Şahənşah şair. Xətai yaradıcılığında irfan
Dörd qapu,qırx məkan,yetmiş iki qat,
Məhəbbət dedigin təcəlliyi-zat. (Xətai)
Dörd qapu-Təsəvvüf əhlinə görə haqqa çatmaq üçün 4 mərhələdən keçmək lazımdır. Bu mərhələlər adi müsəlmanların getdiyi şəriət pilləsi,zahidlərin getdiyi təriqət mərhələsi və ariflərin yetişdiyi həqiqət və mərifət məqamıdır.
Qeyd:
Təriqətindən aslı olmayaraq hər bir müsəlman iman ruhu ilə həqiqət mərhələsinə yetişə bilir. Molla Sədra ruhu bir neçə yerə bölmüşdür ki, həmin bölgülərən biri iman ruhu,digərisi isə etiqad ruhudur. Etiqadı yəni təriqəti müxtəlif olan kəslər,iman ruhu ilə özlərini təkmilləşdirib həqiqət məqamına yüksəlirlər.
Qırx məkan-İslam dininə görə 40 ədədinin özünəməxsus özəllikləri vardır. Bu beytdəki 40 ədədini isə iki yol ilə izah edə bilərik.
1.Tarixi yol- İmam Hüseynin(ə) ailəsi əsir düşərkən 40 mənzil ilə Şam şəhərinə əziyyətlə aparılmışdır.
2.İrfani təqva yolu~ Yüksək dərəcəli irfani məqamlara çatmaq istəyən bir müsəlman üçün əsas şərtlərdən biri budur ki,O, 40 gün 40 fərqli məsciddə şam namazından sonra ziyarəti-aşura oxumalıdır.
3.Şəriət-Təriqət-Həqiqət və Mərifət yollarının hərəsinin özünə uyğun 10 qanunu,cəm olaraq isə 40 qanunu vardır.
Yetmiş iki qat- Din fəlsəfəsində 72 ədədinin ayrı məqamı vardır.
1.İslam tarixində Kərbəla döyüşündə İmam Hüseynin(ə) 72 tərəfdaşı şəhid olmuşdur.
2.Həqiqətin mənbələrində üçlər, beşlər, yeddilər, qırx kimsənə, yetmiş iki pir,üç yüz on üç əsgərlə yanaşı, doxsan min qulamın da adı çəkilir
3.72 rəqəmi əbcəd hesabı ilə kəf ك , nun ن və bə ب hərfləri ilə işarə edilir. Kəf və nun hərflərini birləşdirdikdə kun sözünü əldə edirik. Bu hərf ol sözünü ifadə edir. Belə ki, islam fəlsəfəsinə görə Allah yeri-göyü ol sözü ilə yoxdan var edib. Bəqərə surəsinim 117-ci ayəsində buyurulur ki, Allah ol deyər və olar.
Bə hərfinin isə əbcəd elmində mənası dərindir. Belə ki, Qurani-Kərim Fatihə surəsinin 7 ayəsində yığcam,amma müfəssəl formada təcəlli olmuşdur. Fatihə surəsi ilə Bismillahir-rəhmanir-rəhim sözündə,Bismillah sözü isə Bə hərfində təcəllidir. Hədislərdən birində qeyd edilir ki,Hz.Əli(ə) bə hərfinin altındakı nöqtədir. Yəni ki, O(ə) ümumi Quranın natiqi və canlı müfəssiridir(təfsir edən).
Beytin 2-ci misrasında qeyd edilən məsələ isə məhəbbətdən söhbət açılır. Eşqin xüsusiyyətlərindən biri budur ki,insan öz yarına həddən artıq aşiq olanda,ondan qeyrisini görə bilmir. Ariflərin də Allaha olan eşqi əndazədən kənara çıxdığı üçün onlar təbiətdə Allahdan başqa heç bir varlığı görmürlər. Və onların zənnincə, gözlə görünən materialarda Allahın nişanələri vardır və Allah bütün kainatı bürümüşdür. Şərq fəlsəfəsində bu dünya görüşünə vacibül-vücudun vəhtədi yəni ,vəhdətül-vücud deyilir. Qərb fəlsəfəsində isə buna oxşar fəlsəfi baxış,bilinənin əksinə panteizm deyil, transsentensializmdir. Molla Sədranın hikmətil-mütəaliyyə fəlsəfəsi Amerika fəlsəfəsində Ralf Emerson tərəfindən bu cür adlandırılmışdır. Molla Sədraya görə Allahın varlığı və mahiyyəti onun zatındadır və O insanda varlıq yox,məhz mahiyyət etibarı ilə təcəlli olmuşdur. Belə ki, Allahın varlığı elə onun Allah adında,mahiyyəti isə Rəhman,Rəhim,Qəhhar,Alim,Əzim və.s kimi 1001 sifətindədir. Mümkün əl-vücudda( yaranmışda) təcəlli olan Allah sifətlər yəni mahiyyət etibarı ilə hülul olmuşdur.Transsendentsializm cərəyanına görə də insan mən etibarı ilə,təbiət isə qeyri-mən etibarı ilə Allahla əlaqədədir. Ariflər üçün də hər yerdə Allahın sifətlərinin nişanəsi olduğu üçün,onlar bilavasitə Allahı böyük eşq ilə sevir,məhəbbət bəsləyirlər.
Müəllif: TANRIVERDİ ƏLİYEV
Sizin yerinizə utanıram mən` – Şahmar Əkbərzadənin şeirləri
PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ
PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”
PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI
YAZARLAR.AZ
===============================================
<<<<<< WWW.USTAC.AZ və WWW.BİTİK.AZ >>>>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru
