Üzə çıxmayan xatirələr dərində yatan inci kimidir
(Bu yazı “Kimya gündəliyi” kitabı üçün yazılıb)
Jalə İsmayıl neçə vaxtı Günel Eminli ilə bağlı kitab hazırlandığını deyib və mənim də o kitab üçün xatirələrimi göndərməyimi istəyib, sağ olsun. Mən isə demək olar, hər gün axşam nə yazacağımı düşünürəm. Günellə olan görüş və söhbətləri xatırlamağa çalışır, aciz cəhdlər edirəm.
Başqa tərəfdən, indiyəcən yalnız bir neçə adamla bölüşdüyüm, hər dəfə məndə dərin təşviş yaradan, əzab verən bir məsələ var. Təəssüf ki, ən yaxın adamlarımın, dostlarımın ağır xəstəliklərini, ölümünü qabaqcadan görürəm və yuxularım mənə olmazın iztirab verir. Anamla, atamla, xalam Zeynəblə, dostlarım Pərviz Yusif, Fərhad Mete, Qənirə Paşayeva ilə bağlı belə olub…hamını, hamısını yazmıram…
Günellə də belə olmuşdu, çox təəssüf.
Günel Eminlini ilk dəfə görəndə bibim qızı yadıma düşmüşdü, Təranə, 7-8 il yaş fərqləri vardı, Təranə böyükdü, təəssüf ki, ikisi də eyni ildə tərk etdi bu dünyanı. Hədsiz oxşarlıq bir yana, Günelin mənə yaxın qohumu, yaşca böyük dayısıoğlu, ya da qardaşı kimi baxmağı da vardı, isti, etibar dolu nəzərlərlə. Bu baxışları bir dəfə Sumqayıta, Fərhad Metenin yasına gedəndə daha qabarıq hiss elədim: ümidsizlik içində olan qızcığazın böyük qardaşına baxmasının kədərli nümunəsi idi, təskinlik verə bilmədim.
Son yazışmalarımızdan ikisini xatılayıram: Moldovadan ədəbi sorğu vardı, rumın şairəsi Mariya Pilkin göndərmişdi, gənc xanım yazarlarımızdan bir neçəsini məsləhət görmüşdüm, Günel xanımı da. Özünə yazdım ki, sorğu üçün Mariya onunla əlaqə saxlayacaq. Cavabı belə idi: “Böyük məmnuniyyətlə iştirak edəcəm. Həmişə yaxşı olun. Həmidə xanıma salam deyin”. Onda 1920-ci il idi, mayın 19-u, iki həftə sonra xəstəxanaya düşəcəkdim və 1 il 9 ay ağır xəstəliklə mübarizə aparacaqdım.
Lap axırıncısı isə oktyabrın 8-i və 9-na təsadüf edirdi. İki gün və iki fərqli kitabımın təqdimatı olacaqdı. Biri Beynəlxalq Bakı Kitab Yarmarkası çərçivəsində, biri də Əl Oyunları Sarayında. Dəvət göndərdim, həmişəki kimi cavab verdi, çiçək işarəsi göndərdi, “böyük məmnuniyyətlə iştirak edəcəm” yazdı.
Çox görüşmüşük Günel Eminli ilə. Əsasən ədəbiyyat tədbirlərində. Yazıçılar Birliyində, muzeydə, dostlarla tədbirlər sonrası çay süfrəsi arxasında. Bir dəfə qonaqlıq da vermişdi rəfiqələrinə, nədənsə məni də dəvət eləmişdi, yəqin dayıoğlu, qardaş kimi. Fəvvarələr meydanına açılan dar küçələrin birində Meksika mətbəxindən dada-dada xeyli söhbətlər eləmişdik hamılıqla.
İndi qüssəqarışıq xoşluq var içimdə. Nə yaxşı ki, Günelin ilk kitabının çapında iştirakım olub. “Cənnətdə payız”, hekayələr, esselər toplusuydu.
“Bəzən bir əsərdə Parisin bir uydurma küçəsindən bəhs edilər və həmin küçə o şəhərin xəritəsində olmasa belə, biz o şəhəri həmin küçəsilə daha çox sevərik. İstedadlı yazıçı Günel Eminlinin kəşf elədiyi bir küçə var: “Hay-haraylı dilənçi küçəsi “. Nə “google-map”də tapa bilərsiz o küçəni, nə Bakının hər hansı başqa xəritəsində. Amma siz o küçədə həmişə gördüyünüz həqiqətlərə bir başqa nəzərlə baxacaqsız. “Ana kimdir?” sualının əsrarəngiz cavabını alacaqsız. Günel Eminlinin ilk kitabında çoxlu böyük sualların adi görünən dərin cavabları var. O deyir ki, uşaqlıq cənnətdir, biz sözü yox, söz bizi seçəndə maraqlı olur, azadlıq xoşbəxtlikdir. Onun hekayələri esseləri qədər düşündürür, esseləri isə hekayələr qədər diridir, mütəhərrikdir”.
Belə yazmışdım o kitabı üçün və Elmlər Akademiyasının kitabxanasındakı təqdimatda da aşağı-yuxarı eyni sözləri təkrarlamışdım. Arxivimdə (bu sözdən heç xoşum gəlmir, bəlkə də Pasternakın şeirinə görədi) 6 avqust, 2011-ci ilə aid “525-ci qəzet” var. 30-cu səhifədə Günelin “Amerika, Amerika” yazısı dərc olunub. Yazı bu cümlələrlə bitir: “Desəm, nədən ötrü darıxdım, qəribə gələr, amma səmimilik üçün darıxdım, səmimilik üçün…”. Başlıq və son cümlə birlikdə artıq bitkin bir bir yazıdır.
Günel bir vaxtlar BSU nəzdində fəaliyyət göstərən Yaradıcılıq fakültəsinin dinləyicilərindən olub. Bir ilə yaxın orda dərs demişəm. Bir dəfə test eləmişdim. Yazılıydı. 14 dinləyicinin qeydini indiyədək saxlayıram, Günelin qısa qeydi də onların arasındadı, təsbitləri doğruydu: “Uşaqların yazdığı şeirin səmimiyyəti yaxşıdı. Pis, yaxud xoşa gəlməyən mətn(in) başlanğıcı… adama bədbinlik gətirir”. Çünki mətnin əvvəlini mən yazmışdım, məqsədli; sonunu uşaqların yazısından kollaj eləmişdim. Bunu isə dilə gətirməsə də, yalnız Günel hiss eləmişdi.
Adətən yaxın adamların həyatımıza necə daxil olduğunu xatırlaya bilmirik, ilk görüş, ünsiyyət, dəqiq səhnələr yaddaşın sirli dəhlizlərində aydın görünmür, üstəgəl təxəyyülümüz o səhnələri dəyişir, ya bər-bəzək vurur, ya necəsə redaktə, montaj eləyir. Amma yerdə qalanlar, bəlkə də heç vacib olmayan səhnələr bir başqa ardıcıllıqla özgə bir süjet xətti yaradır. Görünür üzə çıxmayan, daha doğrusu unudub çıxara bilmədiyin xatirələr dərində yatan inci kimidir, onları çıxarsan profanasiya baş verəcək, boş qutuya çevriləcəksən, özün öz gözündən düşəcəksən.
Adətən yaxın adamların həyatdan getdiyinə də inanmır, daha doğrusu, bunu sonadək başa düşə bilmirsən. Anlamadığını qəbul etmək isə çətindir.
Ruhun şad olsun, gözəl, istedadlı və istiqanlı bacım.
Mənbə: Salim Babullaoglu
