JEST (“Qısa hekayələr” silsiləsindən) Bu yad şəhərə onlar ilk dəfə idi ki, gəlmişdilər. İşlərini gündüz başa çatdırıb həmişə olduğu kimi axşamüstü yenə qaldıqları mehmanxananın birinci mərtəbəsindəki yeməkxanaya endilər. Onlar dörd nəfər idi. Bu kiçik dəstəyə “komandir” deyə müraciət etdikləri Rafael adlı iricüssəli, yumrusifət, qıvrımsaç həmkarları “başçılıq” edirdi. Yemək sifariş verdilər. Yaxınlıqdakı stolun arxasında ortayaşlı, arıq, saçlarına dən düşmüş bir xanım əyləşmişdi. Onun əynində nimdaş don vardı. Çox güman ki, qadın bu tərəflərdə yaşayırdı. Çünki onlar buraya gələndən bəri hər gün görürdülər ki, bu xanım axşamlar eyni bir stolun arxasında əyləşir və başının işarəsi ilə yeməkxana işçiləri ilə görüşürdü. Özü də elə ilk baxışdan qaradinməz adama oxşayırdı. Stollar yaxın olduğu üçün süfrənin üstündə olan yeməklər aydın görünürdü. Həmişəki kimi qadının qarşısında yenə iki dilim çörək parçası, yarım boşqab xörək, bir də dərman qabına oxşayan kiçik şüşə vardı. O, bozumtul, toxunma çantasını çiynindən asmışdı. Qadının sifətində qəribə bir qədimlik vardı. Sanki o, hansısa muzeyi elə indicə tərk edib yeməkxanaya gəlmiş solğun ekspontalarından biri idi. Qadının özü ilə bozumtul çantası arasında izahı çətin olan bir oxşarlıq hiss olunurdu. Yeməkarası dostlardan biri Rafaelə üz tutub dedi: -“Komandir”, gəlsənə o qonşuluqdakı xanımın stolu üçün düz-əməlli bir yemək sifariş verək. Bu da bir jestdi də… Hiss olunur ki, ehtiyacı olan adamdır… Digər dostlar da söhbətə qarışdılar. Hamı ümumi bir razılığa gəldi. Bəs necə, yad şəhərdə onlar öz milli qonaqpərvərliklərini göstərməli idilər, ya yox? Xorəkpaylayanı dəvət edib onu məsələdən agah etdilər. Rafael dedi: -Amma elə et ki, xanım onun stoluna gələn yemək-içməyin kim tərəfindən göndərildiyini bilməsin. Xeyli təəccüblənmiş xörəkpaylayan az sonra əlindəki dolu qabla xanıma yaxınlaşdı. Qadının üz-güzündə heyrətdən yaranan cizgiləri heç bir rəssam çəkə bilməzdi. O, xorəkpaylayandan nəsə soruşdu. Arada xörəkpaylayan yenə bir-iki dəfə qadının stoluna yaxınlaşıb nəsə gətirdi. Rafael və onun “komandası” sakitcə, heç nədən xəbərləri yoxmuş kimi, başlarını aşağı salıb xörəklərini yeyirdilər. Sonra onlar işarə ilə xörəkpaylayanı stola dəvət etdilər. Rafael məmnun halda gülümsəyərək dedi: -Zəhmət olmasa, bizim hesabımızı deyin. Təbii ki, qonşu stoldakı o xanımın hesabını da biz ödəyəcəyik. Xörəkpaylayan bir qədər tutularaq, dili topuq çala-çala astadan dedi: -Cənablar, bilirsiz nə var? Artıq sizin yeməyinizin hesabını həmin xanım ödəyib… Düzü, mən sifarişin hansı stoldan gəldiyini ona deməmişdim. Zənnimcə o, bunu özü müəyyən etdi. Və hesabı ödədi… Bax belə… Yad şəhərin qonaqları nə qədər israr etsələr də, ödəniş edə bilmədilər. Nə etmək olardı? Artıq hesab çatmışdı. Hamısı pərt idi. Sanki gözləmədikləri yerdən qəfil zərbə almışdılar. Artıq qonşu stolun arxası boş idi. Onlar xörəkpaylayanla mübahisə edən, haqq-hesab çürüdən zaman “muzeydən gəlmiş eksponat”, yəni solğun bənizlı qadın çıxıb getmişdi. Rafael əllərini qıvrım saçlarına çəkib zorla gülümsəməyə çalışaraq “komandasına” üz tutub dedi: -Hə, bu da bizim “jestimizin” gözlənilməz sonu…
Fırlanır dəyirman daşı Baxıram, başım fırlanır. Fırlanır dünya başıma Torpağım, daşım fırlanır. Saçı-saqqalı ağarmış Sığal çəkmə alt daşına, üst daşına. Un ələnmir üst-başına. Dənsiz dəyirman daşları qəm ələyir, Dərd üyüdür ömrün qışına. Bu çərxi-dövran daşları Dəyir, bir-birinə dəyir. Dənsiz dəyirman daşları Yeyir, bir-birini yeyir. Acıdı dəyirman daşları Dən gözləyir əvvəl-axır. Tanrı dinmir,Tanrı susub Çörəyimiz daşdan çıxır.
ATAMIN AYAQLARI
Hara getdim dara düşdüm Atamın ayaqları süründü arxamca İndi Atamın ayaqları Sibirdi Özü kimi ayaqları da yuxusuz… Üz sürtdüm ayaqlarına, Qəlpə giziltisindən Diksindi qulaqlarım. Çəliyi ayaqlarına başdaşı Atam! Səcdənə gəldim, Ayaqlarını suya qoy, Dirilik suyu kimi ayağının suyunu içim Atam oy! Əlimdən nə gəlir daha Ayaqlarımı verim, yeri, Atam! Laylay atam, ayaqlarına laylay! Ayaqları yuxusuz, əlləri oyaq, ürəyi dipdiri Pir Atam!
ALO, MƏN SƏNİ GÖRÜRƏM
Yuxarı mərtəbədən gələn mahnı Ürəyimi göynədən vaxtda əllərim qoynumda uzanmışam çarpayıda. Tavandan,divarlardan Kədərli üzlər, Dilxor maskalar asılır Səni düşündükcə, qızım! Hər oxunan nəğmə Bir doğma anı yada salar, Hər tanış səs bir doğma üzü Canlandırar gözlərimizdə… Telefon zəngi. -Alo, Bakıyla danışın. -Al-lo! Qızım, sənsənmi?! -… -Al-lo! …2400 kilometrlik həsrətin içində Qatar keçdi deyəsən. Bir zahı bulud Silkələdi telefon xətlərini. Yüz saniyəlik sükutun arxasına Sığdı bir insan ömrü. -Alo! Alo!! -A-ta! A-ta! …Üzün yadımdan çıxır, İlğım axır dalğa-dalğa Yaddaşımın dörd olmuş gözündən. Yuxu da yalanmış, fotoşəkil də yalan… -Alo! Alo! -Ata, məni eşidirsən? -Al-lo, mən səni görürəm, qızım…
UZUN AYRILIQDAN SONRA
Uzun ayrılıqdan sonra dönəndə Vətənə Kimi qucaqlasam birinci, Qarşıma çıxanların heç biri inciməz. Bir dost yazmışdı mənə: “Sən qəribəsən, biz-yol gözləyən.” Məni qarşılayanların Heç biri inciməz, anam, Səni qucaqlasam hamıdan əvvəl. Uzun ayrılıqdan sonra Yenidən sevmək Yenidən doğulmaq kimi gəlir insana, İzn ver oğluna yenidən doğulmağa, Aç qoynunu, ana! Qol-boyun gördükcə bizi Dostlar da başlayar Bir-birini qucaqlamağa.
QAN-TƏR İÇİNDƏ
Əqrəbləri itmiş saat kimiyəm, Vaxt ölür, çökür içimdə. Cin çapmış at kimiyəm, Qan-tər içindəyəm, anam, Qan-tər içində. Zaman dolaşıq nər qovğasında Şeytan-mələk davasında Ürəyim əlimdən gedir, Çırpınır qollarım qoynumda, Gecəm qan-tər içində,anam, Günüm qan-tər içində. Bu əlim,bu da lal dilim, Sözü xəmir kimi yoğuran dilim, Cadar-cadar, dilim-dilim Söz əkib-becərən dilim, Sözüm qan-tər içində,anam, Dilim qan-tər içində, Alnımın qırış yerindən Taleyin çaparı keçir. Bu yurdun süyər yerindən Bir ölüm qatarı keçir, Elim qan-tər içində, anam, Obam qan-tər içində. Toxdayıb, səbrimdən asıldım, Buğlanıb, ruhumdan asıldım, Can hamı, qəbrimə qısıldım, Söndüm qan-tər içində, anam, Öldüm qan-tər içində.
ADAŞIM, BALABANÇI KOR ƏLİSƏMİD
– Bir adaşım yaşayır Kürdəmirdə, Muradxanlı kəndində Gecəyarı ekranda gördüm Xəzər TV-də. Əvvəl-əvvəl danışmadı, dinmədi, dizləri üstə gözləri yol çəkdi barmaqlarımın. Sonra adamlar yığışıb könlünü aldılar onun, ovutdular. Çıxartdı üzə balabanı. Dedi, mənim işim balabanla, neylədi. Adaşım, balabançı kor Əlisəmid. Sonra gör neylədi adaşım, balabançı Kor Əlisəmid. Qəfil nəfəs verdi balabana, Sığalladı asta-asta, bala-bala. Asta çaldı balabanı. Hərəkəti yavaş-yavaş, bala-bala. Dağı arana daşıdı, aranı dağa. Anasının balasını ağlatdı, balasının anasını ağlatdı. Qəribi çağırdı qürbətdən, həsrətdən yolu-yolağa. Qəfil balabanı qoydu qırağa, Ürəyinin işığı üzündə, üzü nur, üzü pir Əlisəmid. Çalğı çoxdan qurtarıb, nə baxırsan? Əlləri üzündə, gözləri barmaqlarının ucunda, adaşım, balabançı Kor Əlisəmid.
AD GÜNÜ KEÇİRMİR HƏBSXANALAR
Bir qədəh zəhər, boyu uzunu ipək kəndir gətirdilər şairə ad günündə. Səslər gəldi qulağına: – İçək sənin sağlığına! İçmədi!.. – İpək kəndir ölçülübdür boynuna, Keçmədi… Pıçıldadı öz-özünə öz qanını içən şair, «Azadlıq» sözündən asılan şair: – Ad günü keçirmir həbsxanalar!
…Qismət etmə kafirə də kamerada, dar otaqda dönə saat kəfkirinə; Neçə kilometr yol gəldi şair, Yol uzanır, yol uzanır Azadlığın ad gününə burulğanlar içindən…
Səsin gəlsin, Xəlil Rza, Səsin gəlsin, Ad günü keçirmir həbsxanalar!..
AĞI
Dəli çayların axarı suların səsindən bəlli. Mən keçdim, Sən keçənmədin. Torpağım heeey!
Sirri kor quyu dibində, Dərdi üzündən bəlli. Dəlisi ağıllı kimi, ağıllısı dəli kimi Millətim heeey!
Tapdaq altda gözü qalan ocaq külündən bəlli. Qorxağı qaçmağından, İgidi ölümündən bəlli. Məmləkətim heeey!
Məni çox incitmə, Tanrım, Özün göndərən bəlayam. Mən şeytana papış tikən Sənin ərköyün balanam.
Nə Qurana əl basmışam, Nə də xaç çəkmişəm, Tanrım! Sənə qulaq asmamışam, – Sənnən çox çəkmişəm, Tanrım!
Dərdin göyçəyin yollayan Gərək bəndəsin də duya. Qoymaya tövbə etməyə, Dilində sonuncu dua.
Mən səndən küsmüşəm, Tanrım! Üzə durdum hansı haqqla? Ömrü borc vermisən, Tanrım, Al ruhumu girov saxla!
DÜNYANIN YALAN GÜNÜ Rəsul Rzaya
Ölümünlə aldatdın bizi aprelin birində – başaldatdı günü. Yüyürdüm ölümün ardınca; İnsan axını yol vermədi çiynimi verəm tabutun altına. …Ölümün utana-utana gəlmişdi Fəxri xiyabana. Çəkinə-çəkinə, qızara-qızara girmişdi məzara. Amma Sən, «özün almışdın çiyninə tabutunu». O gün köşklərdə çiçək qalmamışdı, O gün şehli göz yaşlarıyla çiçəkləmişdi tabutun da! Səndən uzaq. Səndən nigaran ölümündən xəbərsizdi Nigarın… Dilim sözə möhtac, əli gəlmirdi ölümünə nəğmə qoşmağa. «Belə olurmuş demək» dünyanın yalan günü adam aldatmaq?! Ölüm xəbəriylə adlamı aldatmazlar, ustad!
Tanrının gözünə dik baxdığımdan Xəbərim olmayıb üzümə düşən qırışdan Yaman inanmışam arvad sözünə: «- Dağa bənzəyirsən sən bu duruşda».
Güzgüdə özünə baxıb göz vuran O şux, o kür adam mən deyilmişəm. Adamlar dəyişir havalar kimi İlahi, mən niyə dəyişməmişəm?!
Dünyaya piyada gəlib-gedənlər Odu eee… yanımdan atlanıb keçir. Ürək qızdırdığım, çörək kəsdiyim Qəfildən üstümdən atdanıb keçir.
Mən koram… Sən hara baxırsan, Tanrım! Sənin də oyunun yamannan-yaman. Haqqın tərəzisi qurulan vaxtı Kiminə taxt verdin, kiminə palan.
Çəkilib uzaqdan özümə baxdım, – bir də üzə gülüb, arxamca daş atanlara… Yol üstə ilantək qıvrılanlara…
Başımın üstündə qovğalar kimi Bu yağış adamlar, külək adamlar – Bu payız oğlanlar, bu qış gözəllər, Bu külək oğlanlar, kələk oğlanlar, Bu payız gözəllər, bu xəzəl qızlar, Dayanıb yolumda qovğalar kimi, – Adamlar dəyişir havalar kimi, – Niyə dəyişmədin, Cəfərin oğlu?!
Bir gecə vağzalın yanından keçəndə şəhərdə qəfildən işıqlar söndü. Kürəyində yük daşıyan adamlar mənə KENTAVRLARI xatırlatdı… Bir də qulaqlarıma at kişnərtisi gəldi…
Dərdin arxasınca dördnala çapan Bədəni at, başı adam, Bu yarıat, yarıadam Qaçmağa hallı adam hara gedir, Yaradan?!
Sözünün dalında dağ kimi durub, Hər gün bir sevdayla döyüşə gedir. Dalına atdığı şələyə baxmır. Xəndəyə yıxılmır, tələyə baxmır, Özüylə söyüşə-söyüşə gedir.
At kimi yeriyir qəmin üstünə Çapır, dördnala çapır, Hara gedir qəm gətirir Bir gün çörək tapır, bir gün də tapmır…
«Mersedes» gözəllər keçir yanından Vaxtı yox onlara gözucu baxa. Faytona qoşulmuş ata boylanır, Bu yarıat, yarıadama ana boylanır ata boylanır.
Kentavr şəhərdən baş aça bilmir. Dəyənək qorxusu çıxmır canından. Bu köçkün kentavr, qaçqın kentavr Polisin əlindən qaça da bilmir.
Bu qovur, o qovur, Göydə Allah qovur, yerdə bəndəsi Kəpənək yuxusu qaçıb gözündən Hələ kütə gedir onun kündəsi. – Hara gedirsən, KENTAVR? – Kimdən qaçrsan, KENTAVR? Başın bədənindən ayrı, Bədənin başından ayrı, Özün-özündən qaçırsan, Gedirsən qəmin üstünə söyüşə-söyüşə, Yaşamaqçün, ölməməkçün Atlar örüşə gedir, Kentavrlar – döyüşə!
***
Bir üzü var çörəyin – arxası təndirdə qalır.
Bir üzü var torpağın – ha şumla, çevir üstünə arxasını görməzsən; Torpağın bir üzü var kürəyini görməzsən!
Çörəyini yeməzsən yalanın Yalanın min üzü var. Mən sözü üzə şax dedim Sözümün bir üzü var – Əlisəmidin bir üzü var.
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin (ADPU) Filologiya fakültəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən “MEH” ədəbi dərnəyinin yeni rəhbəri Firuz Yusibovdur.
Firuz Yusibov 2005-ci ildə Gədəbəy rayonun anadan olub. 2023-cü ildə orta təhsilini başa vuraraq, ADPU-nun Filologiya fakültəsinin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi ixtisasına qəbul olub. Hazırda III tədris ili tələbəsidir.
Tələbəlik dövrünün ilk günlərindən gənclərin inkişafına yönəlmiş müxtəlif təlim və proqramlarda fəal iştirak edib. “MEH” ədəbi dərnəyinin təşkil etdiyi layihə və tədbirlərdə fəallığı ilə fərqlənib. O, bir çox layihə və tədbirlərdə aktiv iştirak edib, fəaliyyəti sertifikat, fəxri fərman və təşəkkürnamələrlə dəyərləndirilib.
O, 2 Fevral-Azərbaycan Gənclər Günü münasibətilə Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən aktivliyinə görə təltif edilib, özəl təhsil müəssisələri tərəfindən təşkil edilən təlimçilər üçün təlim proqramını uğurla tamamlayıb.
COP29 çərçivəsində aktiv könüllülük fəaliyyəti göstərib.
3 oktyabr tarixində Milli Kitabxana tərəfindən XI Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Bakı Ekspo Mərkəzində Azərbaycan Milli Kitabxanasının, Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi ilə birgə həyata keçirdiyi “Milli-mənəvi dəyərlərin Vətənə qayıdışı” layihəsi üzrə Azərbaycana gətirilmiş klassiklərimizin əlyazmalarının sərgisinin təqdimatı keçirilib.
Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimli, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi sədrinin birinci müavini Əli Əhmədov, Qətər Dövlətinin mədəniyyət naziri Abdülrəhman bin Həməd Al Tani iştirak ediblər.
Təqdimat zamanı Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru, professor Kərim Tahirov Azərbaycan xalqına məxsus milli-mənəvi dəyərlərin dünya kitabxanalarında və muzeylərində qorunub saxlanıldığını bildirib. Direktor sərgidə “Milli-mənəvi dəyərlərin Vətənə qayıdışı” layihəsi çərçivəsində müəyyən olunaraq Milli Kitabxanaya gətirilən Azərbaycan ədəbiyyatının klassiklərindən Nizaminin, Nəsiminin, Füzulinin və digər Azərbaycanın müdrik şəxsiyyətlərinin qiymətli əlyazmalarının nüsxələrinin nümayiş olunduğunu söyləyib.
Qeyd edək ki, Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən “Milli-mənəvi dəyərlərin Vətənə qayıdışı” layihəsi üzrə Azərbaycan Milli Kitabxanasına gətirilmiş klassiklərimizin əlyazmalarının elektron nüsxələridən ibarət “Azərbaycan əlyazmaları dünya kitabxanalarında” adlı elektron məlumat bazası da yaradılıb.
Bir gülün yarpağında barmaq izini gördüm, Demək, sən toxunubsan, rəngləri dəyişən “qız”. Titrək ləçəklərində soyuq bir hüzün vardı, Küsdürüb göndərmisən kəpənəyini, payız.
Soyudubsan Günəşin qızıl rəngli gözünü, Ağaclarda budaqlar ayrılığı oxuyur. Səssiz-səssiz fəth edir buludlar göy üzünü, Həzin rüzgar ruhuma sarı köynək toxuyur.
Quşlar köç yolundadır, vida qanadı çalır, Torpaq islaq, hava nəm, duyğular axınlaşır. O kollar, sarmaşıqlar məni yadıma salır, Baharım keçb gedir, payızım yaxınlaşır.
03.10.2025.
Müəllif: ADİLƏ NƏZƏR Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
