Naxçıvan Dövlət Universitetinin professoru,
Əməkdar müəllim
dr.zarifbabayeva@yahoo.com
TƏHSİLDƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR – BİOLOJİ BİLİKLƏRİ
BACARIĞA ÇEVİRMƏLİ
Məşhur fizik Albert Eynşteynin fikrinə görə: “Məktəbin əsas məqsədi hər zaman bir mütəxəssis deyil, ahəngdar şəxsiyyətin formalaşması olmalıdır”. Məlumdur ki, hər bir fənnə aid biliklərin öyrənilməsi şagirdlərin hərtərəfli şəxsiyyət kimi formalaşmasında müstəsna rol oynayır. Həmçinin müxtəlif məktəb fənlərinin bir – birinə inteqrativ, kompleks tədrisi məktəblilərdə həyati bilik və bacarıqları inkişaf etdirməsilə – STEM proqramına uyğunlaşdırılır.
Müasir texnologiyalardan istifadə etməklə canlı orqanizmlərdə gedən fizioloji prosesləri, onların anatomik-morfoloji quruluşu rəqəmsal səviyyədə öyrətmək müəllimlərin də güncəllənməsini tələb edir. Texnologiyalar sayəsində elm və təhsil sahəsində elə keyfiyyət dəyişiklikləri baş verir ki, 2050-ci ildə dünyanın necə olacağı, hansı yeni elm, təhsil imkanlarının yaranacağını proqnoz vermək imkansızdır. XXI əsrdən sabitlik gözləmək, kimliyini, işini, dünyagörüşünü sabit saxlamaq zamandan geri qalmaq riskidir. Süni intellekt inqilabı həm də təbiət və sosial elmlər sahəsindəki irəliləyişlərdən qaynaqlanır. İnsan duyğularını, istəklərini və üstünlüklərini əsaslandıran biokimyəvi mexanizmləri nə qədər yaxşı başa düşsək, kompüterlər insan davranışını təhlil etməkdə, insanların üstünlüklərini proqnozlaşdırmaqda və əvəz etməkdə bir o qədər uğurlu olacaq. (Yuval Harari). Gələcəkdə insanın qarşılaşacağı problemləri dəqiq bilməsək də uşaqlarımızın qarşılaşacağı problemlərlə baş edə bilməsi üçün çalışmalıyıq. Dünya mütərəqqi bilim adamları tüm səylərini bu yöndə qurarsa, düşünürük ki, gələcək nəsilləri çıxmazdan qorunmaya hazırlamış olarıq.
A.Eynşteyn demişdi: “Hər kəs dahidir, ancaq sən balığı ağaca çıxa bilməmək qabiliyətinə görə tənqid etsən, o, ömrü boyu özünün qabiliyyətsiz olduğuna inanaraq yaşayacaq”. Təhsilalanların sahib olduğu, yaxud qazandığı fərqli qabiliyyətləri aşkar etmək, maraqlarını bilib düzgün istiqamətə yönləndirmək əsas amillərdəndir. Buna nail olmaq üçün müəllim müşahidə aparmalı, sosial-elmi sorğu müsahibələri etməli, digər fənn müəllimləri və valideynlərlə əlaqə saxlamalıdır. Bu işin səmərəliliyini artırmaq üçün həm də gənc nəsli gələcəkdə aktuallıq qazanacaq peşələr istiqamətində maraqlandırmaq üçün bütün sahələrdə baş verən yeniliklərlə tanış etmək, texnoloji savadlılıq, kreativlik, tənqidi düşünmə bacarıqlarını artırmaq da lazımdır. Hazırda müxtəlif texnologiyalar, proqramlar, vasitələr mövcuddur. Şagird indi istər məktəbdə, istərsə də evdə müxtəlif səviyyəli texnoloji qabiliyyətlərini inkişaf etdirərək həm əylənə, həm öyrənə, həm də ideyalarını həyata keçirmək üçün virtual aləmdə fəaliyyət göstərə bilər.
Sürətlə rəqəmsallaşan dünyada yeni nəsil yetişdirmək əvvəlki dövrlərlə müqayisədə daha məsuluyyətlidir. Artıq müəllimin auditoriyada görə biləcəyi ən son iş məlimat verməkdir. İndiki nəsil 50-100 il bindan əvvəlki dövrə görə yetərincə məlumata və məlumat alma bazasına malikdir. Buna görə də bilikləri bacarıqlara çevirərək tətbiqinə nail olmaq, kreativ, fərqli təfəkkürə, düşüncəyə malik insan potensialı yetişdirmək kimi bir missiya müəllimlərin üzərinə düşür. Nəzərə almaq lazımdır ki, XXI əsrdə daimi olan bir şey varsa, o da dəyişiklikdir. Günümüzdə vaxt məfhumu da qalmamış, saniyələrlə dəyişən, yeniləşən, rəqəmsalaşan bir cəmiyyətin fərdi olaraq təhsilimiz kimi fəaliyyətimizi də güncəlləməmiz lazımdır. Beynəlxalq səviyyədə aparılan müzakirələrdən faydalanmaq da işimizin keyfiyyətinə təsir göstərəcəkdir. Bu səbəbdən beynəlxalq səviyyəli tədbirlərdə pedaqoq və metodistlərin fikir mübadiləsi, təcrübələrini bölüşməsi onlar arasındakı potensillar fərqini minimuma endirməyə xidmət edir. Təhsil sahəsində son illər baş verən dəyişikliklər, islahatlar, tədris prosesində özünü təsdiqləyən yeni təlim texnologiyaları, müasir təlimlər, metod, üsul və vasitələr yalnız yerində və düzgün tətbiq olunarsa səmərə verə bilər. Xüsusilə biologiyanın tədrisində ilk növbədə yerli fauna və floranın müqayisəli öyrədilməsi də vacib şərtlərdəndir.
Yaşadığımız planetin sirlərinin öyrənilməsi daim məqsədimiz olmalı, gənc nəsli bu istiqamətə ruhlandırmalıyıq. Bunun üçün müxtəlif reformlar, layihələr, ideyaların həyata keçirilməsinə ehtiyac vardır. İslahatların məqsədi cəmiyyətdə dəyişiklik etmək, sonda müvəffəqiyyət qazanmaqdır. Lakin bu dəyişikliklərin nailiyyətə çevrilməsi göründüyü qədər sadə deyil (Michael Fullan). XXI əsr sürət, texnika, yeni kəşflər əsri olduğundan təhsil müəssisələri, təhsilverənlər bütün fəaliyyətləsində bu məqamlara diqqət etməli, təcrübə mübadiləsinə, fənnlərarası inteqrasiyaya üstünlük verməlidirlər. “Öyrənənlər üçün həyat məktəbdən sonra başlayır” – fikri yanlışdır. Əslində onlar həyatı hərtərəfli şəkildə məktəbdə yaşamalı, hərtərəfli inkişafları üçün düşüncə və çalışmalarına sərbəstlik verilməlidir. Bu zaman səriştəli, yaradıcı, bilikli, məntiqi-tənqidi təfəkkürə qadir olan gənclərin formalaşması baş verər. Beynəlxalq miqyaslı konfrans, vebinar, simpozium, təhsil debatlarına qoşulmaq fəaliyyətimizin əsas məqsədi halına gətirməyi təklif edir, qarşılıqlı virtual, onlayn tədbirlərin keçirilməsini vacıb sayırıq. Dünyagörüşün zənginləşməsi təfəkkürdə, həyat fəaliyyətində müsbət dəyişikliklər yaradır.
XXI əsr xəyalların məhsullarına əsaslanır. Yəni xəyal qurarkən özünüzə sərhədd qoymayın. Bütün bunlara nail olmaq bəzən fantastik gələ bilir, amma 2023-cü ilin yanvar ayında Azerbaycanda ANM, UNEC-in II kurs tələbəsi Nasa-nın saytında kibertəhlükənin qarşısını alıb. O, NASA-nın saytında xəta olsuğunu aşkarlayaraq, Nasa-ya bu barədə rəsmi məlumat vermiş, olası haker hücumundan qorunmaq üçün onları uyarmışdır. (10) XXI əsr tam da bu gənclərin yetişdirilməsini, Marsda, Ayda yaşam kalitesi yaratmağı planlayır, gələcəkdə süni zəka ilə yarışdan qalib çıxa bilən mütəxəssislər yetişdirməyi tələb edir. Bakı Ali Neft Məktəbinin 2017-ci il məzunu, hazırda Mərkəzi Florida Universitetində Kibertəhlükəsizlik üzrə doktorantura təhsili alan S.Həsənov cəmi 5 ayda yazdığı proqram vasitəsilə Linux əməliyyat sistemində iki ədəd kritik boşluq aşkar etmişdir. Bundan başqa, ABŞ-da keçirilən Kopernik Olimpiadasının Fizika və Astronomiya üzrə qlobal mərhələsində ölkəmizi təmsil edən Azərbaycanlı şagird Rice Universitetində təşkil edilən olimpiadada 29 ölkənin iştirakçısını qabaqlayaraq qızıl medal qazanmış, NASA-ya getmək, oranı gəzmək, tanış olmaq şansı əldə etmişdir. Və gələcəkdə NASA-da işləməyi arzu edir. Bu faktlar gənclərimizin fantastik sayılan arzularının gerçəkləşməsindən xəbər verir.
3D texnologiyalar sayəsində 12.000-dən çox real anatomik model/struktur, bədən quruluşuna uyğun keyfiyyət tərifləri və minlərlə ətraflı mikro anatomiya strukturları ilə anatomiyanı öyrənmək və öyrətmək imkanımız vardır. Buna zəmin yaratmaq üçün bioloji təhsilin təşkilini günün tələblərinə uyğunlaşdırmaq, təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasını müasirləşdirmək, öyrədib-öyrənmənin səviyyəsini dünya standartları səviyyəsinə yüksəltmək vacibdir.
3D Organon 70-dən çox ölkədə yaradılıb və bütün dünyada nüfuzlu universitetlər, xəstəxanalar, və s. tərəfindən qəbul edilib. O, həmçinin Huffington Post, Scimex, SBS, Futurism və başqaları kimi elm, təhsil və tibbin gələcəyi haqqında hesabat verən aparıcı nəşrlər tərəfindən tövsiyyə edilmişdir. 3D Organon həm də maneken və ya digər xüsusi avadanlıq tələb etməyən virtual reallıq üçün ultrasəs simulyatorunu birləşdirən dünyada ilk proqram platformasıdır. Ən son 2022-ci il buraxılışı tibb və səhiyyə tələbələri üçün real vaxt həcmli skan və ətraflı anatomik görünüşləri ilə tam immersiv virtual reallıq təlim həllini təqdim edir. İlk dəfə olaraq VR nəzarətçiləri əyri, xətti və ürək zondlarını hamısı bir həlldə simulyasiya edir. Tətbiqdəki 3D modellər əsas anatomik anlayışların dərindən başa düşülməsini və məlumatın saxlanmasını təkmilləşdirən mühüm koqnitiv girişlər əlavə edə bilər.
“3D texnologiyaların biologiyanın tədrisində tətbiqi perspektivləri” mövzusundakı Qrand
layihədə təlimçi kimi fəaliyyətim bu sahədə təməlli inkişaf və təkmilləşmə işlərinin aparılmasına
ehtiyac olduğunu göstərdi. Bu yeniliklər həm insan orqanizmini əhatəli öyrənməyə, həm də tibb tələbələrinin və həkimlərin diaqnoz qoyarkən edə biləcəkləri səhvləri minimuma endirməyə imkan yaradır. Hazırlanmış 3D insan modeli, VR gözlüklərin tədrisə tətbiqi də biologiya və tibb sahəsində böyük uğurlar qazanmağa şərait yaradır.
XXI əsr Yeni Dünya Düzəni – yeni format, yeni metod və vasitələr tələb etməkdədir. Artıq qloballaşan dünyada hər bir inkişaf kimi, problemlər də tez bir zamanda bütün dünyanı əhatə etməklə səfərbərlik tələb edir. Tədris sahəsi də artıq dünyada baş verən dəyişikliklərə səmərəli
cavab vermək məcburiyyətindədir. Çünki cəmiyyəti idarə edəcək potensiallı kadrları məktəblər, müəllimlər yetişdirir. Bunun üçün dünyada gedən yeniliklərə inteqrasiya etmək üçün təhsil sahəsi
də təhsil formatı və texnologiyalar sahəsində kadr potensialını zənginləşdirməlidir. Buraya təhsil
ocaqlarının maddi-texniki bazasının zənginləşdirilməsi də daxildir. Hazırda biologiyanın tədrisindəistifadə etdiyimiz metod və üsullar tədrisin səmərəliliyinə təsir göstərməkdə davam edir. Lakin daim fərqli, yeni imkanlar axtarışı davam etməlidir.
2022-ci il niyabr-yanvar ayında isə 9 saylı orta məktəbin direktoru Natella Rzayevanın hazırladığı “Təhsildə 3D texnologiyalardan istifadə” adlı qrand layihəsi qalib gəldi. Layihənin əsas məqsədi VR gözlüklərdən Biologiya dərslərində istifadənin perspektifləri və istifadə potensialını orta məktəb müəllimləri və şagirdlərinə öyrətmək olmuşdur. Təlim müddətində tərəfimizdən müxtəlif məzmunlu təlim dərsləri keçirilmiş, VR gözlüklərin iş prinsipi, biologiyanın tədrisində tətbiqi imkanları öyrədilmişdir. Layihədə əldə edilmiş vəsait hesabına alınmış Oculus Quest 2 All-In-One Kabelsiz VR Virtual Reallıq Gözlükləri 128 GB – kabelsiz olması ilə hərəkət məhdudiyyəti yaratmadan iş prosesində komfort hissi yaşadır. İlkin olaraq VR texnologiyaların iş prinsipi, istifadə potensialı, proqram təminatı və s. məsələlər aydınlaşdırılmışdir. Bu gözlüklər və digərləri bir-birindən müxtəlif özəllikləri ilə seçilməklə məqsədəuyğun şəkildə istifadəyə yararlıdır.
Bu vasitələrdən fənlərin tədrisində istifadə həm əhatəli, dərindən öyrənməni, həm də aydın dərketməyə şərait yaratdığından tədrisə gətirilməsi zəruri texnologiyalarındandır. Bunun üçün müxtəlif mövzuda mühazirələr aparılmış və praktik çalışmalar yerinə yetirilmişdir:
İqtisadi və emli-texniki tərəqqinin necə sürətli getdiyi dövrdə yaşadığımızı müqayisəli göstərmək üçün öncə 2017-2018-ci illə müqayisədə 2020 və gələcək illər üçün müəyyənləşdirilmiş ixtisasların siyahısına diqqət yetirdikdə, süni intellekt, AR, VR və MR texnologiyaları, Dron texnologiyaları, genetika mühəndisliyi ilə əlaqəli ən müxtəlif ixtisas və peşələrə yiyələnmiş mütəxəssislərə ehtiyac olacağını anlamaq heç də çətin deyildir.
AR (artırılmış reallıq), VR (virtual reallıq), MR (mix – qarışıq reallıq) texnologiyalarının müxtəlif sahələrdə, o cümlədən təhsil və elm sahələrində tətbiqi imkanları genişləndikcə, istehsal sahələrinin artması zərurəti ilə bu sahəyə olan tələbat olduqca yüksəlmiş və satış qiymətlərində eniş müşahidə edilmişdir. Bunun üçün təhsil müəssisələrinin də bu texnologiyaları əldə etmək üçün həm imkanı yaranmış, həm də ehtiyacları artmışdır. Bəs bu reallıqlar və zərurətlərin oxşar və fərqli cəhətləri nələrdir:
VR – Virtual Reallıq, yəni üçölçülü dünya (3D), bu dünya bütünlüklə virtualdır və kompüter tərəfindən hazırlanmış məhsula əsaslanmışdır. Yaddan çıxmamalıdır ki, VR dünyası hər zaman tamamilə virtual aləmdir, yəni real deyildir.
AR – Artırılmış reallıq, yəni bu dünya qismən realdır, qismən virtual, reallığın artırılmış boyutudur. Əslində bu dünya dijital informasiya daşıyıcısı olaraq mövcud olub, artırılmış reallıq kimi də qəbul edilir. Artırılmış Reallıqda cihazın tutduğu mövqe, yaxud istiqamət dəyişərsə təsvirin də mövqeyi dəyişəcəkdir. Sükan arxasında AR gözlüklü şəxs avtomobilin qabaq şüşəsini virtual ekran daşıyıcısı olaraq qəbul edib istifadə etsə, bu zaman sürücü başını çevirərdiyi zaman rəqəmsal informasiyanın mövqeyi də dəyişəcəkdir. Bütün bunlara səbəb informasiyanın daima öndə olmasının zəruriliyini nəzərə alıb təmin etməkdir. Real dünyada elmin sirlərini dərindən öyrənib-öyrətmək üçün müasir dövrdə istifadə edə biləcəyimiz ən yeni texnologiyalara həqiqaətən sahib ola bilməkdir. Aşağıdakı düstur virtuallıqdan reallığa aparan müasir yolu tamamilə aydın təsvir edir: MR = VR + AR = virtual dünya + rəqəmsal məlumat + real dünya
MR – virtual və real aləmin toplusu kimi qəbul edilir. Mix Reallıqda rəqəmsal daşıyıcı kimi həm də paralel olaraq real dünyadan istifadə edilir. Bu informasiya üçölçülü olması ilə digərlərindən fərqlənir və digərləri ilə müqayisədə daha realdır. O halda MR və AR arasında nə kimi fərqlər mövcuddur? MR dünyasında real dünyada təqdim olunan virtual obyektlər iştirakçının mövqeyi dəyişdikcə yerlərini dəyişmir.
Biologiya mühəndisi insan orqanizminə aid süni ürək və müxtəlif süni daxili orqanı modelləşdirərək hazırlayır. Bu sahədə mütəxəssis ola bilmək üçün biologiya mühəndisi biologiya, mühəndislik, riyaziyyat fənini dərindən bilməli, tətbiq sahələrini düzgün dəyərləndirməlidir. Bunun üçün STEM mütəxəssisləri, pedaqoji kadrlarının bilik-bacarıq səviyyəsini yüksəltməklə öyrənənlərdə elmi potensialı, praktik bacarıqları uyğun istiqamətdə inkişaf etdirmək olar. Heç də təsadüfi deyildir ki, STEM metodunun nailiyyətlərini görən qabaqcıl ölkələr bu işə böyük yatırımlar etməkdədir. Çünki STEM layihələri gənc nəslin məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürünü inkişaf etdirir, xüsusilə şagirdlərdə bir sıra şəxsi keyfiyyətlərin, şəxsiyyətyönümlü inkişafın artmasına şərait yaratmaqla tədqiqatçı, səbirli, nizamlı, özgüvənli, özünəinamlı, uzaqgörən, əməkdaşlıq, rəqabət etməyi bacaran, bir-birinə hörmət və vətənpərvərlik hisslərini inkişaf etdirir. Artıq fərdi fəaliyyət əvəzinə inteqrasiyalı əməkdaşlığa getmənin tam zamadır. İKT vasitələri, internet, müxtəlif platformalarlar vasitəsilə istənilən ölkədən, məktəbdən hər hansı bir tədbirə mühazirəyə qatılmaq imkanımız yaranmışdır. Bu imkanlar sayəsində müxtəlif problemləri həm müzakirə edə, həm də təcrübə mübadilə ilə ümumi qərarlar ala bilərik. Məsələn, Facebook sosial şəbəkəsində onlayn vebinarların birində liderlik, əməkdaşlıq, rəqabət və s.məsələlərin müzakirəsi təşkil olunmuşdur:
Sual: özünə təhsil lideri deyənlər başda təhsil müəssisələrindən də məsul olmalıdır. əməkdaşlıq edərək rəqabət etmək necə mümkündür?
Cavab: başlıca olaraq: müəllimlər siniflə məhdüdlaşmamalı, digər müəllimlərlə əlaqəli əməkdaşlıq etməli, təcrübələrini müqayisəli müzakirə etməlidirlər.
Rəqabət? – Təhsil sahəsində hansı rəqabətdən söhbət gedə bilər?
Cavab? – Rəqabət – digər məktəblərlə əməkdaşlıq, təcrübə mübadiləsi, məktəblilərin iş birliyi, müəllimlərin əməkdaşlığı, dünya standartları səviyyəsində təhsilin təşkilinə dəstək olmaq. (Michael Fullan).
Bütün bunlar təhsildə yeni çağırışlardır, yeni dalğadır və təhsilin səmərəliliyini artırmaqdadır. Ali məktəbdə uzun illər öyrətmənlik təcrübəmə görə diqqət yetirdiyim məqamlardan biri budur ki, hər kəsin yenilikçi, çalışqan olduğu mühitdə də, mühafizəkar bir ortamda da bəzən insanlar fərdi fəaliyyətə üstünlük verir, təcrübələrini bölüşməkdən çəkinirlər. Bəzən bu, müəssisənin kadrlara olan etinasızlığından, bəzən də həmin kadrın qısqanclığından irəli gəlir. Müasir cəmiyyət nə qədər inkişaf etmiş, məlumatlı olsa da, yenə də insanlar, millətlər, irqlər arasında anlaşılmazlıqlar, təzadlı fikirlər qalmaqdadır. Bu problem sadə insanlar, qurumlar arasında da yaşana bilir, təhsil alanında da. İnsanlar arasında ayrı-seçkilik olmamalıdır”. Bunun üçün “ədalət”, “səy” lazımdır, amma “bərabərlik” həmişə ədalət deyil, “bərabərliyi təmin etmək çətindir”, ədalət burada nəzərə alınmalıdır. Halbuki ədalət hər kəs üçün fərqlidir. Buna görə də hər bir insana “fərqli davranılmalı”, ədaləti müzakirə edərək tapmalı. Təhsilverənlər öz iş praktikasında ədaləti necə təmin etməlidirlər? Burada müəllimlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Əvvəla öz fəaliyyəti daim yenilənməli, biliyi təkmilləşməlii, tədris formatı dəyişdirilməli, çevik olmalı, tənqidi-məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirməlidir.
“Öyrədən öyrənməyi buraxarsa, o, adi bir lövhəyə çevrilər” – deyimi yerinə düşür. Bu hal nəticədə təhsilimiz üçün heç bir inkişafa səbəb olmaz. Ali və orta məktəblərdə biologiya dərslərinin keçirilməsində son iyirmi ildə bir çox yeniliklər baş vermiş, tədrisə yeni texnologiyalar, yeni təlimlər, texniki vasitələr, STEAM metodu və s. yeniliklər daxil olmuşdur. Bunlara İKT, elektron mikroskoplarını, elektron lövhələri, VR gözlükləri; interaktik, konstruktiv təlimləri, Boloniya təhsil sistemini və s. göstərmək olar. Şifahi, əyani, praktik metodlarla yanaşı, yeni metodlar da mövcuddur. Bu metodlardan, texniki vəsaitlərdən istifadə müəllimlərin pedaqoji-metodik ustalığına görə tətbiq edilməkdədir. Əvvəllər dərsdə İKT ilə şagirdi, tələbəni təəccübləndirə bilirdiksə, bu günün öyrəncisi artıq 3D boyutda filmlərə, oyunlara baxmağı üstün tuturlar. Bu məqsədlə tədrisdə yenicə istifadə etməyə başladığımız 3D eynəklər artıq sinfin, auditoriyanın marağını daha çox cəlb edərək fənnlərin öyrənilməsinə marağı artıra bilər. İştirak etdiyimiz konfranslarda STEAM metodu, 3D texnologiyaların təhsildə tətbiqini, təlimçisi olduğumuz layihələrdə biologiyanın tədrisində VR gözlüklərin faydasını, iş prinsipini əhatəli şəkildə müzakirə etdik.
Bəs XXI əsr yeni təhsil mühitini yaratmaqla nəyə şərait yarada bilərik? XXI əsr öyrədici mühiti ənənəvi təhsildən, yeni keyfiyyət göstəriciləri ilə tamamilə fərqlənməlidir. Tədris prosesinin maraqlı təşkili, öyrənənlərin yeni biliklərin kəşf etmələrinə, analiz-sintez qabiliyyəti, məntiqi təfəkkürünün formalaşması, səriştəli, yaradıcı olmasına, sərbəst layihələr düşünməsinə şərait yaradıldıqda öyrənmə istəyi arta bilər. Həmçinin müəllimlərin işbirliyi, bacarıqların artırılmasına, fənlərin inteqrasiyasına, differensisaiyasına nail olunarsa məktəblərdə təhsilin keyfiyyətini artıra bilərik. Yəni öyrənmə formal xarakter daşımamalı, bu zaman dərin öyrənmə, tətbiqetmə bacarıqlarının, düşünmə vərdişlərinin yaranmasına xüsusi fikir verilməlidir.
Təhsil müəssisələrinin rəhbərləri də öz işlərində islahat aparmalı, təhsilverənlərin işində qarşılıqlı rəğbətləndirmələr, ehtiyacların öyrənilib təmin edilməsi, təcrübə mübadiləsi etməklə təhsil sahəsində yüksək səmərəliliyə nail olmağa çalışmalıdırlar. Təhsil sistemində müəllim xarakteri mühüm rol oynayır: burada əsasən onların prinsipiallığı, tədris prosesində özgüvəni, məktəbdə müəllimlərlə münasibəti və s. çox vacibdir. Düşünürük ki, təhsil sisteminin strukturunun yenidən qurulması ilə öyrənənlərdə səriştələrin, imkan-bacarıqların, fiziki mühitin düzgün təşkili vasitəsilə öyrədən və öyrənənlərin iş qabiliyyətini, marağını, motivasiyasını artıra bilərik.
Bununla yanaşı, müxtəlif layihələrdə tələbə və müəllimlərin iştirakı da təcrübə mübadiləsinə ən güclü motivasiyadır. 2-3 İyul 2022-ci il tarixlərində İstanbul İbn Haldun Universitetində STEAM müəllimlərinin III Beynəlxalq Konfransında (III. Uluslararası STEM Öyretmenler Konferansı–2-3 Temmuz-Türkiyə) “XXI əsr STEAM müəllimlərindən gözlənilənlər” mövzusunda təqdimatla çıxışım bir sıra layihələrə dəvət almağıma səbəb oldu. Layihələr içərisində Erasmus+ layihəsi də vardır. Biologiya müəllimliyi ixtisası tələbələrinin hazırladıqları ağıllı əyani vəsaitlər və digər mövzularda hazırladıqları işlər konfransda iştirak edən digər fənn müəllimlərinin marağına səbəb oldu. Təqdimatlar içərisində təbiət elmlərinə həsr olunmuş işlər daha çox maraq doğurmuşdur.
Paralel panellərdə – Təqdimatlar, STEM Show Time / Playground / İnteractive Poster Session / TEM Expo, Workshoplar, Paralel atolyelerdə praktik çalışmalar, “STEM Eğitimi uygulamaları” IV Kitabı Yazarlar Toplantısı, Öyrənci Mərkəzi, Etkinlik Salonu / Fuaye və Açık Alanlarda rəngarəng işlər nümayiş etdirilmişdir. Təhsil sahəsində istifadə olunan yeni pedaqoji-texniki vasitələr, İKT-dən istifadənin fərqli metodikası və s. tədrisə gətirməklə öyrənənlərdə marağı artırmaq tədrisin keyfiyyətini artıracaq amildir. Bunun üçün xüsusilə biologiya müəllimləri əyanilikdən maksimum istifadə etmək üçün təlim üçün istifadə oluna biləcək texnologiya, proqramlar və s. bacarıqlarını yeniləməlidir. O zaman təhsildə yeni çağırışların nailiyyətindən, bioloji biliklərin bacarıqlara çevrilməsindən danışa bilərik.
Müəllif: Zərövşən BABAYEVA
PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ
PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”
PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI
YAZARLAR.AZ
===============================================
<<<<<< WWW.USTAC.AZ və WWW.BİTİK.AZ >>>>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru
