Həyatda elə yollar var ki, onlar yalnız öz ürəyiniz və ruhunuzla keçilə bilər… Bu yollar, özünüzü anlamaq, həqiqi məqsədinizə çatmaq üçün yalnız öz gücünüzə arxalanmalı olduğunuz yollardır. Hər bir insan bu yoldan bir dəfə olsa da keçməli olur, amma bəzilərimiz qorxu və tərəddüdlərlə başqalarının ardınca gedərək, öz yolumuzu tapa bilmirik və çaşaraq gedirik. Bəziləri isə, çətinliklərə boyun əyməyərək, sınaqlara tab gətirməyərək, möhkəm iradə ilə öz yolunu tapır. Bu yol elə bir yoldur ki, burada heç kim sizə kömək edə bilməz, istiqamətinizi göstərə bilməz… Ürəyiniz və ruhunuzun səsinə qulaq asaraq, bütün çətinliklərə və əzablara göz yumub səbr etməsəniz, yolunuzu tapa bilməzsiniz və başqalarının yolundan çıxa bilməzsiniz. Bu yolu keçərkən, bəzən təklik, kədər və nigarançılıqlar ruhumuzu batıra bilər. Mən də hal-hazırda həmin mərhələdəyəm – özümü, öz varlığımı tapmağa doğru bu yolları keçməkdəyəm… Maneələr və çətinliklər mənə çox dəfə qarşı durmağa çalışsa da, “Əlhəmdülillah”, ruhum zəifləmədi, iradəm sınmadı… Qüdrətli və mərhəmətli Allahımın mərhəməti və lütfü sayəsində öz varlığımı itirmədim… Rəbbim, hamımızı Öz yoluna və öz yolumuza yönəltsin…
Cahangir NAMAZOV, “Butov Azərbaycan” qəzetinin, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Ad günü – hər il təkrarlanan və mənim üçün özümü daha dərindən anlamağa və keçirdiyim illəri dəyərləndirməyə vaxt ayırdığım bir gündür. Bu, yalnız bir tarixi qeyd etməkdən daha çoxdur; varlığımı və həyatımı daha dərindən dərk etməli olduğum bir andır. Hər ad günüm, nə qazandığımı və nə itirdiyimi dərk edərək cavablar tapmağa çalışıram. Ad günümə gəldikdə qəribə bir hiss meydana gəlir ki, bunu sözlə ifadə etmək çox çətindir. “Ad günümdə ölmək istəyirəm” – deyə düşünürəm. Əslində bu, pis bir hissiyat deyil, ruh halımın bir əksidir. Bu, həyatımın mənasını daha dərindən qiymətləndirmək və keçən zamanın dəyərini anlamağa çalışdığımı göstərir.
Bu vəziyyət həyatımı tərk etmək və ya özümə uzaqlaşmaq deyil. Əksinə, hər il keçən zamanı qiymətləndirərək, hər anı daha mənalı şəkildə yaşamağa çalışmaqdır. İnsan yaşı artdıqca özünü daha yaxşı anlamaya, keçmiş illəri dəyərləndirməyə və həyatın mənasını daha dərin başa düşməyə çalışır. Ad günü yalnız keçən illəri xatırlamaq deyil, həmçinin gələcəyə olan ümidlər və arzuların yeni bir mərhələsinə addım atmaq üçün bir fürsətdir. Hər ad günüm həyatımı necə keçirdiyimi, doğru və ya yanlış istifadə edib etmədiyimi düşünərək özümdə dərin bir təhlil edirəm. Bu prosesdə özümü ciddi şəkildə qiymətləndirir və gördüyüm işləri dəyərləndirirəm. Hər ad günüm mənə daha dərin başa düşməyə, həyatımı daha mənalı etməyə imkan verir. Ad günüm zamanı keçmiş dövrü və gələcəyə olan arzularımı təhlil edirəm. Bu gün – həyatımı bir daha hiss etmək, yeni yaşımı qəbul etmək və ona daha güclü bir şəkildə yaxınlaşmaq günüdür. Sonuçda, hər ad günü bizə özümüzdən razı olmaq, şükür etmək və yaşadığımız həyatı daha dərinləşdirmək üçün bir fürsət təqdim edir.
24.01.2025
Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
6 Temmuz 2007’de Semerkant viyaletinin Comboy ilçesinin Naimantepa mahallesinde doğdu. Halima Hudoyberdiyeva Adındaki Yara- tıcılık Okulu’nun 11. sınıf öğrencisidir. Bilimsel makaleleri “Kalbin Şarkıları”, “Hayal Dalgaları” kitaplarında; Amerika, Fransa, Kanada, Rusya, Hindistan gibi ülkelerin dergilerinde ve konferans koleksiyonlarında yayımlanmış.
MUTLULUK VE SEVİNÇ ŞAİRİ
12 Aralık 1909. Kışın hükmü her yeri sarmıştı. Baksıların yurdu olan Cizzah’ta tertemiz bir melek gibi bir bebek dünyaya geldi. Kaşları ve gözleri ceylan gözleri gibi koyu renkliydi. Anne-baba mutluydu. Nihayet, çocuğa isim verme zamanı gelmişti. Tanrı’nın sevdiği, halka faydalı olacak bir evlat olsun diye bebeğe Hamid Alimcan adını verdiler. Hamid Alimcan… Kim bilebilirdi ki, bu yankılanan isim bir gün akademik, şair ve araştırmacı olacak… Günler günleri, aylar ayları kovaladı. Küçük Hamid en hareketli zamanında, yani dört yaşında babasını kaybetti. Artık genç Alimcan’ın terbiyesiyle annesi Komila ve dedesi Mulla Azim ilgileniyordu. Edebiyata olan ilgisi çocukluğunda kendini göstermeye başlamıştı. Bunun en büyük sebebi, dedesi ve annesiydi. Çünkü onlar küçük Hamid’e çeşitli masallar, destanlar anlatıyorlardı. Okul yıllarında çeşitli şiirler ve destanlar yazmaya başlaması onun yaratıcılığına atılan ilk “sağlam” adımlarıydı. Mutluluk ve sevinç şairi olan Hamid Alimcan sadece şiir yazmakla kalmıyor, gazete ve dergilerde gazeteci, editör olarak da görev yapıyordu. Ancak edebiyata olan sevgisi onu asla terk etmiyordu. Hamid Alimcan, M. Gorki ve V. V. Mayakovski’nin eserlerinden etkilenerek yaratıcılığını sürdürdü. Dedesi ve annesinden dinlediği destanlar, “Semurg'”, “Aygül ve Bahtiyar”, “Diyar”, “Baht” gibi büyük destanla- rın yaratılmasına vesile oldu. Vatan sevgisi ise “Muqanna”, “Cezâ” adlı dramalarında kendini buldu. Büyük şair, akademik ve Özbekistan Halk Şairi Zulfiya ile tanışır ve ona duyduğu aşkla şiirleri daha zarif hale gelmeye başlar. Nihayet, 23 Temmuz 1935’te hayatlarını bir ömür boyu sürecek bağlarla birleştirirler. Merhametli Allah onlara mutluluk ve sevgi meyvesi olarak iki çocuk (bir oğul ve bir kız) bahşeder. Mutlulukları adeta masallardaki gibi mükemmeldi. Fakat “Bir eksik dünya” dedikleri gibi, 3 Temmuz 1944’te Özbek halkı ünlü evladından, Zulfiya sevgili eşinden, çocukları ise şefkatli babalarından ayrılmak zorunda kalır. Sadık Zulfiya, hayatının sonuna kadar çocuklarına hem anne hem de baba oldu. Hamid Alimcan’ın her şiirinde sevgiliye duyduğu saygı ve sevgi yan- kıları hissedilirdi. Şairin “Erik Çiçeklendiğinde” şiirinde bahar, sevgilinin kavuşma hayaliyle iç içe geçmiştir. Ayrıca şairin vata- nına olan sadakati şu dizelerde açıkça görülmektedir: “İşte sana alem-alem çiçek, gül, Eteğine sığdığı kadar al. Bunda umud her şeyden de çok Ölene kadar bu ülkede kal.” Biliyoruz ki Hamid Alimcan hayatını “Kara bir günde doğdum, doğduğum anda boğuldum” sözleriyle tanımlamıştır. Ancak sevgiliyi (Zulfiya’yı) bulduktan sonra bu kara günler ona artık yabancı olmuş, “Her yüreğin bir baharı var” şiirinde bu ifadeye rastlanmaktadır. Hamid Alimcan’a “Mutluluk ve Sevinç Şairi” lakabı verilmiştir. Çünkü her bir şiirinde mutluluk ve sevinç hissedilmektedir. Hamid Alimcan’a bir başka lakap vermek gerekirse, bence “Hayat Mevsiminin Yazarı” denilebilir. Bu unvanın anlamı, onun her şiirinde sadece mutluluk ve saadet imgeleri değil, aynı zamanda hayatın acı gerçekleri de anlatılmaktadır. Bağımsızlık yıllarında, Hamid Alimcan ve Zulfiya’nın anısını ebedileştirmek amacıyla Cizzah vilayetinde Hamid Alimcan ve Zulfiya adında bir yaratıcılık okulu açıldı, ayrıca birçok sokak ve mahalleye de onların isimleri verilmeye başlandı. Bunun dışında, Taşkent şehrinde de onun heykeli dikildi. Hamid Alimcan’ın parlak yaratıcılığı ve tükenmez bilgi hazinesi biz evlatlar için en büyük mirastır. Onları korumak, Üçüncü Rönesans’ın temelleri olan gençlerin elindedir!
Tercüme: Cihangir NOMOZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Münəvvərə Osmanova Özbəkistan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi “SƏADƏT” dərgisinin baş redaktoru.
Saf sevgi sönməz
Sevmək – bu, dörd fəsil titrəyən candır, İztirab içində qalmaqdı sevmək. Allahdan verilən böyük bir ənam, Rəbbin nəzərində olmaqdı sevmək.
Sevmək – köksündəki quşa inanıb, Göylərə uçmağa can atmaq demək. Sevilmək – alışıb, ulduztək yanıb, Ən gözəl qadınla bir olmaq demək.
Sevmək – bu, igidlik, istəsə yarın – Ömrü əzizini çatdırmaq ada. Sevilmək – cəsarət, qəlbdə vüqarın – Tənha güc göstərmək bir qoşun yada.
Yarım, dözməliyik artıq, azına, Eşqi təşvişlərə dəyişmək olmaz. Düşəndə bir düşdük həyat toruna, Saf sevgi yüz ilə sönməz, azalmaz.
DÜNYA
Əsil dünya məndən də qərib, Daş dəyməkdən zəif, incəlib. Yalan deyə, vəfasız deyə, Tərk edərlər, qalar qəm çəkib, Bir dosta kef, bu miskin dünya – Aləm üçün yaşamağım gərək.
Olarmıdı dünyaya üstün, Tapılsaydı bir bağrıbütün? Qalxan olaq qismət oxuna, Əzabımdan tüsü çaxsa, mümkün Ürək verdiyinə ömrünü verən Anam üçün yaşamağım gərək.
Nur olmasa, pöhrələr bitməz Əsən küləklərə tab etməz, Civildəşər dövrəmdə giryan. O sevinsə, varlıq sevinər, Qara qəlbə nur saçan ayım – Balam üçün yaşamağım gərək.
Dərdi yoxun könlü – bir kəsək. Sığırçından fərqi yox – bişək Qəlb dibində sitəm çox, amma Bu dünyadan ummaram istək Sinəm içində könlü yer almış Sənəm üçün yaşamağım gərək.
Yaxşı-yaman günümdə həmkar, Alar dərdimi, gələndə azar. Nadan dost satqın çıxsa da, Tərk etməyən qardaşım var. Səs salanda söykəndiyim əsa Qələm üçün yaşamağım gərək.
Büsatım yox, sözüm hədiyyə, Var olan oğlum, qızım hədiyyə. Qismətimdə hər şeyi gördüm, Dost tapmadım, özüm hədiyyə. Canımın içində yaşayır bu el – Vətən üçün yaşamağım gərək!
OVÇU
Uçan quşa dəysə ovçunun oxu, Qanadı qırılmış yerə gələndi. Bircə nəfəslikmiş yer-göy arası, Bunu adam bilməz, quşlar biləndi.
Nursuz baxışında yalvarış, ələm, Səs salıb yol gözlər balaları ac. Ovu olduğuna sevinər adam, Laylalar söyləyər qoca qarağac.
Bir udum yeməkçün belə cəhalət, Quşu, yuvasın da yandırar qada. Ovçu əməlindən olmaz xəcalət, Onu it ağzından almış olsa da.
SƏN BELƏ BIR XALQI HARDAN TAPARSAN
Ey qaranquş, tələsirsən haraya, Oxuyursan, nə qəm düşüb araya? Eyvanında quş tikdiyi yuvaya Baxıb qalan xalqı hardan taparsan?
Yuvasından həşəm düşsə, haylayıb, Öz yerinə qaytarmağı iş sayıb. Balaların uçuşunu gözləyib, Sadiq duran xalqı harda taparsan?
Bu bir el ki, qəlbi genlikdə xatəm, Yeddi dəfə ölçüb, atmaqda qədəm. Qəlbinin evinə üz versə də qəm, Gülüb baxan xalqı harda taparsan?
Bircə gün gəlməsə evinə qonaq, Canın həlak edər, kefsiz olaraq. Quşlar oxuyanda, gecələr ancaq. Çörək yapan xalqı hardan taparsan?
On olsa – hərənin yeri tək deyər, Bir gün olar mənə o, dirək deyər. Oğul el işində var, gərək deyər – Deyib doğan xalqı harda taparsan?
Elinə baş çəkər gələndə bahar, Sağlamlıqdır deyib, evin ağardar. Gözünə gül-çiçək tutub da ağlar, Belə bağban xalqı hardan taparsan?
Hal sorsan, süfrəsin açacaq dehqan, Ömründə bir dəfə deməyib yalan. Yerin göbəyini üzməyə imkan, Qüvvə tapan xalqı hardan taparsan?
Hər övlad odur əzəldən məkan, Zəhmət çəkib tapar xoşbəxtliklə şan. Özü dirək durar, özü də tavan, Belə olan xalqı hardan taparsan?
Quzğuna, qartala tor qurmaz ancaq, Fikrini xətadan saxlayar uzaq. Qonşusu öləndə qırx gecə çıraq, Yandıran xalqı sən hardan taparsan?
Qaranquş, ey belə tələsən sənəm, Getmə, qarlar yağa, bunun nəyi qəm? Quşun yuvasına gecələrdə şəm, Çıraq tutan xalqı hardan taparsan? Sən belə bir xalqı hardan taparsan?..
ÖZÜMƏ DÖZÜM DILƏRƏM
Mənə gah əndişə, gah öyüd verər, Nadanın yalanın susub, dinlərəm. Ürəyimdə şimşək çaxıb dursa da, Fağırtək arxada qalar, dinmərəm.
Ruhum qəfəsində başlanar üsyan, Məhkum eləyərəm özümü özüm. Haqsızları Haqqa tapşırıb, yanıb, Bağrı qan ürəyə dilərəm dözüm.
Tercüme: Cihangir NOMOZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Çaros İslamova 9 Kasım 2009’da Sırderya vilayetinin Boyovut ilçesinde doğdu. Halima Hudoyberdiyeva Adındaki Yaratıcılık Okulu’nun 9. sınıf öğrencisidir. “İrfan Ve Gençler”, “Sabah Yıldızı”, “Sırderya hakikatı”, “Tefekkür Ve Dünya” gibi gazetelerde yayımlanmış. Aşağıda onun şiirlerini okuyabilirsiniz.
ÇOCUKLUĞUM…
Keşke yine çocuk olsaydım, Annemin ninnisini dinlesem sessizce. Beşiğimde huzur bulup dinlensem, Kimse rahatsız edemezdi beni o vakte dek.
İmreniyorum küçük kardeşime, Ay ışığında tatlı bir uykuya dalıyor. Annemin koynunda huzuru buluyor, Hatta rüyasında bile annemi görüyor.
Keşke yine bir çocuk olsam, O kokuların sonu olmasaydı. Bundan daha fazlasına ne gerek, Zaten bana bu kadarı yetiyor.
Birden düşünüyorum ürkekçe, Ama mümkün değil böyle olmuyor. Elbette bir bebek olamam yeniden, Ama annem bana su ve hava gibi gerek.
Kendi ömrümle yaşamalıyım, Çünkü annemin büyük umutları var. Onun hayallerini ertelemeden, Gerçekleştirmeliyim, Tanrım, elbet!
BAŞKA BİR DÜNYA
Uçsuz bucaksız ovalar, tepeler, Ufkun güzelliği başka bir dünya. Güneşin ışıklarına doydu bedenim, Gözümde canlanır türlü kaderler, Uçsuz bucaksız ovalar, tepeler.
Ufkun güzelliği başka bir dünya, Hayat meşalesi yanıyor orada, bak! Bakışlarımı ondan zor ayırıyorum, Görmeyen gözlere bu hüsran olur, Ufkun güzelliği başka bir dünya.
Güneşin ışıklarına doydu bedenim, Tutkularım artıyor, yetmiyor asla. Işıklar yavaşça sönüyor bitmek üzere, Varoluş bile onu benden fazla ister, Güneşin ışıklarına doydu bedenim.
Gözümde canlanır türlü kaderler, Kader sahiplerine açıyorum kollarımı. Onlar ağaç ve bir bütün bahçe gibi, Burada yaşayan gerçek kahramanlar, Gözümde canlanır türlü kaderler.
Uçsuz bucaksız ovalar, tepeler Çocukluk anlarını getirir aklıma. O neşeli zamanlar hediye etti bana, Hâlâ saklı pek çok sır onların içinde, Uçsuz bucaksız ovalar, tepeler.
Tercüme: Cihangir NOMOZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Zülheya Mıngboyeva 28 Mart 2008′ de Sirderya eyaletinin Havas ilçesinde doğdu. Halima Hudoyberdiyeva Adındaki Yaratıcılık Okulu’nun 10. sınıf öğrencisidir. İlk kitabı “İlkbahar Şarkısı” adıyla yayımlanmış. Türkiye Cumhuriyeti’nin yayınladığı “Müjde” antolojisinde, “Yaratıcılık Bahçesinden Buket”, “Gönül Şarkıları”, “Altın Neslin Şarkıları” adlı antolojide şiirleri yer aldı. Yaratıcı çalışmaları düzenli olarak “Yeni Sirderya”, “Sabar Yıldızı”, “İrfan”, “Özbekistan Edebiyatı ve Sanatı”, Fergane Hakıkatı” gibi birçok gazetede yayımlandı. Bilimsel makaleleri Amerika, Fransa, Rusya, Almanya, Danimarka gibi birçok ülkenin dergilerinde yayımlanmış. Yaratıcı Olımpiyatı’nın Çumhuriyetçi etabının birincisi. Kırgız Şairler ve Yazarlar Kamu Vakfı üyesi
Artık sana yabancı değil aşk, Artık sana aşık olmak bir kulluk. Pencereden başını uzatmış sevgi, Ve kendini unutmuş bir varlık.
Bulutlara saplanmış hançer, Birden küpreyip gürler gökyüzü. Kaç başımı vurmuşum taşlara, Gözyaşınla oyulmuş kayayım ben.
Ah, beyaz başlı, çilli dağlar, Gözlerime sığmayan bir hayret. Ve aşk dilinde ötüşen kumruların Seslerinde yankılanan sevda.
Terketmek vefasızlık olur, Özlemlerin uzaklarda sızlanır. Tanımlara muhtaç olmayan alem, Bir dizi şiirine el sallar.
Artık sana yabancı değil aşk, Artık sana aşık olmak bir kulluk.
Bonucan, demiştin ki yük oldum sana – Dertsiz başımı eğdim, bu ağır yükle. Bilince kadar gözümde vardı hayret, Bilince kadar günbatımı ateş kırmızı.
Bendeki hayaller – hepsi boş, Kelebek kanadına yazılmış itiraflar. Yıldızları yüzük yapmak isterken, Parmakları delik bir dertkeş.
Senden öğrensin sevmeyi bu kalp, Ve senden öğrensin hem ağlamayı. Aşktan başka yakalamaz hiçbir şey, Her yürek, her adam aşkın ebedi kulu.
Kendini sonsuzluğa atan divaneyim, Aşk kaderime yazılmış bir şaşkınım. Sen bu otlar arasında bahçeni bul, Sayfaların arasında sana eşlik ediyorum.
Bonucan, demiştin ki yük oldum sana.
Tercüme: Cihangir NOMOZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Mercane İlhamcanova 2 Temmüz 2010′ da Sirderya vilayetinin Sirderya ilçesinde doğdu. Halima Hudoyberdiyeva Adındakı Yaratıcılık Okulu’nun 8. sınıf öğrencisidir. Şiirleri “Hayal Dalgaları” antolojisinde ve “Edebiyat ve zaman”, “Tefekkür ve dünya”, “İrfan va gençler”, “Manevi alem” gibi gazetelerinde yayımlanmış. Aşağıda onun şiirlerini okuyabilirsiniz.
ÇİÇEĞİM
Hâlini görüp ciğerim kan oldu, Yoksa, dert denize mi battın? Çiçeğim, neden soldu yanağın, Yoksa, gam dünyasına mı daldın?
Feryadını dinleyen bülbüller, Artık gururla ötmez oldu. Hâlinden yorulan geceler, Yüreğime hasretini koydu.
Aldandın mı baharın sözlerine, “Seviyorum”, diye mi masal anlattı? Kibirle baktığın o zulmün gözüne Aşk, yolun ortasında mı bıraktı?
Toprağın verimsiz mi gerçekten, Kara günler mi büktü başını? Yoksa rüzgarlar mị kopardị yaprağını, Ne oldu da kırıldı sabrın?
Seninle çiçek açardı dünya, Eğilip asla diz çökme. Dert hançer gibi saplanmasın sana, Ciğerime gözyaşlarını dökme!
YALNIZ KAVAK
Köyün eteğinde bir kavak büyür, Göğe baş kaldırarak uzanır boyu. Bazen sabah rüzgarı okşar gövdesini, Ama o sessiz bir düşünceye dalmış gibi.
Bazen mutsuzca eğer başını, Sanki bir şeylerden kurtuluş bekler gibi. Gökyüzü de hüzünlü döker yaşlarını, Kavak, yüreğine acıyı almış gibi.
Geceleri ay eşlik eder ona, Yıldızlar altında dertlerini anlatır. Gururlu görünse de iç çekip inler, Hasretin kollarında inler durur.
Güneş de kavağa sevgiyle bakar, Gökyüzünün kuçağında kaygıyla yatar. Ve hüzünlü kavağın ruhunu alıp, Ufka kan rengine bürünüp batar.
Yalnızlık bıktırmış onun gamlı hayatını Bir yoldaş arardı yüreği hayatına. Yalnızlık doldururdu tüm düşüncelerini, Ve özlemlerle yaşardı o kavak.
Köyün eteğinde bir kavak büyür…
Tercüme:
Cahangir NAMAZOV, Dünya Talantları Beynəlxalq Birliyi üzvü, Abay medalı, Beynəlxalq Usmon Nosir xatirə nişanı sahibi, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Zaur Ustac, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri olan bir şair, yazıçı və publisistdir. 1975-ci ildə Bakı şəhərində doğulmuş olan Zaur Ustac, 1988-ci ildən başlayaraq mətbuatda fəaliyyət göstərir və 40-dan artıq kitabın müəllifi kimi ədəbiyyat dünyasında geniş tanınır. Onun yaradıcılığı, həm milli ruhu, həm də müasir dövrün sosial və siyasi məsələlərini dərindən təsvir edən, oxucularını həm düşündürən, həm də dərindən hiss etdirən bir keyfiyyətə malikdir. Z. Ustacın şeirlərindəki milli məzmun, vətənpərvərlik və tarixə dair dərindən düşüncələr, onu müasir Azərbaycan poeziyasının aparıcı simalarından birinə çevirib. Onun şeirlərindəki əsas mövzu Azərbaycan xalqının milli kimliyi, tarixi və torpaq sevgisi ilə bağlıdır. Bu xüsusiyyətləri ən çox “Bayraq, Bizim Bayrağımız”, “Araz”, “Sevin, a Təbriz!” və “Ana Dilim” kimi şeirlərində müşahidə etmək mümkündür. Bu şeirlərdə yazar, milli mübarizə və vətənpərvərlik mövzularını bədii şəkildə işləyir.
“Bayraq, Bizim Bayrağımız”
Bu şeir, millətin vətənə, torpağa olan bağlılığını və hər bir kəsin öz kimliyini qorumağa olan vəzifəsini ön plana çıxarır. Z. Ustacın “Bayraq, Bizim Bayrağımız” şeirində, Azərbaycan bayrağı və onun dalğalanması milli mübarizənin simvolu kimi təqdim edilir.
“Üstündən yüz Araz axsın, Torpaq, bizim torpağımız!!!”
misraları, Azərbaycanın hər iki tərəfinə olan məhəbbəti və həmçinin, Araz çayının sərhəd kimi təcəssüm etdirilməsi millətə aidiyyət hissinin güclü təzahürüdür. Şeirin hər bir misrasında torpaq və bayraq, bir millətin birlik və bütünlüyünün əks-sədası kimi vurğulanır. Ustac burada həm də Azərbaycan xalqının coğrafi sərhədlərindən asılı olmayaraq, vətən sevgisini göstərməkdədir. “Araz”şeiri isə milli kədər və həmrəylik mövzusunu işləmiş bir əsərdir. Zaur bəy bu şeirində Araz çayını bir simvol kimi istifadə edərək, onun iki sahilindəki Azərbaycan torpaqlarının kədərini, ayrılığını və birliyini dilə gətirir.
“Arazı heç zaman qınamadım mən, Hər iki tərəfə məhrəmdir Araz!”
misrası ilə, həm Qərbi Azərbaycan (Güney Azərbaycan) həm də Şimali Azərbaycanla bağlı yaranmış ayrı-seçkiliyi və torpağın bölünməsinin acı təsirlərini hiss etdirir. Arazın suyu, bu dualı torpaqlara məlhəm kimi təsvir olunur; bu, həm də xalqın bölünmüşlük və acı çəkən məqamda birləşmə arzusunu göstərir. Şeirdəki “Yaralı torpağa məlhəmdir Araz!” misrası, həm də tarixən yaralanmış və mənəvi baxımdan sarsılmış bir xalqın təmizlənməsinə olan ehtiyacı işarə edir. “Sevin, a Təbriz!” şeirində isə, Azərbaycanın güneyindəki Təbriz şəhərinə olan mənəvi bağlılığı ifadə edir. Bu şəhər, Azərbaycan xalqının qədim mədəniyyətinin, dilinin və tarixinin mərkəzlərindən biri olmuşdur. Şeir, Təbrizə olan sevgini və burada yaşanan ayrı-seçkilikləri əks etdirir. Ustac burada həm də bir çağırış edir, bu dəfə biryolluq bitəcək olan ayrılıqlara, “Nə güzəşt olacaq, nə də ki, aman!” – deyərək, milli birliyin vacibliyini vurğulayır. Bu şeir, həm də müasir dövrdə yaşanan sosial və siyasi məsələlərə diqqət çəkir, ayrılığın artıq dayandırılmasının zəruriliyini göstərir. Təbrizdəki vəziyyətin təsvirində, Ustac öz xalqının birliyinin və gələcəkdəki arzularının ifadəsini tapır. Zaur Ustacın “Ana Dilim” şeiri, milli kimlik və dilin qorunmasının əhəmiyyətini vurğulayan bir digər əsəridir. Bu şeirdə dil, yalnız bir ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də xalqın kimliyinin qorunması üçün vacib bir amil kimi təqdim edilir.
“Bu dil, Tomrisin dilidir; Layla deyib, Hökm verib…”
misralarında isə Ustac, Azərbaycan dilinin tarix boyu bu xalqın mədəniyyətini və irsini qoruyub saxladığını, xalqın dədə-baba söhbətlərini və qədim ənənələrini yaşatdığını qeyd edir. Ana dili, şairin baxış açısına görə, sadəcə bir vasitə deyil, həm də millətin sərhədini müəyyən edən bir “sərhəd” və “tabu”dur. Zaur Ustacın yaradıcılığı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında yalnız bir şairin poeziyasından daha çoxunu təqdim edir. Onun əsərlərindəki milli məzmun, Azərbaycan xalqının tarixinin, mədəniyyətinin və dilinin qorunması mövzusunda ciddi bir elmi yanaşma da mövcuddur. Ustacın şeirlərində, xüsusilə “Araz”, “Bayraq, Bizim Bayrağımız” və “Ana Dilim” kimi əsərlərində göstərilən milli hissiyat, Azərbaycan ədəbiyyatında ənənəvi olaraq davam etdirilən vətənpərvərlik mövzusunun müasir dövrdə də necə əhəmiyyətini qoruduğunu göstərir. Z. Ustacın yaradıcılığı həm də onun bu günkü Azərbaycan cəmiyyətinin mənəvi ehtiyaclarına cavab verən bir nümunədir. Onun şeirləri, xalqa öz tarixi kimliyini, köklərini və xalqın bütün bölgələrində yaşayan insanlarını birləşdirən güclü bir mesaj verir. Ustacın əsərlərindəki yüksək vətəndaşlıq mövqeyi, oxucuları təkcə estetik baxımdan deyil, həm də sosial, mədəni və tarixi mənada dərindən düşündürür. Bir çox digər çağdaş şairlərdən fərqli olaraq, müəllif həm müasir, həm də ənənəvi Azərbaycan ədəbiyyatını birləşdirərək, hər iki cərəyanın ən güclü tərəflərini özündə birləşdirir. Onun yaradıcılığı həm də milli dəyərləri yaşatmaqla bərabər, zamanın tələblərinə uyğun şəkildə bədii ədəbiyyatın sərhədlərini genişləndirir. Zaur Ustac, Azərbaycan poeziyasına özünəməxsus bir təsir göstərmiş, şeirləri ilə oxuculara milli birlik və mübarizə, dil və mədəniyyətin qorunması mövzusunda güclü mesajlar göndərmişdir. Onun əsərlərindəki dərindən düşünülmüş milli məzmun, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına mühüm töhfədir. Onun şeirlərindəki təhlil edilən mövzular, həm müasir Azərbaycan cəmiyyətinin ehtiyaclarına uyğun gəlir, həm də tarix boyu formalaşmış Azərbaycan ruhunu yaşadır. Zaur Ustacın poeziyasını oxumaq, yalnız bir şairi deyil, həm də bir xalqın tarixini, milli kimliyini və mübarizəsini anlamanıza kömək edir. Zaur Ustaca həm yaradıcılığında, həm də həyatında böyük uğurlar arzulayıram! Onun poeziyası, həm milli dəyərləri qorumağa, həm də yeni nəsillərə ilham verməyə davam etsin.
Cahangir NAMAZOV, Dünya Talantları Beynəlxalq Birliyi üzvü, Abay medalı, Beynəlxalq Usmon Nosir xatirə nişanı sahibi, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
“YAZARLAR” jurnalın əziz oxucuları! Bugünkü qonağımız — tanınmış italyan şairəsi, yazıçı, tərcüməçi, ədəbiyyat tənqidçisi və jurnalist, geniş spektrli yaradıcı, bir çox ədəbiyyat mükafatları laureatı, mənəviyyat və ədəbiyyat təbliğatçısı, Elisa Mascia. Söhbətimiz ədəbiyyat, yaradıcılıq, poeziya oxu mədəniyyəti, şəxsi baxışlar, yaradıcılıq və həyat yolları barədə oldu.
— Ədəbiyyat və şe’riyətə marağınız nə vaxt başlayıb? Yaradıcı olmağınıza əsasən sizi istiqamətləndirən amillər hansılardır? —Mənim ədəbiyyata marağım uşaqlıqdan başlayıb, ibtidai məktəb illərindən oxumağa, yazmağa, eyni zamanda şeirlər oxumağa xüsusi marağım olub. Həmişə yaradıcı yazı və oxumağı inkişaf etdirməyə çalışmışam. Mənim üçün yaradıcı olmaq yalnız ədəbiyyat və sənətlə bağlı deyil, həm də əl işləri – tikiş, toxuculuq, kimi əl sənətləri ilə əlaqədardır. —İtaliyadakı ədəbiyyat mühitini necə qiymətləndirirsiniz? Orada yaradıcılar üçün hansı imkanlar mövcuddur? İtaliya haqqında “şairlər, əvliyalar və səyyahlar ölkəsi” ifadəsi məşhurdur. Lakin bu məşhur deyimə baxmayaraq, mənim fikrimcə, şair olmaq üçün yalnız düşüncələri yazmaq kifayət deyil. İlham və şe’ri üslubdan əlavə, xüsusilə fel və yazı qaydalarına riayət etmək lazımdır. Ən vacib isə oxumaqdır, çünki yalnız oxuyaraq zəngin söz ehtiyatına sahib olmaq mümkündür. Bu isə yalnız uşaqlıqdan başlayaraq davamlı təhsil və məşq yolu ilə olur. İmkanlar, şəxsi davamlı zəhmət və həmkarlarla, mədəniyyət təşkilatlarında ideya mübadiləsi ilə bağlıdır. —Ədəbiyyat prosesində hansı mərhələni ən maraqlı və həyəcanverici hesab edirsiniz? —Hər bir yazıçı öz ədəbiyyat yolunda bir neçə mərhələdən keçir. Mənim uşaqlıqdan yazıya xüsusi marağım olub və zamanla hekayələr yazmağa başladım, nəhayət ki, nəşr etdirməyə çalışdım və bu mənim arzum idi. “Hələlik” romanımın nəşrini tam başa çatdıra bilmədim, çünki hələ tamamlanmağa ehtiyacı var. Lakin bu suala cavab olaraq, geriyə baxıb öz ədəbiyyat yolumu qiymətləndirərək deyə bilərəm ki, ən maraqlı mərhələ ilhamdır, ən həyəcanverici mərhələ isə nəşr üçün gözləmə mərhələsidir. —Müasir oxuma mədəniyyətini necə qiymətləndirirsiniz? Bu mədəniyyəti inkişaf etdirmək üçün nə etməliyik? —Dünyada ən çox istifadə olunan “maye cəmiyyət” anlayışına əsasən, insanlar oxumağa daha az meyl edir. İnsanların öz vaxtlarını düzgün şəkildə ayırmağı öyrənməsi, həmçinin səbr və vaxtın dəyərini anlamağa başlaması vacibdir. Müasir dövrdə bu, şəxsi və cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir edəcəkdir. —Fərqli ölkələrdən olan yaradıcılarla əməkdaşlıq işinizə necə təsir edib? —Mənim üçün fərqli ölkələrdən olan həmkarlarımla şeir üslubumu paylaşmaq və öyrənmək çox vacibdir. Bu, təkcə fərqli mədəniyyətlər və yaradıcı yanaşmalar vasitəsilə yeni ilham almağa kömək etmir, eyni zamanda zaman-zaman yeni şeir üslublarını, məsələn, Edwin Antonio Gaona Salinas tərəfindən ixtira edilən Gaonesa və ya Antonio Escobar Mendivez tərəfindən yaradılan Decima üslubunu sınaqdan keçirməyə təşviq edir. Mən heç kimdən təsirlənmirəm, çünki hər şey mənim davamlı araşdırma və öyrənməyim nəticəsində yaranır. —Ədəbiyyat müsabiqələrində və antologiyalarda iştirak etmək yaradıcı işinizə hansı yeni imkanlar yaratdı? —Milli və beynəlxalq antologiyalarda iştirak mənim üçün çox vacibdir. Bu, həmkarlarım ilə ideya mübadiləsi aparmaq və birlikdə işləmək, həmçinin bəzən, xeyriyyə məqsədilə satış gəlirlərinin ABEO (onkoloji xəstəliyi olan uşaqlar üçün təşkilat) kimi təşkilatlara həsr edilməsi imkanı yaradır. Bu antologiyalar vasitəsilə daha çox insana müsbət təsir göstərmək mənim yaradıcı fəaliyyətimi daha da inkişaf etdirir. —Yaradıcı uğurun əsas amilləri nələrdir? Yazar olmaq üçün davamlılıq, çox səbr və həmişə öyrənməyə hazır olmaq lazımdır. Mənim yaradıcı planlarıma qatdığım səbr və ilk addımlarda təslim olmamaq çox vacibdir. Həmçinin, nəticələrə nail olarkən sakit olmaq və həvəs göstərməmək lazımdır. Çünki çox vaxt, çətin iş nəticəsində əldə edilən mükafat daha qiymətlidir. —Sülh və mədəniyyəti təşviq etmək fəaliyyətiniz şəxsi həyatınıza və yaradıcı işinizə necə təsir göstərdi? Sülhü təşviq etmək mənim üçün təbii və daxili bir prosesdir. Mənim sülhə olan inamım uşaqlıqdan mövcuddur. Şeir və ədəbiyyat vasitəsilə sülhün yayılması, xüsusilə indi, internet vasitəsilə hər yeri əhatə edə bilər. Bu, oxucuların həyatına sülh və müsbət enerji daxil etməyə, onlarda yeni hisslər oyatmağa kömək edir. —Yaradıcı cəmiyyətə hansı rol oynayır? Ədəbiyyatın insanların həyatına təsiri haqqında nə düşünürsünüz? —Yaradıcı cəmiyyət üçün böyük və məsuliyyətli bir rol oynayır. Mənim fikrimcə, yazılarımı oxuyan insanların, onların həyatında və cəmiyyətin inkişafında özlərini tapması, mənim məqsədimdir. Mənim dünyagörüşüm, ədəbiyyat vasitəsilə insanlara müsbət mesajlar göndərməkdir, bunu həm də könüllülük, sevgi və sülhün toxumları olaraq görürəm. —Yaradıcı proses və şəxsi həyat arasında düzgün tarazlığı necə qoruyub saxlamaq lazımdır? —Yaradıcı və şəxsi həyat arasında tarazlığı qorumaq üçün gündəlik məşqlər və bir qədər oxumağa və yazmağa vaxt ayırmaq, öz stilini inkişaf etdirmək və daha çox insana təsir göstərmək vacibdir. —Azərbaycan və İtaliya arasında ədəbiyyat sahəsində əməkdaşlığı necə inkişaf etdirmək olar? —Bütün dünya ölkələri ilə əməkdaşlıqda ən effektiv yanaşma, hər bir xalqın mədəniyyətini öyrənmək və bu ölkələrin dillərinə tərcümələr vasitəsilə mədəni mübadiləni asanlaşdırmaqdır. —Azərbaycanı ziyarət etmək istəyirsinizmi? —Dünyanın bir çox ölkələrini ziyarət etmək istəyərdim, lakin mən hələ də İtaliyada olan gözəl və məşhur yerləri ziyarət etməyi istəyirəm. Əgər qismət olsa, Azərbaycana səyahət etmək niyyətindəyəm. Şərq mədəniyyəti və sənəti, zəngin tarixi və ədəbiyyatı həmişə məni özünə cəlb edib.
Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Son vaxtlar məşhur gürcü yazıçısı Nodar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsərini oxudum. Kitabın adı belə oxucunu özünə cəlb edir və oxumağa sövq edir. Roman özünün mürəkkəb məzmunu və dərin strukturu ilə oxucunu insanlıq və onun taleyi haqqında düşünməyə məcbur edir. Bu roman yalnız fərdi həyat təcrübələrini işıqlandırmaqla kifayətlənmir, həm də insanlığın əbədi qanunlarını öyrənməyə çağırır. Əsər vasitəsilə yazıçı şəxsi təcrübələr, milli adətlər və insanın daxili mübarizələrini təsvir edir, bu isə oxucuya insanlıq və onun əbədi dəyərləri haqqında düşünmək imkanı verir. Əsərdəki ən vacib mövzu – insanlığın əbədi qanunlarıdır ki, bütün insanlar, yaşadıqları dövr və yer nə olursa olsun, bir-birinə bənzər ehtiyaclarla yaşayır: sevgi, əzab, axtarış və məmnuniyyət… Müəllif romanındakı üç əsas qəhrəman vasitəsilə bu ümumi ehtiyacların oxşarlığını açıq şəkildə göstərir. Hər bir qəhrəman özünə məxsus həyat təcrübəsinə malik olsa da, onların bütün mübarizələri ümumilikdə əbədi qanunların bir-birinə bağlı olduğunu sübut edir. Roman oxucunu həyatın mənəvi qanunları və insanın daxili mübarizələri haqqında dərin düşünməyə çağırır. Bu qanunlar bir tərəfdən ilahi və mənəvi qaydalardan ibarətdirsə, digər tərəfdən insanın daxili mübarizələri və həyatda qarşılaşdığı çətinliklərlə mübarizəsidir. Əsərinin ən güclü cəhətlərindən biri şəxsi baxışları və daxili mübarizələri geniş şəkildə əks etdirməsidir. Oxumaq zamanı üç fərqli dünya görüşü ilə rastlaşırıq: biri həyatı mənfi və narazı şəkildə qəbul edirsə, digəri onu sadə bir hadisə kimi görür, üçüncüsü isə mənəvi axtarışlarla yaşayır. Bu fərqlər onların daxili mübarizələri, həyata baxışları və dəyərlərinin ayrılmaz əlaqəsini göstərir. Hər bir qəhrəman öz daxili mübarizəsi ilə insanın həqiqi məqsədi və əbədi qanunları haqqında düşünməyə sövq edir. Yazıçı əbədiliyi yalnız fiziki mövcudluq kimi deyil, həm də insanın mənəvi vəziyyəti, ürəyi və ağlındakı proseslərin davamlılığı kimi təsəvvür edir. İnsanın daxili mübarizəsi və ürəyi, onun taleyi və əbədi məqsədləri ilə bağlı olaraq əbədiyə çevrilə bilər. Roman belə bir şəkildə həyatı və ölümü bir-birinə bağlı olaraq, insanın əbədi axtarışında hərəkətini dərindən açır. Romanın fəlsəfi əsasları, insanın mənəvi axtarışları və həyatının həqiqi məqsədlərini anlamağa yönəlib. Nodar Dumbadze “Əbədilik qanunu” əsərində insanlığın daxili mübarizələri və ruhi axtarışlarına olan ehtiyacı dərin təhlil edir, eyni zamanda həyatın həqiqi mahiyyətini anlamağa kömək edir. Boris Pasternak, Mixail Bulqakov, Gafur Ghulom və Abdulla Qahhor kimi ədəbiyyatşünaslar və yazıçılar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsərini onun dərin mənəvi və fəlsəfi məzmunu ilə yüksək qiymətləndirmişlər. Bulqakov Dumbadzenin əsərini insan ruhunun axtarışları və mənəvi yüksəlişi haqqında danışan mühüm əsər hesab etmişdir. Gafur Ghulom və Abdulla Qahhor isə əsərin insanın mənəvi axtarışları və həyatda həqiqi məqsədini tapmağa yönəldiyini vurğulamışdır. Pasternak əsər haqqında belə deyir: “Əbədilik, insan həyatı və onun mənası məsələləri həmişə ədəbiyyatın mərkəzində olub. Nodar Dumbadze bu romanında məhz bu sualları gündəmə gətirir və bizi düşünməyə, həyatın həqiqi qanunlarını başa düşməyə çağırır. Yaradıcılıq bu cür əsərlərdə insanlığın əbədi axtarışlarını kəşf edir.” Nodar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsəri özünün insanlığın əbədi dəyərləri, həyat məqsədi və taleyi haqqında dərin düşünməyə çağıran məzmunu ilə dünya ədəbiyyatında özünə xüsusi yer tutur.
Bu əsər yalnız bədii yaradıcılıq deyil, həm də insan həyatını anlamaq və onun əbədi qanunlarını başa düşməyə yönəlmiş bir yanaşmadır. Oxucu, bu romanı oxuyaraq, öz həyatını, onun mahiyyətini və insanlığın əbədi dəyərlərini təhlil edərək həyata yeni bir baxış bucağı ilə yanaşacaqdır.
Müəllif:Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
