Fərid Pərdəşünas ölkəmizin ən istedadlı gənclərindəndir. Prezident Mükafatçısıdır. Həm texnobloger, həm Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü kimi, o, Şuranın beynəlxalq əlaqələrinin genişləndirilməsində fəal iştirak edir. Onun informasiya texnologiyaları sahəsindəki maarifləndirici videoları da olduqca lazımlı və əhəmiyyətlidir. Vikipediya məsələsində Fəridə qarşı olan qüvvələrin mütəşəkkilliyi və qrup mənafeyindən çıxış etmələri bu günlərdə özünü açıq-aşkar büruzə verdi, müzakirələr etik əndazədən çıxdı. Buna görə də mən həm Fərid Pərdəşünasdan, həm də qarşı tərəfdən ittihamları dayandırıb müzakirələri təmkinlə, soyuqqanlı şəkildə aparmalarını xahiş etdim. Müraciətimdən sonra Fərid paylaşımlarını dayandırdı. Buna görə ona təşəkkürümü bildirir, bu addımı qarşı tərəfdən də gözləyirəm. Bu gün Mətbuat Şurasında Azərbaycan İnternet Forumunun rəhbəri Osman Gündüzün iştirakıyla Fəridlə söhbətimiz oldu, son günlər Vikipediya ilə əlaqəli problemlər barədə səmərəli müzakirələr apardıq. Ümumi arzumuz bu oldu ki, Fərid bilik və enerjisini daha çox yeni media trendlərinin tətbiqinə, informasiya texnologiyaları sahəsində yeniliklərə sərf etsin. Fəridin gələcəkdə bu sahədə davamlı uğurlara imza atacağına əminəm.
❌ Şəhid məqalələri bərpa edilmədi. Bu isə “VİKİPEDİA SƏNƏDLƏR”inin 1-ci məqaləsinin yayımlanması deməkdir.
📍 Ayxan Zayedzade – Ayxan 3000 şəhidin məqaləsinin silinməsində birbaşa icraçı şəxs olub və tərəfimdən ifşa edilib. Ayxanın son aylarında “X” platformasında fəaliyyəti təbii ki, onun bu addımı niyə atmasında ciddi şüphələr yaradır;
▪️ Bizə qəhrəman, vətənpərvər gənc kimi soxuşdurulan Ayxan Zayedzade son aylarda aktiv şəkildə erməni hesablarından sitatlar paylaşması onun mövqeyi üçün ciddi faktları aşkara çıxarır. **** 30 Avqust 2024-cü ildə **** paylaşımında Azərbaycan tarixindəki erməni fobiyadan və Qarabağ, Zəngəzurda erməni tarixinin albanlaşdırılmasından yazır. Bu Azərbaycan tarixinin saxta olmasına qarşı qaldıran ciddi iddiadır və 20 yaşlı bir araşdırmaçı üçün yaşından böyük yükdür;
💬 sitat: “Azərbaycanın ermənifobiyası Qafqaz Albaniyasının türkləşməsi, Qarabağ və Zəngəzurda isə erməni tarixinin albanlaşması ilə nəticələndi. Tarixçilərin İranda türklərin Manna qurduğunu iddia etmələri ilə “burada ilk biz idik” arqumenti Azərbaycanda çox məşhurdur”;
Bu sadəcə Ayxanın bu cür fəaliyyəti üçün tək fakt deyil. Sərt anti-türk mövqeyi ilə çıxışlar edən Ayxan Zayedzadə, ümumiyyətlə “sülhpərvər” mövqeyi ilə də “X”də ermənilərin diqqətini çəkməyi bacarıb. Təsadüfi deyil ki, dostları ona balaca Bəhruz da deyirdilər.
📍 Laçın koridorunda aksiyada iştirak edən, şəhidlər barəsində məqalə yaradan, “X”də Mikayıl Müşfiq elan edilən 20 yaşlı yeniyetmə son aylarda qəfil dəyişir. Bütün bunların fonunda Gürcüstana Azərbaycanı təmsil etmək üçün Vikimedia Fondunun tədbirinə yola düşür.
Hadisələr elə cərayan edir ki, bu konfransda kimsə ona yaxınlaşıb Azərbaycan vikipediyasında olan şəhid məqalələrin silməsi lazım olduğunu deyir. Ayxan Zayedzade açıqlamasında deyir ki, bu şəxs fonddan kimsə olub. Qlobal Vikimedia Fondunun lokal layihələrə qarışmadığını bilərək, burada belə sual yaranır ki, fond əməkdaşı Azərbaycan dilində vikipediyanın 200.000 məqaləsindən necə 3000 şəhid məqaləsini tapa bilib?
*** Daha bir sual: ola bilməzmi ki, bunu deyən adam elə regional tədbirə gəlmiş “sülhpərvər” erməni idarəçilərdən biri olub? Bunu heç də istisna ehtimala bənzəmir;
Yaxşı olmazdımı ki, bu məsələni Ayxan Zayedzade ölkəyə gələndə lokal vikipediada bu arqumentlə müzakirəyə çıxara? Digər azərbaycanlıların fikrini ala, müzakirə edə. Yoxsa, daha qısa yoldan öz çevrəsindən olan Cəlalın təklifi, Kanadadakı dostu Səmralın yekunlaşdırması və fondun yox, başqa bəhanələr ilə 3000 məqaləni aradan götürmək daha məntiqli idi?
Təbii ki, bunlar ittiham deyil. Və çox təəssüf ki, bu həqiqətdir. Ayxan mənə görə vətən xaini də deyil. Milli kimliyi, etnik bağı və fikirləri ifadə etmək onun ən təməl haqqıdır. Amma sizə də elə gəlmirmi ki, mənim tələbim bir az yox çox məntiqlidir?
Olmazdımı ki, bu məqalələri Ayxan Zayedzadə və çevrəsi yox, digər azərbaycanlı idarəçilər müzakirə edib, silsin? Mən Ayxandan nə tələb edirdim? Sadəcə məqalələri bərpa etsin və digər adminlər müzakirə etsin. Bu çevrədən kənar. Amma niyəsə bu ağır məsuliyyəti Ayxan üzərinə götürmək qərarı almışdı;
Sizcə heç şüphəli deyilmi ki, 3000 məqalə silən adam bir neçə gündə vətənə xəyanətdə ittiham edilən dostunun Vikipediada durmadan məqalələrini yaradır və məsələ qabaranda bunu boynundan atır? Bəs sübutlar? Onlar hamısı rəydə olacaq.
Məni bunları yazmağa şəxsən Ayxan Zayedzadə və onu bizə Mikayıl Müşfiq olaraq itəmələyə çalışan çevrəsi məcbur etdi. Ayxandan xahiş edib, barışığa çağırmışdım amma sözünə əməl etmədi;
⭕️⭕️ Amma qəddar zaman hələ də tam sürətində davam edir. Bu sadəcə “VİKİPEDİYA SƏNƏDLƏRI”nin bir bəndi idi. Növbəti 12 saat daha çox detalı gün üzünə çıxara bilər. Bərpa üçün hələ də şans və zaman var. Atın bu ləkəni üstünüzdən, qaytarın məqalələri.
Ümid edirəm ki, məni qərəzlə, şəhid ailəsi manipulyasiyası ilə ittiham edənlər, bu sənədlərdən sonra utanaraq paylaşımlarını silər. Siz elə bilirdiniz Qiyas, Nərmim, Nurlan Vedrə, “X” siyasi fəallar, xaricdəki aktivistlər məni elə-belə söyür? Onlar bilirdilər bu iş pox işdir. Vikipedia işi çox böyük qərəzi, çox ciddi faktları özündə birləşdirir.
Vikipedia məsələsinə qayıtmaq istəyirəm, amma bir az başqa rakursdan. Problemin kökündə dayanan amil bu resursun, Qərbin digər layihələri kimi informasiya müharibəsinin elementlərindən biri, yaxud geosiyasi təzyiq aləti kimi fəaliyyət göstərməsidir. Real müstəvidə, torpaqlarımızın 30 ilə yaxın zaman kəsiyində işğal altında olduğu zaman kəsiyində, postmüharibə və suverenliyimizin bərpasından sonrakı dövrdə ölkəmizin ərazi bütövlüyünə, ədalət prinsiplərinə münasibət necə idisə, virtual müstəvidə də eynidir. Vikipedia, FB və digər bu kimi resurslar obyektiv informasiya yaymaq, dövlətlərin suverenliyi və müstəqilliyinin, sərhədlərinin toxunulmazlığının qorunmasının təşviqi üçün yaradılmayıb. Vikipediyanın yaradıcısı Cimmi Vales üçün nə həqiqət, nə də bir-biri ilə yola getməyən Azərbaycan vikipediaçılarının mülahizələri maraqlı deyil. O, “viki-nənə” adlandırdığı və mükafatlandırdığı Susanna Mkrtçyanın, eləcə də doğulduğu Alabamadan dostluq etdiyi erməni əsilli iş adamlarının dediklərinə daha çox inanır, nəinki göz önündə olan reallıqlara… Vikipediaya gəldikdə isə, o həm də biznes layihəsidir. Daha doğrusu başlanğıcda biznes layihəsi kimi düşünülüb, sonra isə… Sonrası, düşünürəm ki, hər kəsə bəllidir. Məhz bu baxımdan, istər vikipedia, istərsə də ABŞ-dan, Aİ-dən idarə olunan digər resurslar heç vaxt Azərbaycan və azərbaycanlılar haqqında həqiqətlərin olduğu kimi dünyaya çatdırılmasında, təbliğ olunmasında maraqlı olmayacaqlar. Bəziləri 1980-ci illərin sonunda, 90-cı illərin əvvəllərində ilişib qalmış yarımmılli sovet adamları kimi Qərbdən ədalət və “demokratiya cənnəti” gözləntilərindən əl çəkməli, geosiyasi savaşın, dünyanın yenidən bölünməsi prosesinin ən sərt, amansız bir mərhələsində olduğumuzu başa düşməlidir. Virtual aləm də real dünya kimi bölünüb artıq… Bu səbəbdən “başqalarının meydançasında”, yaxud “ocağı başında” ədalət və mərhəmət gözləməkdənsə, informasiya məkanında da öz “meydança”larımızı yaratmalıyıq. Real alternativlərimiz olmayana qədər onun-bunun “ədalət”indən asılı qalacağıq. Türk Dövlətləri Təşkilatı, nəhayət ki, ortaq əlifbanın yaradılması ilə bağlı nəticəyə vardı… Bəs türk dövlətlərinin ortaq bilgi platformaları, sosial şəbəkələri, işlək onlayn lüğətləri nə zaman yaradılacaq? Cimmilərin nəzarətində olan platformalarda hər zaman onların maraqlarından çıxış edən və havasına oynayanlar, eləcə də naqis əməllərə don geyindirməyə çalışanlar tapılacaq. Artıq “virtual dünya”nın da real dünya kimi geosiyasi maraqlar müstəvisində bölündüyünü qəbul etməli və özgə maraqlarının nüfuz edə bilməyəcəyi layihələrin həyata keçirilməsinə çalışmalıyıq. Vaxt gözləmir…
Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Fərid Pərdəşünasın Vikipediya platformasında şəhidlər haqqında yazıların silinməsiylə bağlı həyəcanını bölüşdüyümüzü və qarşı tərəfdən tutarlı əsaslandırmalar gözlədiyimizi bildirmişdim. Qarşı tərəfdən müəyyən qaneedici açıqlamalar gəlsə də, bu həssas mövzu ətrafında müzakirələr səngimədi, əksinə, qarşılıqlı təhqirlərlə davam etdirildi. Prosesin belə məcra alması olduqca məyusedicidir. Fikrimcə, Fərid Pərdəşünas problemlə bağlı narahatlığını bölüşəndən, ictimaiyyətin diqqətinə çatdırandan, bəzi vikipediyaçılaın təəssüf dolu üzrxahlıqlarından sonra müzakirələri səngitməli idi. Qarşı tərəf təmsilçilərinin səsləndirdikləri müəyyən arqumentlər başadüşülən olsa da, Vikipediya inzibatçısı kimi təqdim olunan bəzi şəxslərin fikirləri təəssüf doğurdu. Onların cavablarındakı təkəbbürlü ton, etik çərçivələri aşan, ittiham, nifrət püskürən leksikon, bir budaqda oturub min budağı silkələmək cəhdi, yumşaq desək, cığallıq və problemdən yayınmaq idi. Gənc vikipediyaçıların şəkillərini paylaşıb onların ictimai qəzəbə tuş gəlməsinə rəvac vermək isə birmənalı şəkildə qəbuledilməz addımdır. Unutmayaq ki, neçə illərdən bəri azərbaycandilli Vikipediyanın formalaşmasında və zənginləşməsində, o cümlədən şəhidlərimizlə bağlı məlumatların bu platformada yayılmasında təmənnasız xidmətləri olan şəxsləri bu dalğada ictimai hiddətə hədəf göstərmək təhlükəli fəsadlara yol aça bilər. Bütün bu deyilənləri və yaranmış situasiyanı nəzərə alaraq mən həm Fərid Pərdəşünası, həm də vikipediyaçıları qarşılıqlı ittiham və təhqirləri dayandırmağa, soyuqqanlı şəkildə və təmkinlə problemdən çıxış yolu axtarmağa çağırıram.
Vikipediyadakı mövcud vəziyyətlə bağlı müxtəlif dost-tanışla müzakirələrimdə də qeyd etdiyim kimi bir daha vurğulamağı zəruri hesab edirəm ki, Farid Pardashunas müvafiq mövzuda tam haqlıdır. O heç də şəhidlər üzərindən xal qazanmağa çalışmır.
Doğrudur, onun bir qrup vikipediyaçı ilə uzun illərdir çox ciddi problemləri var idi. Bəllidir ki, alverçiliklə məşğul olan müəyyən maraq qrupları AzVikini özlərinin gəlir mənbəyinə çeviriblər. Onlar orada özlərinə sərf etməyən və ya sifariş aldıqları bütün məqalələri silməklə, maraqlarına uyğun məqalələr yaratmaqla məşğuldurlar. Elə mənim də çox sayda məqaləmi siliblər. Konkret orada “at oynadırlar”. Gec-tez o problemi kökündən həll etmək lazım idi. Fərid uzun müddət idi ki, onlarla vuruşurdu. Sadəcə şəhid məqalələrinin silinməsi cəmiyyətin də diqqətini bu məsələyə yönəltdi.
İndi baxıram ki, Vikipediyaya ən çox zərər vuranların özləri da bir-bir bəyanat verib, özlərini süddən çıxmış ağ qaşıq kimi təqdim etməyə, Fəridi isə müxtlif üsullarla söyüb-təhqir etməyə, qaralamağa çalışırlar. Amma silinən məqalələrin bərpası üçün operativ olaraq hər hansısa addım atmayıblar! Özləri də bildirirlər ki, məqalələr tam konsensus olmadan silinib. Əgər elədirsə, o zaman istənilən inzibatçının o məqalələri qeyd-şərtsiz bərpa etməyə tam səlahiyyətləri çatır.
Fəridə qarşı əks-təbliğat aparmaqdansa, məqalələri bərpa etməyə cəhd göstərsəydilər, daha urvatlı olardılar. Hətta “Fərid Pərdəşünas” məqaləsini də bərpa etsəydilər, yüksək şüur və peşəkarlıq nümunəsi göstərmiş olardılar.
Heç kəs vikipediyaçılara nifrət yaratmır. Sadəcə AzVikini işğalçılardan təmizləmək lazımdır. Və təmizlənəcək!
Vikipediyada şəhidlər haqqında məqalələrin silinməsi barədə
Bəri başdan qeyd edim ki, artıq 5 ildən çoxdur ki, mən Cekli829 olaraq, Vikipediyadan uzaqlaşmışam. Bir zamanlar sevə-sevə təbliğ etdiyim o layihədən son illər ümumiyyətlə danışmaq istəməmişəm. Vikipediyaya ayırdığım zamanı öz fərdi inkişafıma yönəltdim. Bu mənim üçün daha effektli oldu…
Bəs indi niyə bu mövzuda yazıram? Çünki hələ də mənim Vikipediyada aktiv olduğumu düşünən dost-tanışlar var, müraciət edib dəstək istəyirlər. Amma təbii ki, hamısına mənfi cavab verməli oluram. Ona görə ki, AzVikiyə qayıtmaq niyyətim yoxdur. Əslində belə bir niyyətim ola bilərdi; amma oraya qayıdıb, oradakı alverçi-işğalçılarla mübarizə aparmaq üçün kifayət qədər resurslara malik deyiləm. Ona görə də nə əsəblərimi korlamağa dəyməz, nə də zaman itirməyə dəyməz!
Şəhidlər haqqında məqalələrin silinməsi barədə ilk olaraq, qeyd edim ki, müvafiq məqalələrin hər birini vikiqaydalara uyğunlaşdırıb, vikiləşdirmək mümkündür. Amma bu hazırda AzVikidə at oynadan müəyyən qrupların maraqlarına uyğun deyil. Ona görə də əsas məqsədləri həmin məqalələri silməkdir. Əslində sildikləri şəhid məqalələri son illərdə sildikləri məqalələrin cüzi hissəsidir. Onlar son illərdə AzVikidə illərlə mövcud olmuş çox sayda məqaləni vikiqaydalara deyil, sırf öz maraqlarına uyğun olmadığı üçün siliblər… Nəticədə də AzViki qeyri-ciddi bir layihəyə çevrilib. Şəxsən mənim üçün ChatGPT, Copilot kimi layihələr daha etibarlı görünür, nəinki AzViki…
Xüsusi vurğulayım ki, AzViki lokal bölmə olduğu üçün şəhidlər haqqında məqalələrin bu dil bölməsində olub-olmaması bilavasitə yerli icmanın qərarından asılıdır. Yerli icma isə belə qərarlar verərkən, toplumun həssas məqamlarından tutmuş, ölkə qanunvericiliyinə qədər hər şeyi nəzərə almalıdır. EnViki, RuViki, FrVikidə belə məqalələrə icazə verməyə bilərlər, amma AzVikidə lokal toplumun maraqları mütləq nəzərə alınmalıdır. Ancaq görünən odur ki, indi AzViki alverçilərin işğalı altındadır…
Bəs bu alverçilər kimlərdir? Konkret olaraq, Vikipediyanı özlərinin gəlir mənbəyinə çevirənlər. Pul qarşılığında məqalələr yaradıb, sonra o məqalələri hər vəchlə qorumaq üçün əlbir olurlar və yaxud da mövcud məqaləni silib, sonra onun bərpası üçün maraqlı şəxslərdən pul alırlar… Şəhid məqalələri ilə bağlı da yəqin ki, belə bir niyyətləri olmamış-olmaz…
O alverçilərin hər birini pulla satın almaq olar. Çünki onlar milli-mənəvi dəyərləri məhz pul ilə ölçürlər.
NMW03 KOD ADLI“ERMƏNİ” AGENTİ DÖYÜŞÇÜLƏR, ŞƏHİDLƏR VƏ İŞĞALLA BAĞLI MƏQALƏLƏRİ VİKİPEDİYADAN SİLMƏKLƏ MƏŞĞULDUR.
Zaman-zaman belə hallarla rastlaşsaq da bu hadisənin qeyri-adiliyi ondadır ki, bu dəfə Vikipediyanın Azərbaycan seqmentində baş verib. Belə ki, tanınmış şair Zaur Ustac haqqında Azərbaycan dilində olan məqalə silinib. Zaur Ustac “Yazarlar.az”a bu barədə açıqlamasında belə dedi: – “İlk öncə onu bildirim ki, mən özüm də elə Zaur Ustac adı ilə vikipediya istifadəçisiyəm. Adətən oxuduğum mətnlərdə rastlaşdığım kobud səhvləri redaktə edirəm. Hardasa 2015-ci ildən ənənəvi olaraq Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı şəhid Mübariz İbrahimovun doğum və anım günlərində mənim haqqımda olan “Zaur Ustac” məqaləsinə və Mübariz İbrahimov haqqında olan kitabın – “Oriyentir Ulduzu” məqaləsinə kiçik müdaxilələr olurdu. Bu müdaxilələrin qarşısı vaxtında Vikipediyanın Azərbaycan seqmentində fəqliyyət göstərən idarəçilər tərəfindən alınırdı. Bu dəfə vəziyyət bir az fərqli oldu. Mübariz İbrahimovun anım günlərində (17-18 iyun) müxtəlif sosial şəbəkələrdə onunla bağlı, “Oriyentir Ulduzu” kitabından müəyyən parçalar paylaşdıqdan sonra artıq ötən illərdən öyrəşdiyimiz ənənəvi hücumlar başladı. Üstəgəl mediyada gündəm olmuş “Səringül və Təyyarə bacıları” (bu qəbirlər mənim dogma xalalarıma məxsusdur) haqqında məlumatları da sürəkli paylaşmağım yəqin bu məsələni biraz da körükləmiş olmalı ki, ya ermənilər, ya da onların təəssübkeşləri qəti hücuma keçərək “Zaur Ustac” məqaləsi ilə bağlılığı olan “Yusifcanlı kənd orta məktəbi”, “Yusifcanlı kəndi” məqaləsindən tarix (işğalla bağlı) bölümünü, Yusifcanlı kəndindən olan əfsanəvi döyüşçü – Səringül və Təyyarə bacılarının dogma əmisioğlu Qəhrəmanov Eldarın qızı Kəmalə Qəhrəmanova haqqında olan “Kəmalə Qəhrəmanova” məqaləsini heç bir əsas göstərilmədən sildilər. Bu azmış kimi digər bağlılığı olan “Oriyentir Ulduzu” , “Ziyadar Mükafatı” və “Səringül və Təyyarə bacıları” adlı məqalələri silinməyə namizəd məqalələr kateqoriyasına aid etdilər. Hansı məsələ bunlara necə od qoyubsa, bütün bunlarla ürəkləri soymayıb uzun illərdir (2015 –ci ildən belə mövsümü müdaxilələri nəzərə almasaq, kiçik redaktələrlə stabil) mövcudluğunu sürdürən, hər cümləsi mötəbər mənbələrə istinad edən, müddətsiz mühafizə altında olan “Zaur Ustac” məqaləsini də siliblər. Bu məsələ bax belə baş verib. Qeyd edim ki, Vikipediyanın Azərbaycan seqmentində fəqliyyət göstərən idarəçilər tərəfindən məsələ araşdırılır. Yəqin ki, tezliklə öz həllini tapacaq.”
Xatırladaq ki, AJB üzvü, tanınmış şair-publisist Zaur Ustac ədəbi yaradıcılığının 30 illiyi münasibəti ilə ”Qızıl Qələm” media mükafatı (2018), il ərzində hərbivətənpərvərlik mövzularında şeirləri ilə müxtəlif KİVdə müntəzəm çıxışına görə “İlin Vətənpərvər Şairi” media mükafatı (2019), AVMVİB-nin üzvü kimi isə “Müharibə veteranı”, “Milli Ordu -100” və “AVMVİB-25 il” medalları ilə təltif olunmuşdur.
