Etiket arxivi: TƏHSİL

TƏHSİL BARƏDƏ, www.USTAC.az, Zülfiyyə Vəliyeva

Distant təhsil: təhsilin dinamikliyi – “Ömürlük təhsildən” “ömürboyu təhsilə” keçid prinsipi

Bir şərh yazın
ZÜLFİYYƏ VƏLİYEVA

“Son on il müddətində informasiya texnologiyaları bizim gündəlik həyatımızın tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Artıq bugünkü gündə gündəlik həyatımızı internetsiz, e-mailsiz və qlobal rabitənin imkanları olmadan təsəvvür etmək mümkün deyildir. Azərbaycanda informasiya texnologiyalarının yaradılmasına və eyni zamanda, infor­ma­siya tex­no­­logi­ya­la­­rının infrastrukturunun qurulma­sı­na böyük əhə­miyyət ve­ri­lir. Bizim ölkədə həm elmi po­ten­sial möv­cuddur, həm də texnoloji nailiyyətlər imkan ve­rir ki, Azər­baycan bu yöndə regionda aparıcı ölkə olsun”.
İlham Əliyev 


Gözümüz önündə dünya dəyişir. Dünya təcrübəsində həyata keçirilən müasir təhsil pro­qram­larına müvafiq müasir təhsilin tələblərinə cavab verən və bu tələblərin ödənilməsinə xidmət edən müasir təhsil “öyrədənlərin öyrədilməsi” proqramının re­al­laşdırılması, məsafədən informasiya ötürülməsi – distant təhsil mexanizmi­nin tətbiqi; in­ternetdən istifadənin genişləndirilməsi, informasiya və kommuni­kasiya tex­no­lo­giyalarından müasir tələblərə cavab verən səviyyədə istifadə edil­məsi mə­sə­lə­lərini əsas məqsəd kimi nəzər­də tutur. 
Distant təhsil sintetik, inteqral, humanist təhsil forması olmaqla  bütün tədris növlərinə təbii şəkildə inteqrasiya edir, müxtəlif təhsil strukturlarının inte­qrasiyasının gücləndirilməsində və vətəndaşların mün­təzəm təhsilinin inkişafı prosesində mühüm yer tutur. XXI əsrdə əhalinin ge­niş dairələri üçün ən pespektiv, cəmiyyətin tələbatına ən çevik şəkildə cavab verən və ölkənin hər bir vətəndaşının təhsilə olan konstitusiya hüququnu daim təmin edən təhsil növü olan distant təhsilin həyata keçirilməsi aşağıdakı vacib şərtlərdən asılıdır:
Məlumati: informasiya bankının yaradılması, distant təhsilin xüsusi pro­­qramlarla və dərs vəsaitləri ilə təmin edilməsi; 

  1. Metodiki: metodiki təminat elə bir səviyyədə olmalıdır ki, konkret fənn müstəqil şəkildə, hər suala görə müəllimə müraciət edilmədən mənim­sə­nilsin; 
  2. Təşkilati: distant təhsil almaq istəyənlərin qəbulu, onların tədris pro­se­sində iştira­kının qeydiyyatı, lazım gələn təqdirdə distant məsləhət­ləş­mə­lərin tə­min olunması, distant təhsilə cəlb olunanların konkret tələbat­la­rı­nın öyrənil­mə­si, buraxılış testinin keçirilməsi, eləcə də buraxılış işlərinin təşkil edilməsi; 

4.Texniki: Bütün tədris-metodiki materialların əvvəlcədən hazırlanması, təd­ris-meto­diki vəsaitlərdən istifadə etmək məqsədilə təhsil alanların is­tənilən vaxt kompüter şəbəkəsinə daxil olmasının təşkili, təhsil alanlarla məs­ləhət­ləş­mə keçirmək üçün ope­rativ əlaqələrin təşkili.
Qoyulan məqsədlərə tam şəkildə cavab verən distant təhsil sisteminin ya­radılması ümumdövlət məsələsi olmaqla, mürəkkəb bir prosesdir. Bu məsələnin həllində tədris müəssi­sələrində toplanmış tədris-metodiki, kadr və istehsal po­ten­­sialından, informasiya vasitələri və texnologiyalarından, distant təhsilin apa­rılma təcrübəsindən, mövcud olan telekommuni­kasiya infrastrukturundan və tə­lim-tərbiyə müəssisəsinin, o cümlədən ixtisasartırma və yeni­dənhazırlanma təd­ris müəssisələrinin təşkilati strukturundan geniş istifadə olunmalıdır.
 İlkin müəllim hazırlığı, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma sistemində distant təhsil zaman və məsafə baxımından uyuşqanlığı nəzərdə tutur və təhsilin fərdiləşdirilməsinin müstəqilliyini təmin edir. O, öyrənənlər tərəfindən yeni tədris materiallarının is­tifadəsində qarşılaşan tələbatlar üzərində cəmləşir. Burada əsas məqsəd dis­tant təhsilə yalnız texniki yanaşma deyil, həm də yüksək özünütəhsil səviyyə­sin­də nəticələrini texnoloji prosesin tələb etdiyi tapşırıqların tərtib edilməsinə və psixoloji möhkəmliyə keyfiyyət yanaşmasıdır. Distant təhsil nizamlı, tə­mi­natlı, maddi-texniki, elmi-metodiki, strateji və kadrların toplanmasını təmin edən prosedurdur və uzunmüddətli tətbiq üçün nəzərdə tutulur. Texnoloji tərəqqinin təsiri altında təhsil prosesi təkcə texnologiya və bilik mübadiləsi üçün deyil, eləcə də sərmayə qoyulması və bazar müna­si­bət­lərinin həyata keçirilməsi üçündür. Məhz bu mənada distant təhsilin priori­tet­ləri açıq-aşkardır, onun inkişafı aşağıdakı proseslərlə əks olunan təhsil sis­te­mi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir:

  • təhsil prosesində yeni münasibətlər yaradan iqtisadi islahatların davamlılığı;
  • yeni texnologiyalar və müasir təhsil kontekstində əhalinin yeni tə­ləbatlarının formalaşması; 
  • təhsil prosesinin iştirakçıları arasında verilənlərin mübadiləsini təmin edəcək yeni texniki imkanların yaradılması və inkişaf et­di­rilməsi. 

Fasiləsiz təhsilin daha yüksək uyuşqanlıq sisteminin mövcudluğu,  ilkin müəllim hazırlığı, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma qısa dövrdə cəmiyyətin tələbatları ilə qarşılaşa bilər. O, yeni şəraitə uyğun pedaqoji fəaliyyətdə kadrların treninqi və müəl­lim­lərin peşə bacarığına aid olan krizislərin aradan qaldırılmasına kömək et­mə­yə qabildir. 
İxtisasartırma təhsilində distant təhsil müxtəlif pilləli tədris müəssisələrinin, müntəzəm ixtisasını artırmağa imkanı olmayan, uzaq region və kəndlərdə yaşayan, yeni açılmış ixtisasları tədris edən, vaxtilə müvafiq ixtisasa yiyələnmiş, lakin müxtəlif səbəb­lərdən uzun müddət əmək fəaliyyətinə başlamayan, yaşadığı və işlədiyi yerdə ixtisasını artırmağa və ya müntəzəm özünütəhsilə ehtiyac duyan pedaqoji kadrlara qabaqcıl psi­xoloji-pedaqoji, elmi-metodiki informasiya, kommunikasiya və digər texnologiyalardan istifadə etməyi mənimsətməklə kompleks təhsil proqramlarını həyata keçirir. 
Internet şəbəkəsi və ondan istifadənin genişlənməsi, məlumatların veril­məsində texni­ki imkanların daha da artması nəticəsində müasir dövrdə distant təlimin həyata keçirilməsi daha aktual görünür. Təlim prosesində, eləcə də prak­tik və laboratoriya işlərinin yerinə yeti­rilməsində müdavimlər bu və ya di­gər problemləri kurs müəllimləri ilə məsləhətləşir, öz həmkarları ilə mübahisəli məsələləri müzakirə edirlər. Real olaraq, əlaqə üçün onlar bütün texniki im­kan­lardan istifadə edə bilirlər. Bu, telefon, e-mail, onlineregimində diskussiya­lar­da iştirak, interaktiv telekommunikasiya texnologiyaları və hal-hazırda da­ha geniş texniki imkanları olantelekonferensiya, telekörpü, tekst və qrafik informasiyaları, səsli, video (multimedia) informasiyaları vasitəsilə həyata ke­çirilir.
Məlim olduğu kimi, Təhsil Nazirliyi tərəfindən 10 illik Təhsil Islahatı Strategiyası (2003-2013-cü illər) hazırlanmışdır. Bu strategiyanın əsas məqsədi təhsil sektoru ilə bağlı bir çox mühüm məsələləri müvəffəqiyyətlə həll etmək, təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək, təhsil sektorunun fəaliyyətini tədricən formalaşan bazar iqtisadiyyatı tələblərinə, sosial vəziyyətə uyğunlaşdırmaqdan ibarət olmuşdur. Dünya bankının yardımı ilə reallaşan Təhsil Sektorunun Inkişaf Layihəsi beş komponentdən ibarətdir. Bu komponentlərdən biri də “Ümumi təhsilin keyfiyyəti və real tələbatlara uyğunluğu” problemidir. “Ümumi təhsilin keyfiyyəti və real tələbatlara uyğunluğu” komponentinin tərkib hissələrindən biri “Müəllim hazırlığı alt komponent”dir. Həmin alt komponent çərçivəsində bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Bu tədbirlərdən biri də “Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin fasiləsiz yüksəldilməsinin strategiyası və konsepsiyası (ilkin pedaqoji təhsil, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma təhsili)” istiqamətində araşdırmaların aparılması, bu əsasda pedaqoji təhsilin modernləşdirilməsi və ən nəhayət müəllim hazırlığı prosesini dünya standartları səviyyəsinə qaldıraraq son nəticədə keyfiyyət göstəricilərinin yüksəldilməsidir.
İnformasiya resurslarının intensiv şəkildə inkişaf etdirildiyi bir şəraitdə əhalinin artan təhsil tələbatları artıq ənənəvi təhsil formaları ilə tamlıqla təmin edilə bilmir. Cəmiyyətin informasiyalaşma­sı, dünyada gedən qloballaşma prosesləri yeni təhsil modeli – Distant Təhsil (DT) modelini formalaşdırır. Bu modelin əsasını dünya, cəmiyyət, insan idrakı və təhsilin dinamikliyi, “ömürlük təhsildən” “ömürboyu təhsil” prinsipinə keçid ideyası təşkil edir. DT modeli informasiya cəmiyyətinin inkişaf və təkamülünün tarixi mərhələsi olub, hər hansı dövlətin təhsil siyasətindən asılı olmayaraq, qloballaşma şəraitində informasiya cəmiyyətinin təhsil sistemi qarşısında qoyduğu təxirə salınmaz tələblərdən biridir. İnkişaf etmiş ölkələrdə ənənəvi təhsil formaları sürətlə DT siste­minə inteqrasiya olunur, vahid təhsil məkanı yaranır, müasir modellərin prosesə tətbiqi günün tələbinə çevrilir.
Azərbaycan Respublikasında Distant Təhsil Sisteminin (DTS) yaradılması və inkişafı təhsil sahəsində dövlət siyasətinin öncül istiqamətlərindən biridir. 1999-2004-cü il­lər ərzində qəbul edilmiş bir çox dövlət sənədlərində bu məsələlər öz əksini tapmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında Təhsil Sisteminin Təkmilləşdirilməsi” fərmanı, “Azərbaycan Res­publikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları inki­şafının milli strategiyası” Dövlət Proqramı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı (2005-2007-ci illər)” və sairə bu kimi mühüm dövlət sənədlərində DT-nin yaradılması, inkişafı, onun vacib atributları olan informasiya-təhsil məkanın, “İNTERNET” məktəbin, elektron kitabxanaların, elektron dərsliklərin yaradılması zərurəti və s. bağlı vacib və aktual məsələlər öz əksini tapmışdır. Qeyd edilən bu amillər “Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin fasiləsiz yüksəldilməsinin strategiyası və konsepsiyası (ilkin pedaqoji təhsil, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma təhsili)” müəllim hazırlığı sisteminin real praktikasında DT texnologiyalarınin tətbiqini aktuallaşdırır.  Bu qabaqcıl texnologiyadan müəllim hazırlığı prosesində geniş istifadə həm təlim prosesinin keyfiyyətini yüksəldməsinə, gələcəkdə informasiya cəmiyyətində yaşayıb yaradan müəllimləri ən müasir təlim texnologiyaları ilə daha yaxından tanış etməklə yanaşı, DT sahəsində müəllimləri məlumatlandırmaq, onların diqqətini XXI əsrin təhsil texnologiyası olan DT-ə cəlb etməkdir. Bu məqsədlə 2006-cı ildə AMİ-nin “Müasir təlim və Distant təhsil” kabinetinin müdiri Əməkdar müəllim Z.Ə.Vəliyeva,  kabinetin metodistiAvropa Şurası Regional və Yerli Hakimiyyətlər Konqresinin üzvü Əhməd Məmmədov tərəfindən respublikada ilk olaraq  pedaqoji kadrların maarifləndirilməsi, onların informasiya texnologiyaları sahəsində bilik və məlumatlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi, kadr hazırlığının təmin edilməsi və insanın inkişafı üçün yeni imkanların yaradılması məqsədilə hazırlanmış  “DİSTANT TƏHSIL TEXNOLOGİYALARI” (pedaqoji işçilərin özünütəhsilinə kömək üçün) vəsait, “DİSTANT TƏHSİL TEXNOLOGİYALARI” (ilkin müəllim hazırlığı, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma təhsili üçün (24 saatlıq))Treninq proqramı Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodik Şurasının 22.12. 2006-cı il tarixli iclasında müzakirə edilərək (protokol №_18_)  çap olunmuşdur.
        Müasir dövrdə keyfiyyətli təhsil verilməsi ənənəvi təlim metodları ilə onlayn təlim vasitələrinin optimal (uğurlu) vəhdəti hesabına mümkündür.Bu gün müəllim  elektron tədris texnologiyalarını tətbiq etməyi bacarmalı, elektron təlimin təşkilinin əsaslarını mənimsəməklə özünün rəqabətə davamlılığınıartırmalı,  müasir ünsiyyət üsullarında mobilliyin olması səbəbi ilə tələbələr üçün maraqlı və arzu ediləndir. Bu tip bilik, bacarıq və motivasiyaya sahib olmayan bir müəllim təhsil alanlarla qarşılıqlı ünsiyyət üçün virtual tədris mühitini qurmaq imkanlarından məhrumdur. Müasir müəllim qabaqcıl tədris təcrübələrini, elmi nailiyyətləri və pedaqoji təcrübəsini əsas götürərək elektron tədris texnolologiyalarından istifadə etməklə təlim prosesinin təşkili xüsusiyyətlərini, elektron təlimin didaktik funksiyalarını və metodikasını bilməlidir. Müəllimlərə kömək məqsədlə hazırlanmış vəsaitdə qeyd edildiyi kimi  Distant Təhsil – təhsil müəssisəsindən istənilən məsafədə olan öyrənənlərə xüsusiləşdirilmiş informasiya-təhsil mühiti vasitəsi ilə göstərilən təhsil xidmətləri kompleksidir. İnformasiya-təhsil mühiti öyrənənlərin təhsil ehtiyaclarının təmin edil­məsinə yönəlmiş, verilənlər, informasiya resursları, qarşılıqlı əlaqə protokollarının ötürülmə vasitələri, aparat-proqram, metodik-təşkilati təminat və s. vasitələrin sistem­li təşkilidir. DT öyrədən və öyrənən arasında əlaqəni telekommunikasiya və kompüter şəbəkələri vasitəsi ilə operativ, müntəzəm dialoq, əks əlaqə əsasında, uzaq məsafədən həyata keçirən texnologiyadır. Distant Pedaqoji Təhsil (DPT) dedikdə fasiləsiz müəllim hazırlığı (ilkin pedaqoji, ixtisasartırma və yenidənhazırlanma) prosesində DT texnologiyalarının tətbiqi nəzərdə tutulur. DPT texnologiyasından fasiləsiz müəllim hazırlığının bütün səviyyə və formalarında istifadə edilə bilər. DPT ənənəvi pedaqoji təhsilin elektron variantı və ya mövcud təlim formalarının telekommu­nikasiya üçün uyğunlaşdırılması deyil. DPT ənənəvi təhsil formalarına nisbətən öyrənənlərin müstəqilliyini, fəallığını, şüurluluğunu, yaradıcılığını optimal inkişaf etdirməklə, informasiya cəmiyyətində müasir müəllim hazırlığı qarşısında duran strateji məsələləri səmərəli həll edir.
DPT-nin əsas texnologiyaları aşağıdakılardır: 

  • Keys texnologiyası. Tədris metodik materiallar ciddi strukturlaşdırılır, xüsusi “keys” formasında komplekləşdirilir, müstəqil mənimsənilməsi üçün öyrənənə göndərilir. Öyrənənlə məsləhətçi-müəllim, tyutor arasında müntə­zəm məsləhətləşmə aparılır.
  • TV texnologiyası. Tədris prosesi telemühazirələr əsasında həyata keçirilir, müəllim və tyutorla sistematik məsləhətləşmələr aparılır.
  • Şəbəkə texnologiyası. Öyrənənləri tədris metodik materiallarla təmin etmək, həmçinin öyrənən və öyrədən arasında interaktiv əlaqə yaratmaq məqsədi ilə İnternet şəbəkəsindən istifadə edilir. Şəbəkə texnologiyasında lokal (İntranet) və qlobal (İnternet) şəbəkə texnologiyalarından istifadə edilir. 

Sonuncu halda distant dialoq İnternet resursları vasitəsilə həyata keçi­rilir. Təlim ünsiyyətinin əsasını xüsusi hazırlanmış və distant təhsil kursu şəklində tərtib edilmiş vasitələr təşkil edir. DPT sistemində bu texnologiyaların hər üçünün tətbiqi mümkündür. Azərbaycan Respublikasında DPT sisteminin inkişafının ilkin mərhələsində əsasən keys texnologiyasının tətbiqi nəzərdə tutulur. DPT sisteminin keys texnologiyasının tətbiqi üzrə təcrübə topladıqdan sonra, bu əsasda DPT Internet və TV texnologiyasınınyaradılması və inkişafı daha asan olar. Təhsil sistemi üçün Vahid İnformasiya-Təhsil Mühitinin (məkanının) yaradılması prosesi (vahid DT platformasının – xüsusi hazırlanmış proqram kompleksinin formalaşması)  tədris müəssisələrində zəruri maddi-texniki bazanın təminatı, müxtəlif ixtisaslar üzrə elektron kursların tərtibi və onların eksperimental sınağının təşkili, bu sahə üzrə kadrların hazırlanması, zəruri hüquqi-normativ bazanın yaradılması, beynəlxalq təcrübəninin daha da ətraflı öyrənilməsi və yerli təhsil sistemi xüsu­siyyətləri nəzərə alınmaqla adaptasiyası, DT texnologiyalarının cəmiyyətdə geniş təbliği işinin aparılması, bu problem üzrə elmi-tədqiqat işlərinin təşkili və aparılması və s. kimi məsələlərin müvəffəqiyyətli həlli reallaşar.
DT-nin mövcud texnologiyalarının (keys, Internet, TV texnologiyaları) hər biri ilkin müəllim hazırlığında müvəffəqiyyətlə istifadə edilə bilər. Lakin Internet texnologiyası və TV texnologiyalarının real tətbiqi üçün respublikada xeyli hazırlıq işləri görülməlidir (xüsusən də sistemli hüquqi-normativ bazanın yaradılması, maddi-texniki bazanın gücləndirilməsi, elektron kursların hazırlanması, DT üzrə kadrların kompleks hazırlanması və s.). Keys texnologiyası isə az vaxt ərzində, az məsrəflə, az resurs sərf etməklə reallaşa bilər. Bu səbəbdən “Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin fasiləsiz yüksəldilməsinin strategiyası və konsepsiyası çərçivəsində DT və əlaqədar sahələr” alt komponentin hazırlanması və praktik tətbiqi məqsədilə ilkin mərhələdə keys texnologiyasından istifadə nəzərdə tutulur. Bu texnologiyanın tətbiqinə hazırlıq mərhələsi nisbətən asan olub, praktik tətbiqi ciddi çətinliklər törətmir. Bu texnologiyanın tətbiqi zamanı toplanmış təcrübə digər texnologiyaların tətbiqi zamanı fundament ola bilər, sonrakı mərhələdə daha da inkişaf etdirilə bilər. DT keys texnologiyasi tələbələrə keys formasında təqdim edilən çap və multimedia tədris-metodik materiallarin müstəqil surətdə öyrənilməsini nəzərdə tutur, bu zaman əyani məşğələ formaları üstünlük təşkil edir. Müəyyən kurs üzrə bu məşğələlər başlanğıc mühazirə, fəal seminar, treninq, məshələt, nəzarət yoxlama formalarını əhatə edir. Əsas diqqət xüsusi hazırlanmış müəllim-tyutorla tələbələrin qrup halinda məşğələlərinə yetirilməlidir.
Ilkin müəllim hazırlığında DT keys texnologiyaları əyani, qiyabi və DT formalarında tətbiq edilə bilər. Tədris müəssisəsinin imkan və məqsədlərindən asılı olaraq təhsil sistemində bu texnologiyan az və ya çox istifadə oluna bilər. Tədris planında olan bir və ya bir neçə kurs tam distant formada (bu halda ixtisas Distant formada müəllim hazırlığında isə DT həm forma, həm texnologiya ola bilər.
Ümumiyyətlə, yenidənhazırlanma və ixtisasartırma kursları şəraitində DT texnologiyalarının tətbiqi yaxşı səmərə verə bilər. Çünki, bu kateqoriya öyrənənlərin dünyagörüşü, həyat və peşə təcrübəsi, müstəqil işləmək vərdişləri, peşə seçimində qətiyyət və məsuliyyəti, ilkin müəllim hazırlığına cəlb edilmiş tələbə kateqoriyasına nisbətən daha yüksəkdir. Yenidənhazırlanma və ixtisasartırma kursları şəraitində DT texnologiyalarının tətbiqi bu sistemdə oxuyan müdavimlər üçün çox əlverişlidir, onlar ailələrindən, yaşadığı bölgədən, əmək fəaliyyətindən ayrılmadan, əlavə xərclər çəkmədən, rahat şəkildə öz həyat ahəngini pozmadan keyfiyyətli təhsil ala bilər.
Müəllimlərin yenidənhazırlanmasını tam distant formada həyata keçirmək mümkündür. Bu iş bir çox cəhətdən ilkin müəllim hazırlığında tətbiq edilən DT formasına uyğun həyata keçirilə bilər. Təşkilatı baxımdan uyğunluq çox olsa da, məzmun baxımından müəyyən fərqlər özünü göstərə bilər. Belə ki, öyrənilən materialların məzmununda, sturukturunda müəyyən fərqlər özünü göstərə bilər. Digər tərəfdən burada müdavim şüurlu şəkildə, öz professional ehtiyaclarına uyğun olaraq, fərdi tədris planı (fərdi təhsil trayektoriyası) tərtib etməklə, özəl kurs keçmək imkanına malikdir. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, bu kateqoriya müdavimlərin təhsil keyfiyyəti daha yuksək olur. Müəllimlərin yenidəhazırlanmasını qismən DT-nin keys texnologiyası əsasında həyata keçirmək mümkündür. Bu, bəzi cəhətdən ilkin müəllim hazırlığında tətbiq edilən analoji işə uyğun həyata keçirilə bilər.Müəllimlərin ixtisasartırma kursunda da DT-nin keys texnologiyaları uğurla tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə tədris edilən qısamüddətli kurslar üzrə xüsusi tədris materialları, test tapşırıqları, audio-vidio materiallardan istifadə edilə bilər (yenə də xüsusi keys tərtib edərək müdavimlərə göndərməklə). Müəllimlərin elektron poçtun imkanlarından maksimum istifadəsi də əhəmiyyətli ola bilər. Bu zaman hər bir müəllim il boyu işlədiyi məktəbin və ya dayaq məntəqəsi olan hər hansı məktəbin kompüter sinfindən sistematik olaraq, distant formada zəruri tədris-metodik, elmi əhəmiyyətli informasiya resusları əldə edə bilər. Təbii ki, əvvəlcədən zəruri ”INTERNET” resusları hazırlanmalıdır. Burada icmal şəklində (lakonik formada), müəllim hazırlığında DT-nin keys texnologiyalarının bəzi imkanlarını sadaladıq. Bütün dünyada olduğu kimi respublikamızda da  pandemiya şəraitində bütün təhsil müəssisələrində o cümlədən ,    Azərbaycan Dövlət  Pedaqoji Universitetində  tədrisin təşkili  onlayın formada davam etdirilir. İnformasiya texnologiyaları öz inkişafı ilə bəşəriyyətin sahib  olduğu zaman və məkan kimi fiziki məhdudiyyətlərini ortadan qaldıraraq  mövcud dünyamıza paralel yeni bir dünya , dəyişərək bu anlayışlara yeni bir məna gətirdi. Bu gün istənilən yerdə və istənilən zamanda müasir kommunikasiya vasitələrindən istifadə edərək çalışmaq və fəaliyyət göstərmək mümkündür. İnformasiya texnologiyaları nəinki insanın həyat tərzini, həm də onun düşünmə tərzini də köklü şəkildə dəyişdi. Bəşəriyyətin inkişafı boyu yaradıb ortaya çıxartdığı bəzi texnologiyalar, sonradan bəşəriyyətin özünün inkişafını, insanın həyatını, düşüncə tərzini, onun ətraf aləmin reallıqlarını dərketməsini və ətraf mühitə qarşı davranışını köklü surətdə dəyişmişdir. Bu isə müasir dövrdə müəlliminin əsas vəzifəsinin tədris prosesini müasir tələblərə və bəşəriyyətin inkişaf meylinə uygunlaşdırmaq, təhsilalanın diqqətini cəlb edə, o cümlədən onu öyrənməyə və inkişafa motivasiya edə bilmək kimi mühüm elementləri ehtiva edir. Şübhəsiz  bu gün ali məktəbin tədris resurslarının zamandan və məkandan asılı olmayaraq əlçatan olması günün tələbidir. ADPU-nun  Elmi Şurasında  qəbul etdildiyi  kimi , müasir dövrün tələblərinə cavab verən, fəaliyyətini müxtəlif elektron tədris-metodiki platformalar vasitəsilə qura bilən, yüksək peşəkarlığa malik müəllim kadrlarının hazırlığı günümüzün tələbidir və 100 illiyi yubileyi  ərəfəsində   pedaqoji kadr hazırlığını həyata keçirən ilk ali məktəb olan  ADPU-nun yeni missiyasıdır.

   Müəllif: Zülfiyyə VƏLİYEVA       

ADPU-nun ETM-nin elmi işçisi,      Müəllimlərin Peşəkarlıq səviyyəsini İnkişaf etdirilməsi      Layihəsi üzrə Milli məsləhətçi,  Əməkdar müəllim.


ZÜLFİYYƏ VƏLİYEVANIN YAZILARI

PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”

PDF>>>ZAUR USTAC – “BB” HEKAYƏLƏR

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI


“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

"YAZARLAR" j., "ZİYADAR" M., LAYİHƏLƏR, MƏQALƏLƏR, MOTİVASİYA, PSİXOLOGİYA, TALEH XƏLİLOV, TƏHSİL BARƏDƏ, TƏQDİMATLAR, www.USTAC.az

TALEH XƏLİLOV – GƏLƏCƏK VƏ GƏNCLİK – MOTİVASİYA

Bir şərh yazın
TALEH XƏLİLOV–pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru

GƏLƏCƏYİNİ BİZİMLƏ QUR!

Bu gün dünyada baş verən sürətli dəyişiklik və informasiya bolluğu insanlara həm müsbət, həm də mənfi təsirlər göstərir. Bir çox insanlar psixoloji, fizioloji və sosial yöndən çətinlik çəkirlər. Məhz buna görə də  cəmiyyətdə yaxşı təhsil almış, təcrübəli və peşəkar psixoloqlara  ehtiyac yaranır. Psixoloqlar insanların zəka, təfəkkür, təxəyyül, motivasiya və emosiya kimi bir sıra sahələrini öyrənir, gündəlik həyatda insan davranışları ilə əlaqədar problemləri həll etməyin və aradan qaldırmağın yollarını axtarırlar. Bu səpkidə olan bir çox problemlərin həlli üçün insanlara yol göstərir və kömək edirlər.

Qeyd edək ki, insanların problemlərinin böyük əksəriyyəti tibbi deyil, məhz psixoloji xarakter daşıyır. Ona görə də, dünyada psixoloqlara ehtiyac gündən-günə artmaqdadır. 

Bu səbəbdən də, ölkənin bir çox universitetləri “Psixologiya” ixtisasından bakalavr səviyyəsi üzrə kadr hazırlayır. Respublikanın aparıcı universitetlərindən biri olan Naxçıvan Dövlət Universitetində də 2021-2022-ci tədris ilindən etibarən əyani və əlavə təhsil üzrə baklavr səviyəsində “Psixologiya” ixtisasından kadr hazırlığına başlanılacaqdır. Dərslər Pedaqoji fakültədə elektron kürsülü, geniş və səliqəli auditoriumlarda təcrübəli müəllimlər tərəfindən keçiriləcəkdir.

Universitetin bu ixtisas üzrə kadr hazırlamaqda əsas məqsədi Azərbyacanda psixologiya elminin inkişafına təkan verimək, psixologiya sahəsində kadr hazırlığının keyfiyyətini yüksəltmək, vətəndaşlara peşəkar psixoloji xidmət göstərən psixoloqlar yetişdirmək, elmi psixoloji ekspertizalar təşkil etmək və həyata keçirməkdir.

Qeyd edək ki, “Psixologiya” ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr psixologiyanın aşağıdakı sahələri üzrə elmi biliklərə yiyələnəcəklər:

1. Təhsil psixologiyası

2. Klinik psixologiya;

3. Sosial psixologiya;

4. Təcrübi psixologiya:

5. Fizioloji psixologiya;

6. İnkişaf psixologiyası;

7. Sənaye və təşkilat psixologiyası;

Həmçinin bu ixtisası üzrə təhsil alacaq tələbələr aşağıdakı imkanlardan da istifadə edə biləcəklər:

1. Məzunların ixtisasları üzrə gələcəkdə təhsilini xaricdə davam etdirmə imkanı;

2. Klinikalarda və xəstəxanalarda təcrübə keçmək;

3. Beynəqlxalq təlimlərdə, treninqlərdə, kurslarda, konfrans və simpoziumlarda iştirak etmək;

Qeyd edək ki, “Psixologiya” ixtisası üzrə dərin biliyə yiyələnmiş tələbələrdə aşağıdakı keyfiyyətlər formalaşacaqdır:

1. Düşüncələrini yazılı və sözlü ifadə etmək;

2. Yaradıcı və analitik düşüncə qabiliyyətli olmaq;

3. Səbirli və təmkinli olmaq;

4. Dinləmək və ünsiyyət qurmaq;

5. Diqqətçil və özgüvənli olmaq.

Belə ki, “Psixologiya” ixtisasını bitirən məzunlar gələcəkdə əmək fəaliyyətlərini aşağıdakı sahələr üzrə davam etdirə bilərlər:

1. Xəstəxana və klinikalarda;

2. Elm və təhsil müəssisələrində;

3. Özəl şirkətlərdə;

4. Psixoloji xidmət mərkəzlərində;

5. Sənaye sahələrində.

 “Psixologiya” ixtisasını bitirmiş məzunların peşə fəaliyyəti isə aşağıdakılardan ibarətdir:

1. İnsanların davranışlarını incələmək və davranışlarının səbəblərini araşdırmaq;

2. İnsanların düşüncə formalarını, reaksiyalarını, duyğularını və bütün bunların qaynaqlarını analiz etmək;

3. Müxtəlif tipli test və dəyərləndirmə vasitəsi ilə problem və ya problemlərin qaynağını aradan qaldırmağa çalışmaq;

4. Psixoloji problemlər yaşayan insanlarla tez-tez görüşlər təşkil etmək;

5. Psixoloji inkişafdakı yayınmaların qarşısını almağa yönəldilmiş profilaktik işlər aparmaq;

6. İnsanların müəyyən təbəqələri ilə işləməkdə həkimlərə köməklik etmək;

7. Psixoloji problemləri olan insanlar üçün sosial inkişaf proqramları tərtib etmək;

8. Psixologiya sahəsində yeni biliklərin inkişafına yönəlmiş psixoloji tədqiqat və təcrübələr aparmaq;

9. Özəl və dövlət şirkətlərində çalışan vətəndaşlara psixoloji xidmətlər göstərmək.

Əziz gənclər! Sizləri 2021-2022-ci tədris ilində Naxçıvan Dövlət Universitetində yeni fəaliyyətə başlayacaq “Psixologiya” ixtisası üzrə ali təhsil almağa dəvət edirik.

Müəllif: Taleh XƏLİLOV

Naxçıvan Dövlət Universitetinin Pedaqoji faklütəsinin dekan müavini, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru

TALEH XƏLİLOVUN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

FOTO XƏBƏR, MƏQALƏLƏR, www.USTAC.az

TƏHSİL SAHƏSİNDƏ BAŞ VERƏN DƏYİŞİKLİKLƏR, İSLAHATLAR: bioloji tənsilin inkişaf perspektivləri

Bir şərh yazın
Dr. Zərövşən Babayeva

TƏHSİL SAHƏSİNDƏ BAŞ VERƏN DƏYİŞİKLİKLƏR, İSLAHATLAR:

 bioloji tənsilin inkişaf perspektivləri

Yeni dövr – yeni format, yeni metod və vasitələr tələb etməkdədir. Artıq qloballaşan dün­ya­da hər bir inkişaf kimi, problemlər də tez bir zamanda bütün  dünyanı əhatə etməklə səfər­bər­lik diktə edir. Tədris sahəsi də baş verən dəyişiklik fonunda artıq dünyada baş verən  dəyişik­lik­lə­rə səmərəli cavab vermək məcburiyyətində. Bunun üçün dünyada gedən yeniliklərə inteqrasiya etmək üçün istər təhsil, istər də texnologiyalar sahəsində kadr potensialı zənginləşdirilməlidir. Bu­raya həmçinin təhsil ocaqlarının   maddi-texniki bazasının yenilənməsi də daxil­dir. Hazırda bi­o­lo­giyanın tədrisində istifadə etdiyimiz metod və üsullar tədrisin səmərəliliyinə təsir göstər­mək­də davam edir. Lakin çalışıb fərqli, yeni imkanlar da tapılmalıdır. Dünyada isti­fa­də olunan yeni vasitələr, İKT-dən istifadənin fərqli metodikasını tədrisə gə­tir­mək­lə öyrənən­lər­də marağı artırmaq tədrisin keyfiyyətini artıracaq amildir. Deyildiyi kimi: “Məsləki inkişaf mütləqdir”. Bir çox metodistlərin fikrincə təhsil sistemi memarlığa bənzəyir. Bu sistemə içəridən baxdıqda nələri dəyişəcəyimizi düzgün qiymətləndirməliyik. Əslində təhsil sahəsindəki memarlıq sosial memarlıqdır: öyrənmə mədəniyyəti, qarşılıqlı müəllim-tələbə, müəllimlərin öz aralarındakı münasibətlərində keyfiyyət dəyişikliklərinə ehtiyac vardır.

Bundan başqa, təhsil müəssisələrinin rəhbərləri də öz işlərində islahat aparmalı, təhsilverənlərin işində, sosial həyatında rəğbətləndirmələredilməli, ehtiyaclarının öyrənilib təmin edilməsi, qayğısına qalınması ilə təhsil sahəsində yüksək səmərəliliyə nail olmaq mümkündür. Təhsil sistemində xarakter də mühüm rol oynayır: burada əsasən öyrədənlərin qətiyyəti, tədris prosesinə güvəni, məktəbdə müəllimlərlə münasibəti nəzərdə saxlanmalıdır. Avropa İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı təbiət elmlərinin qiymətləndirilməsi zamanı əsasən müəllimlərin performansını qiymətləndirir. Buraya onların işə – dərsə hazırlığı və işdən məmnunluğunun araşdırılması, müəllimlərin psixoloji vəziyyəti, şəraiti, maaşı, motivasiyası nəzərə alınması, müəllimlərin profesional potensialı və s. daxildir. Məlumdur ki, müəllimin sosial rifahı təhsilin səviyyəsinin yüksəlməsinə təsir edən başlıca amillərdəndir. Bu zaman hər iki tərəf bir-birindən razı qalmaqla prosesin, fəaliyyətin keyfiyyəti yüksəlir ki, bundan udan da yenə cəmiyyətlərdir. Təhsil müəssisələrində mütəşəkkillik, yekdillik, səfərbərlik, bir-birini dəstəkləmək, müəllimlərin işbirliyi labüddür.

Təhsil sisteminin strukturunun yenidən qurulması ilə öyrənənlərdə səriştələrin,       imkan-bacarıqların, fiziki mühitin düzgün təşkili vasitəsilə istər öyrədən, istərsə də öyrənənlərin iş qabiliyyətini artıra bilərik. Hesablamalar göstərir ki, yaranmış bəzi problemlər öyrənənlərdə iki səbəbdən tədris prosesindən uzaqlaşma istəyi yaradır: öyrənənlərin prosesə marağının sönməsi, tədris prosesinin 75%-i cəlbedici olmaması. Bəs yeni sistemi yaratmaqla nəyə şərait yarada bilərik? XXI əsr öyrədici mühiti ənənəvi təhsildən, yeni keyfiyyət göstəriciləri ilə fərqlənməlidir: tədris prosesinin maraqlı təşkili, öyrənənlərin yeni biliklərin kəşf etmələrinə, analiz-sintez qabiliyyəti, məntiqi təfəkkürünün formalaşması, səriştəli, yaradıcı olması və s. Həmçinin müəllimlərin işbirliyi, bacarıqların artırılmasına, fənlərin inteqrasiyasına, differensisaiyasına nail olunarsa məktəbdə təhsilin keyfiyyətini artıra bilərik. Yəni öyrənmə formal xarakter daşımamalı, bu zaman dərin öyrənmə, tətbiqetmə bacarıqlarının, düşünmə vərdişlərinin yaranmasına xüsusi fikir verilməlidir. Təhsil sisteminin nailiyyətlərinin zaman-zaman yoxlanması, yerli imkan və şəraitə uyğunlaşdırmaq da tədrisin səviyyəsini yüksəltməyə xidmət edir. Buraya müəllimlərin professionallığını da daxil etmək lazımdır. Həmçinin müəllimlər məmnunsa işinə də təsir edir və tələbəyə keçir. Həm müəllim, həm tələbə təhsil proseslərindən razı qalmalıdır ki, işin keyfiyyəti yüksəlsin. Müəllimlər eyni bir məqsədə xidmət etməlidir. Məqsəd – vahid məqsəd, yekdillik deməkdir. Mütəşəkkillik, yekdillik, səfərbərlik bir-birini dəstəkləməli, bir sözlə, müəllimlərin işbirliyi əsas şərtdir.

Dünyanın inkişafı, yaxşılaşdırılması – hər zaman təhsilin məqsədi və vəzifəsidir. Yeni öyrənmə – yeni təhsil sistemi – dünya ilə əlaqə; dünyada baş verən proseslərə töhfə vermək, dünyanı dəyişmək – 4 xüsusi meyar – islahatlarda əsas tutulur. Bəs pandemiya dövründə hansı dəyişikliklər tələb olunur? 4 əsas element: rifah, sosial intellekt, keyfiyyət investisiya, sistemlilikdən ibarətdir. Müasir təhsil yeniliklərə cavab verən nəsil yetişdirməli, təhsilli olmaq, problemləri həll etməyi bacarmaqla cəmiyyətlərin rifahını yüksəltməyə xidmət etməlidir. Əslində özünə təhsil lideri deyənlər başqa təhsil müəssisələrindən də məsul olmalıdır. Bəs əməkdaşlıq edərək rəqabət etmək necə mümkündür? Belə hesab edilir ki, başlıca olaraq: müəllimlər siniflə məhdüdlaşmamalı, digər müəllimlərlə əlaqəli əməkdaşlıq, təcrübə mübadiləsi, təhsil konfransları təşkil edilməlidir. Rəqabət isə  – digər məktəblərlə əməkdaşlıq, təcrübə mübadiləsi, məktəblilərin iş birliyi, müəllimlərin əməkdaşlığı, bir-birinə dəstək olmaq və sairdən ibarətdir. Təhsildə bu yeni dalğadır və təhsilin səmərəliliyini artırmaqdadır (Prof. Michael Fullan).

Konfusinin fikrinə görə: “oxumaq, oxumaq və tərəddüd etmədən təkrar etmək” daha səmərəli təlim hesab edilirdi. Hazırda isə o təlim səmərəli hesab olunur ki, nəinki elmi bilikləri öyrənmək, həmçinin öyrədilənlərin yaradıcı tətbiqinə nail olunsun. Müasir dövrdə öyrənənləri biliklərin saxlanıldığı papka formatından çıxarıb tədris prosesinin fəal     iştirak­çı­la­rına çevirmək, biliklərin tətbiq etmə bacarıq-vərdişləri perspektivli hesab edilir. Xüsusilə də canlı müşahidədən mücərrəd təfəkkürə, sonra təcrübə, müşahidə, eksperimentdə yoxlama biologi­ya­nın tədrisində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təhsilalma və təhsilvermə elə bir prosesdir ki, burada bir neçə komponent bir­lik­də iştirak etməlidir: bilik, bacarıq, vərdiş. Bunların bir-biri ilə əlaqəsi isə nəti­cə­də arzuolunan təhsili formalaşdırır. Xüsusi bir məqam da vardır ki, əvvəla müəllim ixtisasını yaxşı bilməli, auditoriyanı sevməli, yeniliklərə açıq olmalıdır. Təhsil sahəsində son illər baş verən dəyişikliklər, islahatlar, təlim texnologiyaları, müasir təlimlər, metod, üsul və vasitələr yalnız yerində və səviyyəsində tətbiq olunarsa səmərə verir. Qeyd edək ki, istifadə olunan hər hansı metod və imkanlar etalon kimi qəbul edilməməli, auditoriyanın yaş və bilik səviyyəsini nəzərə alınmalı, yerli şəraitə uyğunlaşdırılmalıdır. Son illər anlaşılır ki, baza təhsili artıq tələbatı ödəyə bilmir. Bu səbəbdən təhsil sahəsinin müasir çağırışlara yaxınlaşması, çatması vacibdir. Bu günün aktual problemlərindən olan təhsilin yeni qayəsi, məqsədi müasir tələbləri, yeni dünya standartlarını  ödəməyə hesablanmalıdır. Əslində öyrənənlər üçün həyat məktəbdən sonra başlayır fikri yanlışdır. Onlar həyatı hərtərəfli şəkildə məktəbdə yaşamalıdır. Bu zaman səriştəli, yaradıcı, bilikli, məntiqli düşünməyə qadir olan təhsilalanların formalaşması baş verər. Biologi­ya­nın təd­risində bioloji anlayışlar təlim prosesinin əsasını təşkil edir. Nəticədə tə­li­min üç baş­lıca vəzifəsi: öyrətmək, tərbiyələndir­mək və inkişaf etdirmək həya­ta kecirilir. Anlayışların bacarıqlara keçməsi bütün biologiya kurslarında mümkündür. Bacarıqların inkişafı anlayışların inkişafı ilə əlaqəlidir. Bilik, bacarıq və vərdişləri inkişaf etdirmək üçün onların məzmununu inkişaf etdirmək, əvvəlcə sadə bacarıqlar, sonra isə daha mükəmməl və mürəkkəb bacarıqlar forma­laş­dırıl­ma­lı­dır. Hazırda təhsil sahəsində kurikulum islahatları sayəsində tədris      pro­se­sin­də keyfiyyət dəyişiklikləri aparıl­maq­dadır. Fənyönümlü kurikulum məzmun      eti­barilə elm sahəsini, onun mükəm­məl anlayışlar sistemini əhatə etməklə bu anlayış­la­rın mənimsənilməsinə istiqa­mət­ləndirilir. Bütün praktik bacarıqların yerinə yetiril­mə­sində məqsəd biliklərin möhkəmliyini, davamlılığını artırmağa xidmət göstərir.

        Ümumiyyətlə, biologiyanın tədrisində istər tələbə, istərsə də müəllim ölkədə və dünyada baş verən yenilikləri izləməli, təhsil islahatlarını müzakirə edib tədris üçün ən səmərəlilərini seçməyi bacarmalıdır. Həmçinin öyrəndiyi hər hansı bilik, bacarıq və metoda etalon kimi baxılmamalıdır – deyə düşünür və daim audi­to­­­riyalarda təkrarlayırıq. Hər şeyə tənqidi yanaşma bacarığı həm öyrəni­lə­nin mahiyyətinə varmağa, həm də yaradıcı tətbiqetməyə imkan yaradır. Həm­çinin təlim fəaliyyət prosesi olduğu üçün bu prosesdə öyrədən və öyrənən arasında xü­susi ünsiyyət modelləri yaranmalıdır. Buraya 3 A texnikasını aid etmək olar:

  •  Anlamaq; Anlatmaq; Anlaşmaq.

Yəni hər bir fəaliyyət prosesində anlaşmaq üçün ilk növbədə anlatmaq istədiklərimizi özümüzün anlaması əsas şərtdir. Təhsil; Tərbiyə – nəticə; İnkişaf. Yəni – təlim – təhsil – tərbiyə = inkişafdır. Biologiyanın tədrisi prosesində hərtərəfli dünyagörüşü formalaş­dır­maq üçün pedaqoji və dialektik prinsiplər əsas götürülməlidir. Əsasən biolo­gi­ya­­nın tədrisində dünyagörüşün üç istiqamətli əsas götürülməlidir: dünyagö­rü­şün mad­diliyi və vahidliyi, dialektika qanunlarının ümumi xarak­ter daşıması. Ümumiy­yətlə, dünyagörüşü təlim və tərbiyə vəzifəsini görür, dolayısı ilə şəx­siy­yətin forma­laş­masına xidmət edir. Məktəb biologiya kur­sun­da canlı or­qa­nizmlərə daim hərə­kət­də, inkişafda olan materiya kimi baxılmalı: ibti­da­idən aliyə, sadədən mürək­kəbə hərəkət – inkişaf prinsipi əsas      götü­rül­mə­lidir. Mövcud təlim, metod və üsullardan başqa daha düşündürücü, cəlbedici, fərqli vasitələrdən istifadə də təlimin keqfiyyətini artırmağa kömək edir. Məsələn hər hansı bir mövzunun tədrisində izahın balığın quruluşu üzərində verilməsi həm xüsusi marğa, həm də diqqətin artması ilə yüksək mənimsəməyə səbəb olacaqdır. Bəs bunu necə həyata keçirə bilərik? Balıq sümüyü – elmdə problemlərin həlli üçün yaxşı bir yanaşma olan tənqidi düşün­cə­nin təşkili üçün vizual bir vasitədir. Balıq sümüyünün diaqramı şagirdlərə problemə səbəb olan və­ təsir ilə səbəb arasındakı əlaqəni ölçən, kök səbəbləri barədə öyrətməyə kömək edir. Bu bir qrupa dərs deyəndə daha təsirli olur. Bu diaqram yanaşmasında, balığın başı dəyişikliyi təmsil edir, qabırğalar bunun səbəbini göstərir və lentlərdə dəstəkləyici dəlillər yazılır.

Bəs bi­olo­gi­ya­nın tədrisində interaktiv, konstruktiv təlimdən başqa, texnologiyanı zəruri edən amillər hansılardır? Müx­tə­lif səbəb­lər­­dən mü­şa­hidəsi müm­kün olmayan bəzi obyekt və hadisələrin gostərilməsində kom­pyuter tex­nolo­gi­ya­ları əvəzsiz rol oynayır. Məsələn:

  • əgər onlar böyük deyilsə (nüvənin strukturu)
  • tezötürüəndirsə (sinir impulsunun neyrondan neyrona ötürülməsi prosesi)
  • müşahidəsi mümkün deyilsə (embrionun inkişafı)
  • izah edilməsi, daha doğrusu başa düşülməsi mürəkkəbbdirsə (zülal sintezi)
  • nümayiş etdirilməsi mümkün deyilsə (dərin su heyvanları, alp çəmənlikləri) və s.

Artıq həyatımızın bütün sahələri rəqəmsallaşdığı üçün müasir texnoloji bacarıqlarsız heç bir fəaliyyət mümkünsüz hala gəlmişdir. Tədrisin belə onlayn rejimə möhtac qalması dijital fəaliyyətin təkmilləşdirilməsini tələb edir. Lakin dünyada baş verən problemləri nəzərə alaraq bilməliyik ki, cəmiyyətlərə “bilgili canavarlar” lazım deyil!!! İnsanlar arasında ayrı-seçkilik edilməməli, ədalətli, dünyanı qurtarmağa çalışan nəsillər yetişdirməyə çalışılmalıdır. Lakin bərabərlik də hər zaman adil olmaya bilər. Bunun üçün təhsil sahəsində çalışanlar daha duyarlı, ədalətli, bilikli, müasir dünyaya uyumlu, gələcəyə sevgi ilə baxan, zəngin dünyagörüşlü olmalıdır. Çünki öyrədən öyrənməyi buraxırsa, o adi bir lövhəyə çevrilir və bunun kimsəyə faydası olmaz.

Müəllif: Zərövşən Babayeva

Naxçıvan Dövlət Universiteti

Zoologiya kafedrasının dosenti,

 pedaqogika üzrə elmlər doktoru

                                                                                             dr.zarifbabayeva@gmail.com


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

FOTO XƏBƏR, MƏQALƏLƏR, www.USTAC.az

Təhsildə innovasiyalar, Yeni Dünya Düzəni, Yeni Tədris Formatı – Zərövşən Babayeva

Bir şərh yazın
Dr. Zərövşən Babayeva.

Təhsildə innovasiyalar, Yeni Dünya Düzəni, Yeni Tədris Formatı

         XXI əsr bizi təəccübləndirməyə davam edir. Yaşadığımız son dövrlər öz yeni formatı, fərqli problemləri ilə seçilir. Artıq 2020-ci ilin əvvəl­in­dən başlayaraq həyatın tamamilə yeni is­tiqa­mətdə dəyişilməsi ilə barışmalıyıq. Qəbul etmə­li­yik ki, dünyamız köklü şəkildə dəyişdi və əv­­vəlki münasibətlər yeni keyfiyyət dəyişik­li­yi­nə uğ­ra­mışdır. Artıq yeni dünya insanı cə­miy­yə­tini, dövlətini əvvəlki şərtlərlə idarə etmək, yenilik­lə­rə anın­da cavab verməkdə çətinlik çə­kir. Bu gün hansı cəmiyyət el­mi­nə, təhsilinə, insa­nı­na, torpağına, toxumuna sahib çıxar, yatı­rım edərsə, ye­ni­lik­­lərə açıq olub dünya təcrübəsin­dən faydalanmaqla yaradıcılığa üs­tünlük verərsə o da ya­rış­dan qalib çıxacaqdır. Məqsəd açıq və aydın olmalıdır. Tə­­bi­­ət­də belə bir qa­nun var – güclülər qa­lib gəlir. Yəni müasir dunya­mız­da yaşamaq uğrunda müba­ri­zə­də qalib gəlmək üçün də cəmiy­yətlərdə güclü-gücsüz qarşıdur­ma­sı gedir. İnsan­lı­ğın sınağa səkildiyi son illərdə bütün sahələrdə ol­du­ğu kimi təd­ris-təhsil sahə­sində də problemlər, mübahisəli məqamlar yaranmışdır.      

         Öyrədən-öy­­rə­­nən arasındakı fərqli for­mat­da fəaliyyətlərin gündəmə gəlməsi ilə ali və orta məktəblərdə təd­ri­sin idarə edilməsinin dövrün problemlərinə müvafiq şəkildə təşkili zərurətə çev­ril­miş­dir. Əs­lində dünyanı saran problemlər bu gündən gələcəkdə də yara­na biləcək qarı­şı­q­lıq­­la­ra hazırlıqlı ol­ma­­­ğı­mızı şərtləndirir. Müasir texnolo­gi­ya­lar sayəsində düçar oldu­ğu­muz ka­ran­tin şəraitində fəaliyyətimizi davam etdirsək də – onlayn, virtual format, a-sosial mühit, məsa­fə­lərin uzanması cəmiyyətlərdə bəzi ruhsal, psixoloji problemləri də yaratmış­dır. Ümumiyyətlə, həyatın müxtəlif sahələrində nailiyyət hər bir fərdin fəal iştirakından ası­lı­dır. Belə ki, yaradıcı, fərdi yanaşma, təfəkkürün istiqamətləndirilməsi, şəxsiyyətin problemə yanaşması, həyata baxışı, dünyağörüşünün zənginləşdirilməsi əsas şərtlərdəndir. Təh­sil sahəsi bu işlərdə əsas yerlərdən bi­ri­ni tutur. Cəmiyyət həyatında köklü dəyi­şik­lik etmək əsasən təhsilə qoyulan yatırımdan çox asılıdır. Bunun üçün nəzərə alınmalı məqamlar çoxdur:

  • Müəllimlərdə tədrısə sahiblik prinsipi
  • Öyrədən-öyrənənin maraq, təşəbbüs və istəklərinin ön plana çəkilməsi
  • Təhsildə qloballaşmanın qarşısının alınması
  • Fərqli təhsil formatının yaradılması
  • Tədris prosesində motivasiya, iki tərəfin də maraqlarının təmin edilməsi
  • Müəllim-tələbə sintezi
  • Təhsilin, məktəbin dövrün tələbinə uyğun təşkili
  • Fikir mübadiləsi, birlikdə fəaliyyət və s.

       Təcrübələr göstərir ki, təhsildə istənilən səviyyəyə çat­maq üçün öyrənən­lər­də aşağıdakı ba­ca­rıqların forma­laş­dırıl­ma­sı vacib sayılmalıdır: Yeni bi­lik­lərə məntiqi, tənqidi yanaşmaq, təxəy­yü­lə sahib olmaq, yaradıcı tət­biq­etmə, fərqli tədris for­mat­ı, dinləmə, kommunikasiya, təhlil, ana­l­iz-sintez, düşündürücü sual vermək bacarığı və s. Bütün bunlar təhsildə, dolayısı ilə cəmiyyət hə­yatında innova­siyalardan istifadəni təmin edəcəkdir:

        Təhsildə nələri dəyişək? – öyrənənlərin müstəqilliyinə, sərbəstliyinə imkan yara­dıb həvəs­lən­dirmək, vaxt vermək. Gənc nəslin suallarına ciddi yanaşıb birlikdə tədqiqat aparmaq, gələ­cə­yin məsuliy­yə­tini dərk etdirmək.

        Yeni dövrdə təhsil necə olmalı? – Bacarıqları inkişaf etdirməklə. Gənclər fundamental baca­rıq­larını təkmilləşdir­mək­lə yeni dövrdə yer tuta bilərlər. Artıq dünyada ixtisaslaşmış təhsil geri qalmış təhsi­l­ sayılır. Fərdi yanaşma və müşahidə ilə öyrənənləri dəyərləndirməliyik. Yəni bu əsrdə insanın qəl­bi­nin, ruhunun baca­rıqları da önə çəkilməli, empatiya qurularaq qarşıdakının fikirlərinə önəm ve­rilməlidir.

        Dünyanı dəyişmək üçün müəllimlər nə etməli? – Məlumatların canlı, öyrənənlərin ya­ra­dı­cı olmalarına diqqət yetirilməli, tədris edilən fənlərin önəminə diq­qət edilməli; Dünyagörüşün zən­­­ginliyi, yaradıcı işə xüsusi fikir verilməlidir. Xü­susilə son illər tənhalaşmaq, təcridolunmaq işin keyfiyyətinə mənfi təsir etmiş­dir. Bu baxımdan cə­miy­yətlərin və dövlətlərin müəllimlərin prob­lemləri ilə maraq­lanması, həyat şərait­lərinin yaxşılaşdırması qayğısına qalması işin xeyrinə olardı.

         Yeni dünyada yeni məktəb modeli necə olmalı? – Tələbələrin yaradıcılığı, gördüyü iş qiy­­­mət­ləndirilməli; Biliklərin yaradıcı tətbiqi; Müəllimlər kollektiv şə­kildə fəaliyyət göstər­mə­lidir. Bu həm motivasiya edici təsir edər, həm də yara­dıcılıq, tədqiqatçılığa meyli artırardı.

        Təhsildə hesabatlılq bacarığı nədir? – Tələbələrin ən nümunəvi işlərinin nü­ma­yişinin, süni zə­kanın təhsilə təsiri imkanlarının qiymətləndirilməsinin fərdi in­ki­şa­fa təsiri daha çox ola­caq­dır. Texnologiyaların tətbiqi zərurəti bu sahəyə diqqətin ar­tırılmasını diktə etməkdədir. Ölkə, döv­lət, müəssisələr arasında cəmiyyətin inki­şa­fı qiymətləndirilməlidir. Dünyanın necə də­yiş­di­yi­ni anlamaq; Birlikdə öyrən­mə­ni də­qiq­ləşdirmək, şərait yaratmaq, dəyişməyə hazır ol­maq. Gənc nəslin təkmilləş­mə­si, yeni dünyaya hazırlanması, fərqli formata istiqamət­lən­di­ril­məsi.

       Bu gün dünyada artan işsizlik, maddi problemlər, gərginləşən münasibətlər fo­nun­da sağ­lam düşüncə ilə davranmağa borcluyuq. Hər kəsin stresli zaman ke­çir­mə­sini nəzərə ala­raq qayğını, mərhəməti, məhəbbət hissini bir-birimizdən əsir­gəmə­məliyik. Cəmiyyətin ziya­lı­sı, ali məktəb müəl­lim­­i olaraq məruz qoyul­du­ğu­muz bu problemlərdən az itki ilə çıxa bil­mə­yin yollarını da araşdır­ma­lıyıq. Gənc­lərimiz gə­lə­cəyimizdir və müxtəlif sahələrdə cə­miy­yətin inkişa­fında mü­hüm rol oynayacaq­lar. Bu səbəbdən onlarla apardığımız işlər üçün də məsuliyyət bizim üzərimizdədir.

         Yenicə qazandığımız Qarabağ zəfəri də bizi bundan sonrakı möhtəşəm nai­liy­yətlərə ruhlandırır. Şahidi olduğumuz Vətən müharibəsi göstərdi ki, qan yad­da­şı bələkdə Qarabağı tərk edən körpələri 30 il sonra tanklarla, İnsansız Hava Araç­ları (İHA) və qırıcı təyyarələr, müxtəlif hərbi texnika ilə doğma torpaqlarını mən­fur düş­mənlərdən təmizləmək üçün ayağa qaldırdı. Bu, XXI əsrdə dünyaya səs salan mü­­asir Vətən Muharibə formatı Azərbaycanın yetişdirdiyi tələ­bə­lər, mühən­dis­­lər, həkimlər, müəllimlər,…., Zabit və Generallar sayəsində qələbə çalaraq Bö­yük Qə­lə­bə, Böyük Qayıdış idi. Bütün Azərbaycan cəmiyyəti olaraq Qarabağ Şə­hid, Qazi, Əsgər, yüksək rütbəli hərbiçilərinə, şəxsi heyətinə minnət duyur, şəhid və qazi ailələrinə səbr diləyirik. Ən ali səviyyədə dövlət qayğısı ilə əhatə olunmuş mü­ha­­ri­bə iştirakçıları yetişməkdə olan gənc nəsil üçün də layiqli nüminədir. Cə­miy­­yətlər və dövlətlər eyni amal uğrunda çalışdıqca görülən işlər hər bir fərdi məmnun edə­cək­­dir. Ümid edirik ki, insani sevgi, mərhəmət, elmi na­iliy­yətlər sayəsində Dünya­mız yaşamaq üçün öz əhəmiyyətini artıracaqdır.

     Yaşadığımız günlərdə cəmiyyətlər, dövlətlər arasında açıq şəkildə qüvvə­lə­rin toq­quş­ması baş verdiyinin şahidi oluruq. Tədris sahəsində də bütün baş verən­lə­ri nə­zərə alaraq köklü dəyişiklik­lər etməyin tam zamanıdır. Bu gün bizə müxtəlif el­mi bilikləri əzbərləyən şagird, yaxud tələbə ki­fa­yət eləmir. Öyrənənləri biliklərin sax­landığı “papka” for­ma­tından çıxarmaq zamanı çoxdan çat­mışdır. Öyrən­di­yi bi­li­­yi ya­ra­­dıcı tətbiq edə bilən, təklif olu­nan hazır biliklərə tənqidi yanaşan, kons­truktiv dü­şü­­nən gənc nə­sil sayəsində yaxın gələcəkdə texnologiyaların, robotların üstünlük təşkil etdiyi dünyada yaşa­ma­ğa uy­ğunlaşmalıyıq. Anlamalıyıq ki, artıq ən böyük “silah” Elmdir. Köhnə dünya standartları ilə yeni dünya­da rəqabətə dayan­maq üçün çalışmalıyıq. Biologiya elmi, tibb sahəsi, kimya, fizika, kosmonavtika və digər elm sahələrində əldə edil­miş yeni na­iliy­yətlər insanlığa fərqli yanaşmalara görə cə­miy­yətlərin lehinə və əley­hinə tətbiq edilməkdədir. Elmi insanlığın lehinə işlədən kadrlar, mütəxəssislər yaratmaq müasir dövrün zərurətinə çevril­miş­dir. Məhz yara­dı­cı, yenilikçi, müa­sir texnologiyalara yiyələnmiş gənc­lik, hazırkı kadr po­ten­sialı­nın təkmilləşməsi ilə güclü rəqabətə dayana biləcəyik. Son bir ildə bütün dünyada “pan­de­miya, karantin, virus, məsafə, maska, təmizlik” məfhumları hə­ya­tımızın reallığına çev­ril­mişdir. İna­nırıq ki, cəmiy­yətlərin sağlam düşüncəli ziyalıla­rı­nin birgə səyi ilə XXI əsrdə cəmiyyətlər is­tər Təhsilinə, istərsə də İnsanına sahib çıxaraq qarşıya çıxan çətinlikləri aşacaqdır.

Zərövşən Babayeva

Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti

pedaqogika üzrə elmlər doktoru


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, MƏQALƏLƏR, TƏQDİMATLAR, www.USTAC.az, ZAUR USTAC

NƏRGİZ MİRZƏYEVA TƏLTİF OLUNDU – “ŞUŞAM” ŞEİRİ

Bir şərh yazın
Nərgiz Mirzəyeva – gənc yazar, məktəbli.

Dövri mətbuatda müntəzəm çıxışları ilə tanınan “Yazarlar” jurnalının redaksiya heyətinin ən gənc üzvü Nərgiz Mirzəyeva “Qarabağ uşaqların gözü ilə onlayn videoçarx” müsabiqəsində uğurla iştirak etdiyinə görə “RÖVŞƏN HÜSEYNOV” diplomu ilə təltif olunub. Laureatı bu münasibətlə təbrik edir, eyni zamanda layihdə iştirak etdiyi videoçarxı və “Şuşam” şeirini sizlərə təqdim edirik:

“QARABAĞ UŞAQLARIN GÖZÜ İLƏ” LAYİHƏSİ – NƏRGİZ MİRZƏYEVA “ŞUŞAM” ŞEİRİ

ŞUŞAM

Səni yağı düşmən qəsb edən gündən,
Yaralı vətəndik, sənsiz, ay Şuşam.
Solmuşdu büsbütün Xarı bülbülüm,
Çiçəksiz çəməndik, sənsiz, ay Şuşam.
Sən bizim döyünən ürəyimizsən,
Ürəksiz bədəndik, sənsiz, ay Şuşam.

Artıq ötüb-keçdi o çətin anlar,
Axır ki, tapıldı dərdin əlacı,
Sən artıq bizimsən, bizimsən indi
Sevin, əziz Şuşam, vuran ürəyim,
Sevin, əziz Şuşam, başımın tacı.

Nəhayət yetişdi o tarixi gün,
Müzəffər ordumuz ayağa qalxdı,
Üçrəngli bayrağı, öz əlləri ilə
Şuşa qalasının başına taxdı.

Şuşam azad oldu ağrı-acıdan
Şuşam azad oldu qəmdən, kədərdən,
Açıldı qaralmış göylərin üzü
Yurdum işıqlandı nurlu səhərdən.

İllərdir yarımçıq qalan arzular,
Bu gün nəhayətçi kamına yetdi.
Bağrı dağa dönmüş Şuşamız bu gün
Sevincli alqışlar, səslər eşitdi.

Bu səs qazanılan zəfər müjdəsi,
Bu bir türk səsi idi, sevinc səsi idi,
Bu səs buxovların qırılan səsi,
Azad Şuşamızın qələbəsi idi.

Allahım, günlərdən nə gözəl bir gün,
Ali Baş Komandan, eşq olsun sizə.
Qələbə sevinci yaşadı xalqım,
Sonsuz bir səadət bəxş etdin bizə.

8 noyabr-tarixi bir gün,
Müzəffər ordumuz, görüm var olsun.
Hər bir əsgərimi Allah qorusun,
Hər bir əsgərimə Allah yar olsun.

Biz iki millətik, birgə dövlətik,
Nə olursa, olsun ayrılmaz Turan.
Var ulu Turanın iki lideri,
Birisi İlhamdır, biri Ərdoğan.

Müəllif: Nərgiz Mirzəyeva (297 nömrəli məktəbin şagirdi)

Nərgiz Mirzəyeva diplom N 05 – 21.04.2021. Bakı ş.

DOĞRULAMA LİNGİ: >>> LAUREATLAR

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

                                       

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, www.USTAC.az

XXI ƏSRİN YENİ KİTAB FORMATI-ELEKTRON DƏRSLİKLƏR

Bir şərh yazın
Dr. Zərövşən Babayeva

Təhsil sis­te­mi­nin sür­ət­li in­­for­masiyalaşdırılması prosesi təhsildə elektron dərslik­lə­rin isti­­fa­­də­sinə həm geniş imkanlar açmış, həm də zərurət yaratmışdır. Elektron dərslik­lər öyrə­nən­lə­rə təhsil pro­se­sində fə­al iştirak et­mək, onların öyrənmə prosesini fər­­diləş­dir­mək, yeni bilik əldə et­mək və öz im­kanlarını qiy­mət­lən­dirmək imkanı ve­rir. Elek­­tron dərslik həmçinin bö­yük həcmdə tədris və tə­lim material­la­rını əha­tə edə­­rək ye­ni tədris metod­la­rı­nın inkişafına təkan verməklə ənənəvi öy­rən­mə for­ma­­la­rı­nı zənginləşdirir. Zaman keçdikcə cəmiyyətdə, ictimaiyyətdə olduğu kimi tədris sahəsində də zəruri keyfiy­yət dəyişiklikləri baş verir. Yaşadığımız pandemiya səbə­bin­dən həyatın bütün sahə­lə­rində olduğu kimi, təhsil sahəsində də fəaliyyətin yal­nız texnologiya­lar­dan istifadə sayə­sində davam etdiril­mə­si zərurəti artıq yeni dünya formatına uyğunlaşmağı diktə edir. Hesab edirik ki, ali və orta mək­təb­lər üçün ha­zır­­la­nan dərsliklərin formatını da dəyişməyin vaxtı çatmışdır. Fikri­miz­cə, artıq ali məktəblərdə metodik, dərs vəsaitləri və dərslik­lə­rin ha­zır­lan­ma­sında elektron və interaktiv formatlara da keçməyin vaxtıdır. Bu gün infor­ma­siya və ra­bi­tə tex­­nolo­giyalarının istifadəsi sahəsində aparıcı istiqamətlərdən biri təlim fəaliy­yə­tində kom­pü­ter tex­no­logiyalarından effektiv istifadə edilməsidir. Bu fəaliyyətin həyata keçiril­mə­sin­də əsas məsələ təhsilin keyfiy­yə­ti­­­nin yaxşılaşdırıl­ma­­sına imkan yaradan elektron dərs resurslarının ya­ra­dıl­ması və mövcud mənbə­lə­rin modernləşdirilməsindən ibarətdir.

          Hazırda hə­ya­­tımızın ayrıl­maz tər­kib hissə­si­nə çe­vrilmiş informasiya texnologiyaları bir çox elm sa­hə­lə­ri kimi, biologiya el­min­­də də bö­­yük kəşflərə, nai­liy­­­yətlərə gə­ti­rib çı­xa­rmışdır. Biolo­gi­yada gen mühən­dis­­liyi sa­­hə­­sin­də apa­rı­lan işlər infor­ma­siya tex­no­lo­giya­la­rı­nın gü­nü­­­müz­­­dəki dəyərini qiy­mət­lən­dir­məyə im­kan ve­rir. Tədqiqatlar gös­tərir ki, təhsilin mo­dern­ləşdirilmə­si­nin əsas məq­­sədi ona yeni keyfiyyət qa­zan­dı­rıb yeni nə­­ti­cə­lər almaq­­dır. İKT əsasında yeni təh­­sil mü­hi­ti­nin for­ma­laşdırıl­ması və biologiyanın tədri­sin­­də onun me­todik əsasının ay­dın­laş­dı­rıl­ması yeni nə­sil müəl­limlərin hazır­lan­masında pe­şə­karlığın atırılmasına hesablanmışdır. Elek­tron təhsil resurs­la­rı­nın di­dak­tik imkanlarının analizi informasiya təlim mü­hi­­tinin həyata keçiril­mə­si prob­le­mi­nin həllinə istiqa­mət­lən­mişdir. Elektron cihazların köməyi ilə istifadə olu­nan dərs material­larına elek­tron dərs resursları deyilir. Elektron dərsliklərin üstünlükləri onların müxtəlif istifadə for­­mat­­larıdır – onlayn və ya offlayn rejimdə; kompüter, planşet, mobil telefon vasi­tə­silə dərs­­­liklərin is­ti­fadə imkanının olması; əyani vəsaitlərin mövcud­lu­ğu – qrafika, ani­ma­siya, interaktiv fəaliyyət və digər multimedia xü­su­siyyətləri; bö­yük həcmli mə­lumatların saxlanması; mətnlər üzərində qeyd­lə­rin aparılması mümkün­lü­yü; rahat istifadə – axtarış sis­te­mi­nin möv­cud­lu­­ğu; mo­billik – hər yerdə və hər zaman. Elektron dərsliklərin üstünlükləri onların müxtəlif istifadə for­­mat­­larıdır – onlayn və ya offlayn rejimdə; kompüter, planşet, mobil telefon vasi­tə­silə dərs­­­liklərin is­ti­fadə imkanının olması; əyani vəsaitlərin mövcud­lu­ğu – qrafika, ani­ma­siya, interaktiv fəaliyyət və digər multimedia xü­su­siyyətləri; bö­yük həcmli mə­lumatların saxlanması; mətnlər üzərində qeyd­lə­rin aparılması mümkün­lü­yü; rahat istifadə – axtarış sis­te­mi­nin möv­cud­lu­­ğu; mo­billik – hər yerdə və hər zaman. Elektron dərsliklər istifadəçilərin təh­sil prosesində fəal iş­tirak etmək, onların öyrənmə prosesini fərdiləşdirmək üçün optimal şərait yaradır.             Dünyada çoxdan təsdiqini tapmış onlayn və offlayn universitetlərin yaradılması, kadr potensialı ilə təmin olunması problemləri artıq qarşıda həllini gözləyən aktual problemlərə çevrilmişdir. 2014-cü ildə Cənubi Koreya universitetləri ilə tanışlığımız universitetlərdə gələcəyin kadrlarını yetişdirməkdə gecikməməyi öyrətdi. Bunun üçün müxtəlif beynəlxalq səviyyəli kurs və treyninqlərdə iştirak edilməsi perspektivləri dəyərləndirilməlidir.

Düşü­nürük ki, fənlər üz­rə elek­­tron kitabların hazırlan­ma­­sı eyni za­­manda bir neçə kitabın bir arada istifa­də­sinə, anında is­tə­nilən mə­lu­ma­­tın təkrar edilmə­sinə im­kan yaradar. Xüsusilə, biologiya fənlərinin tədrisi və öy­rə­nil­məsi zamanı bu cür E-book­ların is­ti­fadəsi yüksək səmə­rə verər. Artıq in­­­­­te­raktiv, elek­­tron dərs və me­­todik vəsait­lə­rin, dərsliklərin tərtibi za­­­manı bu faktorlar nə­zə­rə alınmalıdır. Belə olduqda tə­biətşü­nas­lıqdan tutmuş, ümu­mi bio­lo­gi­ya­ya qə­dər elm sahəsini təş­kil edən bu cür elektron kitablarda öy­rənənlər is­tə­­­nilən bioloji fakt və ha­di­səni tək­rar öyrənə, ya­­xud müqayisə edə bilmək im­ka­nı­na malik olacaqdır. Ya­xın gə­ləcəkdə elek­­tron ki­­tab­la­rın tədris sahə­si­nə geniş şə­kil­də daxil olacağına inanırıq. Çünki, bütün bu im­kan­ları təd­ris pro­se­sinə qa­zan­dıran YTT (yeni təlim texnologiyaları) səmərəsini get-gedə artır­maq­­da­ və zərurətə çevirməkdədir. Ənə­nəvi ka­gız kitablarla elektron kitabları mü­qayisə etsək: «1.Elek­tron ki­tab­da mətndə ax­ta­rış, böyük is­ti­nadlara keçid, qeyd və seçmə təsvir edilə bi­lər; 2.Bir qur­ğu­da 1000-dən artıq kitab saxlanıla b­i­lər; 3.Ki­çik həc­­m və ölçüyə ma­lik ol­du­ğu üçün da­şı­nması asandır; 4.Şrif­tin forma­sı­nı və öl­çü­sü­nü dəyişmək müm­­­­kün­­­dür; 5.Anima­si­ya­lı şəkil­lərə, mul­ti­me­di­yalı təqdi­matlara ba­xmağa im­kan verir; 6.Elek­tron kitabın ka­ğız kitab­dan baha ol­masına bax­mayaraq, elek­tron mətn kağız mətn­dən xey­li ucuz­­dur; 7.Daxili proq­ram­lar, nitq sinteza­tor­la­rı, mətni səs­lən­­dirməyə im­­kan verir və s. Elek­­tron kitabların di­gər özəlliyi isə oxu­cu­­­nu dinləyiciyə cevirmək xüsu­siy­yətidir ki, bu da müx­təlif varianlarda öyrə­nə­nin işi­ni yüngülləş­dir­mə­yə xid­mət edir. Bu vasitə ilə XXI əsr insanını daha çox elmi və bə­dii ədəbiy­yat­la­rın oxu­n­ma­­sına istiqamət­lən­dirmək müm­kün­dür. Hə­qi­qə­tən də internetdən, elek­tron re­­surs­lardan isti­fa­­də edənlər üçün elektron kitab­lar­ daha cəlbedici hesab olunur.

       Məlumdur ki, Elek­tron Təh­sil Re­surs­­la­rı (ETR) – tədris məzmunlu elek­tron for­ma­dır və onları səs­­lən­dir­mək üçün müx­­­tə­lif elek­tron me­xa­nizm və ma­­şınlar­dan istifadə edilir. ETR-lər adi dərs­likdən fərq­­lə­­nir və interaktivliyi isə şa­­gir­din müs­­tə­qil işləmə­si­ni təmin edir. ETR – mətn, teks­toq­ra­fik və mul­time­di­­­aya ay­­rı­lır. Elektron re­surs­­ların müxtəlif isti­fa­də formaları keçi­lə­cək ma­terialın həm mətn variantını, həm eyni zamanda mətn və di­aq­­ram, şəkil, cəd­­­­vəl şək­lin­də, həm də mul­ti­medialı təq­di­mat ki­mi, illüstra­si­ya­lar, səsli, tərki­bin­­­də video, animasiya, au­­dio, məzmun və interaktiv üsullardan is­ti­fadəsinə imkan ya­ra­dır. Tə­lim məq­səd­lə­rinin ye­­rinə ye­tiril­­mə­sin­­­də va­cib şərti təlimin məzmu­nu­nun uy­­ğun ol­ma­sı­nın təmin edil­­­­məsi və yeni stan­dart­la­rın qəbul olun­­­ma­­sı­, infor­ma­siya tex­no­lo­gi­ya­­­la­rı­nın öy­­rə­­nil­məsinə geniş yer veril­mə­sidir. Təlim texno­lo­gi­ya­larının durmadan tək­mil­ləş­məsi təd­­­ris pro­­se­sinə hər ke­çən gün yeni imkanlar yaradır. Yaxın il­­lərdə kütləvi xarakter daşı­ya­ca­ğına inan­dı­­ğımız «Elektron ki­tab və ya E-book – 16 Mb elektron ki­tab fləş-yad­­da­şın kö­mə­yi ilə 3200 mətn səhifəsini və ya 10-a qədər orta həcmli ki­­tabı yad­daş­­da sax­la­mağa qadirdir. Micro­soft Word mətn redak­tor­la­rın­da yaradılan DOC forma­tın­da, HTML və ya ZIP, RAR, ARJ mətn­­ləri HTML dilinin vasi­tə­silə müxtə­lif freym struktur­la­rın ya­ra­dıl­ma­­sı, mətn və şəkillərin forma­laş­dı­rıl­ma­sı, siyahı və cəd­­vəl struk­tur­la­rı­nın təş­kil edil­­mə­si, şərh və is­ti­­nadların da­xil edil­məsi əsa­sın­da ya­­­radılır. İKT-nin sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə hər bir müəllim daha da keyfiy­yət­li, sə­mə­rəli dərs təşkil etmək üçün texnologiyalardan istifadəyə üstünlük verməlidir. Eyni zaman­da elektron dərsl­ərin gerçəkləşməsi bir çox layihələrin ya­ran­ma­sı­na səbəb olmuş­dur. Buna misal olaraq qeyd edə bilərik ki, hal-hazırda elek­tron kitabxanalar, elek­tron test sistemi, elektron təhsil və s. elektron xidmətlər bu günki təhsil sis­te­mi­mi­­zin əsasını təşkil edir. Bu dərslər vasitəsilə uşaqlarda informasiyanın əha­­təsi da­ha da genişlənir və əlçat­maz ob­yektlər öyrənənlərin canlı müşa­hi­də­si­nə çevrilir. Elektron tədris vasitələrin­dən is­tifadə zamanı sinfə gətirilə bilmə­yən, yaxud ta­pıl­mayan əyani vəsaitləri asan­lıq­la izləmək mümkündür. Mənfi cəhətlərindən biri isə isə tez-tez hazır material­lar­dan istifadə edil­dik­də yaradıcı təxəyyülün inkişafını ləngitməsidir. Bu baxımdan dərs prosesinin təşkilində möv­zu­ya uyğun metod və üsul­ların seçilməsi, dəyiş­di­ril­mə­si, əyani vəsaitlərdən istifadə, interaktiv reji­min yaradılması vasib şərt­lər­dən­dir.

         Elektron, yoxsa ənənəvi kitab? İntern­e­tin geniş im­kan­ları artıq ənənəvi ki­tab­la­ra da təsir göstərmişdir. Belə ki, müasir dövrdə inter­ne­tin zən­gin infor­ma­si­ya ehti­yat­ları ilə ya­na­şı, kağız kitab­ları əvəz­­­ləyən elek­tron for­mat­da kitabların, elektron kitabxana və ensiklopediyaların mey­dana gəl­məsi həyatın bütün sahələrinə təsir etməkdədir. Xüsusən də yeni nəs­lin adi kitab­lar­dan daha çox elektron ki­tablara üstün­lük verməsi inter­ne­tin müəyyən qədər ki­tab­ların yerinə keçəsəyi ehtimalını artırır. Hazırda planşet və digər mobil cihazlardan elektron kitab oxu­yanların sa­yı kitabxanalarda kitab axtaranlardan çoxdur.

Bəs elektron kitablar həqiqətən də ənənəvi kitabları əvəz edə bilərmi? Və nə üçün gənclər elektron ki­tablara da­ha çox üstünlük verirlər? Əksəriyyət belə hesab edir ki, məh­sul olaraq elek­tron və kağız ki­tabın fərqi yoxdur. Lakin elektron kitablar daha rahat və mü­na­­sibdir. Əlbəttə za­man keçdikcə elektron cihazlarla kitab oxunması rahat ol­du­ğundan bəziləri üçün ka­ğız kitabları əvəzləyəcəyi müm­kün­dür. Bəzi tədqiqatçılar isə he­sab edir ki, dün­yada olduqca aktual olan elek­tron kitablar elektron qurğular va­sitəsilə daha da geniş yayılmaqdadır. Bütün bunlar ölkəmizdə də elektron ki­tab­lara tələbatı ar­tır­dı­ğın­dan bu sahədə müəy­yən çatışmazlıqlar nəzərə çarpır. Bu boşluğu aradan qal­dır­maq üçün ali mək­təb­lərdə professor-müəllim heyəti hazırladıqları dərslik və dərs vəsaitlərini elek­tron for­mata keçirmək üzərin­də düşünməlidirlər. Bəzi mütəxəs­sis­lər iddia edir ki, elek­tron kitabların çoxal­ma­sı, kağız nəşrlərin sayının azalması isə ağacları kə­silməkdən qoruyacaqdır.

         Bundan başqa, elektron dərsliklərdə axtarış funksiyaları möv­cud­­­dur ki, bu da xüsusi məlu­mat­ların axtarılması prosesini sürətləndirir və asan­­­­­­­­­laşdırır. Elektron dərs­liklər asanlıqla daşınan cihazlarda, o cümlədən kom­­­­­­­­pü­terdə, lep­top, planşet və mobil telefonlarda istifadə oluna bilir. Elek­tron kitabda fayl dedikdə oraya – şəkil, qrafik, diaqram, səs də daxil edi­lə bi­lər. Elektron kitabları planşet kompüter sinfinə da­xil etmək olar. Plan­şet fərdi kom­püterin adi kompüterdən fərqi onun məhdud funk­siyaları av­tonom iş za­ma­nı geniş vaxta malik olmasıdır. Müasir elektron kitab­lar adətən, sensorlu ekran ilə təchiz edilirlər və geniş funksiyalar toplusuna malik olur­lar ki, bu da istifadəçinin təlabatlarını daha çox ödəyir. Ali məktəblərdə tələbə­lə­rin seminara hazırlıq, sər­bəst işlərin hazırlanması zamanı verdiyimiz tapşırıqlar nəticəsində multimedialı təqdimatların hazırlanması və nümayişi bacarıqlarının for­ma­laşdırılması onların orta məktəb təc­rü­bə­lərində pedaqoji prose­sin interaktiv üsul və texnologiyalarla təşki­lində mü­hüm rol oynayır.

Artıq elek­­tron tə­lim resurs­la­rı­­nın (ETR) di­dak­tik imkanlarının analizi informasiya təlim mü­hi­­tinin həyata keçi­ril­­­mə­si prob­le­mi­nin həllinə istiqa­mət­lən­mişdir. Bu sahədə rəqəmsal kitabxanaların, elektron ensiklopediyaların da rolu bö­­yükdür. Qloballaşma şəraitində təhsilin ən yeni və effektiv texnologiya­la­rı­na, o cümlədən bu istiqamətdə potensiallı kadrlara da ehtiyac yaranmışdır. Bu səbəbdən istər ali təh­sil müəssisələ­rin­də tələbələrin, istərsə də orta məktəblərdə şagirdlərin müasir təhsil stan­dartlarına uyğun hazır­lan­ma­sı qar­şı­da duran əsas vəzifələrdən biridir. Həmçinin öyrənənlərin tədqiqatçılıq meyllərinin və yaradıcılıq potensialının inkişafı da nəzərdən qaçırılmamalıdır. Cəmiyyətlərin inkişafı təhsilə qoyulan yatırımlardan asılıdır. Bu işdə pro­fessor-müəllim heyəti yeni­lik­ləri iz­lə­yən, müasir, dünya təcrü­bəsindən xə­bər­dar, ən yeni texnologiya­lar­dan isti­fa­də etmək potensialı­na malik olmalı və bu­na xüsusi səy göstərməlidirlər. Son aylar yaşadığımız problemlər bütün dünyada modern texnologiya və proqramlardan istifadənin zərurətini dərk etdirməklə yanaşı, müxtəlif sahə mütəxəssislərinin öz sahəsində yeniliklər etmək məcburuyyəti yaratmışdır. Qədəm qoyduğumuz yeni dünyada bizi hansı sürprizlərin göz­lə­diyini bilməsək də perspektiv planların hazırlanmasına başlamalıyıq. Bunun üçün də yeni formatda yaşamağa uyğunlaşmaq tələbinə şəxsi fəaliyyətlə cavab verilməlidir. Bu səbəbdən  Azərbaycan dövləti istifadəmizə geniş imkanlar vermişdir. Naxçıvan MR və Naxçıvan Dövlət Universiteti, bütövlükdə Azərbaycan cəmiyyəti bütün dövrlərdə müxtəlif sahələrdə ilklərə imza atmışdır. Ümidvarıq ki, XXI əsrin təhsil sisteminə də öz töhfələrimizi verəcəyik.

Müəllif: Zərövşən Babayeva

 Naxçıvan Dövlət Universiteti

Zoologiya kafedrasının dosenti,

 pedaqogika üzrə elmlər doktoru

                                                                                             dr.zarifbabayeva@gmail.com



YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, www.USTAC.az

Günay Əliyeva – Osloda Çingiz Abdullayevlə görüş olub

Bir şərh yazın
Azərbaycanın xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev.

Osloda Çingiz Abdullayevlə görüş olub

«Mənim dilim -Ana dilim» layihəsinin bu dəfəki qonağı xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev olub. Dedektiv janrda yazan Ç. Abdullayevin əsərləri Azərbaycanla yanaşı,dünyanın bir sıra ölkələrində xaric dillərə tərcümə edilərək, geniş bir oxucu sevgisi qazanıb.  Belə ki, Ç. Abdullayevin əsərləri Norveçdə də  oxucuların rəğbətini qazanıb  və  sevilib. İki dəfə Norveçə səfər edən Ç. Abdullayev Osla və Bergen şəhərlərində oxucularla görüş keçirib və imzalı kitablarını onlara təqdim edib. Yazıçının dediyinə görə Skandinaviya ölkələri  əsərlərinin çox oxunduğu ölkələr sırasındadır.

 Bu dəfə  isə Ç. Abdullayevin Osloda Nizami Gəncəvi adına həftəsonu məktəbinin  şagirdləri ilə zoom  görüşü olub.  Qeyd edək ki, bu görüş  Novruz bayramı günü məktəbin şagirdlərinə və valideynlərə dəyərli və gözəl bir hədiyyə olub. Ç.Abdullayev Osloda dahi şairimiz Nizami Gəncəvinin adını daşıyan həftəsonu məktəbində ana dilinin tədris edilməsini müsbət qiymətləndirib və bilirib ki, ana dilini uzaq Skandinav ölkəsində uşaqlara öyrədilməsi, onlarda ana dilinə olan  sevginin artmasına səbəb olacaqdır. Ç.Abdullayev müasir dövrdə dünyaya çıxmaq ,müəyyən bir mövqey və status əldə etmək üçün uşaqların ana dili ilə yanaşı,  bir neçə xarici dil bilməsinin vacib olduğunu söyləyib. Kitabların uşaqlar üçün zəngin bir bilik mənbəyi olduğunu deyən yazıçı,anacq kitabların köməyi ilə uşaqların lazımi bilikləri  əldə edə biləcəyini qeyd edib. Bu gün artıq Avropa ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da  müasir  kitab evlərinin olduğunu deyən Ç. Abdullayev  valideynləri uşaqları bu cür məkanlara tez-tez aparmağa  və kitabları onlara kiçik yaşlarından  sevdirməyə səsləyib.

Ç.Abdullayev  ölkəmizdə Vətən Müharibəsi getdiyi bir vaxtda Rusiyanın müxtəlif telekanallarında dəfələrlə çıxışlar edib,Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırıb və  erməni yalanlarını ifşa edib.

Görüşdə vətənpərvərlik mövzusuna da toxunan Ç.Abdullayev ölkəmizin 44 günlük Vətən Müharibəsində sonra qazandığı böyük qələbənin  xalqımızın tükənməz vətən sevgisinin,fədakarlığının və əzimkarlığının nəticəsi olduğunu   bildirib. Yazıçı qeyd edib ki, Azərbaycandan kənarda yaşayan uşaqlarımızla  yazıçı və şairlərimizin görüşünün təşkili onlarda vətnpərvərlik hissinin və Vətən sevgisinin güclənməsi üçün əsas  vasitə və zəmin  ola bilər.

Aysel  İsazadə Ç. Abdullayevin portretini çəkib.

Görüşdə iştirak edən  Osloda Nizami Gəncəvi adına həftəsonu məktəbinin  və Yevlax rayonu Nizami Gəncəvi adına  Malbinəsi tam orta məktəbinin şagirdləri söylədikləri, şeir, mahnı və çəkdikləri rəsmləri  ilə görüşə xüsusi bir rəng qatıb  və onların çıxışları  maraqla qarşılanıb.Beşinci sinif şagirdi Aysel  İsazadə Ç. Abdullayevin portretini çəkib və görüşdə yazıçıya təqdim edib.  Və  digər beşinci sinif şagirdi Nuran Həsənzadə ifa etdiyi “ Bayram axşamları”  mahnısı ilə görüşə xoş əhval-ruhiyyə qatıb. Milli geyim  ilə görüşümüzə qatılmış birinci sinif şagirdi İnci Əliyeva geyimi və söylədiyi şeiri ilə həftəsonu məktəbinin şagirdlərinin marağına səbəb olub. Aylan Süleymanlı,Rəhimli Miran,Əli Vəlizadə və digər uşaqlarda görüşdə maraqlı çıxışları ilə yadda qalıblar. TƏDBİRDƏN FOTOLAR:



Müəllif: Günay ƏLİYEVA


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, RESENZİYALAR, TƏQDİMATLAR, www.USTAC.az

AYƏTXAN ZİYAD MÜKAFATLANDIRILDI

Bir şərh yazın
Ayətxan Xiyad – İsgəndərov “Ziyadar” Mükafatına layiq görülüb – N: 066 25.03.2021.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvü, yazıçı-jurnalist, tədqiqatçı Ayətxan Ziyad (İsgəndərov)un şair-publisist Zaur Ustacın yaradıcılığında uşaq şeirlərinin yeri, onun uşaq dünyası və yaratdığı uşaq obrazları haqqında təhqiqat materiallarından ibarət “Zaur Ustacın uşaq dünyası” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb. “Yazarlar” jurnalı ənənəyə sadiq qalaraq müəllifi yeni kitabların nəşrinə görə verilən “Ziyadar” Mükafatı ilə təltif edib: AYƏTXAN ZİYAD N: 066 25.03.2021. – BAKI.

Ayətxan Ziyad (İsgəndərov) – yazıçı-jurnalist, tədqiqatçı

Bu münasibətlə Ayətxan müəllimi təbrik edir və yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirik! Uğurlarınız bol olsun, Ayətxan müəllim!!!


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, TƏQDİMATLAR, www.USTAC.az

ZAUR USTAC – STEREOTİPLƏRİ YOX EDƏN ADAM – İ. VƏLİYEV

Bir şərh yazın
Vəliyev İlham Əli oğlu – İqtisad elmləri namizədi, dosent.

ON  İKİNCİ  YAZI

Salam olsun, çox dəyərli oxucum. Uca Yaradana dünyadakı kəlmələrin sayı qədər şükürlər olsun ki, Sizinlə növbəti görüşə şans verdi. Bugünkü söhbətimizin mövzusu çox ciddi və yaşam boyu həmişə aktual olmuş və belə görünür ki, hələ bizi, bizdən sonrakıları da narahat edəcək bir məsələdir. Yəqin ki, hamımız bu sözü ya çox işlədirik, ya da heç olmasa eşidirik: – “əşşi biz düzələn deyilik…”, “belə gəlib belə də gedəcək…” və s. buna oxşar kəlmələr demək olar ki, addımbaşı; işıq idarəsində, su idarəsində, qaz idarəsində, təhsil və uşaq müəssisələrində, nəqliyyat vasitələrində bir sözlə hələlik  ASAN xidmət ofislərindən başqa hər yerdə istər dövlət, istərsə də, özəl təşkilatlarda qulağımızı deşir… Belə məqamlarda kimi haqq qazandırır, kimi qınayır. Adətən bu cür hallarda hansısa bir yarıtmaz fərdə görə bütün bir kollektivi – özümüzü – “əşşi biz düzələn deyilik…”, “belə gəlib belə də gedəcək…”- deyib qınayırıq. Sözsüz ki, məsələn, bütün sürücülər və ya satıcılar kobud deyil… Biz isə birinə görə hamımızı qınayırıq. Şübhəsiz ki, məntiqi olaraq vəzifəsinin öhdəsindən bacarıqla gələn xidmətçilər, qulluqçular, operatorlar, tərbiyəçilər, müəllimlər çoxdur. Lap əvvəldən ənənəvi mətbuatı (1987- ci ildən üzü bəri),  son zamanlar isə texnologiyanın sürətli inkişafından bəhrələnərək elektron kütləvi informasiya vasitələrini müntəzəm izləyən bir şəxs kimi onu da xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, xırda bir nöqsanı böyütməkdə, – qarışqa fil məsələsi – yaymaqda peşəkar olub, canfəşanlıq göstərsək də, yaxşı hallara, müsbət keyfiyyətlərə qarşı belə həssaslıq göstərmirik. Əksinə görməzdən gəlirik. Halbuki, tam tərsi olmalı, yaxşıları nümunə üçün yazmaq, yaymaq lazımdır. İndi gələk əsas məsələyə hər hansı bir kollektivdə vicdanlı  işçilər olsa da, rəhbərlikdə bacarıqlı, peşəkar, qətiyyətli, iradəli, tələbkar şəxs olmadıqda istər-istəməz biz yuxarıda sadalanan hallarla rastlaşırıq. Yəni, bir təşkilatda istər on müdir və ya menecer dəyişsin hər gələn öz iradəsini, qətiyyətini ortaya qoymayıb, “belə gəlib belə də gedəcək…” prinsipinə əsasən sadəcə işə gəlib – getsə, əlbətdə, hər şey olduğu kimi köhnə qayda ilə davam edəcək. Ancaq, həmişə belə olmur. Ellə hallar var ki, onunla rastlaşan kimi mütləq yazmaq və yaymaq lazımdır. Belə halların biri ilə mən may, iyun ayları Şamaxıda  olarkən rastlaşdım. Söhbətin məğzinə birbaşa səksən üç yaşlı Qulu babadan sitat gətirməklə  keçmək istəyirəm: – “A kişi, 58 – dən (1958-ci il nəzərdə tutulur) bu məktəb bura köçüb, hələ belə şey olmamışdı. Mən özüm də burda  aqranomluğu (1963 -1968) oxumuşam, dövlət imtahanında direktor Mayis  (Səfərov) müəllim dedi ki, Fərəqə müəllim danış  Qulu eşitsin… Oxumaq nə gəzirdi, dəftər idi pulla alıb, uşaqlara yazdırıb aparıb verirdik… İndi belə deyil, hamı təzə direktoru tərifləyir. Camaat başına and içir… “ Onu qeyd edim ki, Qulu babanın evi mənim üçün də doğma olan Şamaxı Dövlət Regional Kolleci ilə düz üzbəüz yerləşir. Qulu baba da yay – qış həmişə küçədə görərsən. Soruşanda da deyir ki, məni belə gümrah saxlayan havadır. Mənə məlum olanlardan əlavə, Qulu baba   və  bir neçə tələbə ilə söhbətdən sonra məlum oldu ki, bu ilin yanvar ayından sonra kollecə yeni təyin olunan direktor – İlham müəllim ilk gündən öz iradə və qətiyyətini ortaya qoyaraq, Qulu baba demişkən  58 – dən (1958-ci il nəzərdə tutulur) bu yana hökm sürən adət-ənənəni bir kəlmə – “OLMAZ “ ilə aradan qaldırmışdır. Onu qeyd edim ki, Qulu baba ilə, tələbələrlə hər söhbətdə yazı beynimdə formalaşır, İlham müəllim haqqında, axına qarşı üzən, illərdən bəri  formalaşmış stereotipləri qırıb, məhv edən  adam obrazı gözüm önündə canlanırdı. Odur ki, mütləq İlham müəllimlə şəxsən görüşmək, kəlmə kəsmək qərarına gəldim. Ancaq,  görüşdən əvvəl bu il  məzun olacaq əyani şöbənin tələbələrindən Nofəllə, Nemətlə, qiyabiçilərdən Elgün, Sədayə, Fariz, Fəridə, Nərmin, Paşa, Fatimə, İbrahimxəlil, Zöhrə və başqaları ilə maraqlı söhbətlərim oldu. Tələbələr də,  Qulu  baba deyənləri  təsdiqləyirdi. Əyani şöbədən məzun olacaq Nofəl deyir ki, İlham müəllim özü şəxsən dəfələrlə siniflərə girib, akt zalına iclaslara toplayıb bildirib ki, heç kim oxumaqdan başqa yol fikirləşməsin. Qiymət almağın bir yolu var, o da oxuyub cavab vermək. Biz sonuncu dəfə söhbət edəndə Nofəl artıq dövlət imtahanların da verib qurtarmışdı. O, imtahanlardan, yaradılmış şəraitdən ağızdolusu, böyük razılıqla danışırdı. Qiyabiçi  Paşa  bildirdi  ki,  yay  sessiyasına gələn kimi İlham müəllim onları da  şəxsən  akt  zalında iclasa  toplayıb, vaxtdan səmərəli istifadə etməyi, fənn müəllimləri ilə əlavə məşğul olmağı tövsiyə edib və müəllimlərə tapşırıqlar verib. Nəticə göz qabağındadır. İndi onlar sessiya  və dövlət imtahanlarını müvəffəqiyyətlə verib, məzun olacaqları günü gözləyirlər. Bütün  bu xoş, sevindirici xəbərlərdən sonra 22 iyun 2017-ci il tarixində İlham müəllimlə görüşdüm.

Qısa arayış:

Vəliyev İlham Əli oğlu, 7 oktyabr 1959 –cu ildə Tovuzu rayonunun Əlibəyi  (yəqin ki, bu kəndi hamı tanıyır) kəndində müəllim ailəsində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universitetinin Riyaziyyat fakültəsini bitirib. Müəllimliklə başladığı fəaliyyəti dövründə  indiyə qədər bir çox təhsil müəssisələrində müxtəlif  vəzifələrdə çalışıb. İqtisad elmləri namizədi, dosentdir. Hal-hazırda özündən söz etdirən Şamaxı Dövlət Regional Kollecinə rəhbərlik edir.

Görüş və söhbətimiz  çox səmimi alındı. İlham müəllim olduqca xoşxasiyyət və mehriban bir şəxsdir. Eyni zamanda olduqca təvazökardır. Söhbəti əsasən Qulu babadan eşitdiklərim, tələbələrin razılıqları, ümumilikdə camaatın fikri üzərində qurdum. Xüsusi ilə Qulu babanın 58 – dən (1958-ci il nəzərdə tutulur) bu yana hökm sürən adət-ənənə məsələsinin üstünə gələndə xəfifcə gülümsəməklə kifayətləndi. Bunula belə İlham müəllim xüsusi heç nə qeyd etmədi. Söz hər dəfə görülən işlərdən düşəndə sadəcə onu deməklə kifayətlənirdi ki, biz öz vəzifəmizi yerinə yetiririk. Narazılıqla onu da qeyd etdi ki, siz camaat danışana çox da fikir verməyin hələ görüləsi o qədər iş var ki… Biz yalnız vəzifəmizi yerinə yetiririk, xalqa xidmət edirik… Məncə  hamı  dayandığı  mövqedə öz işinin öhdəsindən layiqincə gəlməyə çalışsa nəticələrimiz daha ürəkaçan olar… İlham müəllim danışdıqca öz-özümə deyirdim, nə yaxşı ki, Sizin kimi ziyalılarımız var. Nə yaxşı Sizi tanıdım. Nə yaxşı Sizinlə həmsöhbət oldum. Sonda İlham müəllimə bütün bunlar barədə kiçik bir yazı yazmaq fikrim olduğunu bildirdim və materiala əlavə kimi bir foto çəkmək üçün icazə istədim. Sağ olsun təklifimi isti qarşıladı,  etiraz etmədi. Bir-neçə sual verib, fotonu çəkib, sağollaşıb ayrıldıq. Qəbul etməyindən, yola salana qədər, bütün söhbətimiz boyu İlham müəllim o qədər xoş təsir bağışladı ki, istər-istəməz deyilənlərin çox az olduğu qənaətinə gəldim. Ani olaraq söhbətimizin əvvəlindəki müxtəlif təşkilat, xidmət sahələrindəki problemlər yadıma düşdü və onların hamısına sidqi – ürəkdən uca Yaradandan İlham müəllim kimi bacarıqlı, qətiyyətli, iradəli ortaya iş qoymağı bacaran bir təşkilatçı, rəhbər arzu etdim.  Yolboyu Bakıya qədər düşünmüşəm, bir yandan asandır, bir yandan çətin. Zarafat deyil dayanmadan hərəkətdə olmalı axına qarşı üzməlisən. Qətiyyət və iradə rəhbər işçi üçün vacib şərtdir. Özün də bilirsən ki, bu, illərdir belədir, necə deyərlər hamının canına-qanına hopub. Bilirsən ki, belə olmaz, desən ya sənə inanmayacaqlar, ya inanmaq istəməyəcəklər, ya inana bilməyəcəklər… Ancaq, sən bu gündən “bu”, “belə olacaq” deyirsən və irdə, qətiyyət göstərərək sübut edirsən ki, bəli “belə eləmək” olur… BU HƏQİQƏTƏN DƏ BELƏDİR.

27.06. 2017. Bakı.


QEYD:

Məqalə müxtəlif vaxtlarda fərqli saytlarda yayımlanmaqla yanaşı “YARADANLA BAŞ-BAŞA” və “QƏLƏMDAR” kitablarında ON BİRİNCİ yazı kimi müstəqil məqalə şəklində yer almışdır. Bundan əlavə “Stereotipləri yox edən adam”, “Təzadlar”, 04.07.2017, say: 23 (2119), s.14. dərc olunub.

Müəllif: Zaur USTAC

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ƏDƏBİYYAT, FOTO XƏBƏR, TƏQDİMATLAR, www.USTAC.az

NƏRGİZ MUSAYEVA TƏLTİF OLUNDU

Bir şərh yazın
NƏRGİZ MUSAYEVA  N 026  26.03.2021. BAKI – OSLO.

Xanım Nərgiz Musayeva Osloda Nizami Gəncəvi adına həftəsonu məktəbində tədris prosesinin təşkilndə, xüsusi ilə əyani vəsaitlərlə təminatında fəal iştirak etdiyinə görə “Vintsas” Mükafatı ilə təltif olunub. Laureatı təbrik edir, yeni-yeni uöurlar arzu edirik! Uğurlarınız bol olsun, Nərgiz xanım!

DOĞRULAMA LİNGİ: LAUREATLAR


YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru