib də. Usta Əkbər gedib dəftər qələm tapıb  usta Savalanın unvanını yazıb mənə verdi.

Mən qismən də olsa usta Əkbərdən ikinci sualıma cavab almışdım. Daha burada bir işim qalmamamışdı. Usta Əkbər ilə sağollaşıb birbaşa avtovağzala gəldim. Taksiyə əyləşib birbaşa Bakıya öz evimə gəldim. Bir-iki gün yaxşı dincələndən sonra redaksiyaya yollandım.

İndi isə  usta Əkbərin sexindən tapdığım kitab haqqında.Sizə demişdim axı kitabın xeyli hissəsi çırılmış, üz qabığı yox idi. Kitabda adını unutduğum müəllif   bir şaman ailəsinin 100 illik tarixindən danışır. XIX əsrin ortalarında ölkəmizin qərb bölgəsində yerləşən  bir kəndə uzaq Yakutiyadan  olan cavan şaman gəlib çıxır. Kənd  camatı tərəfindən rəğbətlə  qarşılanan şaman  burda qalıb yaşayır. Xəstələnənləri türkəçarə ilə müalicə edib sağaldır. Fala baxır. Sonralar isə ölüm ayağında bir qızı sağaltdığından valideynlərin razılığı ilə həmin gözəl qızla evlənir.Deyirlər  xöşbəxtlik cevinc ,səadət gətirir.Öz yarını sevən bu gəlin qızılgül gül tək açılır.Daha təravətli ,ətirli olur.Hamı onun gözəlliyinə həsəd aparır.Hətta  kəndin bəyi də ona biganə qalmır.Arvad,uşağı olmasına  baxmayaraq bir gün bulaq başından qayıdan gəlinin qarşısını atla kəsib:

-Aaz nə görmüsən bu gözüqıyıq gədədə,g əl səni alım, vallahı səni qızıla gümüşə tutaram. Qarşında onlarla qulluqçun olacaq. Gəlin bəyə cavab vermir, evə gəlib eşitdiklərini şamana söyləyir. Şaman qəzəblənsə də özünü sakit aparır. Sevgilisini başa salır hay –küy lazım deyil. Vaxtı gələndə bəyin cavabını verəcək. Xeyli vaxt keçir. Axşamüstü qapı döyülür. Şaman çıxıb görür, bəyin arvadıdır.

-Başına dönüm ay Şaman. Ərim bütün günü qonaqlarla yeyib-içib indi partlamaya düşüb. Deyir hələ-əlbət şaman özünü yütirsin. Şaman bir qədər fikirləşib:

-Yaxşı sən get  indi gəlirəm. Dərman yeşiklərini axtarıb  iki xırda kisə özü ilə götürüb bəyin evinə gəlir. Birinci kisəni suya töküb bəyə verir, içsin mədənin ağrısını kəsmək üçündür. İkinci kisəni bəyin arvadına verir.

Bir həftə hər gün duru yemək bişirərsən  və  hər dəfə bu dərmandan bəyin boşqabına bir qaşıq töküb qarışdırarsan. Bu üyüdülmüş şüşə tozu idi. Heç bir ay keçməmiş dərman özünü göstərdi. Bəy yavaş quruyurdu. Axırda bir dəri, bir sümük qalan bəy canını tapşırır.

İkinci əhvalat yüz il sonra baş verir. Sovet höküməti  qurulandan sonra kolxozlaşma tüğyan edəndə  şamanın nəvəsi kolxozun qarajında mexanik işləyir. Evlidir, gözəl qadını var. İndi də kolxoz sədri farağat durmur. Nəvənin arvadına sataşır. Sədrin maşınına nəvə şaman baxırmış. Yaylaqdan kəndə  qayıdan sədr enişlərin birində hiss edir, tormoz yoxdur. Amma gec idi. Getdikcə sürətlənən maşını saxlamaq olmur və dərəyə yuvarlanır. Baş-gözü əzilmiş sədrin meyidini dərənin dibindən güclə tapıb çıxardırlar. Usta Savalan kitabı oxuyub qurtarandan sonra təxminən onların  arasında belə söhbət olub.

-Usta kitabı oxudun.

-Bəli

-Şamanın nəvəsi elədiyini  sən də edə bilərsən.

-Eliyə bilərəm, ancaq mənim müştərilərimlə problemim yoxdur. Odur ki, bu haqda heç fikirləşmirəm.

-Sənin yoxdur mənim var. Mən sənə yaxşı pul verərəm, sən də əvəzində mənim göstərəcəyim maşında onu edərsən.

-Kimdir o?

-Məmməd, alverçi Məmməd. O sənin yanına hər beşinci gün gəlir, sonra axşam Tərtərə mal gətirməyə gedir. Salman Məmmədin onun başına gətiriklərini ustaya söyləyir. Usta Savalan

– Şamanın nəvəsinin müştərisi  maşını dağlara sürüb. Orada tormozun olmaması çox qorxuludur. Məmməd  isə  Tərtərə gedib gəlir. O yollarda elə eniş-yoxuş yoxdur. Hiss edəndə tormoz yoxdur maşını yavaş və ehtiyatla sürəcək. Nə isə başqa bir şey fikirləşmək lazımdır. Usta bir  qədər  fikirləşəndən sonra:

-Bilirsiniz maşının sürətinin çoxalması üçün ayağını sürət əyləcinə daha möhkəm sıxırsan. Mən elə edərəm ki, sürət 110-120 km/saatdan sonra sükan kilidlənər sürücü döngədə nə qədər çalışsa da maşın onun sözünə baxmaz ani bir vaxtda yoldan çıxaraq  həmin istiqamətdə yoluna davam edəcək. Buralarda yol çox narahat olduğundan  maşın belə yüksək sürətlə Ağcabədi –Bərdə tərəflərdə sürülə bilər. Onlar razılaşırlar, usta pulunu alır, qəza baş verir. Salman kişi arzusuna çatsa da bu sevinci çox yaşaya bilmir.

İstirahət günlərimin birində   Əkbərdən aldığım ünvanla usta Savalanın  yaşadığı Sulu-təpə qəsəbəsindəki evi  tapıb tamaşa etdim. Doğrudan da  möhtəşəm ev idi. Əsl memarlıq abdəsi idi. Adi bir maşın ustasının eyni zamanda burdan torpaq alıb, belə bahalı ev tikdirməsi doğrudan da bir az şübhəlidir. Ancaq bu  bizim işimiz deyil. Mənə lazım olan sualın cavabını tapmışdım. Mən fürsət tapıb hətta usta Savalanın iş yerinə gedib onunla görüşdüm də.Yenə rayondakı kimi üç sex yan-yana idi. Bu günə kimi elə bilirdim cavan, gülərüz, qızıldiş  bir kişi ilə görüşəcəm. Ancaq gördüklərim düşüncələrimi altüst elədi. Ona yaxınlaşıb salam verdim. Bilmirəm salamımı aldı ya yox, başını qaldırıb üzümə baxdı. Mən onun təxminən 40 yaşında olduğunu bilirdim. Qarşımdakı adam  isə 50 yaşından yuxarı görünürdü. Ortaboylu, yoğun, başı daz, qaramtıl sifəti var idi. Üzünün dərisi o qədər girintili-çıxıntılı idi, gülümsədiyi və ya kədərləndiyi heç cürə ayırmaq olmurdu. Əyninə uzunboğaz sviter, üstündən isə kombinezon gödəkcəsi geymişdi. Şişman qarnınının üstünü güclə örtən sviteri sükan o qədər sürtmüşdü, deyirdin bəs indicə kəsilib düşəcək. Nə üçün gəldiyimi də soruşmadı. Mən  ona  maşınımın səs elədiyini, yüksək sürətdə silkələndiyin söylədim.

-Gətirərsən baxarıq deyib qurutma sexinə tərəf getdi.

Mənim kitaba bu əlavəm burda bitir və sizə Vasifin dəftərinin davamını təqdim edirəm:

Atamın ölümündən sonra həyatımızda ən yadda qalan hadisə  oğlumuzun dünyaya gəlməsi oldu. Amma burada da qəribə hadisə oldu. Doğuşa az qalmış növbəti müayinə  zamanı müəyyən oldu ki, Maisa özü döğa bilməz. Səbəb o idi, bədəndə olan  uşaq çox böyükdür. Uşağı kesar üsuli ilə dünyaya gətirmək lazımdır. Maisanın razılığı ilə operasiyanı Əli edəcəkdi. Mən də iş yerindən icazə alıb  bu günlərdə onun yanında olurdum. Anam da rayondan gəlmişdi. Nəhayət əməliyyat baş tutdu. Dörd kiloyarım  ağırlığında qəşəng qaraqaş, qaragöz  oğlan uşağı idi. Qohum-əqraba, dost-tanış hamısı məni təbrik edirdi. Həkimlər şirinlik istəyirdi. Hamıdan çox əliaçıqlığı Səmədağa edirdi. Nədənsə bibimin sevinci hiss olunmurdu. Onu təbrik eənlərə sakitcə:

-Sağ olun deyirdi.

On gün xəstəxanada qalandan sora Maisanını bibimgilə apardım. İndi bu dəb düşüb. Kimin qızı  dünyaya uşaq gətirirsə doğuşdan sonra  anası qızını öz evinə aparır. Qırx gün qulluq edəndən sonra ər evinə qayıdır. Əslində bunun çox səbəbi var.

Uşağa ad qoyulması da elə bir mübahisə yaratmadı. Mən oğluma atamın adını qoymaq istəyirdim. Maisa razı olmadı. Bəhanə gətirdi , Salman köhnə addır. Onun  xoşuna gələn ad Orxandır. Əli də  istəyir uşağın adı Orxan olsun. Maisanın xətrinə dəymədim. Uşağın  adını  Orxan qoyduq. Maisa elə sevinirdi, bu sevinci sözlə ifadə etmək mənim üçün çətindir. Maisanın evimizə qayıtmağı uzandığından anam rayona öz evinə qayıtdı. Mənim  də işdən aldığım icazə vaxtım qurtardığından  yenidən işə başlamışdım. Orxanın qırxı da çıxdı. Əlavə olaraq  Maisa  iki ay möhlət götürüb uşağa baxdıqdan sonra  uşağı anasının yanında qoyub işə başladı. Elə bu vaxt bizim kiçik mübahisəmiz  oldu.

-Bura bax Maisa  niyə gəlib öz evimizdə qalmırsan. Bir il işləməsən olmaz. Evdə olarsan həm uşağa baxarsan, həm də mənim çay –çörəyimi hazırlayarsan. Bir sözlə ən əsası odur, birlikdə yaşayarıq.

-Yox Vasif bunu edə bilmərəm. Əvvala  sən həftədə yalnız iki gün evdə  olursan. Mən də körpə uşaqla  evin altında tək qala bilmərəm. Anamın da öz evi var. Böyük bir ailəni qoyub gəlib burda qala blmir. İkincisi də artıq pulun nə ziyanı var. İndi orada mənə hər cürə şərait yaradıblar. Özüm sərbəst operasiya edirəm. Bir il işə getməsəm öyrəndiklərimin  hamısı korlanacaq. Bununla da bizim  mübahisəmiz bitdi. Sonralar Maisa evdə olmadığından  uzaq rayonlara ezam olunanda evə gəlmirdim. Maisadan, oğlumdan  telofonla xəbər tuturdum.

Bu arada atamın vəfatının ildönümü gəlib çatdı. Biz hamımız Aybəniz,Tahir müəllim, bibim, Səmədağa ildə iştirak etdik. Qəbirsanlığa gedib atamın qəbrini ziyarət etdik. Qara mərmərin hər iki üzündə müxtəlif illərdə çəkdirdiyi iki şəkli döyülmüşdü. Şəkillərin biri kostyumda, o birisi isə qış paltarında idi. Onsuz gözəl olan atam burada  daha əzəmətli idi. Maisa gəlmədi. Bəhanəsi bu olmuşdu ki, havalar soyuqdur .7-8 ildən sonra güc- bəla ilə tapdığı uşağı xəstələnə bilər. Amma bunlar bəhanə idi. Sadəcə  Maisa atamın adı ilə bağlı bütün tədbirlərdə iştirak etmək istəmirdi. Bunun səbəbini mən çox gec biləcəm və onda artıq gec olacaq. Sən demə o vaxt  atam öz qüdrətindən, pulundan, hökmranlığından istifadə edərək onu zorla mənə ərə getməyi məcbur edəndən atama nifrət edirmiş. Yeri  gəldikcə fürsət düşdükcə öz qisasını alırmış. Bu qisasın ən böyük qurbanı da mən olmuşam. Bütün evlilik dövründə həmişə çalışmışdır məndən övladı olmasın. Mən indi başa düşürəm, məni dünyalar qədər hamıdan çox istəyən bibim  niyə daim bikef dolanırdı. Görünür bibim nə qədər çalışsa da ərköyün qızını öz inadından döndərə bilməyib.

Atamın ilindən sonra   bir az keçmiş anam da rəhmətə getdi. Aybənizlə mənim Bakıda evimiz olduğundan və Göytəpəyə bir daha qayıtmacağımızdan  vərəsəlik açılıb paylar müəyyənləşəndən sonra evimizi satdıq. Mənə düşən payın yarısını, bir də atamın maşınını götürdüm. Sonra atamın maşını köhnə olduğundan onu satıb yerdə qalan pulları bir yerə toplayıb yeni, daha yaxşı xarici maşın aldıq. Mənim  xidməti maşınım olduğundan bu maşından yalnız evdə olanda istifadə edirdim. Amma   bu zənnim də səhv imiş. Sən demə oğlum böyüyəndən sonra Maisa  maşın sürməyi Əlidən öyrənmiş, mən evdə olmayan vaxtlarda  birgə ürəkləri hara istəyirmiş ora sürürmüşlər.

Oğlum 7-8 yaşına çatana qədər bizim  ailədə elə bir ciddi dəyişiklik hiss  olunmurdu. Neft kontraktlarından gəlirlər artdığından  iqtisadiyyat dirçəlməyə başlamışdı. Respublikamızın hər yerində sənaye və kənd təsərrüfatları obyektləri tikilirdi. Bu obyektlər təhvilə gedəndə mütləq oralarda olurdum. Bəzən ezamiyyətlər aylarla uzanırdı. Nədənsə mən ailəmdən arxayın idim. Buna səbəb kimi Maisanın doğmaca bibim qızı olması idi. Fikirləşirdim bibim qızı mənə xəyanət etməz. İlk şübhələr  iki il bundan əvvəl oğlum 8 yaşında olanda yarandı. Bizim  bağ evimiz vardı. Onu ev sahibindən necə almışdıqsa elə qalmışdı. Bağı evi hasara alınmış, dəmir darvaza qoyulmuşdu. Hasar daş tumbalar və onların arası armaturdan düzəldilmiş şəbəkə  idi. Ev cəmi bir otaq yanında mətbəx var idi. Bu il bir balaca əl gəzdirib lazımı avadanlıqlar alıb isti yay günlərində bir aylığa da olsa bağa köçmüşdük. Rəislə mən bazar günü axşam çağı şimal bölgəsinə yola düşəcəkdik. Fikrimiz bu idi, axşam sərinliyində rayona çatıb gecə mehmanxanada qalıb səhər tezdən obyekti gəzərik. Amma   maşınla gəlib rəisin evinin qarşısında gözləyəndə  mənimlə görüşüb bildirdi ki, bu gün  yox sabah getməli olacağıq. Maşını döndərib bağ evimizə sürdüm. Maisa ilə Orxan orda idi. Evə bir az qalmış  Maisa zəng etdim ki, darvazanı açsın, maşını həyətə salacam, ancaq gəlib çatanda  gördüm, qapı bağlıdır. Siqnal verib 5-6 dəqiqə gözləyəndən sonra qapı açıldı. Orxan yüyürüb maşına oturdu.

Ata gülməkdən ölmüşəm:

-Niyə?

-Həyətə sür deyəcəm. Maşından  düşəndən sonra əlimdən tutub çəkə-çəkə dəmir hasarın  yanına gətirdi.

-Əli əmi  bura  ilişib qalmışdı. Anam da kömək elədi yenə düşə bilmədi. Sonra Əli  əmi ora yıxıldı. Mən də elə gülürdüm. Mən Maisadan  soruşdum:

-Bu nə deyir? Əli burda idi?

-Hə. Yarım saat olardı, gəlmişdi. Özü  də kefli idi.

Orxanla mərcləşdi, mən hasardan keçəcəm. Hasarın o tərəfindən düşmək istəyəndə armatur arxadan kəmərinə keçdi. Əli nə  qədər çalışdısa armaturdan çıxa bilmədi. Axırda bıçaq gətirib kəməri kəsdim. O da göydən kisə kimi yerə gəldi. Orxan da onun yıxılmağına güldü.

O gecə  hamı yatsa da  mən yata blmədim. Tam bir qutu siqareti çəkib qurtardım. Özüm özümə yüzlərlə suallar versəm də heç birinə cavab tapa bilmirdim. Əgər Əli bu ailənin  yaxın dostudursa nə üçün bu evə sərxoş, özü də mən evdə olanda yox, evdə olmayanda gəlir. Yaxşı gəlib niyə mən evə qayıtdığımı  biləndə getmək istəyib. Pis niyyəti yox idisə qapıdan çıxaydı, daha hasardan niyə aşırdı. Demək Maisa nəyisə gizlədir. Gah da öz şübhələrimə inanmıram. Yox ola bilməz. Axı o yad deyil. Döğmaca bibim qızıdır. İndi biz bir-birimizə çox bağlıyıq. Maddi cəhətdən heç bir problemiz yoxdur. İkimiz də işləyirik. Yaxşı maaş alırıq. Əlavə qazancımız kifayət qədərdir. Evimiz, bağ evi, maşınımız var. Maisanın xasiyyətində, xarakterində çox dəyişiklik olub. Əvvəlki kimi hər dəfə işdən evə qayıdanda qapını açıb otağa qayıtmır. İndi mən gələndə:

-Xoş gəlmisən Vasif. Üzümə gülümsəyib, boynumu qucaqlayıb üzümdən öpür. Mənimlə birlikdə nahar edir, işimi soruşur. Dostların, qohumların toy mərasimlərində, ad günlərində  və və habelə teatrlara, konsertlərə bir yerdə gedirik. Paltarların ən yaxşısını birinci biz alırq. İndi daha gözəlləşib. Bir iki ildən sonra mənim əlli, onun qırx yaşı olacaqdı. Hamı bizə həsəd aparırdı.

Ertəsi gün rəislə  şimal bölgəsində olan obyektimizə getdik. İşlərin gedişini yoxlayandan sonra rəis məni obyektdə qoyub Bakıya qayıtdı. Axşam Maisa mənə zəng etdi. Vəziyyətimi soruşdu. Mən gec gələcəyimi dedim. O da öz növbəsndə onda şəhərə köçəcəyini bildirdi. Burda tək qalmağa qorxur. Mən də o hadisəni unutdum. Sonrakı iki il gəlib keçdi. Hər şey öz axarı ilə gedirdi. Uzun müddət idi ki, bağ evindəki hadisədən sonra Əli görünmürdü. Maisadan onun haralarda olduğunu soruşdum:

-Əlinin başı qarışıqdır. Deyəsən evlənmək istəyir.

Amma bir şey  məni həmişə narahat edirdi. Bu oğlum Orxanla bağlı idi. Sizə demişəm axı, mən uzun, arıq sarışın, gözlərim ala bir adamam. Orxan isə saçları, gözləri,qaşları qara, dolu bədənli bir uşaqdır. Nə qədər uşaq idi, mən bu fərqə o qədər də fikir vermirdim. Belə təskinlik tapırdım belə şeylər olur. Ancaq uşaq böyüdükcə, sifətinin cizgiləri aydınlaşdıqca bizlərdən heç kimə, nə babası Səmədağaya, nə dayısı Hüseynağaya və ya mənə oxşamırdı.

Orxanı 9 yaşı tamam olurdu.  Yenə özümüzünkülər yığışıb  ad  gününü  qeyd etmək istəyirdik. Maisa ilə divanda oturub televizora baxırdıq. Ad gününə bir həftə vardı. Birdən Maisa televizorun səsini alıb gülümsəyərək:

-Vasif olar səndən bir xahiş edim. Onun üzündə təlaş, qorxu vardı.

-De görüm nə xahişdir.

Əgər razı olsan Orxanın ad gününə Əlini də dəvət edərdik. Yaxşı deyil bu günə kimi bütün ad günlərində iştirak edib. Bu səfər dəvət etməsək xətrinə dəyər. Orxanın anadan olması  günü yaxşı yadındadır. O günü  məni kabinetinə çağırıb:

-Maisa  ayın 20-si yadındadır.Mən bilmədim  nəyə görə onun bu xahişinə etiraz etməliyəm.

-Necə istəyirsən elə də   elə.

Ad günündə Əli ilə mən üzbə -üz, Orxan da  Əlinin yanında oturmuşdu. Birdən gördüklərimdən dəhşətə gəldm. İlahi adam necə bir-birinə oxşayarr. Elə bil bir alma idilər yarı bölnmüşdü. Öz fikrimdən  canıma üşütmə düşdü. Kiminsə əli çiynimə toxundu. Bibim  idi:

-Vasif nə olub  niyə fikirlisən. Bayaqdan fikir verirəm nə yeyirsən, nə söhbət edirsən.

Özümü pis edirəm bibi. Ürəyim sıxılır. Sonra ayağa durub bibimin köməkliyi ilə öz otağıma keçdim. Yatağı açıb uzandım. Dincəlmək istəyirdim.

-Bibi! Sözümün dalısın deyə bilmədim. Məni ağlamaq tutmuşdu. Bibim bir əli ilə başımı sinəsinə sıxmışdı, o biri əli yavaş-yavaş saçlarımı qarışdırdı. Yarım saatdan sonra tam sakitləşdim. Yenidən böyük otağa qayıdıb hamıdan üzr istədim. Məcliz suya-buza dönmüşdü. Hamı gəlişimə sevindi.

Burdan sonrakı hadisələri yazmaq mənim üçün çox çətindir. Artıq mən qəti əmin olmuşdum ki, Maisa mənə xəyanət edib. Bunu ona deməyə isə cəsarət edə bilmirdim. Çünki əlimdə tutarlı dəlil, sübutum yoxdur. Belə hallarda bəziləri detektivə müraciət edir. Mən bunu da edə bilmirdim. Ona görə yox, Maisa bibim qızıdır. Mənə elə gəlir Maisanı sevdiyimə görə bunu edə bilmərəm. Maisa indi daha gözəlləşmişdi, daha xanımlaşmışdı. Belə bir xanımın yarı olmağım məni sevindirirdi. Azacıq bir səhv onu əlimdən  alıb aparardı. Fikrim vardı əlimizdə olan obyekti qurtarandan sonra iş yerimi dəyişib tamamilə onun yanına qayıdım. Bəzən öz vəziyyətimi də düşünürdüm. Daha mənə hər yerdə dayaq olan atam həyatda yoxdur. Aybənizgilin də öz problemləri özlərinə bəsdir.  Hələlik dayanıb gözləməyi üstünlük verdim.

Ancaq tale məni  bu istəyimdən də mərhum etdi. Yəni  mən qəflətən möhkəm xəstələnib, yatağa düşdüm. Xəstəlik o qədər ağır oldu , təqaüdə çıxmalı oldum. Nə üçün xəstələndiyimin özüm haqqında yazdığım dəftərin başlanğıcında   sentyabr ayında dostlarımla  dənizkənarı parkda çay içməyimizdən ta  xəstələnib təqaüdə çıxdığım dövrdə  başıma gələnləri  sizə  məlumat vermişəm.

Müəllifdən:-Dəftərin bu hissəsi çox qarışıqdır. Vasif dəfələrlə yazdıqlarını qaralamış, yenidən yazmış, lakin bir az keçmiş yenə onların üstündən xətt çəkmişdir.Tam bir ay özü ilə mübarizə  aparan Vasif axırda yalnız bir məsələyə ümüd bağlayır. Bu haqda üstüörtülü mənə də demişdi. Dəftərdə qaralanan yerləri çətinliklə də olsa  oxumaq olur. İndi onları sizə təqi edirəm:

-Təqaüdə çıxandan sonra heç işim olmadığından  Maisa ilə Orxan evdə olmayanda çarpayıda uzanıb Maisa ilə evliyimizin  bütün  20 ilini günbəgün yada salıb olub keçənləri xatırlayırdım. Hələ  onunla evlənməmişdən əvvəl Təbəssümlə evli olduğum vaxt hərdən Bakıya gələndə onlarda olurdum. Necə şən, zarafatcıl, xöşbəxt idi. Tez –tez mənə sataşardı:

-Vasif sən Bakıya az-az gəl. Buralar yaman küləklidir. Gözlə səni aparmasın. Ay zalım oğlu bir dəri, bir sümüksən. Elə bil yeyib içmirsən. Mənə gələndən sonra bu şənlik yoxa çxdı. Atam səhv eləmişdi. O bu gözəl, şıltaq ceyranı tutub qəfəsə salmışdı. Öz gözəlliyi ilə  öyünən, sevib sevilmək istəyən qızın arzuları puç olmuşdu. Ən qəribəsi o idi, bu vəziyyətə illər uzunu etiraz etmirdi. Bir dəfə də olsun mənə  tənə etmədi ki, atan məni bədbəxt etdi. Əlinin gəlib çıxması Maisada həyata inam yaratmışdı. Sanki uzun illər yataqda xəstə yatan bir adam yavaş-yavaş ayağa dururdu. Məndən fərqli olaraq qəşəng, yaraşıqlı, dilli-dilavər, həmişə onun yanında olan Əli ilə sevgi məcaraları başlayır. Bu sevgi  məcarası Maisanın  səyi və ustalığı sayəsində  uzun müddət davam edir. Onlar o qədər arxayınlaşırlar, mənim varlığımı az qala unudurlar. Elə buna görə səhvlər edirlər, hətta mobil telofon da köməyə çatmır. Birinci dəfə Əli  bağ evindəki hasardan aşarkən armatura ilişib qalmasında Maisadan şübhələndim. İkinci dəfə Kürağında Arifgildə  olanda öz başına tək 9 yaşlı uşaqla gecə yarısı Əlinin maşınına oturub  yanııma gəlməsi oldu. Aydın düz deyirdi. Mən oğraş, dəyyus idim. Şəhərə qayıdan kimi ondan ayrılacağıma qəti qərar verdiyim halda xəstələndim. Bu yandan digər bir şübhə  içərimi didib dağıdır. Nə qədər özümü inandırmağa çalışsam da  rahat ola bilmirəm. Oğlumun, özümün saçından kəsib DNT testindən keçirilməsi üçün müraciət etmişəm. İndi məni həyatda yalnız bir şey saxlaya bilər. O da Orxanın mənim oğlum olması. Onda mən Maisanı bağışlayaram. Elə burda yaşaya –yaşaya hər şeyə göz yumaram. Siz məni qınamayın. 50 yaşında, ağır xəstə, evsiz bir adam neyləyə bilər. Bilirəm mənim kimiləri yüzlərcə, minlərcədir. Onlar hamısı yaxşı bilirlər, xanımları  xəyanət edir. Ancaq heç nə edə bilmirlər. Bəziləri vəzifəli, işsiz, içki düşgünü, xəstə, evsiz ollduğuna  görə  dözüb  dayanırlar.

Nəhayət şənbə günü səhər tezdən  poctla mənə göndərilən  iri konverti aldım. Bu DNT komissiyasından  analizin cavabı idi. Bir dəfə jurnalda oxumuşdum. İngilislər  şənbə -bazar günü məktub alanda onu oxumurlar. Ona görə oxumurlar, birdən məktubda pis xəbər olar istirahətləri pozular. Bilmirəm mənim üçün bu adətin əhəmiyyəti vardı, ya yox mən də elə etdim. İndi isə  dənizkənarı bulvara getməyə  hazırlaşdım. Orada adamlar qayığa minib  bir saat dəniz gəzintisinə çıxırlar. Mən də onlara qoşuluram. Bu adəti  15 gündür  başlamışam. Artıq intihar edəcəyim yeri də seçmişəm. Bu dənizdir. Qayığa minəndən sora gedib arxada tənha dayanıram. Artıq qayığın heyəti buna öyrəşiblər. Qayıq gəlib müəyyən olunmuş yerə çatanda dövrə vurub sahilə tərəf üzür. Dönmə zamanı qayıq bir tərəfə əyildiyindən məhəccərdən yapışmasan sürüşüb dənizə düşərsən. İstəmirəm ölüm birdən gəlsin. Qoy proses 5-10 dəqiqə  çəksin. Həyatın nə qədər gözəl, şirin olduğunu duyum. Var gücümlə çalışacağam  yenidən  bu gözəliyə qayıdım. Amma onda gec olacaq. Heç kim mənə kömək edə bilməyəcək. Bax onda  mən  qəhqəhə çəkib güləcəm. Elə edəcəyəm bu hadisə intihar  yox, bədbəxt hadisə kimi qeydə alınsın. Cibimdə şəxsiyyət vəsiqəmdən başqa heç bir məktub və ya hər hansı izahat olmayacaq. İstəmirəm məndən sonra adamlar Maisa haqqında pis fikrə düşsünlər.

Birinci gün tezdən mənə gələn məktubu açdım. Orada sözlərin  necə yazıldığını sizə bildirmirəm. Amma cavab  ən çox qorxduğum idi. Orxan mənim oğlum deyildi.

Müəllifdən: – Amma Vasif mənə söz verdiyini unutmur. Parka getməmişdən əvvəl  mənə məktub yazır. Dəftəri və məktubu  özü götürüb poçta gəlir. Ünvanı  və göndərilmə haqqını ödəyib qəbzi alır. İz qalmasın deyə yəqin qəbzi də tullayıb.

Mən əgər yadınızdırsa  Vasif dəfn olunan günü axşam Maisa ilə görüşüb, əsəbləşib  ona bir neçə söz demişdim. Vasif intihar edəcəyi ilə  məni xəbərdar etsə də o vaxt onlara heç nə sübut edə bilmədim. Amma indi əlimdə kifayət qədər dəlil var. Bu dəlilərlə mən onları məhv, rusvay edərəm. Ancaq heç nə edə bilmərəm. Buna  Vasifin ruhu yol verməz. Axı o intiharı ona görə seçib Maisanın adına ləkə gəlməsin. Bu kitabın adını adını əvvəlcə “Dəyyus” qoymaq istəyirdim. Bizdə dəyyus arvadının başqası ilə gəzdiyini bilən, lakin  özünü bilməməzliyə vuran kişilərə deyilir. Vasif də belələrindən olub. Hər iki evliliyində  ailəsinin yanında olmaq əvəzinə işə üstünlük vermiş, hətələrlə, aylarla evdə olmamışdır. Ancaq dəftəri oxuyanda Vasifin  özü haqqında etdiyi səmimi etiraflarını nəzərə alaraq Kitabın adını “Bədbəxt “ qoyuram. Bəli bu adam bədbəxt idi.

Artıq gecə saat 3-ə işləyirdi. Hər şeyi səliqə yəğışdırıb, o biri otaqlara  baxdım. Hamı yatmışdı. Səhər yuxudan oyananda da evdə heç kim yox idi. Çay içəndən sonra  şəhəri gəzməyə çıxdım. Şəhər öz işində idi. Maşınlar, adamlar hərəsi bir tərəfə gedirdi. Sanki qaynar qazan idi qaynayırdı. Bir nəfər yaxınlaşıb mənə demirdi, ay Həmid müəllim niyə bikefsən. Öz müqaisəmə özümün gülməyim tutdu.

Uzaqdan kiçik parkın o tərəfindən səs gəlirdi. Ora stadion idi. Yaxınlaşıb dəmir barmaqlıqdan düzəldilmiş hasardan orada olanlara baxdım. Məktəblilər idi. Bayrama hazırlaşırdılar. Əllərində bayraq, hamısı bir  geyimdə  günü-gündən  gözəlləşən Vətənimiz haqda mahnı oxuyurdular.

Keçid qurtardı. Mən yoluma davam etdim. Bəli həyat nə qədər keşmə-keşli olsa da davam edir.

Son.

P.S. –Bu kitab nəşrə hazırlanarkən xeyli  vaxt keçdi. İmkan yarandığından sizə bir xəbəri çatdırmaq istəyirəm. Əli ilə Maisa  hələlik qeyri-rəsmi evlənmişlər. Lazımı sənədlər hazırlanandan sonra  toy olacaq. Bu izdivacdan ən çox qazanan  isə  Orxan oldu. O öz qanuni atasına qovuşub.

Müəllif: Qismət TAĞIYEV

QİSMƏT TAĞIYEVİN YAZILARI

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru