XİSLƏTİMİZ Bilirik; Zaman nisbidir, Məkan müvəqqəti… Adlar müxtəlifdir, Kimliklər fərqli… Fəqət, sabit bir cövhər var; O xislətdir! Yaşayır; Ana dilimdə, Ata sözümdə… Qorunur; Laylalarda, Bayatılarda, Dastanlarda… Nə qədər ki, dilim var; Doğulacaq, Yaşayacaq, Səttarlar!!! 30.01.2023. Bakı.
Mətnin adı demək istədiyimi tam ifadə edə bilmədi. Uzun başlıq yazı üçün uğursuz olduğundan sözə qənaət etməyə (bu, əslində, oxuyanları qəzəbləndirməmək ehtiyatıdır) məcbur oldum. Uzun mətləbləri bir cümləyə sığışdırmaq sənətkarlıq tələb etsə də, bəzən sənətkarda da (özümü demirəm) alınmır. Ona görə alınmır ki, dolanbac yollar olduğu kimi, bir-birindən keçən fikirlər də var. Gərək incə-incə, dənə-dənə, kəlmə-kəlmə açasan.
Poeziyaya sevgimi dönə-dönə bu mövzuda yazmaqla, bir-birindən gözəl şeirlər paylaşmaqla, əzbər söyləyənləri maraqla dinləməklə izhar etmişəm. Onu da demişəm ki, yaxşı şeir yazammasam da, yaxşı şeirlər oxuyuram. Şeir üstündə xətri əziz insanlarla incikliyim də olub. Hərəsilə bir səbəbdən. Əslində, deyəsən, mən onların qəlblərini qırmışam. Şair çoxdur, şeir az. Mən də azı sevirəm. Şairlər inciyirlər: mənim şeirimi paylaşmırsan. Şeir özü isə bu barədə susur. Danışmayan şeiri loqopedə aparmaq olmur axı. Elə şeir paylaşıram, oxucular mənə inanıb növbətisini özü axtarıb tapsın.
Ramiz İsmayılın şeir kitabını oxumağa başlayanda dua etdim: İlahi, ruhumu oxşayacaq şeir tapıb zövq ala bilim. Onun şeirlərindən yazmağı yadıma salanda Allaha əməlli-başlı yalvar-yaxar elədim: Allah, qurban olum kitabda haqqında yazmağa bir-iki şeir olsun, başqa heç nə istəmirəm. Soruşa bilərsiniz, vacibdirmi bu əziyyətlə şeirdən yazmaq? İndi qulaq asın, cavab verim. Haqqında yazdıqlarınızın hansı qəşəng yazır? Bəziləriniz resenziyaları xətir-hörmətdən başqa pul ilə də yazırsınız. Müəllif də var, həyasızlığına salıb yazdırır. Bu səbəblərdən uzaq olan mətni niyə də yazmayasan? Öz abrına qısılıb heç kəsi narahat etməyən səssiz şairdən yazmağa dəyər.
Hekayələri ilə çoxdan tanış idim. Hətta oxuyub sayta da yerləşdirmişdim. (Çoxu elə bilir saytda şalışıram. Bunun xobbi olduğunu bilməyənlər tez-tez yazı göndərib: “sayta yerləşdir” deyə əmr edirlər) Şeir kitabını isə imzalayıb sinif yoldaşına gətirmişdi. Atama kitab verəcəkdim? Hədiyyə kitab olanda balamdan başqa heç kəsə vermirəm. Atam özü kitabdır, övladı kitablaşdırmaq lazımdır. Ona görə də R. İsmayılın kitabını öz evimə gətirdim. Səhifəni vərəqləyəndə gözüm ürəkdən tikan çıxaran şeirə sataşdı. Bütöv yazmayacam. Qarışıq zamandır, milli ayrıkeçkinlik kimi səslənər, amma reallığı əks etdirir.
Ərəb gəldi, ərəb olduq dağımızda, daşımızda qərib olduq…
Laqeyd qala bilmədiyim digər şeir populyar mövzudadır. O da bir çox şairlər kimi vədəsiz sevgidən gileylənir. Şair qəbahətini bilir, özünü məzəmmət edir, amma sevir. Bunu bədii boya vurmadan etiraf edir:
Sevən vaxtım keçib daha Bilə-bilə sevəcəyəm. Səadəti lüğətimdən Silə-silə sevəcəyəm.
Yuxa könül, qoca ürək Ramiz, kimə, nəyə gərək? Şama dönüb əriyərək Belə, belə sevəcəyəm.
Məhz buna görə şair: “Taleyimiz bir sükansız gəmidir” deməkdə haqlıdır.
Sevdiyinə sevgisini “sabahın xeyir”lə bildirmək istəyəndə, qız arif olduğundanmı, yoxsa boşuna ümid vermək istəmədiyindənmi: “sevmirəm xeyr” deyə yüyrək cavab verir. Maraqlı “elçilik”dir.
Dərdi bezdirən şairin dərddən başqa həmdəmi yoxdur.
Dünya kirkirədir iki daşı var, Bir dayaq daşıdı, bir əl daşıdı. Ömrümüzü yarma kimi üyütdü Bir əl qamarladı, bir əl daşıdı.
Ramiz İsmayılın yubileyidir. Ömrü “üyütdüyünü” zənn edir, amma özü boyda bir dünya olan Fərəhlə oynayanda sevincindən: “Hələ bunlar harasıdır?” deyə şadlanır. Biz də: “görməli, yaşamalı günlər qarşıdadır, Ramiz müəllim, yaşayın, hələ bunlar nədir ki” deyirik. Yox, yazıram. Yazıram ki, yubiley təbriki olsun.
Salam olsun, çox dəyərli oxucum! Bu dəfə söhbətimizin mövzusu Ramiz İsmayılın keşməkeşli həyatı, zəngin və rəngarəng yaradıcılığı barədə olacaq.
Ramiz İsmayıl – İsmayılov Ramiz Məmməd oğlu 1 fevral 1948 – ci ildə Gədəbəy rayonun Kiçik Qaramurad kəndində anandan olub. 1954 – ci ildə həmin kənddə I sinifə daxil olub, 1965 – cil ildə XI sinfi bitirib. Orta məktəbdə oxuduğu illərdə jurnalistikaya böyük maraq göstərib. İlk mətbu yazısı 1962 – ci ildə Gədəbəyə çıxan “Tərəqqi” qəzetində çap olunub. İlk şeiri də məhz həmin qəzetdə yayımlanıb. Sonralar Şəmkirdə çıxan “Ulduz” qəzetində müxtəlif mövzularda məqalələri müntəzəm olaraq dərc edilmişdir. Müxbirliklə fəal məşğul olsa da tale onu tamam başqa sahəyə “yönəldib”. Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutuna qəbul olunub və “Mühəndis-mexanik” ixtisasına yiyələnib.
Ramiz İsmayılın sonraki həyatı Mingəçevirlə bağlıdır. Yetmişinci illərin əvvəlində “Mingəçevir yol maşınları” zavodunda işə düzəlib. Bu şəhərdə müxtəlif müəssidələrdə öz ixtisası üzrə işləyib, şəhərin ictimai həyatında fəal iştirak edib, partiya və həmkarlar təşkilatlarından çalışıb. Şəhərdə çıxan “Mingəçevir işıqları” və “Oqni Minqeçaura” qəzetlərinin, Mingəçevir yerli radio verlişləri redaksiyasının fəal ictimai müxbiri olub. Dövrün tələblərinə uyğun olaraq qəzetlərdə, radioda istehsalat qabaqcıllarından, ayrı-ayrı peşə sahiblərindən məqalələr və oçerklər yazmışdır. “Mingəçevir işıqları” qəzeti ilə fəal əməkdaşlıq edən Ramiz İsmayıl redaksiyanın nəzərində fəaliyyət göstərən “Kür” Ədəbi məclisində yaxından iştirak etməklə məclis üzvlərinin şerilərinə, redaksiyaya daxil olan ədəbi nümunələrə dəyərli fikirlərinin bildirmiş və yazılar haqqında resenziyalarla çıxış etmişdir.
Şairin ömür yoluna bu qısa “səyahətdən” sonra onun yaradıcılığına diqqətinizi yönəlmək istəyirəm. Ramiz İsmayılın ilk kitabı 2000-ci ildə nəşr olunub. “Payızda xatırla məni” adlanan kitabda 100-ə yaxın şeir toplanmışdı. Bu kitab Ramiz İsmayılın yaradıcılığını tam əhatə etməsə də hər halda müəllifin ilk kitabı, ilk sevinci idi. Otuz ildən çox yaradıcılıqla məşğul olan bir şairin ilk kitabının belə gec nəşr olunmasının məlum səbəbləri var: maddi cəhət və…
Kitabının nəşrinə qədər Ramiz İsmayılın bir çox rayon qəzetlərində şeirləri, oçerkləri, hekayələri, tərcümələri çap olunub. “Azərbaycan qadını”, “Kirpi”, “Muxbir”, “Mingəçevir leysanı”(indi “Bənövşə”), “Ovqat”, “Yazarlar”, nəhayət, “Xəzan” jurnalı. Bu jurnal haqqında xüsusilə ətraflı söhbət açmağa dəyər. Beş ildən çoxdur ki, “Xəzan”nın baş redaktoru, həm də təsisçi Əli bəy Azəri ilə sıx əməkdaşlıq Ramiz İsmayılın fəaliyyətində xüsusi yer tutur. “Ədalət” qəzetində çoxlu sayda şeirləri, publisistik yazıları və bir neçə hekayəsi dərc olunub. İndi Ramiz İsmayılın üç almanaxda, iki antologiyada şeirləri, iki almanaxda hekayələri, bir almanaxda isə sənədli povesti dərc olunmuşdur. Qeyd etmək yerinə düşər ki, şairin elə bu qədər, bəlkə də daha çox qələm məhsulları əlyazma şəklində çapını gözləyir.
“Payızda xatırla məni” kitabından sonra Ramiz İsmayıl “Gözü yolda qalan var” sənədli povestini çap etdirmişdir. Bu povest birinci Qarabağ müharibəsi dövründə Xramorddakı Qriqorian kilsəsində bir həftəyə yaxın erməni “boevikləri” ilə təkbaşına vuruşan Natiq Səlim oğlu Qasımovun döyüş yolundan və həyatından bəhs edir. Bu povest haqqında kitabın redaktoru – uzun illər “Mingəçevir işıqları” və “Azərbaycan işıqları” qəzetində işləmiş Yusif Ələkbərov layiqli “Ön söz” yazmışdır. Tanınmış qələm sahibi Pərvanə Bayramqızı isə geniş təhlilli məqalə ilə povest haqqında yüksək fikirlər söyləmişdir. Məqalə “Ədalət” qəzetində çap olunmuşdur. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, “Gözü yolda qalan var” povesti “Xəzan” jurnalında ardıcıl olaraq beş nömrədə, eyni zamanda Əlibəy Azərin tərtib etdiyi “Povestlər toplusunda” dərc olunmuşdur.
Povestin kitab halında çapı isə Mingəçevir Poliqrafiya müəssisəsində həyata keçirilmiş və təmannasız olaraq oxuculara, kitabxanalara paylanmışdır.
Natiq Qasımovun qəhrəmanlığı barədə bir neçə qısa metrajlı film çəkilmiş, xarici jurnalistlər və kinomotoqrafçılar onun qəhrəmanlığını işıqlandırmışlar. Natiq haqqında bir çox yazılar dərc olunmuşdur. Lakin ən samballı və əhtəli əsər Ramiz İsmayılın “Gözü yolda qalan var” povestidir. Müəllif özü bu əsərini “Sənədli povest” adlandırmışdır. Lakin əsərin roman həcmli olduğunu cəsarətlə qeyd edə bilərik. Təəsüf ki, gənclərin hərbi vətənpərvərlik ruhunda böyüməsi üçün mühüm rol oynaya biləcək bu əsəri müəllif təkrar çap üçün bir neçə yerə, o cümlədən Yazıçılar birliyinə müraciət etsə də istəyinə nail ola bilməyib. Qeyrətli Azərbaycan oğlunu Vətən yolunda rəşadətli döyüş yolu haqqında yazılan bu dəyərli əsəri təkrar çap etdirmək üçün qeyrətli də sponsora ehtiyac var.
Ramiz İsmayılın “Gədəbəyim, şan-şöhrətim” şeirlər kitabı doğulub boya-başa çatdığı el-obasına, yurd-yuvasına dərin məhəbbətinin məhsuludur. Kitabın titul vərəqində şairin bircə bənddən ibarət şeiri verilmişdir.
“Arxamca göz yaşı tökməyin,dağlar,
Sizdən ayrılana göz yaşı düşmür!
Nə bir qarış torpaq, nə bir damcı su,
Nə bir əl boyda başdaşı düşmür!”
Elə bircə bu bir bəndlik şeirdə müəllifin duyğularının nə qədər səmimi olduğuna inanmamaq mümkün deyil.
“Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabının redaktoru və “Ön söz” müəllifi, fəlsəfə elmləri namizədi, dosent Rabil Novruzov Ramiz İsmayılın şeirləri barədə ürək sözlərini belə ifadə etmişdir:
“Doğma yurduna vurğunluq – bu şeirlərin əsas leytmotividir. Misradan-misraya, bənddən-bəndə, şeirdən-şeirə keçdikcə hiss edirsən ki, “Qara muradın Ramiz adlı balası” bütün gədəbəy torpağını qarış-qarış gəzib, onun hər guşəsinə incədən-incəyə bələddən. Ancaq bu azdır: o qarış-qarış gəzdiyi bu yerlərin vurğundur və bu vurğunluq onun … ehtiraza gətirir, qəlbində şeriə, musiqiyə çevrilir. Şair bu torpağı dərdlərə dərman bilir, qədrini bilənlər üçün, duyanlar üçün cənnət sanır. Ana Yurdum mənzələrinizi təbiətik özünün toxuduğu xalıya-xalçaya bənzədir. Bu yerlərin hər qarışının, daşının şeir olduğu təbiətin özünün insanı şairə çevirdiyini azır. Mənə elə gəlir ki, Gədəbəyi görməyənlər də bu şeirləri oxuyandan sonra onun təbiətinə, torpağına vurulurlar bu yerləri gəzib görmək istəyər.”
Göründüyü kimi hörmətli filosofumuz Rabil Novruzov Ramiz İsmayıl yaradıcılığına yaxından bələd olmuş, şeirlərə diqqətlə yanaşmış, təəsüratlarını səmimiyyətlə bölüşmüşdür.
Rabil müəllim yazır: “Bu şeirlər sadəcə şeir deyil, həm də Gədəbəyin etnoqrafiyasıdır. Onlardan bu yurdun insanlarının ruhu, təbiəti, xasiyyəti, zövqü, həyata baxışı, adət-ənənəsi,həyat tərzi barədə soraq alırsan.”
Açığını deyim ki, təbiət vurğunu olaraq mən də Rabil Novruzovun bu bənzətmələrindən, səmimi etirafından zövq aldım.
Ramiz İsmayılın “Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabında ən müxtəlif mövzularda yazılmış şeirlərə rast gəlmək mümkündür. Həm də bu şeirlərdə dilimizin şəhdi-şəkəri, dadı-duzu, məzəsi, şirinliyi var. Gədəbəylilər sazı-sözü, təbiəti sevən insanlardır. Ramiz İsmayıl əbəs yerə demir:
“Nə var bu yerlətdə şair olmağa
Hər qarış torpağı, daşı şeirdir”.
Şair vətən sevgisini, doğma yurda, torpağa məhəbbətini belə təsvir edir:
Vətən torpağında kiçik daş olam
Tapıb zirvələrdə qoyalar məni.
Qartal kimi qanad çalam səmada
Qıy vuram, dinləyə qayalar məni.
… Ramizəm, tanrıdan budur muradım:
Daim təmiz olsun bir quru adım,
Qismət ola doğma Qaramuradın
Zümrüd sularında yuyalar məni!
Ramiz İsmayıl “Çobanla deyişmə” şeirində çox ibrətamiz bir mövzuya toxunub. Şifahi ədəbiyyatımızda çoban obrazı çox işlənib. Bir çoxlarının ironiya ilə çobanlar haqqında fikirləşdiklərinin əksinə olaraq çox vaxt çobanların müdrikliyi, ağılı və düşüncəsi barədə ümumilikdə xalqın rəyi çox maraqlıdır. Ən çətin şəraitdə məhz çobanlar çıxış yolu göstərmişlər. Bu baxımdan Ramiz İsmayılın da maraqlı yanaşması var. O, yazır:
Çoban qardaş, gəl dəyişək sən Allah
Qələm sənin olsun, çomaq ver mənə!
Gəl sənə təp-təzə panama verim
Qoyun dərisindən papaq ver mənə!
Beləliklə, şair çobana kəndi atıb şəhərə köçməyi, telinə “jele” sürtməyi, maqnitofonda roka-popa qulaq asmağı, “yevrotəmirli” evdə yaşamağı, dəmir qapılı, qəndilli mənzili hisli-çıraqlı komaya dəyişməyi təklif edir. Çoban görün nə cavab verir:
Çoban gülümsəyib dedi: – a şair,
Ya çoban ol, ya alim ol, ya şair,
Hərə öz yurdunda xoşbəxt yaşayır
Dumanlı çiskinli yaylaq ver mənə!
Çobanın bir bəndlik cavabı onun elinə-obasına, yurd-yuvasına məhəbbətini çox konkret ifadə etmişdir.
“Gədəbəyim, şan-şöhrətim” kitabında hər cür zövqə malik oxucular üçün poeziya nümunələri kifayət qədərdir.
Ramiz İsmayılın “Görülən çox işim qalıb” kitabı haqqında da bir neçə kəlmə demək istəyirəm. Bir bəndlik bu şeirə nəzər salaq:
Bir millətin üç vətəni
Qərqindən Allah saxlasın
Cənubi, Qərbi, Şimalı (Azərbaycan)
Şərqindən Allah saxlasın!
Bir milləti çoxvətənli, çoxdövlətli bir milləti rəmzi olaraq Cənuba, Qərbə, Şimala, silsilə ardıcıllığı ilə Şərqə ayırmaqda güclülərin məqsədi nədir? Dünəninin, bu gününün və gələcəyinin prizmasından dünyaya baxmağı bacarmayan sənətkara beynəlmiləlçi damğası vurub, onun sənətini bayraq eləməklə o sənətkarı uzunömürlü etmək olmaz. Dünyaya meydan oxuyan, yerlə göylə əlləşən olsan belə sonda ömür-günün öləziyən çağında kökünə, yurd-yuvana bağlı xatirələr çəkəcək səni:
Dəryaz alıb biçənəyi biçdiyim,
Daş üstündən yağış suyu içdiyim,
Sel gələndə coşan çayı keçdiyim,
O günləri xatırlayıb kövrəldim!
Ramiz İsmayılın vətən sevgisi haqqında nə qədər desən danışmaq olar. Mən burda şairin uzaqgörənliyindən bir sitat gətirmək istəyirəm.
Nə boyun əymə yada,
Nə “boyun əti” olma!
Nə məzlum ol, nə yazıq,
Nə aciz, müti olma!
ATƏT-ə ümid olma!
Millətim, qəti olma!
Bu misralar şairiin 2011-ci ildə nəşr olunan kitabındandır. Daha bir bəndə nəzər salaq:
Vətəni daş qorumaz
Hər vətəndaş qoruyar,
Bədəni leş qorumaz
Bədəni baş qoruyar.
Vətən ana-bacıdır
Oğul-qardaş qoruyar.
Necə dəqiq, necə hədəfə tuş.
Bu misralar da “Dünya bizə inanmır” şeirindəndir.
Baş açmıram doğrusu,
Anlamıram nə işdi,-
Dünya bizə inanmır.
“Beynəlmiləl” oxuduq,
Əqidəmiz dəyişdi, –
Dünya bizə inanmır!
Otuz il ATƏT Azərbaycana, Ermənistana “qastrola” gəldi, getdi, hər dəfə yalan vədlər, hər dəfə siyasi oyunbazlıq. Nəticə etibarı ilə əllaməçilik. 44 günlük müharibədə tarixi qələbəmizdən sonra da ermənipərəst qüvvələr yenə də min bir bəhanə ilə sülhə mane olurlar. Qəribəsi budur ki, məğlub ölkəyə bir sülh təklif edirik. Dağıdılmış şəhərlər, kəndlər, mina basdırılmış min hektarlarla ərazilər, daşınmış sərvətlər, talanmış evlər-eşiklər, tarixi abidələr, mədəniyyət ocaqları, islami dəyərlərin məhv edilməsi və başqa vandalizm əlamətləri göz qabağında ola-ola erməni havadarları yenə həqiqqəti etiraf etmək istəmirlər.
“Qaçqın şəhərciyində
Milyon qaçqın yaşayır
Dünya bizə inanmır.”
Ramiz İsmayılın Qarabağ münaqişəsi (əslində müharibə) ilə bağlı çox şeiri vardır. Hamısı barədə müfəssəl danışmağa imkan yoxdur. Ona görə də deyilənlərlə kifayətlənirik.
Əvvəlcədən qeyd etdiyim kimi Ramiz İsmayıl ömrünün qırx ildən çoxunu Mingəçevirdə yaşayıb şəhərin ictimai həyatında özünəməxsus fəaliyyəti olub. Burada ailə qurub, ev-eşik sahibi olub. Bu şəhəri o özünün ikinci vətəni, yurdu hesab edir. Ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq 2012-ci ildə Bakıya köçmüşdür. Təsadüfi deyildir o, şeirlərinin birində yazırdı:
“İki yurdum, iki elim var idi,
Biri Mingəçevir, biri Gədəbəy.”
Bu şeiri yazanda şair artıq Bilgəh qəsəbəsində yaşayırdı. Ramiz İsmayıl Mingəçevirdə yaşadığı illərini ömrünün “qızıl dövrü” adlandırır. Mingəçeviri vəsf eləyən çoxlu şeirləri və “Bozdağın ülkər şəhəri” adlı poeması vardır. Mingəçevirə məhəbbətinin təzahürüdür ki, növbəti kitabını “bir şair ayrılır Mingəçevirdən” adlandırıb.
“Hökmünə qul olub Tanrı əmrinin
Bir şair ayrılır Mingəçevirdən.
Qırx ilini burda qoyub ömrünün
Bir şair ayrılır Mingəçevirdən.”
Bu ayrılıq taledirmi, qismətdirmi ? Məcburiyyətdirmi, alın yazısıdırmı? Hər nədirsə həqiqətdir. Hal-hazırda Ramiz İsmayıl Xırdalan şəhərində məskunlaşıb. Yurddan-yurda köçmək hansı zərurətdən yaranıb?
“Unuda bilmirəm Mingəçeviri,
Orada doğma bir məkanım qalıbdır.
Mənim Məkkəm imiş, Mədinəm imiş,
Qibləm, pirim, din-imanım qalıbdır.”
Bu ayrılıq, bu nisgil Ramizin qəlbini daha da kövrəldir.
“Əziz Mingəçevir, a doğma şəhər
Gəlin halallaşaq mən gedər oldum,
Tutmamış hönkürtü, boğmamış qəhər
Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.”
Ayrılığın kulminasiya nöqtəsinə baxın:
Doğma anam kimi duyanım şəhər,
Dar gündə simsarım, həyanım şəhər
Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.
Ramiz xilaf çıxmaz öz adətinə,
Diz çöküb əyilər ibadətinə
Qayıdıb gələcək ziyarətinə
Gəlin halallaşaq mən gedər oldum.
Gədəbəydə doğulub boya-başa çatıb, ömrünün ən gözəl çağlarını Mingəçevirdə yaşayıb, qısa müddət Bilgəhdə, indi isə Xırdalanda yaşayan şair hələ də sakitlik tapa bilmir və duyğularını belə izah edir:
Səndən ötrü ürəyimin
Başı göynəyər, köhnə yurd
Gözlərimin qurumayan
Yaşı göynəyər, köhnə yurd.
… Ramizin də ömrü bitər,
Dədi yoxdur bundan betər
Qürbət eldə qəbri itər,
Nəşi göynəyər, köhnə yurd!
Keşməkeşli həyat yolu keçən Ramiz İsmayıl çətinliklər qarşısında sarsılmayıb. Ən ağır günlərində qələmə pənahlanıb, könül duyğularını da, ağrılarını da, sevinclərini də şeirin, poeziyanın qüdrəti ilə ifadə edib. Yaxından tanıdığım, insanlığına, ləyaqətinə, mədəniyyətinə, bir sözlə, bütün insani keyfiyyətlərinə bələd olduğum şairin təvazökarlığını xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Əlli ildən çox yaradıcılıqla məşğul olan, kifayət qədər ədəbi məhsulu olan Ramiz İsmayıl heç vaxt sinəsinə döyüb “şairəm” deyib lovğalanmayıb. Onun otuz hekayəsi və bir povesti “Sonuncu görüş” kitabında çap olunmuşdur. Hələ çap olunmamış onlarla hekayəsi, povestləri, dram əsəri var. Necə deyərlər: Ramiz İsmayıl yetmiş beş ilini mənalı yaşayıb və “papağı günə yandırmayıb”.
Ən əsası isə yazmaq xatirinə yazıb kəmiyyət ardınca qaçmayıb. Duyğularını oynadan, düşündürən mövzulara məsuliyyətlə yanaşıb. Oxucuların əsəbi ilə oynamağı özünə rəva bilməyib. Yaradıcılığa şöhrət xatirinə yanaşmadığına görədir ki, tanınmış qələm sahibləri Ramiz İsmayılın şeirlərinə yüksək qiymət vermişlər. AYB Mingəçevir bölməsinin rəhbəri İsmayıl İmanzadə, “Ədalət” qəzetinin baş redaktorunun birinci müavini Əbülfət Mədətoğlu və başqaları onun yaradıcılığından bəhs edən yazılarla mətbuat səhifələrində yüksək fikirlər söyləmişlər. Əbülfət Mədətoğlu “Bir şair ayrılır Mingəçevirdən” və “Bəsimizdi ay işığı” kitabları haqqında “Ədalət” qəzetində xoş sözlər yazmışdır.
Ramiz İsmayılın “Xəzan” jurnalı ilə əməkdaşlığı barədə xüsusi danışmaq lazımdır. Beş ildən çoxdur ki, Əli bəy Azəri ilə birlikdə “Xəzan” jurnalının ərsəyə gəlməsində öz xidmətini əsirgəməmişdir.
Ramiz İsmayılın “Bəsimizdi ay işığı” kitabında yazdığı bir fikir diqqətimi cəlb elədi:
“Ədəbiyyata,ədəbi yaradıcılığa məhəbbətim nə qədər güclü olsa da tale məni əks qütbə tulladı, mən mühəndis oldum. Qələmim həm çertyoj cızdı, həm də şeir yazdı. Bir qələmim maddi ehtiyacımı, bir qələmim mənəvi ehtiyacımı təmin edirdi. Mühəndislər arasında öz yerim oldu. Hansı sahədə işlədimsə sayılan mühəndis kimi tanındım.”
Mən isə cəsarətlə deyirəm: Ramiz İsmayıl şairlər arasında da sayılan şairdir.
İndiki zəmanəmizdə “Avropaya inteqrasiya” adı altnda modernist, postmodernist və s. şeir formaları gənclər arasında geniş yayılmışdır. Bu səbəbdən klassik, ənənəvi üslubda yazanlara münasibət dəyişmişdir. Ömrünün ahıl yaşına çatan şairlərimiz isə ənənəni qorumağa çalışmaqla zəngin ədəbi irsimizi, şifahi xalq ədəbiyyatını qorumağa çalışırlar. Kökə, ənənəyə bağlılıq yaşlı nəslin böyük əksəriyyətində qorunub saxlanılır. O cümlədən Ramiz İsmayıl yaradıcılığında aşkar görünür. Son zamanlar çox az-az rast gəlinən aşıq deyişmələri, bağlamalar, qıfılbəndlər və s. şeir növlərinə Ramiz İsmayılın yanaşması mənə maraqlı göründü. O, qocaman şair Budaq Təhməzlə birlikdə bir neçə qıfılbənd yazmışdır. Bir nümunəuə diqqət yetirək:
-Budaq Təhməz, icazə ver soruşum
Hansı günah yuyulmaz ki, yuyulmaz.
O nə dərddir ürəklərdə yurd salar
Ha qovasan, qovulmaz ki, qovulmaz.
Budaq Təhməzin cavabı:
-Ramiz qağa, yaxşı sual veribsən
Zinalıqdı, yuyulmaz ki, yuyulmaz!
O fikirdi, ürəklərdə yurd salar
Ha qovasan, qovulmaz ki, qovulmaz!
Daha bir nümunə:
O nədir toxumu, dəni əkilmir,
Başını kəsirsən, qanı tökülmür,
O nədir ki, beli sınır, bükülmür
Dizləri qatlanıb qatbaqat olur?
Budaq Təhməzin cavabı:
Göbələkdir, yerə dəni əkilmir
Başını kəsirsən qanı tökülmür,
Çəyirtkədir beli sınır, bükülmür
Dizləri qatlanıb qatbaqat olur.
Onların bir neçə belə deyişmələri- qıfılbəndləri var ki, şairlərin folklorumuza, ənənəyə bağlı olduqlarını sevindirici hal kimi qiymətləndirmək olar.
Yazımın sonunda Ramiz İsmayılın bugünkü həyatı, yaşam tərzi barədə bir neçə kəlmə diqqətinizə çatdırıb, söhbətimi yekunlaşdırmaq istəyirəm. Şair bu gün də bir əlində “külüng”, bir əlində qələm gənclik illərində olduğu kimi əsl həyat, yaşam mücadiləsi veririr. Təkrar olsa da (bir neçə yazımı təxmini belə sonlandırmışam) yenə digər böyük sənətkarımız Cabir Novruzdan sitat gətirməyi özümə borc bilirəm:
Sağlığında qiymət verin insanlara, Yaxşılara sağ olanda yaxşı deyin, Sağlığında yaman deyin yamanlara…
1 fevral dəyərli söz adamı, el sənətkarı Ramiz İsmayılın növbəti doğum gündür. Şairin 75 yaşı tamam olur. Yubiley münasibəti ilə onu təbrik edir, həyat və fəaliyyətində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram! Yaradan yardımçınız olsun, Ramiz müəllim!
Ağdamın Mərzili kəndində doğulan, doğma ata eli işğal olunandan sonra məcburi köçkün kimi Mingəçevirdə müvəqqəti olaraq məskunlaşan şair-publisist Məmməd Mərzili ötüb keçən illər ərzində xeyli sayda nəşr olunan kitabları ilə oxucular arasında imzasını tanıtmağa nail olub. Ana vətənimizə, uşaqlıq və gənclik illərində gəzib dolaşdığı Ağdama, cənnət timsallı Qarabağa qırılmaz tellərlə bağli olan vətənpərvər yazar oxuculara nəcib hisslər aşılamağı özünə borc bilib.
Bununla yanaşı, AYB-nin Mingəçevir bölməsində öz fəallığı, təşkilatçılıq bacarığı və məhsuldar yaradıcılığı fərqlənib. Yazar dostumuzun nəşr etdirdiyi kitabları arasında illər boyu düşmən tapdağı altda qalan doğma torpaqlarımızı azad etmək naminə canlarından keçən şəhidlərimizə yönəlik sevgisi həmişə ön planda olub, Şəhidlik mövzusunda qələmə aldığı bir neçə kirabı da elə bu istəyin ən bariz nümunələridir…
İllərdən bəri AYB Mingəçevir bölməsinin nəzdində fəaliyyət göstərən və adətən hər ayın sonuncu bazar günündə yazarları bir araya gətirən “Palira” Ədəbi Klubu üzvlərinin bu dəfəki toplantısı onun ötən ilin sonlarında işıq üzü görən “845” adlı kitabının təqdimatı ilə başlayıb.
Tədbiri giriş sözüylə açan bölmə rəhbəri İsmayıl İmanzadə kitabın I Qarabağ Müharibəsində sözün əsl mənasında təkcə cəsur döyüşçü kimi deyil, həm də Ağdam bölgəsində şərid Eldar Bağırov adına 845-ci batalyonun yenilməz komandiri kimi tanınan, ölümündən sonra Milli Qəhrəman adına layiq görülən Allahverdi Bağırovun və onun döyüşçü dostlarından bəhs etdiyini diqqətə çatdırdı. Və cəmi şəhidlərimizə Allahdan rəhmər diləməklə, çıxışının aşağıdakı misralarla sonucladı:
Yurdunu ürəkdən sevənlər ölmür,
Əbədi yaşayır xatirələrdə…
Şəhər Əmək Veteranları Şurasının sədr müavini Rizvan Mikayıllı kitabı yüksək dəyərləndirməklə yanaşı, şəxsən tanıdığı və dəfələrlə cəbhə bölgəsində görüşdüyü ərən eloğlusu Allahverdi Bağırovla, onun komandiri olduğu batalyonda Ağdamdan və müxtəlif bölgələrdən olan igid döyüşçülərlə ilgili xatirələrini dilə gətirdi.
Şair, ehtiyatda olan polis mayoru Bəhman Gülövşəli də I Qarabağ Müharibəsinin getdiyi vaxtlarda 5 ay ərzındə Ağdamda işlədiyini, Allahverdi Bağırovu, onun rəhbərlik etdiyi 845 nömrəli batalyonun bir çox döyüşçülərini yaxından tanıdığını vurğuladı.
Mingəçevir Dövlət Universitetinin dosenti, tədqiqatçı-publisist Mehman Rəsulov şəhidlik mövzusunda yazılan əsərlərin, o cümlədən Məmməd Mərzilinin “845” adlı kitabının gənc nəslə vətənpərvərlik hissi aşılamaq baxımından böyük önəm kəsb etdiyini deyib, müəllifə yaradıcılıq uğurları arzuladı.
Tədbirə qatılanlardan Namiq Zaman, Bəsti Bərdəli, Rəşid Rəsulov və başqaları da kitab müəllifinin yaradıcılıq üslubundan, fəallığından və yurd sevgisindən söz açdılar. Müəllifin etibarlı faktlara və reallığı əks etdirən arxiv materallarına, o cümlədən, 1988-1992-ciilərdəki qanlı-qadalı döyüşlərdən sağ çıxan keçmiş döyüşçülərin xatirələrinə istinad etdiyin, bu baxımdan kitabın dövrki hərb tariximizi zənginləşdirdiyini dönə-dönə vurğuladılar…
Tədbirin ikinci bölümündə İsmayıl İmanzadə bildirdi ki, Mingəçevir şəhər İcra Hakimiyyətinin dəstəyi və AYB Mingəçevir bölməsinin xəttiylə yanvarın sonu, aprel ayının birinci ongünlüyü ərzində Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr edilmiş iki nominasya üzrə müsabiqə keçiriləcəkdir. Sonra o, bu önəmli müsabiqənin müddəti, şərtləri və münsiflər heyətinin tərkibi barədə müfəssəl məlumat verərək, qaliblərə mükafatların aprelin ikinci ongünlüyünün sonlarında küçirilməsi nəzərdə tutulan poeziya gücəsində təqdim ediləcəyini qeyd elədi…
Tədbirin sonrakı məqamlarında AYB Mingəçevir bölməsində təmsil olunan yazarlardan Bəsti Bərdəli, Ağabala Salahlı, Namiq Zaman, Bəhman Gülövşəli, Mahir Musa və İsmayıl Mərcanlı vətən-yurd sevgisindən, ülvi məhəbbətdən, ana təbiətin gözəlliklərindən və günümüzün reallıqlarından bəhs edən şeirlərini söyləməklə, məclisə əlvan söz çalarları bəxş etdilər.
UŞAQ NƏSRİNİN İNKİŞAFINDA ŞƏFAHƏT ŞƏFİ İMZASI Ölkəmizdə uşaq ədəbiyyatının ilk təşəkkül tapdığı illərdə balaca oxucular üçün nəsr əsərlər meydana çıxaran Cəlil Məmmədquluzadə, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Süleyman Sani Axundov, Abdulla Şaiq və s. maarifçi yazıçılar məna və məzmun etibarı ilə bir-birindən maraqlı nümunələr ərsəyə gətirmişdir. Müasir dövrümüzdə də uşaq nəsrinin davamçıları azlıq təşkil etmir desək yanılmarıq. Bunların sırasında Zahid Xəlil, Rafiq Yusifoğlu, Aləmzər Əlizadə, Qəşəm Nəcəfzadə, Sevinc Nuruqızı, Reyhan Yusifqızı, Mina Rəşid, Qəşəm İsabəyli, Ələsgər Əlioğlunun və son dövrlər uşaqlar üçün ardıcıl olaraq nağıl və hekayələri ilə ədəbi mühitdə tanınmağa başlayan Şəfahət Şəfinin adını çəkmək olar. Səfahətin qələmə aldığı uşaq nəsrlərini oxuyanda onun ölkəmizlə yanaşı dünya uşaq ədəbiyyatı ilə də yaxından tanış olması hiss olunur. Nağıl və hekayələrin ustalıqla balaca oxuculara çatdırılması müəllifin mütaliə gücü və zəkasının üstünlüyünün göstəricisidir. Bundan başqa yazıçı qələmə aldığı əksər uşaq əsərlərininin mövzusunu gerçək həyatdan götürür ki, bu da azyaşlı oxuculara əsərin ideya və mövzusunu daha rahat şəkildə anlamağa imkan yaradır. Ən əsası odur ki, uşaqlar üçün yazılan əsər onların estetik zövqünə xələl gətirməməli, mədəni tərbiyəsinin inkişafına, duyğularının gözəlləşməsinə, saflaşmasına vəsilə olmalıdır. Yuxarıda sadalanan vacib nüanslar Şəfahət Şəfi yaradıcılığında tamamilə özünü ehtiva edir. Yazıçının “Adilin səhvi” adlı hekayəsində əsərin qəhrəmanı olan Adilin bilik mənbəyi sayılan kitaba etinasız yanaşması, onu özündən sonrakı nəslə yararsız halda təqdim etməsinin yaxşı iş olmadığı aşılanır. “Yusif və qaranquş” hekayəsində isə quşların min bir əziyyətlə qurduğu yuvalarını dağıtmaq istəyən Yusifə babası tərəfindən məzəmmət edilir. Onların təbiətdə oynadığı vacib rol əsərin qəhrəmanına başa salınır. Nasirin uşaq əsəbiyyatındakı xidmətini böyüməkdə olan nəslin mərhəmətli, qayğıkeş, insani keyfiyyətlərə xas şəkildə tərbiyə olunmasına bir çağırış kimi dəyərləndirmək olar. Səfahət uşaq nəsrlərində təsvir israfçılığına demək olar ki, yol vermir. Yazılar yığcam olmaqla yanaşı məna yükünü də özündə saxlayır. Müəllifin bədii əsərləri oxucuda obrazlı şəkildə real, aydın təsəvvür yaradır. Nasir həm də qələm yoldaşlarının uşaq şeirlərini və təmsillərini də nağıl və hekayəyə çevirərək balaca oxucularına daha rahat və maraqlı çalarlarla təqdim edir. Bunlardan “Ördək və Qarğa”, “Bülbül və Nadan Sərçə”, “Göyərçin və Qumru”, “Oğurluq”, “Mənim atam dənizçidir”, “Ağacları qoruyaq” adlı hekayələri misal göstərmək olar. Bütün bu sadalanan yazılarda uşaqların yaş səviyyəsinə uyğun ideya və maraqların təlqin olunmasını, həmçinin yığcam halda canlı aləmlə ahəngdarlıq təşkil etməsini kiçik yaşlı məktəblilər üçün əlavə oxu kimi estetik zövq baxımından uğurlu yaradıcılıq məhsulu olduğunu söyləyə bilərik. Şəfahət Şəfinin uşaq ədəbiyyatındakı xidməti təkcə nağıl və hekayələrlə bitmir. Onun qələmə aldığı “Arı pətəyi” pyesi günümüzdə uşaqlar üçün nadir halda yazılan səhnə əsəridir. Pyesi oxuyanda ilk baxışdan bal arılarının həyat tərzi haqqında yazılmış sadə bir əsər kimi görünsə də, mahiyyətin dərinliyinə varanda pyesdə bal arılarının timsalında dürüstlük, əməyə sevgi, yaşadığı yurda bağlılıq, ailəyə sevgi, çətinliklərin öhdəsindən cəsarətlə gəlmək, xeyirin şər üzərində qələbəsi və s. bu kimi humanist dəyərlər balaca oxuculara sətraltı mənalarla çatdırılır. Şəfahət Şəfinin yazılarının hər biri zəruri mövzulardır. Təbiətə sevgi, böyüklərə hörmət, təhsilə maraq, zərərli vərdişlədən uzaq durmaq və digər bu kimi mövzular uşaqların dünyanı daha yaxşı dərk etmələri, özlərini tərbiyə etmək baxımından dəyərli nümunələrdir. Bütün bu müsbət keyfiyyətləri nəzərə alaraq demək olar ki, Şəfahət Şəfinin uşaq nəsrlərinə müasir dövrümüzün uşaq ədəbiyyatında tez-tez müraciət olunacaq. Uşaq ədəbiyyatı adına sevindirici haldır ki, balaca oxucular onlar üçün yorulmadan, bir-birindən maraqlı nağıl və uşaq hekayələri qələmə alan ədib və eyni zamanda bir dost qazandılar. Təbriklər, “Uşaq ədəbiyyatı”, təbriklər, Şəfahət Şəfi.
Məşhur tarzən Qurban Primovun nəslindən olan Aqil Primovla İlhamə xanımın ailəsində 2004 cü ilin21 oktyabrında bir oglu oldu. Adını Asim qoydular.. O Asim ki,özləri də hiss etmədən gələcəkdə nəslin layiqli davamçısı oldu.! Elə uşaqlıq illərindən Asimdə tara maraq oyanmışdı.Bu, əlbəttə gen ilə baglı olan bir iş idi…. Valideynləri,xüsusən də gələcəkdə daim onunla birlikdə olan anası İlhamə xanım oglunun maragını nəzərə alaraq 6 yaşlı Asimi–nəslin davamçısını təhsil almaq üçün K.Səfərəliyeva adına 16 saylı musiqi məktəbinə gətirdi.Məqsədi aydın idi:ulu babaları Qurban Primovun sənətini davam etdirmək! Asim burada 4 illik təhsilini ugurla bitirdikdən sonra Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi məktəbinə daxil oldu… Burada oxudugu illər ərzində bir çox ugurlara imza atdı..Məktəb konsertlərində,Dövlət tədbirlərində,radio-televiziya kanallarında maraqlı proqramlarla çıxışları oldu. Eyni zamanda artıq xarici ölkə müsabiqələrinə də qatılan Asim l yeri tutaraq qızıl medal,laureat,diplomant adına da layiq görüldü. Bəli,ugurlar sonsuz idi!Və bu ugurlardan ruhlanan Asim daha çox çalışır,qələbələrini yeniləyirdi… Budur,qardaş Türkiyədə keçirilən uluslararası Caspi Art müsabiqəsinə qatılan Asim l yerin qalibi olur,qızıl medalla təltif edilir,həm də laureat adına layiq görülür… .2019 – cu ildə Moskvada yaşayan həmyerlilərimiz Xalidə xanım və İlqar bəy Səmədovların tərəfindən Moskvanın Veqas Ticarət Mərkəzində keçirilən Qarabag Atlarının Rəsm sərginə qarabaglı kimi dəvər almış,Qarabag Şirkətlərinin sədaları altında sərginin açılışında iştirak etmişdi… Azərbaycanda keçirilən Qara Qarayev adına 3-cü Beynəlxalq müsabiqəsində maraqlı ifası ilə. İİİ yerə,italyanların Azərbaycanda keçirtdikləri Festenc Art müsabiqəsində II yerə layiq görülmüşdür. 2020 -ci il onun üçün daha ugurlu olmuşdur… O, Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbini bitirib,Azərbaycan Milli Konservatoriyasına müvəffəqiyyətlə imtahan verfək. ali məktəbə qəbul olundu… Dostlarından fərqləndiyinə görə onun ugurlarının inkişafını daim izləmişik. 2020 ci ildə o, sinif yoldaşları ilə “Gənc İstedadlar Qrupu”yaratdı. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalareyasının “Parlaq Yaradıcı” İctimai Birliyinin təşkillatçılıgı ilə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında 8 Mart Beynəlxalq Qadınlar Günü” nə həsr olunmuş “Harmoniya”adlı Qrup sərgisində iştirak edərək Fəxri Diplomla təltif olundu..O, Azərbaycan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının Xalq Çalgı Alətləri Orkestrinin üzvüdür. Eyni zamanda Bakı şəhər”Asan xidmət”Mərkəzinin nümayəndəsi olmaqla bir çox layihələrdə iştirak edir. “Asan könüllülər” təşkilatı ilə bir çox tədbirlərdə– DTX Mədəniyyət Mərkəzi,Beynəlxalq Mugam Mərkəzi,Bakı Konqres Mərkəzi və b.kimi bir çox səhnələrdə çalışır ki,ulu babası Qurban Primovun sənətini layiqincə daşısın … Bütün tədbirlərdə anası İlhamə xanımla iştirak etdiyinin şahidi olmuşuq…llhamə xanım evdar qadın olsa da,artıq tarın sirrlərinə qismən də olsa bələddir…Əsla Agdam rayonunun Gülabli kəndindən olan, Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ,Xəzər Dəniz Neft Donanmasında (AXDG QSC. XDMD)çalışan atası Aqil Primov da oglunun ugurlarına çox sevinir və onun ifalarından xüsusi olaraq mənəvi zövq alır… Mugam Mərkəzində keçirilən müsabiqəyə bizi də dəvət etmişdi Asim… Konsertə mugam sahəsində tanınmış xanəndə Yaqub Məmmədovun qızı Hekayə xanımla qatıldıq.Həqiqətən Asimin ifası fərdi istedadı ilə yaşıdlarından fərqlənirdi… Ali Baş Komandanlmızın və Müzəffər Ordumuzun qələbəsindən sonra onun Şuşada,Agdamda…..ifa etdiyi əsərlər dinləyiciləri çox kövrəltmişdi…
Bəli,bu istedad onun genindən irəli gəlir. Asim bu yola çıxandan məqsədinə dogru irəliləyir,çünki,qarşıda onu hələ uca zirvələr,daha yüksək,yeni – yeni yaradıcılıq ugurları gözləyir. Bu sənətin parlaq ulduzlarından birinin-Asim Primovun ugurlu nəticələrinin şahidi olmaq ümidilə….
AJB-nin üzvü, DAMM-nın Ekspertlər Şurasının sədri,“Qürur” Bədii Yaradıcılıq Mərkəzi Nəzdindəki” Xaribülbül” Ədəbi Məclisinin sədri, ”Yazarlar”jurnalının əməkdaşı, SİM İB -in Fəxri üzvü.
Mən, İsmayılov Ramiz Məmməd oğlu fevral 1948 ci ildə Gədəbəy rayonunun Kiçik Qaramurad kəndində anandan olub.
Atam, Məmmədov Məməd İsmayıl oğlu 1925 ci ildə Gədəbəy rayounun Kiçik Qaramurad kəndində anadan olub. Ali təhsili müəllim idi. 2013- cü ildə vəfat etmişdir.
Anam, Məmmədova Zəhra Məhər qızı 1930 cu ildə Gədəbəy rayonunun Kiçik Qaramurad kəndində anadan olub, uzun müddət kolxozda işləyib. Hazırda təqaüdçüdür.
Özüm 1954 – cü ildə Kiçik Qaramurad kənd orta məktəbində I sinifə daxil olub 1965 ci ildə XI sinfi bitirmişəm. 1966 – cı ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnustutuna qəbul olub 1972 ci ildə oranı bitirmişəm. 1973 –74 cü illərdə Sovet ordusu sıralarında hərbi xidmətdə olmuşam.
1969- cu ildən Mingəçevir şəhərində yaşayıram. Yol-maşınları, Təcrübü-Eksprimental zavodlarında … və su elektrik stansiyalarında müxtəlif vəzifələrdə işləmişəm. 2010 – cu ildən əmək pensiyasına çıxmışam. Ailə vəziyyətimlə əlaqədər olaraq hal-hazırda Xırdalan şəhərində məskunlaşmışam. İki övladım və dörd nəvəm var.
Nəşr olunan kitablar haqqında qısa məlumat (qəzet və jurnallar birlikdə)
Payızda xatırla məni (şeirlər)
Gözü yolda var. Bu povest Qarabağ döyüşlərində igidliklə vuruşmuş, yeddi yeddi gecə Qriqorian kilsəsində erməilərə tək başına döüşmüş Natiq Səlim oğlu Qasımov haqqındadır. Natiq Qasımov təslim olması üçün ermənilər 22 nəfər Xocalı sakinini əsirlikdən azad etmişdilər. (sənədli povest)
Bizim Zərnəli kəndi Həkəri çayının sahilindəki silsilə yallarda yerləşir. Bu yalların donqar dəvə belini xatırladan kiçik-kiçik təpələri kənardan baxanda bir topa dəvənin baş-başa dayanıb kövşək vurmağına bənzəyir. O təpələrdə evlər tikilib, 45-50 ev ola, ya olmaya. Hər təpə bir məhəllə idi, camaat məhlə deyirdi – yal məhlə, aşağı məhlə, yuxarı məhlə, Mollağa yalı. Bu məhlələr genişlənib birləşərək kənd olmuşdu. Evimiz yal məhlədəydi. Bomboz təpədə daşlı-çınqıllı həyətimizin bir tərəfi kəpirliyə dirənirdi ki, oradan yay aylarında tez-tez ilanlar çıxıb həyət-bacaya, evə doluşardı. Su çatışmazlığına görə həyətimiz səhranı xatırladırdı, yaşıllıqdan əsər-əlamət yox idi…
Bir gün atam həyətdə akasiya ağacı əkdi. İllər keçdikcə akasiya ağacının altında və ətrafında bitən pöhrələr böyüyüb həyət-bacanı başına götürdü. Əvvəllər yayda kölgəsinə sığınmağa bir yaşıllıq tapa bilməzdik, indi akasiya ağaclarının sayı-hesabı bilinmirdi. Akasiyaların arasında sonradan bir qovaq ağacı da peyda oldu. Balaca qovaq illəri yola sala-sala böyüdü, əlçatmaz ucalığa qalxdı, yalan olmasın, hündürlüyü 15-20 metr olardı.
Bir yaz günü köçəri quşlar vətənə dönəndə bir leylək gəlib bizim qovaq acının budağının şiş ucunda yuva qurdu. Sacaoxşar yuvaya ikinci leylək də gəldi, ailə oldular. Biz qardaşlar hər səhər uzunboğaz, nazik və uzunqıç, ağ tükləri pərpər parıldayan leyləklərin uzun, enli, yastı dimdiklərinin şaqqıltısına oyanırdıq. Qıçları üstə qar topası kimi ağaran, Günəş şüasının altında lələkləri işım-işım işıldayan, biri yatanda o birisi “sevgili”sinin, balalarının və yuvanın keşiyini çəkən leyləklərin tamaşasına durmaq qardaşım Bəylərin vərdişinə çevrilmişdi, leyləklər də ona isinişmişdilər. Bəylərin onlarla təmas qurmaq istəyini anlayırdılar elə bil, əli ilə onlara işarələr göndərməsindən hənir alırdılar, onlara sevgimizi baxışlarımızdan duyurdular. Bəylərin hərəkətlərini ilk vaxtlar gizli-gizli gözaltı izləyər, xəlbirdə gətirib çəpər boyunca qovağın dibinə səpdiyi buğda dənələrinə tamarzı-tamarzı yuxarıdan baxar, aşağı enib qızılı buğda dənələrini dənləməz, həyət-bacaya qonmazdılar. Çəpər-çalıdan ancaq kölgələri ötüb keçərdi. Səbəbini soruşanda atam deyərdi ki, insan nəfəsi dəyən yerlərdə yaşamalarına baxmayaraq leyləklər həyət quşu deyil, oğul bala, ələ öyrəşməzlər, zibilliklərdə, küllüklərdə eşələnməzlər, dümələnməzlər, dən dənləməzlər. Həcc quşlarıdı, ona görə də müqəddəs sayılır, yuvalarını dağıtmaq, onlara güllə, daş atmaq olmaz, günahdı. Leyləklər bağ-bostana ziyan vurmazlar, əksinə, xeyirləri dəyər, bədxah deyillər, xeyirxahdılar, tarlaları ziyanverici cücülərdən, qurd-quşdan təmizləyər, həşəratlarla qidalanarlar, zəhərli ilanların da qənimidirlər.
Yay yenicə girmişdi. Bir səhər leyləklərin yuvasından körpə quş civiltiləri eşitdik. Evdəkilərin hamısı başını qaldırıb gözlərini yuvaya dikdilər. Sevincimizi sözlə demək mümkün deyildi, hətta qonşu uşaqlar da leylək balalarının civiltisinə qulaq asmaqdan ötrü həyətimizə yığışmışdılar. Bizim hələ görmədiyimiz leylək balalarına anası yem daşıyırdı. Hər dəfə ana leylək balalarına yem gətirib yuvaya qonanda balaların civiltisi ətrafı başına götürürdü. Bəylər evimizin çardağına çıxdı ki, bəlkə yuvadakı balaları görə. Çardağa çıxan kimi sevinib qışqırdı, – dörd balası var!…
Həmin gün axşamüstü leyləklərin ikisi də qəribə səslər çıxaranda, budaqdan-budağa atlananda, qeyri-adi hərəkətlər edəndə balaların civiltisi də bir-birinə qarışmışdı. Birdən gördük ki, ana leylək sürətlə şığıyıb dimdiyi ilə nəyisə götürdü, göyə qalxdı. Dimdiyindən sallanan uzun ilan yerdən görünürdü. Leylək göyün ənginliyində bir neçə dəfə dövrə vurub ilanı dimdiyindən yerə buraxdı, ilan iri qaya parçasının üstünə düşüb parça-parça oldu. Hamımız “ura!” qışqırıb sevinirdik, sən demə ilan leylək balalarını yemək üçün yuvaya girirmiş…
Artıq balalar pərvazlanmışdı. Anaları balalarını uçmağa, yem tapıb qidalanmağa, düşməndən qorunmağa öyrədirdi. Payız düşəndə leyləklər balaları ilə birlikdə uçub getdilər. Bəylər leyləklərdən ötrü yaman darıxırdı. Atam onun başını sığallayıb başa saldı ki, darıxma, oğlum, onlar yazda qayıdıb gələcəklər.
Bəylər yazın gəlməsini elə səbirsizliklə gözləyirdi ki… Yazda leyləklər qayıdıb gəldilər, İki leylək bizimlə salamlaşırmış kimi evimizin üstündə bir neçə dəfə dövrə vurduqdan sonra yuvaya qondular. Bir gün gördük ki, leyləklərdən biri həyətimizə düşüb. Təəccübləndik, qanadının biri sallanıb yerə dəyirdi, ona görə də yuvasına qalxa bilməyib, dar ayaqda özünə doğma bildiyi bizə pənah gətirmişdi. Bəylər leyləyi tutdu və gördü ki, yaralanıb. Qardaşım bizə tərəf qəmli-qəmli baxanda atam dilləndi:
-Məmmədbəyliyə, sıniqçı Hüseyxan kişinin yanına aparmışdım, unla yumurtanın sarsını qarışdırıb sarıdı, dedi ki, muğayat olun, tərpənməsin, qanadı bitişənəcən evdə saxlayın, sağalacaq.
Bir müddətdən sonra leyləyin qanadı bitişib sağaldı, yavaş-yavaş həyətimizdə gəzməyə başladı. Bir neçə gün də keçdi, yavaş-yavaş qanad çaldl, bir gün də gördük ki, uçub yuvasına qondu. Yuvada yenə qoşa yaşadılar, payızın ortalarında yenə köç edib getdilər…
… Artıq böyümüş, hərəmiz kəndin bir tərəfində ev tikib, ailə qurub yaşayırdıq. Harda olsaq da mütləq leyləklərdən xəbər tuturduq. Bəylər şəhərdə oxuyurdu. Şəhərdən tətilə gələndə fotoaparat alıb gətirmişdi. Leyləklər yuvasında olanda bir neçə dəfə şəklini çəkmişdi. Həmin şəkillərdən birini böyüdüb yaşadığı otağın divarından asmışdı. Şəkil o qədər gözəl idi ki, baxanlar heyran qalırdı…
Aylar, illər dolandı. Leyləklər hər yaz gələr, payızda isti ölkələrə qayıdardılar, kəndimizin, həyətimizin sakinləri köçəri leyləklər hamımız üçün doğmalaşmışdı. Qarabağ müharibəsi başlayan il onlar çox tez getdilər və bir daha qayıtmadılar. Hamımız məyus olmuşduq…
Atam bir gün bizi başına yığıb narahatlıqla sanki sabahkı günümüzdən xəbər verirdi:
-Balalarim, leyləklər qayıtmadı, belə çıxır ki, bizi təhlükə gözləyir. Onlar qayıtmamağı ilə bəlkə başımıza gələcək müsibətlərlərdən bizə xəbər verirlər. Leyləklər sülh quşlarıdır, qan-qada, ölüm-itim olan yerlərdə yaşamırlar. Bu müharibə bizə bəlalar gətirəcəyini hiss etmişdim. Elə də oldu, görün leyləklər necə həssasmış…
… Məskunlaşdığımız paytaxt şəhərində bir gün hamımız atamın başına yığışmışdıq, o, elə bil ki, o vaxtkı söhbətinin ardını danışırdı:
– Ermənilərin oynadığı Qarabağ “oyun”u müharibəyə çevrildi, biz də elimizdən-obamızdan didərgin düşüb məcburi köçkün taleyi yaşadıq. O yerlərin həsrəti ürəyimizə köz basıb. O vaxt mən deyəndə ki, leyləklər bizi başımıza gələcək müsibətlərdən xəbərdar edir, hamınız dodaqaltı gülümsədiniz ki, deyəsən kişi qocalıb. Yox, mənim ağlım, fəhmim yerindəydi…
… Bəylər qardaşımgilə getmişdim, ordan-burdan, kəndimizdəki xatirələrdən, düşmən caynağında qalan həyətimizdən, evimizdən, qovaq ağacında qalan leylək yuvasından, uşaqlığımızdan danışırdıq. Xatirələrimiz nisgilli olsa da ömrümüzün bir hissəsiydi, yaddaqalan idi. Söhbətin şirin yerində qardaşımın oğlu Elvinin yadına nəsə düşüb cəld ayağa qalxdı, gedib hardansa bir şəkil tapıb gətirdi. Aman Tanrı, həmən şəkil idi – o vaxt Bəylərin çəkdiyi leyləklərin fotosu.
Bəylərin fotoya baxıb gözləri doldu, az qalırdı hönkürüb ağlasın:
-Görəsən leyləklər qayıdacaqmı? – deyib başını yana çevirdi ki, duyğulandığını heç kəs görməsin.
Ortaya dərin sükut çökmüşdü, şəkil əvvəlki ovqatımızı dəyişmişdi. Gözlərimizin önünə kəndimiz gəldi. Kəndimizdən qalan bu tək foto bizi Zərnəliyə, evimizə aparmışdı, oranın hər yerini – daşını, torpağını, leyləyin göyün bir qatından ilanı üstünə buraxıb param-parça etdiyi qayanı, sacaoxşar leylək yuvasını, ilanların məskəni kəpirliyi görmək istəyirdik…
Bu gün – 27 yanvar 2023- cü ildə Dünya Azərbaycanlılarının Mədəniyyət Mərkəzində “Carçı” jurnalının baş redaktoru Gülnarə Əmirquliyevanın təşkilatçılığı ilə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibəti ilıə möhtəşəm yubiley tədbiri keçirilib. Tədbirdə tanınmış ziyalılar, mətbuat, ədəbiyyat, mədəniyyət, incəsənət və elm adamları iştirak ediblər. Fotolar:
