Rəvan Cavidin “Gecəni axtaranlar ” kitabının müzakirəsi keçirilib
15 aprel 2025-ci ildə AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsində “Yeni ədəbiyyatı tanıyaq” layihəsi çərçivəsində Rəvan Cavidin “Gecəni axtaranlar ” kitabının müzakirəsi keçirildi. Müzakirədə şöbə müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü Tehran Əlişanoğlu; şöbənin əməkdaşları – aparıcı elmi işçi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Mətanət Vahid (moderator); böyük elmi işçi, yazıçı Mənzər Niyarlı; kiçik elmi işçi Hənifə Səlifova; qonaqlar – Uşaq ədəbiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi Gülnar Qəmbərova, Mərziyyə Nəcəfova, Zaur Ustac, Qəndab Əliyeva və Sevinc Nuriyeva iştirak edirdilər. Fotolar:
Şeir – bu söz sənətinin ən yüksək forması, insanın düşüncələrinin və duyğularının musiqili ifadəsidir. Şeir ürəkdən doğur, qəlbə nüfuz edir, sözə çevrilib, bədiiyyətə rəng qatır. Onda insan həyatının, iztirablarının, arzularının, kədərinin və ən əsası – ruhunun ahəngi yaşayır. Məhz belə şeir nümunələri – insanlıq qəlbində əbədi iz qoyur. Qələm və ürək birləşdiyi nöqtədə yaranan əsərlər könüllərin mülkünə çevrilir. Sənət, xüsusilə də şeir, hansı formada, hansı janrda olursa olsun, insanlığa mənəvi nur, maarif və ruhi işıq paylayır. Bu mənada bəzi janrlar mövcuddur ki, onlar bu gözəlliyi daha səliqəli, incə və intizamlı şəkildə təqdim etməyə xidmət edir. Bundan biri – sonet janrıdır. Sonet – bu şeiriyyatın daxili intizamı, müəyyən ölçülərə salınmış bədii gözəlliyin formasıdır. Onda şair öz daxili aləminin ən dərin, ən saf halını poetik forma çərçivəsində ifadə edir. Bu isə təkcə ustalıq deyil, həm də daxili harmoniyanın, incə düşüncənin və estetik zövqün tələbidir. Şeiriyyatın gözəlliyi, rəngarəngliyi, incəliyi məhz sonet janrında öz mükəmməl ifadəsini tapır. Sonetdə yalnız duyğu deyil, həm də düşüncə, maarif, ruhi tərbiyə və milli qürur birləşir. Hər misrada, hər bənddə şairin ruhunun ən dərin qatları əks olunur. Bu yüksək janrda yaradıcılıq edən şairlərdən biri – Azərbaycanın tanınmış şairi və jurnalisti, “Yazıçılar” jurnalının baş redaktoru Zaur Ustacdır. Onun yaxınlarda nəşr olunan “Katren” sonetlər toplusu – bədii mükəmməllik, ruhi dərinlik və mənəvi yüksəklik harmoniyasının parlaq nümunəsidir.
Kitabı oxuyarkən, Zaur Ustacın şeirə, sözə, millətə, vətənə və insan qəlbinə olan sevgisi, şairanəlik hissləri, bədii düşüncəsi və incə müşahidələri ilə bir daha tanış oldum. Hər bir misrada duyğuların səmimiliyi, düşüncənin aydınlığı, bədiiyyətin yüksəkliyi, mövzuların rəngarəngliyi ürəyə təsir edir. Zaur Ustacın “Katren” toplusunda yer alan sonetlər arasında “Xudayar dastanı” və “Hürriyyət elçisi” xüsusi yer tutur. Bu iki sonet silsiləsi yalnız poetik gözəllik deyil, həm də tarixi, mənəvi və fəlsəfi dərinliklə də diqqəti cəlb edir. Şair bu sonetlər vasitəsilə öz vətəninə, xalqına, ana-babasına olan sədaqətini obrazlar vasitəsilə canlandırır. Məsələn, “Xudayar dastanı”nda aşağıdakı misralar oxucunu ana sevgisinin yüksəkliyinə, uşaqlıqda vətənpərvərliklə harmoniyanın birləşməsinə gətirir:
XUDAYAR DASTANI
(sonetlər çələngi) I Xudayar çağırdı anan adını, Söylədi: -Bəxtinə Xuda yar olsun! Qəlbində arzular yetsin murada Ömrünün yolları növbahar olsun!
Ana laylasıyla yurdsevərliyi, Hopdurdu qanına şirin bayatı. Hələ beşikdəykən qığıltıların, Kiminə “Cəngi”ydi, kimə “Heyratı”.
Bu ömür yolları fəsil-fəsildi, İnsanlar dünyada nəsil-nəsildi, Heç nə yayınmayır Tanrı gözündən
Anan sevgi ilə əl açdı göyə, Qəlbinə məhəbbət ələnsin deyə, Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən.
II
Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən, Dedi: Oğul balam, tanı özünü. Damarında axan qanınla qoru, Anatək müqəddəs “vətən” sözünü.
Sənə qucaq açan bu qoca diyar, Ulu babaların əmanətidir. Mənim söylədiyim ana öyüdü, Qoca nənələrin zəmanətidir.
İllər gəlib keçər bircə an kimi, Qoru torpağını öz anan kimi, Sadiqlik bu yurdun ərinə xasdı.
Bu torpaq böyüdür mərdi, qoçağı, Ərən babaların qeyrət ocağı, Səni məhəbbətlə bağrına basdı
Bu misralarda ananın övladına etdiyi dua vasitəsilə şair vətənə sədaqətin ilk toxumlarını göstərir. Oxucu bu misralar vasitəsilə uşaqlıqda olan saf sevgini, ana məhəbbəti və vətən sevgisinin harmoniyasını hiss edir. Ananın şirin ninnisi vasitəsilə vətən sevgisi uşağın qanına hopur – bu isə milli tərbiyənin və ruhi yüksəliyin şairanəliklə ifadəsidir. Və ya “Hürriyyət elçisi”ndə isə gənc əsgərin vətənə sadiqliyi, cəsarəti və arzuları ürəyə toxunur:
HÜRRİYYƏT ELÇİSİ (sonetlər çələngi)
I Bilirdi, “Sərhəddən başlanır Vətən!” Görmüşdü Vətəni vətən içində. Xəyalən keşikdə dururdu hər gün, Arzusu çin oldu bir gün içində.
Mundiri alan gün çox sevindi, çox… Həmən evə qaçdı sevinc içində, Üçrəngli bayrağı öpdü min dəfə, Sinəsi qabardı güvənc içində.
Az yaşda dynyanın görüb hər üzün, Bərkdə də, boşda da demişdi sözün. Əmələ keçməyin vaxtı yetmişdi…
Bəlkə də duyduğu ilk söz “Araz”dı, Qorunda bişdiyi köz də “Araz”dı, “Ata”, “Ana” deyil, “Araz” demişdi.
II “Ata”, “Ana” deyil, “Araz” demişdi, İlk gündən orduda qazandı hörmət. Təlimdən təlimə oldu peşəkar, Hər gün bir şücaət, yeni məharət.
“Təşəkkür” qazandı, “Çox sağol” aldı, Yoruldum demədi, durmadı bir an. Bilirdi, nə qədər olasa da çətin, Döyşüdə o qədər olacaq asan.
Təlimdə hər hədəf düşmən olurdu, Bütün hədəfləri bir-bir vururdu, “Qızğın döyüşlərdə qalib gələrkən”;
Vətəndi, torpaqdı sözü, söhbəti, Həzm edə bilmirdi heç cür möhnəti. Nisgili, həsrəti dadmışdı erkən. Bu misra adi bir ifadə deyil, bu – tarixi iztirab, kədər, arzu və şücaətin yığılmış musiqisidir. Araz çayı timsalında şair xalqın dərdini, ayrılıq hissini, həsrəti və birliyə olan arzusunu ifadə edir. Zaur Ustac özünün hər bir sonetində oxucunu düşündürür, duyğulandırır və ruhlandırır. O, şeiri sadəcə bədii bir vasitə kimi deyil, həm də tərbiyəvi, ruhi və mənəvi bir mənbə kimi istifadə edir. Şairin bu yanaşması onu müasir Azərbaycan şeirinin ən parlaq nümayəndələrindən birinə çevirir. “Katren” – bu yalnız sonetlər toplusu, sadəcə bir şeir külliyatı deyil, həm də mənəviyyat, tarix, vətənpərvərlik, sevgi, fədakarlıq, ürəkdən doğan, ruhdan çıxan, insanlıq hissləri, vətən sevgisi, cəsarət, sədaqət, həyat fəlsəfəsini özündə birləşdirən bədiiyyətin gül dəstəsi – çələngidir.. Hər bir sonetdə şairin ruh dünyası, onun daxili hissləri, dünyanı qavrayışı və vətənə olan sevgisi bədii formada öz əksini tapır. Bu toplu, müasir ədəbiyyatda sonet janrının nə qədər canlı, ilhamlı və zamanla uyğun olduğunu bir daha təsdiqləyir. Şairin sətirlərində yalnız gözəllik deyil, yüksək ideya, dərin düşüncə, xalq ruhu və milli qürur da var. Xüsusilə, “Hürriyyət Elçisi” kimi sonetlər toplusu vasitəsilə Z. Ustac, öz xalqının dərdini, tarixini, arzularını, igidliyini bədii obrazlar vasitəsilə yüksək ustalıqla ifadə edə bilmişdir. “Katren”dəki hər bir sətir – bir aləm mənadır. Hər bir misra – ürək dilində söylənən, ruha yaxın olan hisslər və duyğulardan toxunmuşdur. Onları oxuyarkən yalnız şairin qəlbinə deyil, öz qəlbimizə, daxili aləmimizə də nəzər salırıq. Bu sonetlər yalnız oxumaq üçün deyil – düşünmək, hiss etmək, duyğulanaraq yaşamaq üçün yazılmışdır. Zaur Ustacın yaradıcılığı – sözə olan hörmətin, bədii ifadənin yüksək səviyyəsinin və şeirə olan sadiqliyin simvoludur. Şair, sonetləri ilə oxucusunu ruhlandırır, onu öz arzuları, əzabları, kədər və sevinc dolu dünyasına aparır. Onun şeirləri zamanla, ürəklə, duyğularla ahəngdar şəkildə canlanır. Belə əsərlər yaradan və yaratmaqda davam edən bir sənətkara böyük hörmət və minnətdarlıq ifadə edərək, Zaur Ustaca gələcəkdə də sonsuz ilhamlar, yeni ideyalar və qəlbləri fəth edən yeni-yeni bədii tərənnüm nümunələri yaratmaq arzulayıram. “Katren” kimi əsərlər bu gün və gələcək nəsillərin qəlbində əbədi olaraq öz yerini tapacaq. Çünki, həqiqi şeir – zamanla deyil, qəlblərlə əlaqə qurur.
Müəllif: Cahangir NAMAZOV, “Butov Azərbaycan” qəzetinin, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi. Azerbaycan Jurnalistlar birliyinin üzvü.
“Qələm qılıncdan itidir”: Gənc yazarın “Debüt” uğuru
8 aprel 2025-ci il tarixində Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsində son dövrlərdə artıq ənənə halını almış növbəti kitab təqdimatı mərasimi keçirilib. Bu dəfə müəllimlər, tələbə yoldaşları və oxucular fakültənin III kurs tələbəsi Südabə Məmmədovanın müəllifi olduğu kitabın təqdimatında bir araya gəldilər.
Tədbiri giriş sözü ilə dekan müavini Samir Xalidoğlu açdı. Ardınca Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi və şəhidlərimizin ruhu sükutla yad edildi. Müəllif, kitab və onun ərsəyə gəlmə prosesi barədə məlumat verdikdən sonra
Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüqar Zifəroğlu tələbələrin uğurlarından bəhs edərək, bu nailiyyətlər içərisində Südabə Məmmədovanın da xüsusi payı olduğunu qeyd etdi. Professor Cahangir Məmmədli Südabənin ilk gündən seçilən, daim axtarışda olan və gözdən qaçan aktual mövzulara toxunan tələbə olduğunu vurğuladı. O, bu uğurun təsadüfi olmadığını qeyd etdi. Tədbirin moderatoru Samir Xalidoğlu daha sonra sözü kitabın işıq üzü görməsində böyük əməyi olan “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru Zaur Ustaca verdi. Zaur müəllim Bakı Dövlət Universitetinin şəhid tələbəsi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Rövşən Hüseynovun döyüş yolu və onun xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə həyata keçirilən “25 yarpaq” layihəsi haqqında geniş məlumat verdi. Bildirdi ki, kitabın “Debüt” adlandırılması tərtibçi-redaktor Ayətxan Ziyadın (İsgəndərov) ideyası olub və ümumilikdə kitabın ərsəyə gəlməsində onun zəhməti böyükdür.
Zaur Ustac Südabə Məmmədovaya “Debüt” kitabının nəşri münasibətilə “Ziyadar” mükafatını təqdim etdi. Tədbirin gedişində Zaur Ustac və Qərənfil Dünyaminqızı Südabə Məmmədovanın yazılarını hər oxuyanda kövrəldiklərini qeyd etdilər. Hətta Zaur Ustac dedi ki, “Sonuncu dəfə nə vaxt kitab oxuyanda kövrəldiyimi xatırlamıram. Bu kitabı iki dəfə oxudum və hər dəfə göz yaşlarıma hakim ola bilmədim. Hər dəfə xatırlayanda yenə kövrəlirəm. Zaur Ustac çıxışını belə tamamladı:”Südabə, heç kimə fikir vermək lazım deyil, ancaq irəli!”
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru Tamxil Ziyəddinoğlu Jurnalistika fakültəsinin öz ənənələri olan müqəddəs ocaq olduğunu bildirərək, qeyd etdi ki, fakültəmizin müəllimləri yalnız təhsil verib, elm öyrətmırlər. Burda həm də milli dəyərlərimizə sahiblənməyi öyrədirlər. Estafet etibarlı əllərdədir. Südabə Məmmədova mətbuat aləmində debütü məhz “Qansız davranışlı qanlı düşmən ” adlı ilk yazısı ilə “Bütöv Azərbaycan” qəzetində edib. Onu nübar kitabının çap olunması münasibətilə təbrik edirəm və təhsildə, gələcək fəaliyyətində uğurlar, şəxsi həyatında xoş günlər arzulayıram! Kitaba ön söz yazmış
Qərənfil Dünyaminqızı Südabəni çalışqan araşdırmaçı və özünə qarşı tələbkar bir tələbə kimi səciyyələndirdi. Bildirdi ki, müəllif şübhə doğuran hər məsələyə dönə-dönə qayıdaraq onu dəqiqləşdirməyə çalışır. “Qansız davranışlı qanlı düşmən” adlı yazı isə onu xüsusilə sarsıdıb, oxuyarkən göz yaşlarına boğulduğunu və həyəcanlandığını qeyd etdi. “Ümid həyatın sərmayəsidir” əsərində isə bir qızın uşaqlıqdan pis yollara düşməmək üçün göstərdiyi səylər və nəticədə uğur qazanması oxucu yaddaşında dərin iz buraxıb. Fakültənin müəllimi
Aygün Əzimova qeyd etdi ki, Südabə Məmmədova “Azərbaycan Jurnalistikasının Görkəmli Publisistləri” dərsi çərçivəsində yazdığı yazılarda keçmiş dövrlərin problemlərini müasir dövrün problemləri ilə müqayisə edərək samballı yazılar ərsəyə gətirmişdir. Dərslər bitsə belə Südabə Məmmədovanın axtarışları, sualları bitmirdi… “Xəzan” jurnalının baş redaktoru, yazıçı-publisist Əli bəy Azəri isə kitabın bəzi məqamları haqqında öz tənqidi fikirlərini bildirib və müəllifə növbəti yaradıcılıq işlərində belə nüansları nəzərə alması üçün tövsiyələr verib. BDU Jurnalistika fakültəsinin məzunu və Südabənin ilk qələm təcrübəsinə dəstək olmuş
Əsgər İsmayılov tələbələr adından çıxış edib. O, Südabəyə uğurlar arzulayıb və tələbələrə göstərdikləri dəstəyə görə universitet və fakültə rəhbərliyinə təşəkkürünü bildirib. Oxucu qismində çıxış edən Tərlanə Abdullayeva da öz tələbə yoldaşına uğurlar arzulayıb. Sonda söz müəllifə – Südabə Məmmədovaya verilib. O, gələcək planlarından danışaraq ona dəstək olan hər kəsə təşəkkürünü bildirib. Çıxışını isə öz sitatı ilə tamamlayıb: “Qələm qılıncdan itidir, o qələm ki, doğrunu və ədaləti əks etdirir.” Tədbirin sonunda iştirakçılarla xatirə şəkilləri çəkdirilib.
BU AXŞAM… Bu axşam yenə də gəlmədin, gülüm… Gözləyə-gözləyə qaldıq masada; Bir ağ kağız idi, bir sarı qələm, Pəncərə önündə üşüyən çayın, Bir də öləziyən şamdı kasada…. Sarı yarpaqlar da elədi xiffət, Hər səni görəndə gülən, sevinən… Pəncərə şüşəsi ağladı xəlvət… Çiyninə saldığın şalın üşüdü, Halsız uzanıbdı, tir-tap masamda…. * * * Bu axşam yenə də gəlmədin, gülüm… Ocaqda üşüyən odun ağladı, Yataqda büzüşən yorğan ağladı, Tək mənim vecimə omadı heç nə… Dildə tez-tez dedim; gəlmir, gəlməsin… İçin-için yandım bir mehə təşnə… Yerin dəyişdiyin külqabı qəmgin, Bir qəfil toxunuş gəlir işinə, Mütəkkə qolunu gəzir bu axşam, Rəqqas bir qapaza həsrət masamda…. 29.09.2022. Bakı.
“25” Əsrin dördə birin vermişik yelə, “Əlli aşırmağa” bu qədər də var… “Bu da bir ömürdü yaşadıq belə”, Faili-muxtarıq, ya qədər də var!?
Başımı qaldırdım, dörd bir tərəf dağ, Yaşıl da, qara da, qırmızı da “ağ”, Ümid boğçam hazır, yetişibdi çağ, Od olan sevinci, su kədər də var…
Ustac, Məmməd Araz yolun sağında, Bəhrəsi kal qaldı ömür bağında, Qarası isıqlı, nur var ağında, Ağusu bal dadan “çor-zəhər” də var…. 01.12.2000. Şahbuz – Biçənək (Batabat) yolu.
“50” “Aşırdn əllini”, Ustac nəmxuda, Bu minval sonunda yüzə də varar… Düzü də düz getdin, əyrini də düz… Bu minval sonunda yüzə də varar…
Nəsimi, Xətai yolunda işıq, Yollar çox dolanbac, həm də bulaşıq, İşin çox, kələf də bir az dolaşıq, Bu minval sonunda yüzə də varar…
Zaur, çıxdığın yol heç nə vəd etməz, Bu yolda yolçular kamına yetməz, Hər gün doğan arzu tükənməz, bitməz, Bu minval sonunda yüzə də varar… 11.01.2025. Bakı.
