Bu gün sevgi, mərhəmət, insanlıq çatışmazlığı olan bir dövrdə yaşayırıqmı, deyə düşünürəm… Hamı öz-özü ilə məşğuldur, mənə elə gəlir. “Beş barmaq bir deyil” deyən sözlər boşuna deyilməyib. Ətrafımızda laqeyd, biganə, mərhəmətsiz insanlar olduğu kimi, ürəyi həmişə yaxşılıqla döyünən, insanlara yalnız yaxşılıq etməyə çalışan insanlar da çoxdur. Əslində belə narahat insanların, oyanıq ürəklərin varlığı sayəsində dünya daha gözəl və təravətli olur. Yaxşı insanların ürəyindəki sevgi istiliyi üzlərində nur kimi parlayır. Bugün məhz belə böyük istedad sahibi, böyük yaradıcılıq sahibi, ürəyi özündən çox daha böyük insan, qiymətli ustad — MƏHRİBAN ABDURAHMONOVA’nın doğum günü. MƏHRİBAN ablam həqiqətən də ən mərhəmətli insan, ən mərhəmətli ustaddır. Həmişə onların şagirdlərinə olan heyrətim, bəzən qısqanclığım da olur. Çünki onlar MƏHRİBAN ablam kimi canıyanan, fədakar və sədaqətli bir ustadda şagird olublar. Nə qədər Namanqanda yaşasam da, MƏHRİBAN ablamı heç bir tərəddüd etmədən ustadım deyə bilərəm. Çünki onlar Cizzaxda olsalar da mənə doğru yolu göstərib, düzgün məsləhətlər verirlər. Ürəyində sədaqəti və səmimiyyəti olan bir insan üçün məsafələr maneə ola bilməz. Beləliklə, ustad olmaq üçün, şagird olmaq üçün məsafələr heç bir əhəmiyyət daşımır. Əsas olan ürəklərin, könüllərin birləşməsidir. Xüsusilə, insanlıqları və şagirdlərə olan heç bir mənfəət güdməyən məhəbbətləri, dəstəkləri onlara olan sevgi hissimi artırıb. Şübhəsiz, harada olursa olsun, MƏHRİBAN ablamın məni mənəvi, ruhi olaraq dəstəklədiyini, dualarını hər zaman hiss edirəm. İlahi, onlar kimi ustadlar çox olsun! Biz şagirdlər belə bir ustadı dəyərləndirib, xidmətini edib, dualarını almağı hər zaman yadda saxlamalı, onlara layiq tələbələr olmalıyıq! İlahi, şagirdlərə, bütün yaradıcı insanlara, bəşəriyyətə etdiyiniz yaxşılıqlar yüz dəfə daha çox qaytsın! Doğum gününüz mübarək olsun, ustad! Allahım, bütün xeyirxah niyyətlərinizi gerçəkləşdirib, sizi iki dünyada da xoşbəxt etsin!
Hörmətlə: Cahangir NAMAZOV, “Butov Azerbaycan” qəzetinin, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Bugün, Azerbaycan edebiyatının parlaq ulduzu, özünün bənzərsiz şeirlər və yüksək ideyaları ilə ədəbiyyatsevərlərin qəlbində dərin izlər buraxmış Zaur Ustacın doğum günü. Ustac yalnızca vətənpərvərliyi tərənnüm edən, insanlıq və yüksək əxlaqi dəyərləri şüar edən şeirləri ilə deyil, həmçinin özünün səmimi və təvazökar həyatı, insanlar arasında sevgi və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan münasibətləri ilə də hər kəsin diqqətini çəkmişdir. Onun yaradıcılıq işləri, şübhəsiz ki, təkcə Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, bütün Türk dünyasının ədəbi xəzinəsinə böyük bir töhfə olaraq tarixdə qalacaqdır.
Zaur Ustacın şeirləri hər bir oxucuda dərin düşüncələr və yüksək hisslər oyadır; onun sözlərində qəlbdən gələn səmimiyyət və özünə məxsus incəlik əks olunur. Ustacın şeirlərində insanlıq, sədaqət, vətənpərvərlik və insanlığın yüksək tərəfləri xüsusi yer tutur. Bu, onun şeirlərinin və sənətinin yalnız ədəbiyyatsevərlərə deyil, həmçinin bütün dünya mədəniyyətinə və ədəbiyyatına təsir etdiyini göstərir.
Zaur Ustac həmçinin “Yazarlar” jurnalının redaktoru kimi də geniş ictimaiyyətə tanınmışdır. Onun yaradıcılığı və mənəviyyatı bir çox gənc şairlərə ilham verir, ədəbiyyatda müasir inkişaflara etdiyi töhfə isə xüsusi tərifə layiqdir.
Bugün, onun doğum günü münasibətilə, Zaur Ustacı səmimi qəlbdən təbrik edirəm! Həyatının hər anı xoşbəxtlik, rifah və müvəffəqiyyətlə dolsun. Sağlamlıq, ailə xoşbəxtliyi, yüksək yaradıcılıq ucalıqları və yeni zirvələri fəth etməyinizi arzulayıram! Sizə uzun ömür, xoşbəxtlik və sonsuz ilham mənbələri nəsib olsun! Yaratdığınız əsərlər hər zaman yeni nəsli ilhamlandırsın və ölkəmizdə sizin şeirləriniz xüsusi şöhrət qazansın!
Hörmətlə: Cahangir NAMAZOV, “Butov Azerbaycan” qəzetinin, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Azərbaycan hava yollarının faciəyə uğradığını eşitdiyimdə dərin kədərə batdım… Bu cür faciələr insanı dərin kədərə və ümidsizliyə salır. Bundan əlavə, bizi hər birimizə ehtiyatlı və diqqətli olmağımıza çağıraraq, bir-birimizə mərhəmətli olmağımızı da xatırladır… Hər bir insanın həyatı qiymətlidir. Bu ağır faciə yalnız Azərbaycanı deyil, qardaş Özbəkistanı da kədərləndirdi. Ürəyi qardaş və dost olan birinin evində kədərli bir gün yaşanarkən, bizim də ürəyimiz yaralanır. Həqiqətən, biz bir-birimizi dəstəkləyərək, çətin anlarda bir-birimizə kömək etməliyik. Azərbaycan xalqının bu ağır sınaqdan çıxması bizim də birləşərək, sükunət, səbr və mərhəmət göstərməyimizə bağlıdır. Öz dərin hüznümü bildirərək, həyatını itirənlərin ailələrinə və yaxınlarına başsağlığı verirəm. İtirilmiş hər bir insanın ailəsi üçün çox böyük kədər hiss edirəm. Hər bir insanın ölümü, onun ailəsinə böyük izlər qoyur. Amma, bizlər bu faciələri düşündükdə, bir insanın həyatı onun zəhməti, arzuları və keçmişi ilə əlaqəlidir. Biz buna görə də bu çətin günlərdə, Azərbaycan xalqının mərhəmətini, birliyini və səbrini görmək istəyirik. Həmçinin, yaralananlara tezliklə sağalmaq, onların ailələrinə dəstək və güc diləyirəm. Onların sağalması və yenidən həyatın gözəlliklərindən bəhrələnmələri üçün hər şeyə hazırıq. Hər bir yaralı insanın arxasında o ailənin və cəmiyyətin böyük bir yükü olduğunu unutmamalıyıq. Bizim dəstəyimiz onlara güc, səbr və ümid verəcəkdir. Allahdan dualarımı bildirirəm, Azərbaycan xalqını bütün bəlalardan qorusun, onlara güc və qüvvət versin. Azərbaycanın yalnız bu gün deyil, gələcəkdə də sülhü, sabitliyi, rifahı və bəxti üçün də dua edirəm.
Dərin hüznlə:Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Zaur Ustac, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri olan bir şair, yazıçı və publisistdir. 1975-ci ildə Bakı şəhərində doğulmuş olan Zaur Ustac, 1988-ci ildən başlayaraq mətbuatda fəaliyyət göstərir və 40-dan artıq kitabın müəllifi kimi ədəbiyyat dünyasında geniş tanınır. Onun yaradıcılığı, həm milli ruhu, həm də müasir dövrün sosial və siyasi məsələlərini dərindən təsvir edən, oxucularını həm düşündürən, həm də dərindən hiss etdirən bir keyfiyyətə malikdir. Z. Ustacın şeirlərindəki milli məzmun, vətənpərvərlik və tarixə dair dərindən düşüncələr, onu müasir Azərbaycan poeziyasının aparıcı simalarından birinə çevirib. Onun şeirlərindəki əsas mövzu Azərbaycan xalqının milli kimliyi, tarixi və torpaq sevgisi ilə bağlıdır. Bu xüsusiyyətləri ən çox “Bayraq, Bizim Bayrağımız”, “Araz”, “Sevin, a Təbriz!” və “Ana Dilim” kimi şeirlərində müşahidə etmək mümkündür. Bu şeirlərdə yazar, milli mübarizə və vətənpərvərlik mövzularını bədii şəkildə işləyir.
“Bayraq, Bizim Bayrağımız”
Bu şeir, millətin vətənə, torpağa olan bağlılığını və hər bir kəsin öz kimliyini qorumağa olan vəzifəsini ön plana çıxarır. Z. Ustacın “Bayraq, Bizim Bayrağımız” şeirində, Azərbaycan bayrağı və onun dalğalanması milli mübarizənin simvolu kimi təqdim edilir.
“Üstündən yüz Araz axsın, Torpaq, bizim torpağımız!!!”
misraları, Azərbaycanın hər iki tərəfinə olan məhəbbəti və həmçinin, Araz çayının sərhəd kimi təcəssüm etdirilməsi millətə aidiyyət hissinin güclü təzahürüdür. Şeirin hər bir misrasında torpaq və bayraq, bir millətin birlik və bütünlüyünün əks-sədası kimi vurğulanır. Ustac burada həm də Azərbaycan xalqının coğrafi sərhədlərindən asılı olmayaraq, vətən sevgisini göstərməkdədir. “Araz”şeiri isə milli kədər və həmrəylik mövzusunu işləmiş bir əsərdir. Zaur bəy bu şeirində Araz çayını bir simvol kimi istifadə edərək, onun iki sahilindəki Azərbaycan torpaqlarının kədərini, ayrılığını və birliyini dilə gətirir.
“Arazı heç zaman qınamadım mən, Hər iki tərəfə məhrəmdir Araz!”
misrası ilə, həm Qərbi Azərbaycan (Güney Azərbaycan) həm də Şimali Azərbaycanla bağlı yaranmış ayrı-seçkiliyi və torpağın bölünməsinin acı təsirlərini hiss etdirir. Arazın suyu, bu dualı torpaqlara məlhəm kimi təsvir olunur; bu, həm də xalqın bölünmüşlük və acı çəkən məqamda birləşmə arzusunu göstərir. Şeirdəki “Yaralı torpağa məlhəmdir Araz!” misrası, həm də tarixən yaralanmış və mənəvi baxımdan sarsılmış bir xalqın təmizlənməsinə olan ehtiyacı işarə edir. “Sevin, a Təbriz!” şeirində isə, Azərbaycanın güneyindəki Təbriz şəhərinə olan mənəvi bağlılığı ifadə edir. Bu şəhər, Azərbaycan xalqının qədim mədəniyyətinin, dilinin və tarixinin mərkəzlərindən biri olmuşdur. Şeir, Təbrizə olan sevgini və burada yaşanan ayrı-seçkilikləri əks etdirir. Ustac burada həm də bir çağırış edir, bu dəfə biryolluq bitəcək olan ayrılıqlara, “Nə güzəşt olacaq, nə də ki, aman!” – deyərək, milli birliyin vacibliyini vurğulayır. Bu şeir, həm də müasir dövrdə yaşanan sosial və siyasi məsələlərə diqqət çəkir, ayrılığın artıq dayandırılmasının zəruriliyini göstərir. Təbrizdəki vəziyyətin təsvirində, Ustac öz xalqının birliyinin və gələcəkdəki arzularının ifadəsini tapır. Zaur Ustacın “Ana Dilim” şeiri, milli kimlik və dilin qorunmasının əhəmiyyətini vurğulayan bir digər əsəridir. Bu şeirdə dil, yalnız bir ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də xalqın kimliyinin qorunması üçün vacib bir amil kimi təqdim edilir.
“Bu dil, Tomrisin dilidir; Layla deyib, Hökm verib…”
misralarında isə Ustac, Azərbaycan dilinin tarix boyu bu xalqın mədəniyyətini və irsini qoruyub saxladığını, xalqın dədə-baba söhbətlərini və qədim ənənələrini yaşatdığını qeyd edir. Ana dili, şairin baxış açısına görə, sadəcə bir vasitə deyil, həm də millətin sərhədini müəyyən edən bir “sərhəd” və “tabu”dur. Zaur Ustacın yaradıcılığı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında yalnız bir şairin poeziyasından daha çoxunu təqdim edir. Onun əsərlərindəki milli məzmun, Azərbaycan xalqının tarixinin, mədəniyyətinin və dilinin qorunması mövzusunda ciddi bir elmi yanaşma da mövcuddur. Ustacın şeirlərində, xüsusilə “Araz”, “Bayraq, Bizim Bayrağımız” və “Ana Dilim” kimi əsərlərində göstərilən milli hissiyat, Azərbaycan ədəbiyyatında ənənəvi olaraq davam etdirilən vətənpərvərlik mövzusunun müasir dövrdə də necə əhəmiyyətini qoruduğunu göstərir. Z. Ustacın yaradıcılığı həm də onun bu günkü Azərbaycan cəmiyyətinin mənəvi ehtiyaclarına cavab verən bir nümunədir. Onun şeirləri, xalqa öz tarixi kimliyini, köklərini və xalqın bütün bölgələrində yaşayan insanlarını birləşdirən güclü bir mesaj verir. Ustacın əsərlərindəki yüksək vətəndaşlıq mövqeyi, oxucuları təkcə estetik baxımdan deyil, həm də sosial, mədəni və tarixi mənada dərindən düşündürür. Bir çox digər çağdaş şairlərdən fərqli olaraq, müəllif həm müasir, həm də ənənəvi Azərbaycan ədəbiyyatını birləşdirərək, hər iki cərəyanın ən güclü tərəflərini özündə birləşdirir. Onun yaradıcılığı həm də milli dəyərləri yaşatmaqla bərabər, zamanın tələblərinə uyğun şəkildə bədii ədəbiyyatın sərhədlərini genişləndirir. Zaur Ustac, Azərbaycan poeziyasına özünəməxsus bir təsir göstərmiş, şeirləri ilə oxuculara milli birlik və mübarizə, dil və mədəniyyətin qorunması mövzusunda güclü mesajlar göndərmişdir. Onun əsərlərindəki dərindən düşünülmüş milli məzmun, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına mühüm töhfədir. Onun şeirlərindəki təhlil edilən mövzular, həm müasir Azərbaycan cəmiyyətinin ehtiyaclarına uyğun gəlir, həm də tarix boyu formalaşmış Azərbaycan ruhunu yaşadır. Zaur Ustacın poeziyasını oxumaq, yalnız bir şairi deyil, həm də bir xalqın tarixini, milli kimliyini və mübarizəsini anlamanıza kömək edir. Zaur Ustaca həm yaradıcılığında, həm də həyatında böyük uğurlar arzulayıram! Onun poeziyası, həm milli dəyərləri qorumağa, həm də yeni nəsillərə ilham verməyə davam etsin.
Cahangir NAMAZOV, Dünya Talantları Beynəlxalq Birliyi üzvü, Abay medalı, Beynəlxalq Usmon Nosir xatirə nişanı sahibi, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
“YAZARLAR” jurnalın əziz oxucuları! Bugünkü qonağımız — tanınmış italyan şairəsi, yazıçı, tərcüməçi, ədəbiyyat tənqidçisi və jurnalist, geniş spektrli yaradıcı, bir çox ədəbiyyat mükafatları laureatı, mənəviyyat və ədəbiyyat təbliğatçısı, Elisa Mascia. Söhbətimiz ədəbiyyat, yaradıcılıq, poeziya oxu mədəniyyəti, şəxsi baxışlar, yaradıcılıq və həyat yolları barədə oldu.
— Ədəbiyyat və şe’riyətə marağınız nə vaxt başlayıb? Yaradıcı olmağınıza əsasən sizi istiqamətləndirən amillər hansılardır? —Mənim ədəbiyyata marağım uşaqlıqdan başlayıb, ibtidai məktəb illərindən oxumağa, yazmağa, eyni zamanda şeirlər oxumağa xüsusi marağım olub. Həmişə yaradıcı yazı və oxumağı inkişaf etdirməyə çalışmışam. Mənim üçün yaradıcı olmaq yalnız ədəbiyyat və sənətlə bağlı deyil, həm də əl işləri – tikiş, toxuculuq, kimi əl sənətləri ilə əlaqədardır. —İtaliyadakı ədəbiyyat mühitini necə qiymətləndirirsiniz? Orada yaradıcılar üçün hansı imkanlar mövcuddur? İtaliya haqqında “şairlər, əvliyalar və səyyahlar ölkəsi” ifadəsi məşhurdur. Lakin bu məşhur deyimə baxmayaraq, mənim fikrimcə, şair olmaq üçün yalnız düşüncələri yazmaq kifayət deyil. İlham və şe’ri üslubdan əlavə, xüsusilə fel və yazı qaydalarına riayət etmək lazımdır. Ən vacib isə oxumaqdır, çünki yalnız oxuyaraq zəngin söz ehtiyatına sahib olmaq mümkündür. Bu isə yalnız uşaqlıqdan başlayaraq davamlı təhsil və məşq yolu ilə olur. İmkanlar, şəxsi davamlı zəhmət və həmkarlarla, mədəniyyət təşkilatlarında ideya mübadiləsi ilə bağlıdır. —Ədəbiyyat prosesində hansı mərhələni ən maraqlı və həyəcanverici hesab edirsiniz? —Hər bir yazıçı öz ədəbiyyat yolunda bir neçə mərhələdən keçir. Mənim uşaqlıqdan yazıya xüsusi marağım olub və zamanla hekayələr yazmağa başladım, nəhayət ki, nəşr etdirməyə çalışdım və bu mənim arzum idi. “Hələlik” romanımın nəşrini tam başa çatdıra bilmədim, çünki hələ tamamlanmağa ehtiyacı var. Lakin bu suala cavab olaraq, geriyə baxıb öz ədəbiyyat yolumu qiymətləndirərək deyə bilərəm ki, ən maraqlı mərhələ ilhamdır, ən həyəcanverici mərhələ isə nəşr üçün gözləmə mərhələsidir. —Müasir oxuma mədəniyyətini necə qiymətləndirirsiniz? Bu mədəniyyəti inkişaf etdirmək üçün nə etməliyik? —Dünyada ən çox istifadə olunan “maye cəmiyyət” anlayışına əsasən, insanlar oxumağa daha az meyl edir. İnsanların öz vaxtlarını düzgün şəkildə ayırmağı öyrənməsi, həmçinin səbr və vaxtın dəyərini anlamağa başlaması vacibdir. Müasir dövrdə bu, şəxsi və cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir edəcəkdir. —Fərqli ölkələrdən olan yaradıcılarla əməkdaşlıq işinizə necə təsir edib? —Mənim üçün fərqli ölkələrdən olan həmkarlarımla şeir üslubumu paylaşmaq və öyrənmək çox vacibdir. Bu, təkcə fərqli mədəniyyətlər və yaradıcı yanaşmalar vasitəsilə yeni ilham almağa kömək etmir, eyni zamanda zaman-zaman yeni şeir üslublarını, məsələn, Edwin Antonio Gaona Salinas tərəfindən ixtira edilən Gaonesa və ya Antonio Escobar Mendivez tərəfindən yaradılan Decima üslubunu sınaqdan keçirməyə təşviq edir. Mən heç kimdən təsirlənmirəm, çünki hər şey mənim davamlı araşdırma və öyrənməyim nəticəsində yaranır. —Ədəbiyyat müsabiqələrində və antologiyalarda iştirak etmək yaradıcı işinizə hansı yeni imkanlar yaratdı? —Milli və beynəlxalq antologiyalarda iştirak mənim üçün çox vacibdir. Bu, həmkarlarım ilə ideya mübadiləsi aparmaq və birlikdə işləmək, həmçinin bəzən, xeyriyyə məqsədilə satış gəlirlərinin ABEO (onkoloji xəstəliyi olan uşaqlar üçün təşkilat) kimi təşkilatlara həsr edilməsi imkanı yaradır. Bu antologiyalar vasitəsilə daha çox insana müsbət təsir göstərmək mənim yaradıcı fəaliyyətimi daha da inkişaf etdirir. —Yaradıcı uğurun əsas amilləri nələrdir? Yazar olmaq üçün davamlılıq, çox səbr və həmişə öyrənməyə hazır olmaq lazımdır. Mənim yaradıcı planlarıma qatdığım səbr və ilk addımlarda təslim olmamaq çox vacibdir. Həmçinin, nəticələrə nail olarkən sakit olmaq və həvəs göstərməmək lazımdır. Çünki çox vaxt, çətin iş nəticəsində əldə edilən mükafat daha qiymətlidir. —Sülh və mədəniyyəti təşviq etmək fəaliyyətiniz şəxsi həyatınıza və yaradıcı işinizə necə təsir göstərdi? Sülhü təşviq etmək mənim üçün təbii və daxili bir prosesdir. Mənim sülhə olan inamım uşaqlıqdan mövcuddur. Şeir və ədəbiyyat vasitəsilə sülhün yayılması, xüsusilə indi, internet vasitəsilə hər yeri əhatə edə bilər. Bu, oxucuların həyatına sülh və müsbət enerji daxil etməyə, onlarda yeni hisslər oyatmağa kömək edir. —Yaradıcı cəmiyyətə hansı rol oynayır? Ədəbiyyatın insanların həyatına təsiri haqqında nə düşünürsünüz? —Yaradıcı cəmiyyət üçün böyük və məsuliyyətli bir rol oynayır. Mənim fikrimcə, yazılarımı oxuyan insanların, onların həyatında və cəmiyyətin inkişafında özlərini tapması, mənim məqsədimdir. Mənim dünyagörüşüm, ədəbiyyat vasitəsilə insanlara müsbət mesajlar göndərməkdir, bunu həm də könüllülük, sevgi və sülhün toxumları olaraq görürəm. —Yaradıcı proses və şəxsi həyat arasında düzgün tarazlığı necə qoruyub saxlamaq lazımdır? —Yaradıcı və şəxsi həyat arasında tarazlığı qorumaq üçün gündəlik məşqlər və bir qədər oxumağa və yazmağa vaxt ayırmaq, öz stilini inkişaf etdirmək və daha çox insana təsir göstərmək vacibdir. —Azərbaycan və İtaliya arasında ədəbiyyat sahəsində əməkdaşlığı necə inkişaf etdirmək olar? —Bütün dünya ölkələri ilə əməkdaşlıqda ən effektiv yanaşma, hər bir xalqın mədəniyyətini öyrənmək və bu ölkələrin dillərinə tərcümələr vasitəsilə mədəni mübadiləni asanlaşdırmaqdır. —Azərbaycanı ziyarət etmək istəyirsinizmi? —Dünyanın bir çox ölkələrini ziyarət etmək istəyərdim, lakin mən hələ də İtaliyada olan gözəl və məşhur yerləri ziyarət etməyi istəyirəm. Əgər qismət olsa, Azərbaycana səyahət etmək niyyətindəyəm. Şərq mədəniyyəti və sənəti, zəngin tarixi və ədəbiyyatı həmişə məni özünə cəlb edib.
Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Şair və Yazıçının İntellektual və Duygusal Dünyası
Maria Teresa Liuzzo, İtalyanın Reggio di Calabria şəhərində yaşayan çağdaş bir şair, yazıçı və ədəbiyyat tənqidçisidir. Onun əsərləri, xüsusilə şeirləri, dərindən emosional və fəlsəfi məzmunlarla zəngindir. Liuzzo’nun şeirləri, insanın daxili dünyasına dair intensiv bir sual vermə və emosional sıxlıq daşıyır. Şeirlərində mövcudluq, şəxsi hisslər, sevgi, ağrı, ümid və zamanın keçici təbiəti kimi ümumbəşəri mövzular işlənir. Liuzzo’nun şeirləri, sözlərlə toxunmuş emosional strukturlar kimi formalaşır. Şair, oxucusunu yalnız dil dünyasına deyil, eyni zamanda insan ruhunun dərinliklərinə doğru bir səyahətə dəvət edir. Onun əsərləri estetik mənada güclü, dərin mənalı və çox qatmanlıdır. Şairin istifadə etdiyi simvollar və təsvirlər, oxucuya hər oxuduqda fərqli bir mənalı dünyanı təqdim edir. Liuzzo’nun şeirlərinə ümumi bir baxış, onun şeirlərində sevginin, həsrətin və varoluşun mənasının davamlı axtarışını göstərir. Şeirlərində zamanın və məkanın sərhədləri aşılır, insanın daxili qarşıdurmaları və təbiətlə olan əlaqəsi dərindən araşdırılır. Maria Teresa Liuzzo, yalnız İtalyada deyil, dünya miqyasında geniş bir ədəbiyyat dairəsinə malikdir. Şeirləri ilə yanaşı, esse, məqalə və ədəbiyyat tənqidi də yazmışdır. Həmçinin, müxtəlif ədəbiyyat jurnallarının və mədəni nəşrlərin baş redaktorluğunu da edir. “LE MUSE” adlı ədəbiyyat jurnalının baş redaktoru olaraq, həm İtalyan, həm də beynəlxalq ədəbiyyat dünyasında mühüm bir rol oynayır. Liuzzo’nun uğurları yalnız yazın sahəsində deyil, həm də akademik və mədəni sahədəki töhfələri ilə də özünü göstərir. Fəlsəfə və müasir ədəbiyyat sahələrində professorluq etmiş və müxtəlif universitetlərdə dərslər vermişdir. ədəbiyyat və sənət tənqidi sahələrində beynəlxalq bir çox jurnalda yazılar dərc etmişdir. Maria Teresa Liuzzo’nun şeirlərində insanın mövcudluq axtarışları, emosional dərinliyi və daxili qarşıdurmaları ön plana çıxır. Şairin əsərlərində fəlsəfi mövzular tez-tez yer alır, həmçinin bir psixoloq olaraq insan ruhunun müxtəlif halları da araşdırılır. Liuzzo’nun əsərlərindəki simvollar və təsvirlərə baxdıqda, şeirlərinin daha çox bir daxili yolculuq və kəşf mənası daşıdığı görülür. “ROOTS” (1992) “PSYCHE” (1993) “APEIRON” (1995) “EUTHANASIA OF UTOPIA” (1997) “IMAGE AUTOPSY” (2002) “THE MOTHER’S HUNGRY SHADOW” (2022) “GREEN RAIN OF EMERALD” (2024) Liuzzo’nun şeirləri, şairin daxili dünyasında gəzişməyə çıxaran dərin mənalarla doludur. Şairin dilində istifadə olunan təsvirlər, hər bir oxucuya fərqli mənalar təqdim edir və şeirlərinə fərqli bir oxu baxışı gətirir. Liuzzo’nun şeirlərində tez-tez aşağıdakı mövzular işlənir: Mövcudluq Sualı: Şair, həyatın mənasını, ölümün gerçəyini və insanın kainatdakı yerini sorğulayır. Onun əsərlərində varlıq və yoxluq, sevgi və ağrı kimi ümumbəşəri mövzulara dair dərindən bir axtarış mövcuddur. Daxili Qarşıdurmalar və Emosional Dərinlik: Liuzzo’nun şeirlərində insanın daxili dünyası və emosional qarşıdurmaları önə çıxır. Şair, sözlərlə ruhi dərinlikləri ortaya qoyur. Zaman və Yaddaş: Zamanın keçici təbiəti və keçmişin izləri, Liuzzo’nun şeirlərində tez-tez vurğulanan bir mövzudur. Şair, keçmişin izlərini və xatirələrini şeirlərində əhəmiyyətli bir yer tutar. Sevgi və Aşk: Şairin şeirlərində sevginin, ehtirasın və aşkın mənası dərindən sorğulanır. Aşkın acı verici, eyni zamanda həyatı mənalı edən bir qüvvə olduğu vurğulanır. Maria Teresa Liuzzo, yalnız İtalyan ədəbiyyatı üçün deyil, dünya ədəbiyyatı üçün də mühüm bir fiqurdur. Onun əsərləri, insanın daxili dünyasına dair dərin bir kəşf təklif edir və oxucusunu həm emosional, həm də intellektual bir səyahətə çıxarır. Şeirləri, güclü simvollar, dərin fəlsəfi məzmun və emosional sıxlıqla doludur. Liuzzo, çağdaş ədəbiyyatın önəmli şairlərindən biri olaraq, dünya miqyasında geniş bir oxucu kütləsinə malikdir.
Cahangir NAMAZOV, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Maria Teresa Liuzzo, Saline di Montebello Jonico şəhərində anadan olub, hazırda Reggio di Calabria (İtaliya)da yaşayır. O, “P. Benintende” Lyirik-Dramatik Assosiasiyasının Prezidenti, jurnalist, nəşriyyatçı, “LE MUSE” ədəbiyyat jurnalının baş redaktoru, esseist, şair, ədəbiyyat və incəsənət tənqidçisi, ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə direktor, tərcüməçi, fikir mübadiləsi aparan, yazıçı və psixologiya doktorudur. O, ABŞ-ın Santa Fe şəhərindəki Leibniz Universitetində fəlsəfə və müasir ədəbiyyat üzrə professor olub. O, ABŞ-da “IL PONTE ITALO-AMERICANO”, Avropada “NUOVA CORVINA” (Hunedoara), Albaniyada “ALB-SPIRIT” (Tirana), “Gazzetta Nazionale” (Tirana), “Perqasje” (Tirana), “Gazeta Destinacioni” (Valona, Albaniya), “Dritare” və “Albania Press” (Roma), “Atunis” (Belçika, Brüssel), Alessandria Today (İtaliya), “EZGULIK” (Buxara, Özbəkistan) kimi jurnallarda əməkdaşlıq edir. Həmçinin, “THE FATEHPUR RESOLUTION” (Hindistan), “PEN CRAFT” (Banqladeş), “ORFEU” (Priştina, Albaniya) kimi nəşrlərin redaktorudur.
Nəşr olunan əsərləri: “ROOTS” Jason Ed. (1992) “PSYCHE” Jason Ed. (1993) “APEIRON” Jason Ed. (1995) “EUTHANASIA OF UTOPIA” Jason Ed. (1997) “WATER IS A SLOW BEAT” LINEACULTURA ed. (2001) “IMAGE AUTOPSY” Agar ed. (2002) “BUT A RESTLESS WAVE STIRRERS THE VEINS” Agar ed. (2003) “THE SHADOW DOES NOT EXCEED THE LIGHT” Agar ed. (2006) “GENESIS” Agar ed. (2008) “MYOSOTIDE” Agar ed. (2009) “AND NOW I TALK!” Agar ed. (2019) “I’M TALKING, NOW!” Agar ed. (2020) “DON’T TELL ME I LOVED THE WIND!” Agar ed. (2021) “THE MOTHER’S HUNGRY SHADOW” Agar ed. (2022) “DANCE THE NIGHT IN YOUR PUPILS” Agar ed. (2022) “THE LIGHT OF RETURN” Agar ed. (2022) “IN VIGIL OF WEAPONS AND WORDS” Agar Ed. (2023) “DANCE TO THE RHYTHM OF RHYMES” Università Marocchan tərəfindən (2023) “TARMURI DE LUNA” Cosmopoli ed. Romania (2023) “ITALIAN BOOK” – Antologiya, Eldar Akhadov tərəfindən tərcümə edilib (Rusiya, Oktyabr 2023) “GREEN RAIN OF EMERALD” Agar ed. (2024) “DON’T BURY ME ALIVE” – MOS ME SHJNNI NE DHE – Quick Print ed. (2024, Tirana, Albaniya) “HAIKU” Aius ed. Craiova (2024, Rumıniya) “DHE TANI FLAS” TIRANA TIMES Ed. (2024, Albaniya) Və bir çox məqalə və nəşrlər İtaliya və xaricdə.
Maria Teresa Liuzzo’s Poetries (Italy).
AÇIQ TULUMLARIN KÖLGƏSİNDƏ NƏHƏNGLƏRİMİ SƏRİRƏM
Yanğın böcəkləri, uzaq bir zamanın qanına uçur. Sözlərin düşüncələrimin üstündə uzanır, eşidirəm Səni, məni örtüb, səhər edirsən.
Qılıncdan daha çox, duyğu batır içimə
Qaynayan qanda daha çox vacibdir, Həyat qanından daha az xamdır, Amma əgər mənə papatya kimi sarılsan, Hər bir ləçəyi tədqiq edərək, Onun sarı qəhvəyi ürəyinə çatmaq Məni, bənövşənin bənövşəyi döyməsində izlərkən, Hələ də kölgə libasını çıxarıram, Gəl mənə, gözləmənin xəyalını qırma.
ƏGƏR SƏN ŞİİRİSƏN
Gizli sevgilim, Məni küləkdə və ya atəşdə tap, Sakitlikdə əsla yox, Eşq əzabla və ekstazla olsun, Gözləmə ilə gəlmənin arasında bir qucaq olsun. Hansı qucaq daha şirin ola bilər Ümid içində, Bir daha ümid edilməyən Sevdam?
Maria Teresa Liuzzo
Təqdim etdi:Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Son vaxtlar məşhur gürcü yazıçısı Nodar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsərini oxudum. Kitabın adı belə oxucunu özünə cəlb edir və oxumağa sövq edir. Roman özünün mürəkkəb məzmunu və dərin strukturu ilə oxucunu insanlıq və onun taleyi haqqında düşünməyə məcbur edir. Bu roman yalnız fərdi həyat təcrübələrini işıqlandırmaqla kifayətlənmir, həm də insanlığın əbədi qanunlarını öyrənməyə çağırır. Əsər vasitəsilə yazıçı şəxsi təcrübələr, milli adətlər və insanın daxili mübarizələrini təsvir edir, bu isə oxucuya insanlıq və onun əbədi dəyərləri haqqında düşünmək imkanı verir. Əsərdəki ən vacib mövzu – insanlığın əbədi qanunlarıdır ki, bütün insanlar, yaşadıqları dövr və yer nə olursa olsun, bir-birinə bənzər ehtiyaclarla yaşayır: sevgi, əzab, axtarış və məmnuniyyət… Müəllif romanındakı üç əsas qəhrəman vasitəsilə bu ümumi ehtiyacların oxşarlığını açıq şəkildə göstərir. Hər bir qəhrəman özünə məxsus həyat təcrübəsinə malik olsa da, onların bütün mübarizələri ümumilikdə əbədi qanunların bir-birinə bağlı olduğunu sübut edir. Roman oxucunu həyatın mənəvi qanunları və insanın daxili mübarizələri haqqında dərin düşünməyə çağırır. Bu qanunlar bir tərəfdən ilahi və mənəvi qaydalardan ibarətdirsə, digər tərəfdən insanın daxili mübarizələri və həyatda qarşılaşdığı çətinliklərlə mübarizəsidir. Əsərinin ən güclü cəhətlərindən biri şəxsi baxışları və daxili mübarizələri geniş şəkildə əks etdirməsidir. Oxumaq zamanı üç fərqli dünya görüşü ilə rastlaşırıq: biri həyatı mənfi və narazı şəkildə qəbul edirsə, digəri onu sadə bir hadisə kimi görür, üçüncüsü isə mənəvi axtarışlarla yaşayır. Bu fərqlər onların daxili mübarizələri, həyata baxışları və dəyərlərinin ayrılmaz əlaqəsini göstərir. Hər bir qəhrəman öz daxili mübarizəsi ilə insanın həqiqi məqsədi və əbədi qanunları haqqında düşünməyə sövq edir. Yazıçı əbədiliyi yalnız fiziki mövcudluq kimi deyil, həm də insanın mənəvi vəziyyəti, ürəyi və ağlındakı proseslərin davamlılığı kimi təsəvvür edir. İnsanın daxili mübarizəsi və ürəyi, onun taleyi və əbədi məqsədləri ilə bağlı olaraq əbədiyə çevrilə bilər. Roman belə bir şəkildə həyatı və ölümü bir-birinə bağlı olaraq, insanın əbədi axtarışında hərəkətini dərindən açır. Romanın fəlsəfi əsasları, insanın mənəvi axtarışları və həyatının həqiqi məqsədlərini anlamağa yönəlib. Nodar Dumbadze “Əbədilik qanunu” əsərində insanlığın daxili mübarizələri və ruhi axtarışlarına olan ehtiyacı dərin təhlil edir, eyni zamanda həyatın həqiqi mahiyyətini anlamağa kömək edir. Boris Pasternak, Mixail Bulqakov, Gafur Ghulom və Abdulla Qahhor kimi ədəbiyyatşünaslar və yazıçılar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsərini onun dərin mənəvi və fəlsəfi məzmunu ilə yüksək qiymətləndirmişlər. Bulqakov Dumbadzenin əsərini insan ruhunun axtarışları və mənəvi yüksəlişi haqqında danışan mühüm əsər hesab etmişdir. Gafur Ghulom və Abdulla Qahhor isə əsərin insanın mənəvi axtarışları və həyatda həqiqi məqsədini tapmağa yönəldiyini vurğulamışdır. Pasternak əsər haqqında belə deyir: “Əbədilik, insan həyatı və onun mənası məsələləri həmişə ədəbiyyatın mərkəzində olub. Nodar Dumbadze bu romanında məhz bu sualları gündəmə gətirir və bizi düşünməyə, həyatın həqiqi qanunlarını başa düşməyə çağırır. Yaradıcılıq bu cür əsərlərdə insanlığın əbədi axtarışlarını kəşf edir.” Nodar Dumbadzenin “Əbədilik qanunu” əsəri özünün insanlığın əbədi dəyərləri, həyat məqsədi və taleyi haqqında dərin düşünməyə çağıran məzmunu ilə dünya ədəbiyyatında özünə xüsusi yer tutur.
Bu əsər yalnız bədii yaradıcılıq deyil, həm də insan həyatını anlamaq və onun əbədi qanunlarını başa düşməyə yönəlmiş bir yanaşmadır. Oxucu, bu romanı oxuyaraq, öz həyatını, onun mahiyyətini və insanlığın əbədi dəyərlərini təhlil edərək həyata yeni bir baxış bucağı ilə yanaşacaqdır.
Müəllif:Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
“YAZARLAR. az” saytının qiymətli oxucuları, söhbətimizin qonağı tanınmış özbək yazıçısı, Özbekistan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Özbekistan Respublikasının müstəqilliyinin 25 illik yubiley medalı, “Möhtərəm qadın” döş nişanı sahiblərindən biri, ondan çox nəsr əsərinin müəllifi Lobar RUSTAMOVAdır.
— Yaradıcı fəaliyyətə marağınız nə zaman başladı və bu yolda sizi ruhlandıran amillər nə idi? Məktəb dərslərində şeirlər və monoloqları ezberləyib, səhnədə təqdim etməyi çox sevirdim. Onlar ruhumda sirli və heyranedicı bir qüvvə oyadırdılar. Nəticədə oxuduğum və ezberlədiyim əsərlərdəki hadisələr, hətta onların müəllifləri – şair və yazıçılar mənim üçün sanki arzu edilməsi mümkün olmayan zirvələr kimi görünürdü. Bundan sonra ürəyimdə bir arzu yarandı: “Mən də bu böyük ustadlar kimi yaza bilərəmmi?” Mən Yangiqurg’on rayonundakı 30 nömrəli ümumtəhsil məktəbində təhsil alırdım. Ana dili və ədəbiyyat fənnindən dərs deyən müəllimim, şair Qozokjon Mahmudov yaradıcı marağımı oyandıran insandır. Ondan şeir və ədəbiyyatın ilk addımlarını öyrəndim. Məktəbimizdə fəaliyyət göstərən ədəbiyyat dərnəyinə qatılır, hər həftə şeirlər yazardıq. Həmçinin “Nihol” qəzetini hazırlayırdıq, orada öz məqalə və yaradıcı işlərimizi çap edirdik. Yadımda, ilk yazdığım şeirim Vyetnam müharibəsi dövrünə təsadüf edirdi. Bir gün müəllimimiz bizə: “Müharibə haqqında şeir yazın”, – tapşırığını verdi. Bu vəzifə yaradıcı fəaliyyətimin ilk addımına çevrildi. Ertəsi gün o şeiri oxumağa başladıqda, müəllimim məni ruhlandırıb dua etdilər. Şeir aşağıdakı kimi başlayırdı:
Yenə bomba, yenə partlayış, Dağıldı neçə evlər. Nə vaxt dayanacaq bu iyrənc müharibə? Qan-qan ağlayan məzlum analar.
Ali məktəbdə oxuduğum illərdə də yaradıcı marağım davam etdi. İnsah yazmağı həvəslə yerinə yetirir, müəllimlərimin təriflərini eşidirdim. Odiljon Nosirov müəllimimdən yaradıcı istiqamətimə çox ruhlanmışam. Xüsusilə, Nuriddin Boboxojaev müəllimim yaradıcı fəaliyyətimlə bağlı qiymətli məsləhətlər verib. Bu gün də Qodirjon Nosirov müəllimimin dəstəyi ilə yaradıcı qanatlarımı davam etdirirəm. Onlardan öyrəndiyim hər bir dərs, hər bir məsləhət mənim üçün ilham və ruhlandırıcı işıq mənbəyinə çevrilmişdir. Atam kimya fənnindən dərs deyirdi və mənim ilk müəllimim də məhz odur. O, bizə: “Kitaba cızma, vərəqlərini qatlama, oxu və qiymətlə,” deyə öyrədirdi. Ailəmizdəki dörd qız da atamızın yolunu izləyib, müəllimlik peşəsini seçdik. Məktəbi qızıl medalla, ali məktəbi isə imtiyazlı diplomla bitirdim. Müəllimliyi yaradıcı fəaliyyətimlə uyğun şəkildə apardım. Mətbuat sahəsində də çalışdım. Yangiqurg’on rayonunun “Məhnət bayrağı” (indiki “Yangiqurg’on həyatı”) qəzetində işləyərək, ustad jurnalistlərdən çox şey öyrəndim. Yaxınlarım, dostlarım və müəllimlərimin etirafları mənə daim güc və ruh verir. Bir sözümə atam mənə yazı maşını almışdı. Rayon, vilayət və respublika qəzetlərində yazılarım çap edilməyə başlayanda, sevincimdən sanki göylərdə uçurmuşam kimi hiss edərdim. O vaxtlar poçt xidməti yaxşı işləyirdi. Yazdıqlarımı əl yazması halında konvertə salıb göndərsəm, vaxtında çatırdı.
— Əsərlərinizdə əsasən hansı mövzuları əhatə edirsiniz? Mən daha çox insanlıq, mərhəmət, yaxşılıq və mənəviyyat kimi yüksək dəyərlər haqqında yazıram. Həmçinin, din və əxlaq, insan olmaq, həyat və zamanın qiymətini anlamaq kimi mövzular da ürəyimə yaxındır. Yaradıcı fəaliyyət vasitəsilə bu mənəvi anlayışları insanlara çatdırmağı öz vəzifəmdən hesab edirəm. Belə yüksək mövzularda yazmaq, ruhu ilhamlandırır, həyatı isə məna ilə doldurur.
— Yeni əsərlər yazarkən sizin üçün hansı mərhələ ən vacibdir? —Ən önəmlisi ideyanın yaranması və onu necə təqdim etmək, hadisəni necə inkişaf etdirmək və nəticəni necə başa çatdırmaqdır. Bu proseslərdə hər addımı düşünərək, planlaşdıraraq və hər tərəfdən hazırlıqlı olmaq vacibdir. Buna görə də mən çox vaxtımı ideya üzərində düşünməyə, onun ən optimal şəkildə ifadə olunmasını təmin etməyə sərf edirəm. Çünki hər bir yaradıcı əsər mükəmməlliyə can atan ağıllı və ürəkdən edilən əməyin nəticəsidir. —Müəllim-şagird münasibətləri haqqında fikirləriniz… —Şansım o oldu ki, məktəbdə də, ali məktəbdə də və iş həyatımda da həmişə yaxşı müəllimlər yanımda oldular. Bir çoxları həyatdan köçdülər, onları yaxşı xatirələrlə xatırlayıram. Həyatda müəllimlərimlə ən azı bir zəng edib hal-əhval tuturam. Müəllim-şagird münasibətləri maddiyyata əsaslanmamalıdır. Həqiqətən səmimi olan, lazım gələndə dəstək verə bilən və çatışmazlıqlarını izah edib yol göstərə bilən müəllim olmalıdır. Mən də bir neçə şagirdimdən «müəllim» kimi tanınmaq eşidirəm və bundan çox məmnun oluram. Lakin bəzən yardıma gəlib sonra tanımayan şagirdlər də olur. Bu münasibətə əsasən, müəllim-şagird əlaqələri həqiqi hörmət və səmimiyyət üzərində qurulmalı, hər bir şagirdin yaradıcı inkişafını dəstəkləməli və onların çatışmazlıqlarını kömək yolu ilə düzgün istiqamətə yönəltmək lazımdır.
—Ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri haqqında nə düşünürsünüz? —Özbəkistan xalq yazıçısı, söz ustası Abdulla Qahharin belə bir sözü var: «Ədəbiyyat — atomdan güclüdür…» Həqiqətən də ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri çox böyükdür. İnsan özlüyünə çata bilmək, kamilliyə və mənəviyyata nail olmaq üçün əlbəttə ki, ən vacib tərbiyə vasitəsi olan ədəbiyyat lazımdır, kitab lazımdır. Onunla dünyamız manqurtlarla dolardı. Ədəbiyyat sayəsində dünya daha da gözəldir. Ədəbiyyat, öz növbəsində, insanların ruhunu ucaldır, onları həqiqi dəyərlərə çatdırmağa yönəldir. Beləliklə, ədəbiyyat yalnız dilin deyil, həm də ürəyin güclü qüvvəsidir.
—Əsərlərinizin bir çox xarici nəşrlərdə çap edilməsi, yaradıcı fəaliyyətinizə necə təsir etdi? —İnsanın həyatında yaxşı və pis günlər olur, əlbəttə. Bir-birini izləyən kədər, ayrılıqlar, narahatlıqlar insan ruhunu dərinliyə aparır. Mənim başıma gələn çətinliklərdə, yaxşı ya pis, yaradıcı sevgim, əlindəki qələmim məni xilas etdi desəm, düzgün olar. Ailəm, övladlarım — həyatımın mənası, bəxtim olduğu kimi, yaradıcı fəaliyyətim də məni irəliləməyə, təslim olmamağa səsləyən və həmişə çağıran “İŞIQLI NUR!” Bir vaxtlar dünya şairlərinin əsərlərini oxuduğumda həsəd aparmışdım. Bu gün isə, ucqar bir kənddə yaşayaraq yaradıcı fəaliyyət göstərən birinin yazdığı əsərlərin xarici nəşrlərdə çap edilib, dünya üzünü gördüyünü görərək, arzularımın həyata keçdiyini hiss edirəm. Bu isə mənə daha çox ruh verir, daha çox, daha yaxşı axtarışlar etməyə, yaradıcı işlər görməyə təşviq edir. Beləliklə, hər bir çətinlik və yolun maneələri mənim yaradıcı yolumu yeni üfüqlərə apardı və mən bundan daha böyük güclə irəliləməyə davam edirəm.
—Azərbaycan ədəbiyyatından kimləri oxumusunuz? —Azərbaycan ədəbiyyatına marağım və sevgim böyük mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin şah əsərlərini oxumaqla başladı. Bu böyük mütəfəkkirin yaradıcı fəaliyyəti mənim üçün Azərbaycan ədəbiyyatına geniş yol açdı desəm, yanılmaram. Onun əsərləri vasitəsilə ədəbiyyatın son dərəcə böyük qüdrətini, insan ruhunu yaxşılığa və həqiqətə yönəldən ilahi qüvvəsini hiss etdim. Sonra Samad Vurğunun duyğusal şeirləri və Mirzə Fətəli Axundovun dram əsərləri ilə tanış oldum və Azərbaycan ədəbiyyatının sosial-siyasi və insanpərvərlik dəyərlərini daha dərindən anladım. Bəxtiyar Vahabzadənin Vətənə və sevgiə həsr edilmiş şeirləri, Anarın müasir qəhrəmanlıq ruhunu əks etdirən əsərləri və Nəbi Hazrinin ürəklərə nur bəxş edən yaradıcılığı mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdi. Azərbaycan ədəbiyyatı — dünya mədəniyyətində özünə xüsusi yer tutan, insanlığın mənəviyyatının ən yüksək tərəflərini əks etdirən ədəbiyyatdır. Onun hər bir səhifəsi bizə həyat həqiqətləri və sonsuz ilham mənbəyini çatdırır.
—Yaradıcı yolunuzda qarşılaşdığınız ən böyük çətinliklər və onları necə dəf etdiniz? —Ən böyük çətinlik — vaxt, imkan və şərait məsələsidir. Əslində, gündəlik həyatın çətinlikləri və şəxsi məsuliyyətlər çox vaxt qadını yaradıcı fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırır. Lakin, ona müəyyən vaxt və uyğun şərait yaradıldıqda, qadının ürəyindən çıxan duyğular və fikirlər özünəməxsus və təbii şəkildə, yaxşı yazılır.
—Bugünkü ədəbiyyat proseslərini necə qiymətləndirirsiniz və inkişafı üçün nə etmək lazımdır? —Hazırki əsərlərimiz də dünya ədəbiyyatına layiqli töhfə verərək böyük inkişaf əldə etməkdədir. Lakin, ədəbiyyatımızın bütün dünyaya çatdırılmasında əsas rol tərcümə yolu ilə həyata keçirilir. Bu baxımdan tərcüməçilərimizin sırasının genişlənməsi və onların peşəkarlığının artması vacibdir. Bu yalnız özbək ədəbiyyatına, həmçinin özbək dilinin dünya miqyasında nüfuzunun daha da möhkəmlənməsinə xidmət edər. Dilimizi və ədəbiyyatımızı xarici dilləri dərindən bilən gənc tərcüməçilər vasitəsilə dünyaya tanıtmaq böyük imkanlar yaradır. Özbək ədəbiyyatının dünya səhnəsindəki yeri və mövqeyi məhz bu tərcüməçilərimizə bağlıdır.
—Yaradıcı həyat və şəxsi həyat arasında necə bir balans saxlanmalıdır? —Şəxsi həyat və yazdıqlarının arasında ziddiyyət, yəni insanlıq haqqında yazıb, özünün praktik həyatında insanlıqdan uzaq olmaq, yaradıcı insan üçün ən böyük səhv və ağrıdır. Yaradıcı insanın həqiqi mənada yaradıcı həyatı yazdıqlarına uyğun olmalı, onun qəlbinin həqiqi hissləri, arzu və istəkləri əks etdirməlidir. Hansı vəziyyətdə olursa-olsun, yaradıcı insan müvazinəətli, səmimi və yaxşı əxlaq sahibi olmalıdır. Bu əxlaq onun yazdıqlarında aydın şəkildə görünməli və yaradıcılığına dərin mənalar verməlidir. Əgər yaradıcı insan özünə xas insanlıq və ədalətdən məhrum olarsa, onda onun yaradıcılığı həqiqi insanı tərənnüm etməyə qadir olmaz. Buna görə də yaradıcı həyatın insanın özünə aidliyini itirməməsi çox vacibdir. Onun yazdıqları öz qəlbinin ifadəsi olmalı, daxili aləmini və əxlaqını dünyaya təqdim etməlidir. Yaradıcı insanın həyatı və yaradıcılığı arasındakı düzgün balans isə həqiqi insanlıq və insanpərvərlik prinsipinin qorunmasında əsasdır.
—Maraqlı və məzmunlu söhbətiniz üçün təşəkkür edirik!**
Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Hayatımıza yön verən bu qiymətli vaxt… Siz də hər gününüzü düşündükdə, “Vaxtım hara gedir? Həyatım necə keçir?” sualları ağlınıza gəlirmi? Telefonlarımız, ekranlar arxasında gizlənən “aldadıcı” işıqlar və sosial şəbəkələrin dibsiz çuxurları ən qiymətli sərvətimiz olan vaxtımızı bizdən alır. Qızıldan qiymətli hər saniyə, su kimi axıb, bizdən uzaqlaşır. Sosial şəbəkələrdə biz hansı imkanlardan imtina edirik? Bir söz, bir şərh və ya bir “like” ilə neçə saatımızı itiririk? Gözübüzün ekranın işığında itən nurunu hiss edirikmi? Hələ də cazibəsini itirməmiş ümidlərimiz, həyata keçməmiş planlarımız necə ekranda xəyal olaraq canlanır? Həyat hər gün bizə yeni imkanlar təqdim edir. Yaxınlarımızla keçirilən bir an, zəhmətlə əldə edilən bir zirvə, ürəkdən çıxan bir səmimi söz — bunların hər biri əvəzolunmazdır. Amma telefonlar içindəki qəddar vaxt torları bizə bu nemətlərin qiymətini hiss etməyə imkan vermir. Hər bir nəfəs — möcüzədir, amma biz bunu virtual dünyada israf edirik. Telefon arxasında olan dünya sizə parlaq görünə bilər. Sosial şəbəkələrdəki cəsur simalar, mükəmməl həyatları əks etdirən şəkillər, özlərini ideal göstərməyə çalışan imiclər — bunlar hamısı sizin gerçək sevincinizi alıb aparır. Bəlkə də ən təsirli olanı: “Mən də belə olmalıyam” fikrinizdir. Amma düşünün, bunlara dəyişdiyiniz vaxt sizin həyatınızın ən gözəl dövrü deyilmi? Hər birimizin həyatı nə qədər uzun, ya da qısa olduğunu bilmirik. Amma bir şey aydındır: bu həyat bizə verilmiş ən böyük fürsətdir. Belə isə, onu dəyərsiz şeylərə sərf etməyə, ürək və ruh sərvətlərini yenidən itirməyə razı ola bilərikmi? Ey dostlar! Həyatınızın qiymətinə dəyər verin. Vaxtınızı faydalı işlərə sərf edin. Ürəyinizi və göz nurunuzu qoruyun, çünki onlar insanın həqiqi sərvətidir. Gerçək həyat virtual dünyada deyil, siz ailənizlə keçirdiyiniz zamanlarda, sadiq dostluqlarda və reallaşdırdığınız yaxşı işlərdədir. Telefon ekranlarını bir müddət kənara qoyun və gerçək həyatda gözəl mənzərələri görmək üçün gözlərinizi açın. Beləliklə, vaxtınız su kimi axıb getməyəcək, bir möcüzə tapmaq fürsətinə çevriləcəkdir.
Həyat bir dəfə gəlir insana, Külək kimi keçir insana. Kim ki, vaxtın dəyərini bilsə, O, mükafatını tapar insana.
Həyat bizə verilən ən qiymətli sərvətdir. O yalnız bir dəfə verilir və hər nəfəsi özünəməxsus möcüzədir, hər günü isə yeni imkanların qapısıdır. Təəssüf ki, çoxu bu nemətin qiymətini gec anlayır və ya heç anlamır. Sosial şəbəkələrdə su kimi axan vaxtımız, oxunmamış kitablar, həyata keçməmiş ümidlər, sözlərdə qalan həsrətlər… Bunlar hər biri insanın itirilmiş sərvətidir. Şairin dediyi kimi: “Həyat əslində bir gündür, o gün bu gündür.” Demək, bizə verilən hər gün biricikdir, o geri qayıtmayacaq. Hər birimiz gündəlik həyatımızda bir dəqiqə dayanıb belə bir sual verməliyik: – Vaxtımı necə keçirirəm? Həyatımın hər günündə necə izlər buraxıram? Həyat yalnız sosial şəbəkələrdəki yalan obrazlar deyil. O, əlinizdə tutduğunuz gözəl gündəlikdə yazılmış ümidləriniz, yaxınlarınızla keçirdiyiniz şirin anlar, ruhsal inkişafınıza xidmət edən əməllərinizdir. Həyatımızın hər günü bizim istiqamətimizi müəyyən edən bir addımdır. Hər birimiz vaxtın dəyərini bilməli və arzularımızın həyata keçməsi üçün çalışmalıyıq. Çünki bu günün zəhməti sabahın xoşbəxtliyinin təməlini qoyacaq. Beləliklə, əzizlər! Həyatın möcüzəvi anlarını dəyərləndirək. Vaxtımızı ağılla sərf edək, arzularımıza çatmaq üçün faydalı hərəkət edək. Bu günü gözəl yaşayaq və hər günümüzdə yaxşı bir iz qoyaq. Çünki həyat bizə verilən ən qiymətli hədiyyədir.
Müəllif: Cahangir NAMAZOV, “YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Rəqsin dili hamı üçün başa düşüləndir. Onu tərcümə etməyə qətiyyən ehtiyac yoxdur. Rəqs sənəti xalqın adət-ənənələrindən danışır. Şöhrətini dünyaya yayır. Belə bir məsuliyyətli işə sadiq olan Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı 54 ildir ki, xalq mədəniyyətini inkişaf etməyə xidmət edir. 2022-ci ilin noyabrında Türk Dövlətləri Təşkilatının Səmərqənd Zirvə Toplantısı çərçivəsində keçirilən konsertdə və 2023-cü ilin mayında Mükərəmmə Turğunboyevanın anadan olmasının 110 illiyi tədbirində bu ansambl öz rəqsləri ilə iştirak edib. Ansambl bu il aprelin 25-30-da Xivə şəhərində keçirilən II beynəlxalq “Ləzgi” rəqs festivalında iştirak etməklə fəxri birinci yerə layiq görülüblər. Söhbətimiz ansamblın bədii rəhbəri, Xalq artisti Rüfət Xalilzadə ilə olacaq. 2018-ci ildən məzkür rəqs ansamliyə Rüfət Xəlilzadə rəhbərlik edir. Rüfət müəllim, Azərbaycan xalq rəqslərinin tarixindən danişsaniz. Azərbaycan xalq rəqslərinin kökləri çox qədimlərə gedib çıxır. Xalq rəqslərimizin ilk nümunələri Qobustan qayaların lövhələrdə təsvir olunan Yalla rəqsləridir. Qobustan qayalarının 15 min illik tarixi var. Azərbaycan xalq rəqslərində bizə məlum olan 24 müxtəlif ritm var. Azərbaycan xalq rəqsləri cəməviy, yəni yalla, cüft və solo rəqslərdən ibarətdir. Azərbaycan xalq rəqsləri müəyyən tarixi dəvrni keçib. Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı necə təşkil olunub? İlk dəfə xalq mahnı və rəqs ansamblı böyük bəstəkar Üzeyirbəy Hojibəyov tərəfindən yaradılmışdır. Məlumdur ki, Üzeyir Hacibəyov ilk Şərq simfoniyasını yaratmış, “Əsli və Kərim”, “Layli və Məcnun”, “Arşın mal alan” kimi musiqi əsərləri yazmışdır. İstedadlı rəqs ustası Əlibaba müəllim Abdullayev Üzeyir Hacibəyovun yaratdığı dövlət mahnı və rəqs ansamblına dəvət olunub. O vaxt peşəkar rəqs ansamblı yox idi. Ansambldakı fəaliyyəti dövründə Əlibaba Abdullayev Azərbaycan rəqs məktəbinin böyük nümayəndəsi hesab olunur. Həmçinin Əmina Dilbazi, Qorxmaz Qurbanov kimi ustad sənətkarlar incəsənət məktəblərinin ansamblının təşkilində xidmət göstərmişlər. Belə ki, Azərbaycan dövlət rəqs ansamblı 1970-ci ildə Əlibaba Abdullayev tərəfindən yaradılmışdır. 2018-ci ildən bu ansamblin bədii rəhbərisiniz. Fəaliyyətinizdən danişsanız. Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının bədii rəhbəri işlədiyim müddətdə yox olmaqda olan bir sıra xalq rəqslərinin, əsasən də milli rəqslərin dirçəldilməsinə diqqət yetirmişəm. Əvvəlki bədii rəhbər müasirliyi təbliğ edən rəqslər səhnələşdirib. Amma xalq rəqslərimizi inkişaf etdirə bilmədi. Bildiyiniz kimi, musiqimiz simli, dəmli və zərb alətləri ilə ifa olunur. Əsas qayəmiz rəqslər vasitəsilə milli müsiqilarımızı, geyimlərimizi, adət-ənənələrimizi saxlamaq, yaşatmaqdır. Bizim hazırladığımız verilişlər digər verilişlərdən milli mənsubiyyətinə görə fərqlənir. Yeni səhnəyə qoyulan rəqslər arasında “Tənzərə”, “Qaladan qalaya”, “Misri”, “Qaytağı”, “Şələqoy” rəqsləri musiqisi, hərəkət ardıcıllığı ilə seçilir. Onlarda milli geyimlərimizdən, ritmlərimizdən istifadə olunub. Milli sərvətimiz olan rəqslərimizi qoruyub saxlamaq bizim borcumuzdur. Qafqazda ilk dəfə olaraq xalq dastanları əsasında milli “Koroğlu” baletini yaratdıq. Bu balet vətənpərvərlik və cəsarət ideyalarına əsaslanır. Balet hərəkətləri rəqs üslubunda səhnələşdirilib. Sizin “Qaytağı” rəqsinizin bəzən Ləzginka raqsi ilə yanılışdirirlər. İki rəqs arasında hansı fərqlər var? “Qaytağı” rəqsi Oğuz boylarının ən qədim rəqslərindəndir. Rəqsin adı bu boy ilə bağlıdır. Oğuz boyundan olan qayılar Azərbaycanın dağlıq bölgələrində yaşayırdılar. Ovçuluqla dolanırdılar. Bu rəqsdə Qayıların xarakterləri də öz əksini tapıb. Rəqsimizdə ayaq hərəkətlərinə daha çox önəm verilir və qolları ilə qollarını açanda qartala oxşayır. Bu rəqsin digər əsas elementi cəsarət, ehtirasla yerimək, qeyri-adi fəndlər etmək və ən əsası ciddilikdir. Qafqaz xalqlarının əksəriyyəti bu rəqs ritmlərindən istifadə edir. Lakin hər Qafqaz ritminin öz adı yoxdur. Ona görə də bu ritm “Ləzginka” adlanır. Halbuki Qaytağı rəqsi ləzginka deyil, bizim milli rəqsimizdir. Qaytağı rəqsi ritmik olaraq digər Qafqaz rəqslərinə bənzəyir. Lakin, onun musiqisi nağmələrində Şərq motivlərindən istifadə etmişdir. Ona görə də bu rəqs ləzginkadan tamamilə fərqlidir. Bu rəqs musiqisi bir çox bəstəkarlar tərəfindən yazılmışdır. Nümunə olaraq Üzeyir Hocibəyov, maestro Niyazi, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov kimi məşhur sənətkarların “Qaytağı”larını göstərmək olar. Kişi və qadın rəqslərinin xüsusiyyətləri hasılərdır? Təbii ki, xalq rəqslərinin səhnələşdirilməsində həmin xalqın gənc oğlan və qızlarının adət-ənənələri, xarakterləri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qadın rəqsləri, Tərəkəmə, Uzundərə rəqsləri, kişi rəqsləri, Qocalı, Qazaxi rəqsləri icazə verilir Kişi rəqslərində gənclərə xas olan cəsarət, igidlik, solaxaylıq keyfiyyətlərini əks etdirməyə çalışırıq. Oğlanların rəqslərinin məzmunu güc, dözümlülük, cəsarət xüsusiyyətləri ilə bir-biri ilə rəqabət kimi başa düşülə bilər. Gənc kişilərin rəqslərində fərqli hərəkətlər – ayaqların ucunda yeriməsi, tullanan kimi arxaya fırlanması hər bir insanı heyrətləndirəcək. Gənclər öz hərəkətləri ilə “mən səndən daha cəsur və güclüyəm” deyə “danışırlar”. Oğlanların rəqslərində igidlik rəmzi olan qartal rəmzini ifadə edirik. Çünki tarixdə böyük Səlcuqlu imperiyasının simvolu ikibaşlı qartal kimi təsvir edilir. Rəqslərdə gənclər qollarını açıb sanki səmada uçurlar. Qadınların rəqslərinə gəlincə, onlar ceyran kimi zəriflik və incəliklə rəqs edirlər. Hərəkətlərində təmkin, zəriflik, şərəf öz əksini tapır. Onlar yumşaq nəvaziş və incəlik ifadə edirlər. Onda heç bir ehtiras görmürsiz. Ansamblınızın gələcək planları haqqında qısaca məlumat versaniz. Azərbaycan peşəkar səhnə rəqsləri mərhələ-mərhələ inkişaf etdirilir. Musiqişünas Rauf Bəhramlı “Azərbaycanın xalq rəqsləri” kitabını bizə hədiyyə etdi. Kitabda 400-dən çox rəqs istinadını ehtiva edir. Məncə, Azərbaycan xalq rəqslərinin cəmi 5-6 faizi səhnəyə qoyulur. Gələcək hədəflərimiz itirilmiş rəqslərimizi canlandırmaqdır. Rəqs xətləri, hərəkət texnikaları yaxşı aranjimanlı musiqi ilə düzəldilib cilalanmalı və tamaşaçıların ixtiyarına buraxılmalıdır. Bu baxımdan sənət adamları ölkəmizin mədəniyyətinə ciddi xidmət etməlidirlər. Ansamblımiz Türkiyə, Çin, Rusiya, İordaniyadə çıxış edib. Xalqımızın milli mədəniyyətini əks etdirən rəqslərimizi bir çox başqa ölkələrdə də zənginləşdirmək, dünyanın başqa ölkələrində də konsertlər keçirmək niyyətindəyik.
Bu yaxınlarda köhnə Xivədə keçirilən “Ləzgi” beynəlxalq rəqs festivalında 1-ci yer tutmağınız münasibətilə sizi təbrik edirik, festivalla bağlı təəssüratlarınızı bölüşün. Çox sağ olun. Bu, bizim ümumi qələbəmizdir. Çünki özbək və Azərbaycan xalqı əslində bir millətdir. Mədəniyyətimiz, adət-ənənəmiz, dinimiz eynidir. Biz bu festivalda “Mənim Azərbaycanım” və “Qaytağı” rəqsləri ilə iştirak etdik. Bizə 1-ci yeri verdiyiniz üçün təşəkkür edirik. Bu müsabiqə bir çox xalqların milli rəqsini yaşatmağa xidmət edir. Qardaş rəqs ansamblına gələcək işlərində uğurlar arzulayırıq.
Söhbətləşdi: Ziyodulla Həmidullayev Əlişir Nəvai adına Daşkənd dövlət özbək dili və ədəbiyyatı universitetin tələbəsi
