Bu gün əmim, filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmlinin doğum günüdür. Asif Rüstəmli 16 fevral 1954-cü ildə Ağcabədi rayonunun Yuxarı Qiyaməddinli kəndində dünyaya göz açmışdır. “Çırpınırdı Qara dəniz”, “Tufanlardan keçən ömür”, “Susmaz duyğuların səltənətində”, “Ədəbi istiqlalımız”, “Cəfər Cabbarlı: həyatı və mühiti”, “Mütərcim Cəfər Cabbarlı” ,” “Cümhuriyyət məfkurəsi”, “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” və s. kitabların müəllifidir. Asif Rüstəmli böyük alim, Cabbarlışünas, mühitinə dəyər verən, müdrik bir insandır. Onun Cəfər Cabbarlı irsinin tanınmasında, Cabbarlının arxivdə qalmış əsərlərinin tapılmasında əməyi çox böyükdür. Asif Rüstəmli Cəfər Cabbarlının natamam pyeslərini, yazılarını ortaya çıxarmışdır. Hətta o, Cabbarlının “Kazım bəy” romanını və neçə-neçə yazılarını tədqiqat yolu ilə aşkar etmişdir. Hesab edirəm ki, bu araşdırma sahəsində qırılması çətin olan bir rekorddur. Asif Rüstəmli mənim fəaliyyətimi və yaradıcılığmı sosial şəbəkələrdən izləyərək məsuliyyətimi artıran, hər sözü, hər söhbəti mənə bir akademik dərs olan, mühitə dəyər verən müdrik bir alimdir. Onu da qeyd edim ki, əmim mənim məqalələrimi sosial şəbəkələrdən və ya “Kredo” qəzetindən oxuyaraq öz münasibətini bildirəndə mən çox sevinirəm. Həmin gün uçmağa qanadım olmur. Xüsusən də “İtirilmiş cövhər-Maqsud Məmmədov”, “Qələbənin simvolu, Zəfər tağı”, Şəhid Sahil Məmmədova həsr etdiyim “Savaşlardan alnı açıq, üzü ağ çıxan qəhrəman”, “Böyük ocaq, böyük insan, böyük sevinc”, “Ana Vətənimdə unudulmaz bir gün” və s. məqalələrimi deyə bilərəm.Həmin məqalələrimi publisistik məqalələrimin ən uğurlusu və ya tacı hesab edirəm. Nəslimizin əzizi, fəxr və qürur yerimiz, xalqımızın dəyərlisi Asif Rüstəmlini doğum günü münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm! Ona can sağlığı, uzun ömür və xoşbəxtlik arzu edirəm! Mənə və gənclərə yüksək dəyər verdiyinə, elm və pedaqoji sahədə danılmaz xidmətlərinə və əməyinə görə əmimə sonsuz minnətdarlığımı bildirirəm! XALQIMIZIN DƏYƏRLİSİ, SİZİNLƏ FƏXR EDİRƏM! DOĞUM GÜNÜNÜZ MÜBARƏK OLSUN! ALLAH SİZİ VƏ ƏZİZLƏRİNİZİ QORUSUN! AMİN!
ZAUR USTAC-50 Bu gün şair-publisist, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı, “Yazarlar” jurnalının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezident təqaüdçüsü hörmətli Zaur Ustacın yubiley doğum günüdür. Zaur Ustac 8 yanvar 1975-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk və orta təhsilini Ağdam rayonunun Yusifcanlı kənd orta məktəbində almışdır.Ali təhsilini Bakı Dövlət Universitetində, Bakı Ali Birləşmiş Komandanlıq Məktəbində, Beynəlxalq İxtiraçılıq və Biznes İnstitutunda və Şamaxı Humanitar Kollecində almışdır. Birinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı və ehtiyatda olan zabitdir. ”Günaydın “, “Mum kimi yumşalanda”, ”Məhdud həyatın məchul düşüncələri”, ”İstəməzdim şair olum hələ mən”, ”Gülzar”, ”Şehçiçəyim”, “Gülünün şeirləri”, ”Balçiçəyim”, ”Bayatılar”, “Qələmdar”, “Yaradanla baş-başa”, “Zimistan”, “45” (şeirlər), “Ülyahəzrət”, “Qədimliyə bürünmüş yenilik”, “Gülüzənin şeirləri” və s. kitabların, çoxlu sayda məqalələrin müəllifidir. Zaur müəllim biz gənclərin tanınmasına daima dəstək olmuş, məqalələrimi dəfələrlə “Yazarlar” jurnalında və eyniadlı saytda dərc etdirmişdir. Həmçinin “Möhtəşəm Zəfərin Nişanəsi” adlı kitabıma görə məni “Yazarlar” jurnalı tərəfindən yeni kitabların nəşrinə görə eyni şəxsə yalnız bir dəfə təqdim olunan “ZİYADAR” Mükafatına layiq görmüşdür. 2023-cü ildə Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə və “Heydər Əliyev ili”nə həsr etdiyim “Ulu Öndərin işığında” adlı kitabımın Yasamal rayon Heydər Əliyev Mərkəzində və Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında keçirilən təqdimatında iştirak etmiş və gözəl nitq söyləmişdir. Həmçinin məni İsa Muğanna mükafatı və 2023-cü ilin yekunlarına əsasən “İlin gənc şairi” nominasiyası üzrə İldırım Əkbəroğlu adına diplomla təltif etmişdir. Zaur müəllim əsl ədəbiyyat fədaisidir! Ədəbiyyatımızın inkişafı yolunda yorulmadan fəaliyyət göstərir. Yazıçılarımızın, şairlərimizin həyat və fəaliyyətini işıqlandırır, onları unudulmağa qoymur. Hörmətli Zaur müəllimi 50 illik yubileyi münasibəti ilə ürəkdən təbrik edirəm. Ona can sağlığı və yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzu edir və onunla fəxr edirəm!
Sevindik Nəsiboğlunun “Suverenliyimizi təmin edənlər” kitabına rəy-düşüncələrim
Çox vaxt deyirlər ki, yeni nəsil həyatı bilmir, vətən haqqında düşünmür, oxumur, öyrənmir. Ancaq mən bu sözün cavabında elə birinci böyük qələbəmizin tarixi əhəmiyyətindən danışarkən Ali Baş Komandanın dediyi sözləri yada salıram: “Azərbaycan ordusunun əsas döyüşən qüvvəsi yeni nəsildir, mənim zamanımda doğulub-böyümüş oğullardır”. Bəlkə də olduğu kimi demədim, amma məzmun bundan ibarətdir. Demək, Azərbaycan əsgəri kimi forma geymiş yeni nəsil vətənin nə demək olduğunu, torpağın nə üçün əzizdən əziz olduğunu yaxşı bilir. Əlbəttə, bunun üçün ictimai mühit əsas şərtdir. Ailə tərbiyəsi, məktəb mühiti – bütün bunların hamısı mühüm şərtlərdir. O da var ki, Azərbaycanın qalib Prezidenti bütüb çıxışlarında Azərbaycan gənclərinə sevgisini və inamını bəyan edib. Zənnimcə, Ali Baş Komandanın Azərbaycan ordusu ilə, Azərbaycan gəncləri ilə bağlı dedikləri əsl vətənpərvərlik dərsliyi kimi öyrənilməyə layiqdir. Söz yox ki, Azərbaycan əsgərinin vətənə, torpağa sədaqət ruhunda tərbiyə olunması üçün Azərbaycan ziyalıları da öz qüvvələrini əsirgəməyiblər. Onlar Ulu Öndərin Azərbaycançılıq amalına sədaqət nümayiş etdirərək gənclərimizin sağlam düşüncə ilə böyüməsi naminə əgər belə demək mümkünsə, öz sözlərini əsirgəməyiblər. Əlbəttə, yaşlı nəsil yazıçılar vətən sevgisinin nə demək olduğunu yaxşı bilir. Amma daha yaxşısı odur ki, bunu – vətən, torpaq sevgisinin mahiyyətini gənc yazıçılar da qədərincə anlayır və bilirlər. Mən Sevindik Nəsiboğlunun naşiriyəm. Çoxlu kitablarını nəşr etmişəm. Onu da deyim ki, Sevindik Nəsiboğlunun kitablarını nəşr etmək heç də asan başa gəlmir. Çünki onun kitabları şablon dəst-xəttlə hazırlanmır. O, yazılarında portret şəkillərdən, tarixi faktları əks etdirən fotolardan, bir sözlə, sənədli xronikadan da geniş şəkildə istifadə edir. Kitab çapı ilə məşğul olanlar yaxşı bilirlər ki, şəkilli kitabların çapı nə qədər çətindir və eyni zamanda çox məsuliyyətlidir. Çünki mətn daxilində hər hansı bir cüzi redaktə səhifələri yerindən dəyişə bilir. Bu da nə qədər əlavə əziyyət və problem deməkdir. Bir sözlə, biz Sevindik Nəsiboğlu ilə işləməyin bir növ təcrübə yolunu artıq keçib qurtarmışıq. Onun kitabın hazırlanma prosesindəki məsuliyyətli yanaşmaları, diqqəti məni xüsusilə təsirləndirir. Gənc olasan, hələ həyatın bərkini, boşunu qədərincə bəlkə görməmiş olasan, amma bu qədər məsuliyyət hiss edəsən. Bəli, xüsusi məsuliyyət tələb edən, rəngli şəkillərlə çapa təqdim olunan belə bir kitabı Sevindik oxucularına təqdim edir. Rəngli şəkillər, hər bir yazının hazırlıq prosesindəki yerini dəqiq təyin etmək, xronoloji ardıcıllığı gözləmək… bütün bunlar Sevindik Nəsiboğlunun bir sənətkar kimi artıq öz kitabı üçün müəlif məsuliyyətinin nə demək olduğunu bilməsidir. Sevindik Nəsiboğlunun kitabı “Suverenliyimizi təmin edənlər” adlanır. Tarixdə analoqu olmayan hadisə baş verdi. Bircə günün tamamına yetməmiş Azərbaycan ordusu bütün Qarabağda otuz ildən çox bir müddət ərzində kök salmış seperatçıları darmadağın etdi. Onların zəngin cəbbəxanası, hərbi hazırlığı, uzaq ölkələrdən muzdla yığıb gətirdikləri quldur döyüşçüləri də bu savaşda kara gəlmədi. Demək, Azərbaycan əsgərinin hansı gücdə olduğunu, onun qüdrətini təkcə bu savaşla da bilmək olar. İndi qalır əsas məsələ: Yazıçılarımız bir günün qəhrəmanlarını sözə necə gətirəcəklər? Zənnimcə, elə təkcə Sevindiyin timsalında bu suala da nikbin cavab vermək olar. Sevindik Nəsiboğlu bütün imkanlarını səfərbər edib. Heç kimi unutmamağa çalışıb. Mümkün qədər antiterror şəhidləri haqqında dəqiq məlumatlar toplayıb və ən başlıcası, hər bir şəhidin doğulub-böyüdüyü mühiti, onun döyüş yolunu dəqiq öyrənib. Əgər belə olmasaydı, onda mətnlər müəyyən mənada bir-birinə qarışardı. Biz hər bir qəhrəmanı ayrılıqda xarakterizə edə bilməzdik. Doğrudur, müəllif hər bir qəhrəman haqqındakı məlumatları məhdud imkanlar daxilində yazıya gətirib kitaba yerləşdirib. Qəhrəmanlardan biri haqqında yazır: “Mehti Əmrah oğlu Abbasov 19 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Sılahlı Qüvvələri tərəfindən Qarabağ bölgəsində silahlanan separatçı erməni hərbi birləşmələrinə qarşı başlanan lokal antıterror əməliyyatlarında iştirak etmiş, Ağdam istiqamətində gedən döyüşlərdə fərqlənmiş, erməni qəsbkarlarının zərərsizləşdirilməsində və torpaqlarımızın azad olunmasında böyük rəşadət göstərmişdir. Əsgər Mehti Abbasov 20 sentyabr 2023-cü ildə Ağdam istiqamətində döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən qəhrəmancasına Şəhidlik zirvəsinə ucalmışdır. Qəhrəmanımızın nəşi 21 sentyabr 2023-cü ildə doğulduğu Masallı rayonunun Sığıncaq kəndində torpağa tapşırılmışdır. Şəhidimiz subay idi. Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunmasında yüksək peşəkarlıq, şücaət və mərdlik göstərmiş, öz xidməti vəzifələrini və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirərkən fərqlənmiş Mehti Abbasov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 07.11.2023-cü il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmişdir”. Göründüyü kimi, müəllif qəhrəman haqqında faktlar əsasında təsəvvür yaratmağa çalışır. Hətta bədii təsvirlərə də o qədər geniş yer ayırmır. Çünki onun məqsədi antiterror şəhidləri haqqında xronikal mətnlər təqdim etməkdir. Başqa sözlə, dəqiq, müxtəsər salnamə yaratmaqdır. Biz hər bir faktın arxasında qəhrəmanların hansı gücdə olduğunu, hansı mənəvi yüksəlişdə dayandığını təsvirlərdən də duyur və dəqiq qəbul edirik. Sevindik hər bir mətn daxili faktı dəqiq verir. Sanki bir neçə cümlə ilə oxucuda qəhrəmanın kimliyi haqqında təsəvvür yaradır: “Cəsur baş leytenant Ruslan Abbasov 19 sentyabr 2023-cü ildə Qarabağda silahlanan erməni separatçılarına qarşı rəşadətli Azərbaycan Ordusu tərəfindən başlanan lokal xarakterli antiterror əməliyyatlarında böyük igidlik göstərərək döyüşmüşdür. Qızğın döyüşlərin getdiyi zaman separatçıların bir çox mövqeyini böyük ustalıqla məhv etmişdir. Ruslan Abbasov 19 sentyabr 2023-cü ildə döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı qəhrəmancasına Şəhidlik zirvəsinə yüksəlmişdir. Qəhrəmanımızın nəşi 20 sentyabr 2023-cü ildə Mingəçevir Şəhidlər Xiyabanında torpağa tapşırılmışdır”. Zamin Xəqani oğlu haqqındakı mətni də həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Onun döyüş yolu 44 günlük savaşın içindən keçib. Böyük savaşın qəhrəmanı kimi antiterror əməliyyatında iştirak edib: “Azərbaycan Ordusunun baş leytenantı olan Zamin Abbasov 2020-ci il sentyabrın 27-dən Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsində iştirak etmişdir. Füzulinin, Cəbrayılın, Zəngilanın, Laçının və Qubadlının azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə böyük şücaət göstərmişdir. Tabeçiliyində olan hərbçiləri müharibənin sonunadək döyüşlərdən sağ-salamat çıxarmışdır. Müharibədən sonra Zamin Abbasov cənab Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən “Cəbrayılın azad olunmasına görə”, “Qubadlının azad olunmasına görə”, “Laçının azad olunmasına görə” medalları və baş nazır cənab Əli Əsədov tərəfindən “Vətən müharibəsi iştirakçısı” medalı ilə təltif edilmişdir. Vətən müharibəsi bitdikdən sonra Zamin Abbasov hərbi xidmətini davam etdirmişdir. 2021-2022-ci illərdə həyata keçirilən qısamüddətli əməliyyatlar zamanı tabeçiliyində olan hərbi qulluqçularla birgə şücaət göstərərək fərqlənmişdir”. Zamin Abbasov 19 sentyabr 2023-cü ildə şəhid olub və Sumqayıtın Şəhidlər Xiyabanında uyuyur. O, Xocavənd rayonu istiqamətində gedən döyüşlərdə həlak olub. Hiss olunur ki, bu yerin adı Sevindiyi xüsusi həyəcanlandırır. Mən onun digər kitablarından aldığım məlumat əsasında deyirəm ki, onun mənsub olduğu ailə Xocavəndlə çox bağlıdır. Bəzən tanış bir yer-yurd adı bizdə xüsusi təəssürat yaradır. Onu da deyim ki, Sevindik Nəsiboğlu mənəvi mühitinə təsir edən faktların yaratdığı təəssüratlardan yetərincə yararlana bilir. Abbaszadə Emin Faiq oğlu haqqında isə təqdim etdiyi qeydlər onun necə bir qəhrəman olduğunu tanımağa bəs edir: “Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunmasında yüksək peşəkarlıq, şücaət və mərdlik göstərmiş, öz xidməti vəzifələrini və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirərkən fərqlənmiş Emin Abbaszadə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 07.11.2023-cü il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmişdir”. İndi bu qeydləri bir-birinin arxasınca yazdıqca, Sevindiyin dəqiq xronika əsasında tərtib etdiyi məlumatları oxucu düşüncəmdən keçirərək ümumiləşdirməyə çalışdığım üçün qeyd etməliyəm ki, bu məlumatlar əslində onun gələcək romanlarının, povestlərinin, müharibə hekayələrinin əsasını təşkil edəcək. Sevindik sanki müharibənin gündəliyini yazır. Əslində elə müharibələrdən çox sonralar qələmə alınmış bədii əsərlər belə dəqiq mətnlərdən bəhrələnərək yaradılır. Bu mənada, mən Sevindik Nəsiboğlunun gələcək yazıçı taleyinə sözün həqiqi mənasında çox inanıram. Bu kitabı vərəqləyən hər bir oxucu yəqin ki, mənsub olduğu yerin, yurdun adını da axtaracaq. Həmin oxucu özünün doğulub-böyüdüyü torpaqdan pərvəriş tapmış qəhrəmanların adlarını da gəzəcək və çox güman ki, Tovuz rayonundan olan oxucular Asim Cavanşir oğlunu dəqiq xatırlayacaqlar, şübhəsiz, onunla fəxr edəcəklər: “Şəhid kiçik çavuş Asim Cavanşir oğlu Abdullayev 10 dekabr 1982-ci ildə Tovuz rayonunun Vahidli kəndində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Tovuz rayon Asif Sadıqov adına Vahidli kənd tam orta məktəbində almışdır. Orta məktəbdən məzun olduqdan sonra Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin Tovuz rayon şöbəsi tərəfindən hərbi xidmətə çağırılmışdır. Çağırışa əsasən, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin “N” saylı hərbi hissəsində hərbi xidmətinə başlamışdır. Asim bir müddət hərbi xidmət etdikdən sonra ordudan tərxis olunmuş və mülki fəaliyyətinə davam etmişdir. Sonra isə Müddətdən Artıq Həqiqi Hərbi Xidmət kurslarına yazılmış, kursları müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra Müddətdən Artıq Həqiqi Hərbi Xidmət Qulluqçusu kimi yenidən ordu sıralarına qayıtmışdır. Hərbi xidmət müddətində döyüş hazırlığında, eləcə də qoşun xidmətinin təşkilində əldə etdiyi nailiyyətlərə görə dəfələrlə hərbi hissə rəhbərliyi tərəfindən fəxri fərman və təşəkkürnamələrlə təltif edilmişdir. Həmçinin Asim Abdullayev “Azərbaycan Ordusunun 100 illiyi (1918-2018)” yubiley medalı ilə də təltif edilmişdir. İgidimiz 12 oktyabr 2022-ci ildə ailə həyatı qurmuşdu”. Vaxt məhdud, manevr etmək üçün ərazi çox məhdud. Antiterror əməliyyatı belə bir məhdud vaxt və məhdud ərazi daxilində həyata keçirilirdi. Hətta Ali Baş Komandan göstəriş vermişdi ki, uşaqlara, qocalara, qadınlara, bir sözlə, mülki əhaliyə zərər vurulmasın. Bəlkə də tarixin ən nadir müharibələrindəndir ki, ümumiyyətlə, İkinci Qarabağ savaşında və antiterror döyüşlərində Azərbaycan ordusu dinc əhaliyə zərər vurmadı. Ali Baş Komandanın məramını ən müqəddəs tapşırıq kimi yerinə yetirdi. Bu, Azərbaycan xalqının humanizmi demək idi. Halbuki, erməni vandalları kimliyinə fərq qoymadan azərbaycanlıları kütləvi şəkildə qətlə yetirir və onları insanlığa yaraşmayan bir şəkildə kütləvi olaraq xəndəklərə gömürdülər. Azərbaycan əsgərlərinin ən qiymətləndirilməli cəhətlərindən biri də bu idi ki, onlar ermənilərin məlum fitnəkarlıqlarının, qəddarlıqlarının əvəzini ancaq torpaqlarımızı işğaldan azad etməklə çıxırdılar. Abbasov Fabil Qulam oğlu, Ağaxanov Osman Qədim oğlu, Ağayev Ceyhun Etibar oğlu, Ağayev Kənan Vahid oğlu, Ağabəyov Tural Təbriz oğlu haqqında yazılan qeydlər sənədli film-xronika kimi gözlərimizin önündə Azərbaycan əsgərinin möhtəşəm sıra keçidini təqdim edir. Alıyev Fərid Tofiq oğlu haqqında müəllifin qeydlərinə baxıram. Bu çox gənc, yeniyetmə bir Azərbaycan əsgəridir. Üzünə, yəni fotoya canlı insan kimi baxmamaq olmur. Bir tərəfdən də gün işığı düşür. Elə bil ki, bu gəncin bütün ruhu görünür. Düşünürəm ki, Sevindik Nəsiboğlu təqdim etdiyi qəhrəmanların fotolarını seçməyə də xüsusi diqqət göstərir. Fərid Şamaxı şəhərində anadan olub və elə Şamaxıdakı Şəhidlər Xiyabanında da torpağa tapşırılıb. Vətənin çox dəyərli təltiflərinə layiq görülüb. Yaxud, Murad Təvəkkül oğlu haqqında da ayrıca bir neçə kəlmə danışmaq yerinə düşər. Azərbaycan bayrağının fonunda gələcəyə zillənmiş baxışları xüsusi inam təlqin edir. Biz vətən uğrunda savaşın qələbə ilə qurtarmasının, antiterror əməliyyatının uğurla başa çatmasının xəbərini sanki onun baxışlarından oxudum. Bəli, Azərbaycan əsgəri özünə inamlı idi. Şəhid əsgər Murad Arzullayev haqqında qeydləri müəllif belə bitirir: “Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunmasında yüksək peşəkarlıq, şücaət və mərdlik göstərmiş, öz xidməti vəzifələrini və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirərkən fərqlənmiş Murad Arzullayev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 07.11.2023-cü il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmişdi”. Beləliklə, Azərbaycanın qəhrəman oğullarının portretləri ilə üzbəüz dayanırıq. Sevindiyin təqdim etdiyi faktlar əsasında onlarla söhbət edirik, onlarla fikirlərimizi bölüşürük, düşüncələrimizi məhz aldığımız təəssürat əsasında yazıya çeviririk. Aslanov Sahil Əhliman oğlu, Axundov Murad Xıdır oğlu, Babaşov Ucal Nərbala oğlu… adlar sanki canlanır, əsgərin özü kimi danışır. Mən yeni türk kökənli Azərbaycan adlarının qoyulmasını çox sevirəm. Azərbaycan əsgəri Ucal adını daşıyır. Bu adın hansı təəssüratı oyatdığını izah etməyə ehtiyac yoxdur. Çünki hərbir insan öz adının mahiyyətini dərk etdikcə onun cəmiyyətə, insanlara təsirini də öyrənir. Zənnimcə, Ucal Nərbala oğlu elə öz adına layiq bir döyüş yolu keçib. Ucal haqqında müəllif yazır: “Ucal Babaşov 19 sentyabr 2023-cü ildə Qarabağda təxribatçı və separatçı fəaliyyət göstərən erməni qəsbkarlarına qarşı rəşadətli Azərbaycan Ordusunun başlatdığı lokal xarakterli antiterror əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Xocalı istiqamətində gedən döyüşlərdə böyük şücaət və igidlik göstərmişdir. Əsgər Ucal Babaşov 20 sentyabr 2023-cü ildə Xocalı rayonunun Dəhrəz kəndində döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı qəhrəmancasına Şəhidlik zirvəsinə yüksəlmişdir. Şəhidimizin nəşi doğulduğu İmişli rayonunun Xəlfəli kəndində torpağa tapşırılmışdır. Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunmasında yüksək peşəkarlıq, şücaət və mərdlik göstərmiş, öz xidməti vəzifələrini və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirərkən fərqlənmiş Ucal Babaşov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 07.11.2023-cü il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmişdir”. Söz yox, bütün təltiflər qəhrəman Azərbaycan oğullarının, şəhidlərin, qazilərin haqqıdır. Bu təltiflər onların qəhrəmanlığının vətən tərəfindən etirafıdır. Mən inanıram ki, elə Ucalın da doğulub böyüdüyü Xəlfəli kəndində onun büstü qoyulacaq, adı əbədiləşdiriləcək. Şübhəsiz, hər birimiz vətən şəhidlərinin adına ehtiramı birmənalı şəkildə təqdir edirik. Şəhidlər haqqındakı xronika davam edir. Sanki gözlərimizin önündən rəngli bir sinema lövhələri ötür. Babayev Sahil Sarıbala oğlunu, Babazadə Əli Rüstəm oğlunu, Bağırov Ülvi Hənifə oğlunu, Balabəyli Elcan Vasif oğlunu, Bayramov Davud Şamil oğlunu, Bayramov İxtiyar Bayram oğlunu, Bayramov Tapdıq Namiq oğlunu… beləcə bu qəhrəmanların hər birini gözlərimizin önündən keçən sinema lövhələri kimi müşahidə edirik. Bədəlov Ouc Arif oğlunun şəklinə baxan yad bir xalqın nümayəndəsi onun necə qəhrəman olduğunu təsəvvür edə bilməz. Çünki Oruc Arif oğlu fotodan məsum uşaq görkəmi ilə baxır. Ancaq canlı, diri gözləri ilə vətən torpağı uğrunda vuruşduğu üçün qürurludur. Zənnimcə, o, şəhidlik məqamına yüksələndə də inamlı və gülümsər çöhrəsini döyüş yoldaşlarına əmanət edib. Röyal Nəsiboğlu, Bilalov Sərxan İsmət oğlu, Cahangirov Tural Qələmhüseyn oğlu, Canbaxışov Xəyal Xeyrulla oğlu, Cəfərov Elşad Malik oğlu, Cəfərov Malik Asif oğlu, Cəfərov Oleq Qılıc oğlu, Cəfərov Rəvan Məhəmədəli oğlu… Adlar fərqlidir, doğulub-böyüdükləri yerlər ayrı-ayrıdır. Ancaq sanki eyni ananın övladlarıdır, eyni yaşdadırlar. Mən elə bu qənaətimə inanıram, çünki onlar üçün ana-ata Azərbaycan torpağıdır, Azərbaycandır. Onlar hamısı bir vətənin övladlarıdır, ona görə bir-birinə bənzərdirlər. Şəhid kapitan Xəzər Qalib oğlu haqqında da ayrıca təəssürat bölüşmək vacibdir. Çünki o, hələ Aprel döyüşlərinin iştirakçısı olub. 44 günlük savaşda qəhrəmanlıqla döyüşüb. İgid kapitan haqqında müəllif yazır: “Xəzər Cəfərov 19 sentyabr 2023-cü ildə rəşadətli Azərbaycan Ordusunun Qarabağda separatçı və təxribatçı fəaliyyət göstərən erməni qəsbkarlarına qarşı başlatdığı lokal xarakterli antiterror əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Ağdam-Ağdərə istiqamətində gedən döyüşlərdə böyük şücaət göstərmişdir. Kapitan Xəzər Cəfərov 20 sentyabr 2023-cü ildə Ağdam rayonunun (indiki Ağdərə rayonunun tərkibinə daxıl edilmiş) Sirxavənd kəndində döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı qəhrəmancasına Şəhidlik zirvəsinə yüksəlmişdir. Onun nəşi 22 sentyabr 2023-cü ildə Neftçala Şəhidlər Xiyabanında torpağa tapşırılmışdır. Azərbaycan Respublikasının ərazı bütövlüyünün təmin olunmasında yüksək peşəkarlıq, şücaət və mərdlik göstərmiş, öz xidməti vəzifələrini və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirərkən fərqlənmiş Xəzər Cəfərov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 07.11.2023-cü il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli “Rəşadət” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmişdir”. Düşünürəm ki, Xəzər Cəfərov kimi zabitlərin döyüş yolu tam öyrənilməlidir. Onların doğulub-böyüdükləri yerlərdə ev muzeyləri yaradılmalıdır. Orta məktəbin hər bir buraxılışı həmin muzeyi ziyarət edərək həyatın daha geniş axarına qoşulmalıdır. Çünki belə qəhrəmanların döyüş yolu elə özü bir tarix dərsliyidir. Cəlilov Devid Raufoviç, Daşdəmirov Sahib Natiq oğlu, Dünyamalıyev İslam Teymur oğlu, Dünyamalıyev Rüstəm Nəriman oğlu, Ədilzadə Ədil Rövşən oğlu, Əhədov Eltac Əjdər oğlu… hər bir qəhrəman haqqındakı qısa qeydləri ötəri təəssüratla oxumaq olmur. Az müddət içərisində Azərbaycanın nə qədər qəhrəman oğullar yetirdiyinin şahidi oluruq. Elvin Əhmədov, Rizvan Əhmədov, Vilayət Əhmədov, Vüsal Əhmədov… soyadlar eynidir. İlk baxışdan adama elə gəlir ki, bunlar bir ailənin övladlarıdırlar. Yenə bayaqkı sözümü xatırladıram; onlar həqiqətən bir ailənin, yəni azərbaycanlıların birliyində öz möhtəşəmliyini təsdiq edən xalqın övladlarıdır. Zaman keçdikcə, tarixi hadisələr də bizdən uzaqlaşır. Ancaq elə tarixi hadisələr var ki, onları bir çox cəhətlərinə görə heç vaxt unutmaq olmaz. Vaxtı ilə erməniləri Qafqaza köçürərək Azərbaycan torpaqlarının hesabına onlara dövlət yaratdılar. Ancaq bu həqiqətlər uzun müddət gizlədilib, aşkar məlumatlar xalqa çatdırılmayıb. Bu da zaman baxımından həqiqətləri yaddaşımızdan silməyə xidmət edib. İndi Sevindik Nəsiboğlu kimi müəlliflərin kitabları təkcə hadisənin xronikasını təqdim etmir, həm də xalqımızın tarixi yaddaşının qorunmasına xidmət edir. Ayrı-ayrı ailələrdə doğulub-böyümüş Azərbaycan oğulları vətənin hər qarışını müqəddəs bildiyi üçün bu savaşda bizim ordumuz qalib gəldi. Əslində Sevindik Nəsiboğlu bu ideyanı yeni gəncliyə məhz öz kitabı ilə təlqin edir. Harada olsaq, nə iş görsək də, biz vətən qarşısında hesabat verməliyik. Vətənin tarixi taleyi bizim hər birimizdən asılıdır, çünki biz birlikdə olanda güclüyük. Qeydlərimin bu yerində yenə müzəffər Ali Baş Komandanın qələbə əzmli çıxışlarını xaıtrlayıram. O, Azərbaycan əsgərləri qarşısında inamla, sevgi ilə, qürurla çıxış edirdi. Dalğalanan əzəmətli bayrağımızın altında hər dəfə sözünü bitərərkən yumruğunu havaya qaldırır, birmənalı şəkildə deyirdi ki, “Qarabağ Azərbaycandır”. İndi düşünüəm ki, hər bir Azərbaycan əsgəri ayrılıqda bu həqiqət tapındığı üçün yenilməz olub, sonsuz inamla döyüşün ən ağır yerinə atılıb və nəhayət, Azərbaycan torpağı uğrunda həlak olmağı özünə şərəf bilib, şəhidlik zirvəsinə yüksəlib. Çünki onlar üçün Qarabağ öz doğma yurdudur, doğulub-böyüdüyü yerdir. Vətənin yad yeri yoxdur, vətən hər kəsə əzizdir. Mən inanıram ki, S.Nəsiboğlu gələcəkdə hələ çox kitablar yazacaq. Ən başlıcası, qəhrəmanlarının həlak olduğu yerləri edib öz gözləri ilə görəcək. Kimin harada, necə həlak olduğu ilə bağlı özünün yeni əsərlərini yazmağa hazırlaşacaq. Bəli, Sevindik Nəsiboğlunun “Suverenliyimizi təmin edənlər” kitabı gözəl əsərdir. Yeri gəmişkən, burada qeyd edim ki, elə Sevindiyin özü də Azərbaycan xalqının yeni, parlaq bir əsəridir. Beləliklə, kitabda cəmlənmiş materiallar əsasında bu və ya digər dərəcədə fikir və düşüncələrimizi oxucularla bölüşmək istədik. Ancaq bu işin çətin tərəfi də var. Yəni mənəvi məsuliyyət hissi. Adama elə gəlir ki, hansısa bir şəhidin adını çəkməmisən, onun ruhu başının üstündədir və sanki incikliyini bildirir. Düşünürəm ki, Sevindik Nəsiboğlu belə çox çətin və məsuliyyətli bir işin öhdəsindən gəldiyi üçün narahat olmağa dəyməz. Çünki onun gördüyü iş bizim üçün də təskinlikdir. Qoy kitabı vərəqləyən hər kəs özü qəhrəmanların cərgəsinə daxil olsun, səhifələri onlarla birgə keçsin. Yalnız bu yolla hər bir oxucu vətən şəhidləri qarşısında öz ehtiramını ifadə etmiş olar. Ən başlıcası, elə bizim özümüz də şəhidlərimizin adbaad salnaməyə çevrilməsindən təskinlik tapırıq. Bir-iki məqama da işıq salmaq istərdim. Düşünürəm ki, sosial şəbəkələrdə şəhid xronikaları haqqında məlumatlara müəyyən məhdudiyyətlər qoyulduğu üçün Sevindik Nəsiboğlunun “Suverenliyimizi təmin edənlər” kitabı pdf halında sosial şəbəkədə yerləşdirilə bilər. Elə hər hansı bir qəhrəman haqqında məlumat almaq istəyən şəxs yazıçı, publisist, şair Sevindiyin açıq ensiklopediyasına (vikipediya) müraciət etməklə hər hansı məlumatı dəqiqliklə və yetərincə ala bilər. Onu da qeyd edim ki, bu kitab hər bir rayonun kitabxanasına göndərilməlidir. Bölgədəki muzeylərdə bu kitabın nüsxələri olmalıdır. Qoy tarixdə nadir olan antiterror savaşı haqqında məlumat almaq istəyən hər kəs əhatəli şəkildə məlumatlansın. Çünki ermənilər bizim tarixi düşmənlərimiz olmaqdan geri çəkilmək niyyətində deyillər. Gələcək nəsillər üçün antiterror əməliyyatı qeyri-adi döyüş hadisəsi kimi yaddaşlarlarda yaşadılmalıdır. S.Nəsiboğlu, birmənalı şəkildə qeyd etmək olar ki, artıq özünü təsdiq etmiş yazıçıdır. Onun bişmiş publisist olduğu, düşüncələrini poetik şəkildə ifadə etmək baxımından duyğulu bir sənətkar olduğu digər kitablarından göründüyü kimi elə bu kitabı ilə də təsdiqlənir. Mən S.Nəsiboğlunu gələcək tarixi romanların müəllifi kimi, əqidəli tədqiqatçı kimi görürəm. O, xalqımız haqqında əsl həqiqətləri gələcəkdə yazmaq və demək gücündə olan bir sənətkar kimi yetişməkdədir. Yuxarıda dedim axı, Sevindik Nəsiboğlu Azərbaycan xalqının yeni, parlaq əsəridir. Biz hələ bu əsəri daha yeni kitabları ilə çox oxuyacağıq.
11 iyun 2024-cü ildə respublikamızın dəyərli elm ocaqlarından olan AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında gənc yazar, 7 kitab müəllifi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Kredo” qəzetinin redaksiya heyətinin üzvü və ən gənc müxbiri Sevindik Nəsiboğlunun Vətən müharibəsi şəhidi, leytenant Nurlan Nadir oğlu Həsənova həsr etdiyi “Zəfəri nurlandıran Nurlan” və Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin əziz xatirəsinə həsr etdiyi “Ulu Öndərin işığında” adlı kitablarının təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbirə önəmli elm, sənət və ədəbiyyat xadimləri, ziyalılar, eləcə də kitabsevərlər qatılmışdılar. Tədbir İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının gənc aktrisası Sevinc Bəxtiyarın aparıcılığı ilə ilk olaraq Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başlayıb vətənimizin ərazi bütövlüyü, müstəqilliyimiz və suverenliyimiz yolunda canından keçən bütün Şəhidlərimizin və Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin əziz xatirəsinə bir dəqiqəlik sükutla davam etdi. Sonra isə çıxışçılara söz verildi. İlk olaraq filologiya elmləri doktoru, AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbi tənqid şöbəsinin müdiri Vaqif Yusifli çıxış etdi. Görkəmli ədəbiyyatşünas çıxışında gənc yazarın timsalında erkən yaşlarında ədəbiyyat cəbhəsinə atılan böyük şair və yazıçıların adını çəkərək müəllifin qabaqda olan gələcəyi üçün uğurlar dilədi. Ulu Öndərimizin dühasından söz açaraq onun böyük xilaskarlığından və Azərbaycan uğrunda olan cəfakeşliyindən danışdı. Tədbirin əsas mövzularından olan şəhidlik mövzusundan da danışan ədəbiyyatşünasımız dahi şairlərin kəlamlarından sitat gətirərək şəhidlərin ölümü ilə əbədiyyət qazandıqlarını bildirdi. Sonda gənc yazara fəaliyyətində uğurlar arzuladı. Filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmli də şəhadətin necə ülvi bir zirvə olduğundan danışaraq təqdimatı keçirilən “Zəfəri nurlandıran Nurlan” kitabından və o kitabda haqqında danışılan şəhid Nurlan Həsənovun qəhrəmanlığından söz açdı. Sevindik Nəsiboğlunun Vətən müharibəsindən qabaq, müharibə dönəmində, eləcə də müharibədən sonrakı dönəmdə olan ədəbi fəaliyyətini tamaşaçıların diqqətinə çatdırdı. Mərkəzi Elmi Kitabxana kimi mötəbər bir elm ocağında yeniyetmə və yeniyetmə olmasına baxmayaraq 7 kitab müəllifi olan bir yazarın 2 kitabının təqdimatının keçirilməsinin yazar üçün necə böyük bir uğur olmasından bəhs edərək gənc yazara bir daha uğurlar arzuladı. Tədbir iştirakçılarının və çıxışçıların arasında olduğum üçün mənə də söz verildi. Mən çıxışımda gənc yazarla ilk tanışlığımdan və ondan sonra onunla olan səmərəli fəaliyyətimdən bəhs etdim. Dinamik və sürətli fəaliyyət göstərən gənc yazara yorulmazlıq arzu etdim. “Carçı” jurnalının redaktoru Gülnarə Əmirquliyeva da çıxışında gənc yazarla tanışlığından və fəaliyyətindən söhbət açdı, onun qısa müddətdə gördüyü işləri və ədəbi fəaliyyətini yüksək dəyərləndirdi. Tədbirdə şəhid Nurlan Həsənovun valideynləri Nadir ata və Həqiqət ana da çıxış etdilər. Nadir ata oğlu ilə olan xatirələrindən qısa danışaraq oğlu haqqında kitab yazdığına görə Sevindik Nəsiboğluna və onun timsalında şəhidlərə dəyər verən, onların xatirələrini əziz tutan hər kəsə təşəkkürünü bildirdi. Həqiqət ana Nurlanın vətənpərvər bir şəkildə böyüdüyündən, Qarabağın azadlığını dünyada hər şeydən çox arzuladığından danışdı. Həmçinin, Birinci Qarabağ müharibəsi yeni-yeni başladığı zaman Xankəndi poliklinikasında ermənilərlə birlikdə məcbur qalıb işlədiyi və yaşadığı o çətin günlərdən, sonra isə qaçqınlıq həyatından söhbət açdı. Çıxışının sonunda o da müəllifə və şəhidlərin xatirəsini uca tutan hər kəsə təşəkkür etdi. Həqiqət ana onu da qeyd etdi ki, Sevindik təkcə şəhidlərimiz haqqında kitablar yazmaqla öz işini bitmiş hesab etmir, o, həmçinin həmin kitabları kitabxanalara, məktəblərə və digər dövlət qurumlarına təqdim edərək şəhidlərimizi tanıdır. Qazi Ülvi Qədir müəllifi çoxdan tanıdığını, bir çox tədbirlərdə gənclərlə görüşdüyü zaman onu gənclərə örnək göstərdiyini bildirdi. Həmçinin gənclərlə vətənpərvərlik mövzusunda söhbət etdiyini, habelə gənclərin vətənpərvərlik mövzusuna olan dəyəri və həssaslığı ilə bağlı çıxış etdi. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Beynəlxalq Rəsul Rza mükafatı laureatı Nazim Muğanlı müəllif haqqında xoş sözlər söyləyərək onun “Ulu Öndərimiz” şeirindən bir bənd səsləndirdi. Sevindik Nəsiboğlunun vaxtilə musiqi müəllimi olmuş Sevinc xanım Musayeva bir şagird kimi Sevindiyin onda necə xoş təəssürat oyatdığını, hələ illər əvvəl onun işıqlı gələcəyini gördüyünü qeyd etdi, onunla həmişə fəxr etdiyini və edəcəyini söylədi. Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, kinoşünas, aktrisa Zülfiyyə xanım Eldarqızı da çıxışında gənc müəllif və onun yaradıcılığından danışaraq çıxışını müəllifin şəhid Nurlan Həsənova həsr etdiyi “Şuşanı ruhuyla fəth edən Nurlan” şeirini söyləməklə sonlandırdı. Jurnalist, “Günaz.az” saytının redaktoru, Cabir Novruz Mədəniyyət Mərkəzinin əməkdaşı Rəsmiyyə xanım Heybətağaqızı da müəllifə yaradıcılıq uğurları arzulayaraq müəllifin antiterror tədbirlərində şəhid olan Cavid Cavanşir oğlu Zülfüqarovun dilindən yazdığı “Qarşıla məni, ana!” adlı şeirini səsləndirdi. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yanında İctimai Şuranın üzvü Arzu xanım Əliyeva Vətən müharibəsindəki qələbəmizin yüksək önəmini və dəyərini vurğulayaraq bu yolda canı, qanı bahasına vuruşan şəhidlərimizi andı, qazilərimizə can sağlığı dilədi. “Şərqin səsi” qəzetinin şöbə müdiri, “Zim.az” saytının redaktoru İlhamə Sabirqızı və “Sağlam Ailə” İctimai Birliyinin sədri Xanım Quliyeva da tədbirdə iştirak və çıxış edənlərdən, təqdimatın mövzularını və müəllifin ədəbi fəaliyyətini qiymətləndirənlər arasında idi. Gənc xanəndə və ictimai fəal Allahverən Pərvizoğlu Sevindik Nəsiboğlu ilə birgə fəaliyyətindən, onun sözlərinə bəstələnən “Ata həsrəti” və Ulu Öndər Heydər Əliyevə həsr olunan “Ulu Öndərimiz” mahnılarından, eləcə də, gənc xanəndənin yaşayıb fəaliyyət göstərdiyi Lənkəran şəhərində və ümumilikdə ölkəmizdə gənclərə verilən yüksək dəyərdən danışdı. Allahverən Pərvizoğlunun çıxışından sonra onun ifasında səslənən və Sevindik Nəsiboğlunun sözlərinə bəstəkar Mehriban Aydınqızının bəstələdiyi “Ulu Öndərimiz” mahnısı tədbir iştirakçılarına təqdim edildi. Tədbirdə Mərkəzi Elmi Kitabxananın “Qarabağ Müharibəsi Qəhrəmanları” Fondunun rəhbəri, “Zəfər” ordenli şəhid polkovnik Babək Səmidlinin bacısı Röksanə xanım Səfərzadə də iştirak edirdi. Röksanə xanım qardaşının timsalında bütün Vətən müharibəsi şəhidlərinin, habelə iştirakçılarının torpaqlarımız uğrunda apardığı mübarizədən, həmçinin gənc müəllifin və Mərkəzi Elmi Kitabxana rəhbərliyinin timsalında ölkəmizdə Vətən müharibəsi şəhidlərinin ailələrinə və qazilərimizə verilən dəyərdən söhbət açdı. İstefada olan polis polkovniki, Birinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı, uzun müddət Xocavənd Rayon Polis Şöbəsinin rəisi işləmiş Sahib Həsənov Birinci Qarabağ müharibəsində və Horadiz əməliyyatında iştirakından, şahidi olduğu hadisələrdən, müharibə xatirələrindən danışaraq şəhid ailələrinə başsağlığı və təskinlik verdi. O, “Zəfəri nurlandıran Nurlan” kitabını həm bədii, həm də publisistik nöqteyi-nəzərindən yüksək qiymətləndirdi. Vətən müharibəsində qazandığımız qələbədən və ölkəmizin məğlub ölkə damğasından xilas olub qalib ölkə səviyyəsinə yüksəlməsindən də danışdı. Son söz Sevindik Nəsiboğluya – müəllifin özünə verildi. O da təqdimatı keçirilən kitabların yazılma prosesindən, kitablarda hansı nüanslara yer verdiyindən və bu kitabların yaşadığımız günlər içərisində yüksək əhəmiyyət kəsb edəcəyinə əminliyindən danışdı.
Müəllif tədbir iştirakçılarına, çıxışçılarına və tədbirdə əməyi keçən hər kəsə xüsusi təşəkkürünü bildirdi. Müəllifin çıxışından sonra tədbir bağlı elan edildi və xatirə fotoşəkli çəkdirildi. Biz də öz növbəmizdə gənc yazara bir daha yaradıcılıq uğurları və yorulmazlıq arzulayırıq. Şəhidlərimizə və Ulu Öndərə Allahdan rəhmət diləyir, onların ruhları qarşısında baş əyirik. Onların xatirələri hər zaman qəlbimizdə yaşayacaqdır. 12.06.2024.
Bu gün görkəmli yazıçı,ədəbiyyatşünas MİR CƏLAL PAŞAYEVİN ANADAN OLMASINDAN 116 İL ÖTÜR. Mir Cəlal Paşayev 26 aprel 1908-ci ildə İranın Ərdəbil ostanının Əndəbil kəndində anadan olmuşdur.Mən uşaqlıqdan Mir Cəlal yaradıcılığını öyrənməyə çalışıram. “Bir gəncin manifesti”, “Gülbəsləyən qız”,”İki rəssam “,”Ləyaqət” və s. hekayələrini hamımız yaxşı tanıyırıq. Mir Cəlal Paşayev 28 sentyabr 1978-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Görkəmli ədibimizə yazdığım “MİR CƏLAL-FƏXR, QÜRUR ZİRVƏSİ” adlı məqaləm 2020-ci ildə “Kredo” qəzetində dərc olunmuşdur.Həmçinin “Mir Cəlal xatirələrdə”kitabı haqqında 12 dəqiqəlik video şərhim sosial şəbəkələrdə izləyicilərə təqdim olunmuşdur.Mir Cəlal Paşayev ev Muzeyinin rəhbəri hörmətli İradə xanım İbayevaya biz gənclərə daima mənəvi dəstək olduğuna görə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Görkəmli ədibimizin xatirəsin hörmətlə yad edirəm.Allah rəhmət eləsin.Amin. Məqaləmi bir daha nəzərinizə çatdırıram.
MİR CƏLAL-FƏXR ZİRVƏSİ (Görkəmli yazıçımız Mir Cəlal Paşayevin işıqlı xatirəsinə həsr edirəm)
Mən Mir Cəlalı 5 yaşımdan tanıyırdım. Onun üzü mənə çox ciddi və zəhmli gəlirdi.Gözlərindəki hikməti elə o yaşlarımdan sezmişdim.Elə həmin anlardan onu çox araşdırmağa başlamışdım.Hətta 8 yaşımda ona “Mir Cəlala” adlı şeir də həsr etmişdim.Həmin şeirim “Hırdən uçmaq istəyirəm” adlı şeir kitabımda çap olunmuşdur. Mir Cəlala Müdrik oldu,oldu onda cah-cəlal Ona ad verdilər gözəl Mir Cəlal. Xeyriyyə yardımı edildi ona, Verdilər dərin bilik Mir Cəlala.
Car çəkdi,car çəkdi əsərləriylə, “Şeytana,böhtana inanma!”-dedi. Özünü sevdirdi,vətənini də, “Kasıbı-kusubu qoruyun!”-dedi.
Birdən o,cibindın qələm çıxardı, Kağızın üstündə nə isə yazdı. Ona çox söz dedi,”Anket Anketov” Mir Cəlal “anket”ə milyon söz yazdı.
Dedi:”Yalana və böhtana” nifrət, Yaxşı adamlara min dəfə hörmət, Zavallı,yazığa olsun mərhəmət, Özü öz sözünə o, əməl etdi.
Qəlbimdə neçə nəğmə var deyirəm, Mir Cəlal haqqında mən söyləyirəm, Ədibin haqqında bunu bilirəm, O, çox nadir şəxsiyyətdir deyirəm. 01.01.2017.
İndi isə bu məqalə ilə qarşınızdayam. Bunu uğurum hesab edirəm. Çünki, arzuma çatmışam. Mənim artıq Mir Cəlal Paşayev ev muzeyi ilə əlaqəm var. Adına layiq işlər görən muzeylə əlaqəmdən çox şadam. Muzeyin gənclərin maariflənməsində və Mir Cəlalın tanınması yolunda gördüyü işlər danılmazdır. 2020-ci ildə Mir Cəlal ev muzeyi “Bir gəncin manifesti” romanından “İtə ataram, yada satmaram” hekayəsi ilə bağlı müsabiqə keçirirdi.Mən də bu müsabiqədə gənc natiqlərlə tanış oldum. Bir neçəsini isə özüm təqdim etdim.Muzey çox uğurlu bir müsabiqə həyata keçirdi və xeyli sayda uşaqlar bu müsabiqədə iştirak etdilər.Çox sevindim ki,mənim tövsiyəmlə müsabiqəyə qatılan uşaqlar müsabiqənin qalibləri oldular. Mən isə həm muzeyə həm də müsabiqənin qaliblərinə müəllifi olduğum kitablarımı poçt vasitəsi ilə hədiyyə göndərdim.İnanın ki, çox xoşbəxtəm. 6 il əvvəl sadəcə üzündə zəhm aradığım bir şəxsiyyət barədə bu il həm məqalə yazdım, həm də kitablarımı ev-muzeyinə hədiyyə etdim. Belə bir şəxsiyyət barədə yazmaq mənim borcumdur. Mir Cəlal Paşayev 26 aprel 1908-ci ildə İranın Ərdəbil şəhərinin Əndəbil ostanında anadan olmuşdur. Onların nəsli ağır seyid nəsli olmuşdur. Əndəbil kəndində bu gün hava çox gözəl idi. Əndəbil hər fəsildə gözəl idi, lakin, bu fəsillərdə və bu günlərdə çox gözəl idi. Paşayevlər bu günü çox gözləmişdilər. Əndəbilin gözəldən gözəl olduğu bir günü çox gözləmişdilər. Lakin, həmin gün onlar Əndəbildən köçməli idilər. Əli kişi, xanımı, oğulları heç ayrılmaq istəmirdilər buradan. Onlar çox fikirləşirdilər,hələlik getməyi dayandırmaq istəyirdilər.Lakin, artıq gün gəlmişdi. Onlar köçməli idilər. İstəməsələr də, köçməli idilər. Çox lüzumlu idi köçmək. Onlar bu şəraitdə yaşaya bilməzdilər. Qacarlar heç də türkləri sevmirdilər. Halbuki, özləri türk idilər, Yozqatdan gəlmişdilər. Ağaməhəmmədin kini nəsildən-nəsilə keçmişdi. Qacarlar yerli türklərin hamısını Vaqif gözündə görürdülər. Halbuki, onların özləri də Vaqif sayılırdı. Yəni, Vaqifin milliyətindən olanlar. Hökumətdə xidmət edən minlərlə türklər andaman etsələr də, Qacarlar çox qəddar idilər. Firon qədər qəddar. Ona görə də, artıq buralarda yaşamağın bir anlamı qalmamışdı. Onlar şimal barədə çox eşitmişdilər. Şimaldan qayıdan və şimala gedən tacirlər Əli kişi ilə də əlaqə saxlayırdılar. -A kişi, ora bir aləmdir ey, aləm. -Düz deyir a kişi, düz deyir. -Orada hamı üçün şərait yaradırlar. -Ruslar farslar qədər qəddar deyillər.-Yəqin ki, üçüncü tacirin diplomatik əqli yox idi.- Onlar türklərin pul qazanmasına səy göstərirlər. -Nefti bir aləmdir ey, Əli, Hacı Zeynalabdin olarsan. Əli isə Hacı Zeynalabdin olmaq fikrində deyildi: -A kişilər, mən ki, Bakıda doğulmamışam. Mən doğmaca Əndəbilimdə doğulmuşam. Bura mənim üçün doğmadır. Mən buradan ayrılsam, anamdan ayrılaram. Həm də, burada da Hacı Zeynalabdin olanlar var. Özü də şimaldakından çox. -A kişi, buradakı milyonçular farslardır, farslar! -Şimalda da milyonçular yox e, milyarderlər ruslardır, ruslar! -Özün bilərsən, mən dedim, mən eşitdim. Görəsən sənin qulağına nə vaxt çatacaq. Əli kişi artıq bütün tacirlərlə razılaşırdı. Təbii ki, üçüncü tacirdən başqa. Ona görə də, bu gün şimala getməyə qərar vermişdi. Əndəbilin ən gözəl günündə kim Əndəbili tərk edər? Heç kim. Ancaq, o, tərk edirdi. Bəlkə də, şimalda cənubdan daha da gözəl günlər görəcəkdi. Nə olsun, Əndəbili o, heç hara dəyişməzdi. Dəyişə bilməzdi. Həm də o, buradan getsə, Əndəbilin bərəkəti azalardı. Çünki, o, Seyid idi. Seyid Əli hamıya kömək edirdi. O, əlini kimin başına qoysa, həmin insan yenidən doğulardı. Seyid Əlinin buradan getməsini heç kəs istəmirdi. Lakin, o, buradan getməliydi. Buranı tərk etməliydi. Seyid Əli içəriyə keçdi və ölgün ruhda dedi: -Gedirik, Xanım? Xanım gülümsünərək dedi: -Kişi, Mir Xəlili, Mir Vəlini bilmirəm, amma, Mir Cəlalla Mir Cəlilin çox həvəsi var. Uçmağa qanadları yoxdur bircə. Seyid Əli Mir Cəlilə baxan kimi Mir Cəlil özünü yığışdırdı: -Oğlanlarım ata yurdlarını istəmirmişlər, hə? Mir Cəlal dedi: -Xeyr, niyə ki? Atacan, sən niyə elə bilirsən ki, bizim yurdumuz Əndəbildir? Mir Cəlil davam etdirdi: -Qardaşım düz deyir.Bizim yurdumuz var! İki qardaş birdən dedi: -AZƏRBAYCAN! Seyid Əli gülümsündü: -Hey Maşallah! Mir Cəlil Osmanlımız olub, Mir Cəlal isə Azərbaycanımız. İkisi də əsl qardaşdılar. Atalarına iki kəlməylə böyük dərs keçdilər. Yaxşı, yaxşı, yubanmayın, hazırlaşın, təcili! Seyid Əli Mir Cəlalla Mir Cəlilin sözünə görə çox təsirləndi və içindəki ölgünlüyü öldürdü. Təcili şəkildə Əndəbildən Gəncəyə köçdülər. Paşayevlər ailəsinin həyatında yeni fəsili yazılırdı! Gəncəyə köçdükdən sonra 1918-ci ildə Mir Cəlalın atası vəfat edir. Çox kasıb olduqlarına görə xeyriyyə cəmiyyətinin məktəbində təhsil alır. Həmin məktəbdə Əhməd Cavad da təhsil alırdı. 1928-ci ildə Gəncə Darülmüəllimi bitirib, Gədəbəy yeddiillik məktəbində müəllimlik etmişdir.O, Gədəbəydə bir çox ziyalıların üzə çıxmasına köməklik edir. Sonradan həmin ziyalılar Azərbaycan ədəbiyyatının tanınmış simalarından olurlar. Oradakı müəllimlərin arasında hamımızın yaxşı tanıdığımız Mirzə İbrahimov da olur. Mirzə İbrahimov Mir Cəlal kimi Cənubi Azərbaycandan idi. O, Sərab rayonun Evə kəndində anadan olmuşdur. Mir Cəlal 1929-1930 -cu illərdə Gəncə şəhər 1 saylı orta məktəbində direktor vəzifəsində işləmişdir. 1930-1932-ci illərdə Kazan Şərq Pedaqoji İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsində təhsil almışdır. 1932- ci ildə Bakıya qayıdaraq Azərbaycan Dövlət ElmiTədqiqat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdur, – “Kommunist”, “Gənc işçi” qəzetlərində işləmişdir. İlk kitabı “Sağlam yollarda” adlı ilk kitabı çapdan çıxmışdır. Mir Cəlal sonra Bakıya gəlir. Burada “Bakı görüşləri” adlı xatirə kitabı yazır. Bu kitabda Gəncədəki vəziyyətlərindən də bəhs edir. Gəncədə onun bir dostu vardı. Adı Səməd Məsrur idi. Səməd Məsrur yeni-yeni və gözəl şeirlər yazaraq haqqın tərəfində olub. Onlar get-gedə dostlaşırlar və bu dostluğun adı Mir Cəlal-Səməd Vurğun dostluğu olur. Mir Cəlal “Kommunist” qəzetinə işə düzəlir. O həm oxuyur, həm də qəzetdə məqalələr yazırdı. “Kommunist” qəzetinin rəhbərliyi onun əmək haqqını ödəmədiyindən, İbrahim Eminbəyli işləri sərtləşdirdiyindən o, bir sıra çətinliklərlə üzləşir. Bu səbəbdən Mir Cəlal “Kommunist” qəzetini məhkəməyə verir. Məhkəmənin həmin işə baxan hakimi Rəsizadə soyadlı bir xanım idi. Mir Cəlal həmin məhkəməni Rəsizadənin işə ədalətli, qərəzsiz yanaşması sayəsində qazanır. O, yenidən “Kommunist” qəzetində işləmək istəmir və “Gənc İşçi” qəzetinə işə düzəlir. İşlədiyi vaxtlarda Mir Cəlal Hüseyn Cavidlə görüşür və bu görüşdən sonra onlar arasında dostluq yaranır. Cavid əfəndi Mir Cəlala həmişə “Ağa Mir Cəlal” deyə müraciət edərmiş.Hüseyn Cavid bir dəfə Mir Cəlalı Şərq qadınları ədəbiyyatını araşdırarkən görür. Cavid ona bu işi məsləhət görmür.Hüseyn Cavid belə məsləhət görür ki, daha yaxşı mövzular seçməyə çalış.Daha çox Füzuli, Mirzə Cəlilin yaradıcılığını araşdır. Hüseyn Cavidin yönləndirməsi nəticəsində həm Füzulinin, həm də Mirzə Cəlilin poeziyasının vurğunu olur.İllər sonra yəni 1940-cınildı “Füzulinin poetikası” mövzusunda namizədlik dissertasiyası yazır. 1937-ci il represiya tufanı dönəmində Mir Cəlal Hüseyn Cavidin evində qonaq olur və Mir Cəlal öz evinə qayıtdıqdan yarım saat sonra Hüseyn Cavidin, Əhməd Cavadın, Mikayıl Müşfiqin həbs olunma xəbərini eşidir çox pis olur.Bu xəbərdən sonra o, özünə görə yox, ailəsinə görə qorxur ki, birdən o da həbs olunar və ailəsi xalq düşmənin ailəsi adı ilə sürgün olunar. Mir Cəlal “Sağlam yollarda” adlı ilk oçerk kitabını 1932-ci ildə yazmışdır. Əslində, tam Mir Cəlalın olmayan və “Sağlam yollarda”dan əvvəl çap olunan bir kitab da var. “İlk addımlar” almanaxı. Bu almanax Gəncədə yazıb-yaratmış azərbaycanlı və digər millətlərin yazıçılarının almanaxıdır. Seyfulla Şamilov tərəfindən tərtib olunmuş bu kitabda Mir Cəlalın “Müxbir”, “Anamın vəsiyyəti” şeirlərindən başqa, Cəfər Xəndanın, Səməd Məsrurun (Səməd Vurğun) , Cəfər Xəndanın və digər şair və yazıçıların yazıları çap edilmişdir. Mir Cəlalın həmin şeirləri bunlardır: (çox maraqlıdır ki, hekayə yox, şeirlərdir, bəlkə də, çoxu oxumayıb) Anamın vəsiyyəti Saralırkən 60 illik, nigaran gözləri, Həyatdan tök gözlərini yuxarı Qaldıraraq susmuşdu: Son nəfəsi ilə ölərkən, bğuq səsilə, Demişdi: Tələbə ol, tələbə… Gir məktəbə, fəqət… unutma sən, Qızıl saqqalında mələklər dərgah yapan, Yaşıl şallı, allı, cəlallı Şəhid babanın Bir çocuğusan… Baban gedən yolu, daha qayım addımla getməlisən.
Səslər azaldı, çınqırak çaldı, Maddiyyət gündən-günə silkələdi qafamı, Duyaraq düşünməyə çoxaldı iştaham. Açıldı önümdə inqilabi təsəvvürlərin lentası. Maddiyyətlə dolu qafamın kasası, Mənimsədim mücadiləni, Oxudum bu müadiləni: “Həyat daimi mübarizədir!” İçimdə bir yürüş, yaşayışı bilməyə Oyandı, çalxalandı, “Ayıq ol!” deyə – deyə. Məsləyimdən eşitdim gurultulu bir xitab: -Məfkurəvi inqilab, Məfkurəvi inqilab! Müxbir Əlində qızıldan bir qələmi var, Masaya söykənib hey… yazar-pozar, Hərdən səssiz olur, dalır, düşünür, Hərdən çöhrəsində bir sevinc doğar.
Boş vaxtında gedər idarələrə, Gördüyü nöqsanı yazar dəftərə, Qızıl neştər ilə getdiyi yerə, Tənqid odu vurub, yandırar, yaxar.
Bu ellərin var bir qəzetəçisi, Aləmə göstərir yaxşını, pisi. İnqilab yavrusu, sülhün pərisi, Alnında silinməz, şanlı bir vəqar.
Ey gözəl ellərin gənc kontrolu, Sən ki, xoşbəxt oldun, tutdun bu yolu, Alqışlar, uğurlar sənə, nə mutlu, Tarixə yaraşan adın var ki, var!
Mir Cəlal ikinci müstəqil kitabı olan “Boy” oçerkini isə 1935-ci ildə qələmə almışdır. O, ədəbiyyata oçerk əsərləri ilə başlayıb. Mir Cəlal “Dirilən adam” romanını 1936-cı ildə yazmışdır, lakin bu roman heç bəyənilmir və “Kommunist”qəzetində roman barədə sərt tənqidi məqalə yazırlar. O vaxt , bir qayda olaraq, “Kommunist” qəzetində tənqid olunan əsərlərin və onun müəlliflərinin “kitabı bağlanırdı”, hətta represiyaya bdlə səbəb ola bilərdi. Lakin bu ərəfədə Mir Cəlal yazıçı Mehdi Hüseynlə görüşür, Mehdi Hüseyn bu tənqidi məqalə barədə tənqidi məqalə yazır və Mir Cəlalı represiya tufanından xilas edə bilir. 1939-1945-ci illərdə baş vermiş II Dünya müharibəsi bitəndən sonra Mir Cəlal bir qrup yazıçılarla birlikdə Parisə getməyə qərar verir. Fransada onları yaxşı qarşılayırlar, deyirlər ki, siz bizi ölümün cəngindən qurtaran, xilas edən Sovetlər birliyinin yazıçılarısınız, biz sizə qayğı göstərməyə borcluyuq. Vətənə qayıtdıqdan sonra filologiya elmləri doktoru, professor Xalid Əlimirzəyev Mir Cəlal haqqında “Müəllimlər müəllimi” adlı xatirə kitabı yazır.Mən bu kitabı oxudum və çox təsirləndim.Xalid müəllim həmin yazısında qeyd edir ki, 1969-cu ildə Ulu öndərimiz Heydər Əliyev Mərkəzi Komitəyə rəhbərlik edən vaxt Azərbaycan Dövlət Universitetinə (indiki BDU) gəlir və burada görüş keçirilir. Zalda olanların arasında Mir Cəlal Paşayev də olur. Görüşdə çıxış edənlərdən biri Mir Cəlalı sərt tənqid atəşinə tutur, ona böhtanlar atır və bildirir ki, o, sadəcə Cəlil Məmmədquluzadə ilə bağlı dissertasiya yazmağı təklif edir, sanki Azərbaycan ədəbiyyatında sadəcə bir yazıçı var ki, o da Cəlil Məmmədquluzadədir. Həmçinin xüsusilə vurğulayır ki, Mir Cəlal rəhbərlik etdiyi kafedrada qohumbazlıq edir, yaxınlarını orada işə düzəldir.Tamamilə onun haqqında haqsız fikirlər irəli sürülür.Mir Cəlal çox pis olur.Buna dözməyən Xalid Əlimirzəyev söz alaraq tribunaya qalxır və Mir Cəlalı haqlı olaraq müdafiə edir.Sonra isə digər alimlər haqqın tərəfin tutaraq Mir Cəlala iftira atılmasının qarşısını alırlar. Yəni, onu demək istəyirəm ki, tale həmişə yaxşı insanların üzünə gülür. Eynən Mir Cəlal kimi. O, ömrünün sonuna qədər xeyirxahlıq etdi və qarşılığı da oldu. Sözümü Mir Cəlalın idealı olan Cəlil Məmmədquluzadənin məşhur sözü ilə bitirmək istəyirəm: “Elə yaşamalısan ki, öləndən sonra da ölməyəsən- həyatın mənası yalnız budur.” Mir Cəlal da əməllərinə görə bizim qəlbimizdə yaşayır, o, ölməyib! Cəddin köməyimiz olsun, Ağa Mir Cəlal!
Bu gün xalqımızın dəyərlisi, əmim, filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmlinin yubiley doğum günüdür. Asif Rüstəmli 16 fevral 1954-cü ildə Ağcabədi rayonunun Yuxarı Qiyaməddinli kəndində dünyaya göz açmışdır. “Çırpınırdı Qara dəniz”, “Tufanlardan keçən ömür”, “Susmaz duyğuların səltənətində”, “Ədəbi istiqlalımız”, “Cəfər Cabbarlı:: həyatı və mühiti”, “Mütərcim Cəfər Cabbarlı” və s. kitabların müəllifidir. Asif Rüstəmli böyük alim, Cabbarlışünas, mühitinə dəyər verən, müdrik bir insandır. Onun Cəfər Cabbarlı irsinin tanınmasında, Cabbarlının arxivdə qalmış əsərlərinin tapılmasında əməyi çox böyükdür.Asif Rüstəmlinin diqqəti sayəsində mən bir çox mötəbər tədbirlərdə iştirak etmişəm. Tanınmış, dəyərli, özü kimi müdrik şəxsiyyətlərlə görüşmək imkanı qazanmışam. Hələ çox kiçik yaşlarımdan (4-5 yaş) onun müəllifi olduğu kitablar əlimdən düşmürdü.Demək olar ki, həmin kitabların əhatəsində böyümüşəm. Asif Rüstəmli Cəfər Cabbarlının natamam pyeslərini, yazılarını ortaya çıxarmışdır. Hətta O, Cabbarlının “Kazım bəy” romanını və neçə-neçə yazılarını tədqiqat yolu ilə aşkar etmişdir. Hesab edirəm ki, bu araşdırma sahəsində qırılması çətin olan bir rekorddur. Asif Rüstəmli uşaq yaşlarımdan şeir, sənət aləmində çırpınanda mənə dəstək olan, şeirlərimi və yazılarımı oxuyan, məni həm də sosial şəbəkələrdən izləyərək məsuliyyətimi artıran, hər sözü, hər söhbəti mənə bir akademik dərs olan,mühitə dəyər verən müdrik bir alimdir.Onu da qeyd edim ki, əmim mənim məqalələrimi sosial şəbəkələrdən və ya “Kredo” qəzetindən oxuyaraq öz münasibətini bildirəndə mən çox sevinirəm.Həmin gün uçmağa qanadım olmur.Xüsusən də “İtirilmiş cövhər-Maqsud Məmmədov”, “Qələbənin simvolu, Zəfər tağı” , Şəhid Sahil Məmmədova həsr etdiyim “ Savaşlardan alnı açıq, üzü ağ çıxan qəhrəman”, “Böyük ocaq, böyük insan, böyük sevinc”, “Ana Vətənimdə unudulmaz bir gün” və s. məqalələrimi deyə bilərəm.Həmin məqalələrimi publisistik məqalələrimin ən uğurlusu və ya tacı hesab edirəm. Nəslimizin əzizi, fəxr və qürur yerimiz, xalqımızın dəyərlisi Asif Rüstəmlini yubileyi münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm! Can sağlığı, uzun ömür və xoşbəxtliklə 100 yaş yaşamasını uca Allahdan arzu edirəm! Mənə və gənclərə yüksək dəyər verdiyinə, elm və pedaqoji sahədə danılmaz xidmətlərinə və əməyinə görə əmimə sonsuz minnətdarlığımı bildirirəm! XALQIMIZIN DƏYƏRLİSİ, SİZİNLƏ FƏXR EDİRƏM! YUBİLEYİNİZ DOĞUM GÜNÜNÜZ MÜBARƏK OLSUN! ALLAH SİZİ VƏ ƏZİZLƏRİNİZİ QORUSUN! AMİN!
İndi 2023-cü ilin, demək olar ki, son aylarını yaşayırıq. Bizi təzə ildən sadəcə 4 aydan da az bir vaxt ayırır. Bu il hər insan üçün müxtəlif, bəziləri üçün maraqlı, bəziləri üçün gözlənilməz, bəziləri üçün isə sürprizlərlə dolu bir il oldu. Lakin əminliklə deyə bilərəm ki, bu il hamı üçün, ələlxüsus da 50 milyonluq Azərbaycan xalqı üçün ən xüsusi, ən önəmli və ən gözəl illərdən biri oldu. Ona görə ki, bu il Azərbaycanda Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə “Heydər Əliyev” ili qeyd edilir. Bu il Ulu Öndərimizin anadan olmasının 100 illiyi olduğu üçün böyük tarixi əhəmiyyət daşıyır və mən inanıram ki, bundan sonrakı yüzilliklər ərzində bu ilin tarixi önəmi daha da qabarıqlaşacaq, daha da artacaq.
Mən də 15 yaşı bu il taman olan 10-cu sinif şagirdi kimi özümdə cəsarət taparaq Ulu Öndərimizin 100 illik yubileyinə onun dühasının ümmanında bir zərrə belə olmayacaq qədər kiçik bir yazını qələmə alaraq Öndərimizin yubileyinə hədiyyə etdim. Sayca 7-ci kitabım olacaq bu kitabımı – “Ulu Öndərin işığında” nı Ulu Öndərimizin işıqlı xatirəsinə və 100 illik yubileyinə həsr etmişəm.
Ümumiyyətlə, yazı yazmağa başladığım və kitablarımı çap etdirdiyim zamanlardan başlayaraq bu günə qədər həmişə Ulu Öndərimiz haqqında kitab yazıb çap etdirmək mənim üçün böyük arzulardan, amallardan biri olub. Elə buna görə də zaman-zaman Ulu Öndərimiz haqqında bir çox şeir və məqalələr qələmə almışam. Bu şeir və məqalələri bu kitabdan oxuya və onlarla daha yaxından tanış ola bilərsiniz. Hətta “Ulu Öndərimiz” adlı şeirimə mahnı da bəstələnmişdir. Gələcəkdə Ulu Öndərimizin xatirəsinə həsr edəcəyim kitabımda yer alması üçün bu şeir və məqalələri toplayır, onları xüsusilə qoruyur və saxlayırdım. Bunlarla işimi yekunlaşdırmır, Heydər Əliyev dühası irsinin daha da dərindən öyrənilməsi yolunda yorulmadan çalışır və özümü Ulu Öndərimizin adına və ucalığına layiq əməllərə daim həsr edirdim. Bunun sübutu kitabda oxuyacağınız şeir və məqalələrin “Hərdən uçmaq istəyirəm”, “Ulu Naxçıvanım” və digər şeir və publisistik səciyyəli kitablarımda çap edilməsidir. Mən hər bir kitabımın Ulu Öndərimizdən, onun irsindən bir hissə daşımasına çalışmışam və buna az da olsa, nail olmuşamsa, özümü xoşbəxtlərin xoşbəxti hiss edirəm.
2023-cü il Azərbaycanımızın və xalqımızın üzünə bir Günəş kimi doğduğu zaman mən öz beynimdə həyəcan təbillərinin çalındığını hiss edirdim. Sanki 2023-cü ilin başladığı o günlərdə özümü zamanla, axıb-gedən həftələrlə, günlərlə, saatlarla, dəqiqələrlə yarışan görürdüm. O vaxtdan Ulu Öndərimizin 100 illiyi münasibətilə daha səmərəli və daha çox işlər görməyi qərarlaşdırdım və artıq zamanla yarışa başladım. Kitabın yazılma prosesi belə başladı.
Dərslərimin və ictimai tədbirlərdə iştirakımın yorğunluğu nəticəsində mən ən çox vaxtı yay aylarında tapa bilmişdim. Ona görə də yay günlərində işimi daha da sürətləndirdim və Ulu Öndərimizin irsinin axtarışına çıxdım. Gənc araşdırmaçı kimi Ulu Öndərimiz və onun gördüyü işlər haqqında, bir sıra insanlara məlum olan təşəbbüsləri haqqında, ailəsi və sevimli ömür-gün yoldaşı Zərifə xanım haqqında araşdırmalar aparmağa başladım. Bu zaman özümə məlum olmayan bir sıra detalları gün üzünə çıxartdım. Ulu Öndərimizin gəncliyindən başlamış hətta sovetlər birliyi dövründə türk xalqlarına olan yüksək diqqəti, xüsusilə də altaylıların dərdini bir qardaş kimi dinləməsi və onlara işlərində kömək etməsi, hətta onlara türk olduqlarını, qardaş olduqlarını xatırlatması və bir sıra bunun kimi təşəbbüslər araşdırmalarım əsasında yenidən oxucuların nəzərinə çatdırdım. Hesab edirəm ki, bu məqalələrin işığında Ulu Öndərimizin türk birliyinə olan sədaqəti və bu yöndə olan təşəbbüsləri bundan sonra da araşdırılacaq və neçə-neçə yeni məqalələr yazılacaqdır.
Ulu Öndərimizin qardaş Türkiyə ilə olan əlaqələri xüsusilə diqqətə və təqdirə layiqdir. Uzaqgörən liderimizin böyük türk siyasətçiləri Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Dövlət Baxçalıyla olan görüşləri dünənimizdən bu günümüzə işıq tutur, qəlblərdən-qəlblərə çəkilən Ümid körpüsünü nura boyayır.
Oxucularıma əminliklə deyə bilərəm ki, araşdırmalarımda toxunduğum mövzular və hadisələr tamamilə realdır, Ulu Öndərimizin zaman-zaman çıxışlarında dilə gətirdiyi kəlamlardır və istinadları da tam yerindədir.
Kitabımın Ulu Öndərimizin 100 illik yubileyi və Qarabağda keçirilən lokal antiterror əməliyyatı zamanı Qarabağımızın erməni terrorçularından tamamilə azad olunması, onların təslim olması fonunda da oxucular tərəfindən dəyərləndiriləcəyinə, sevilərək oxunacağına ümid edirəm və bundan əminəm.
Kitabım Ulu Öndərimizin müqəddəs ruhuna, böyük irsinə və göylər qədər əbədi olan ucalığına ərməğan olsun!
Ruhun şad olsun, Ulu Öndərimiz! 50 milyonluq böyük Azərbaycan xalqının və bir ucu Qərbə, bir ucu Şərqə uzanan böyük türk millətinin qəlbində dünya durduqca yaşayacaqsan!
Ulu Öndərimizin hər zaman dayağı, dəstəyi olmuş, həyatda onun üçün ən sadiq insan olmuş ömür-gün yoldaşı, görkəmli oftalmoloq, akademik Zərifə xanım Əliyeva haqqında
Azərbaycan-türk qadını, türk anası hər zaman hər sahədə müsbət mənada bütün dünya qadınları arasında öz fərqliliyini, ağırlığını, sanballılığını, ucalığını nümayiş etdirmiş və seçilənlərdən olmağı bacarmışdır. “Qadınlıq” sözü, “analıq” sözü hər zaman Azərbaycan qızlarının, gəlinlərinin. qadınlarının timsalında daha da dəyərə, qiymətə minmiş, daha gözəl və daha qürurlu bir şəkildə səslənmişdir. Azərbaycan qadınları öz xalqını, öz ölkəsini bineyi-qədimdən çox gözəl və layiqli şəkildə təmsil edərək bu qadınlıq, analıq adını zirvələrə qaldırmışlar. Bunun nümunələrini keçmişimizdən görmüşük, indi görürük və gələcəkdə də görəcəyimizə şübhə etmirik. Ataların misalında deyildiyi kimi “ot kökü üstə bitər”. Bizim xanım-xatın qadınlarımız öz ömür-gün yoldaşlarına ömür boyu sadiq qalmış, dəstək olmuş, ən yaxşı anında onunla sevinmiş, ən pis anında onları tərk etməmiş, onların ömür boyu yanında olmuş, səsinə səs vermişdir. Azərbaycan qadını, Azərbaycan anası özünün zinəti olan əxlaqından və imanından heç bir zaman ayrılmamış, bütün ömürünü düzlük içində, haqq-ədalət, ana, qadın isməti, abırı, həyası içərisində yaşamışdır. Dünyanın bir çox yerindən Azərbaycanın tarixini öyrənən tədqiqatçılar haqlı olaraq heyrətlənir və belə bir sual soruşurlar: “Azərbaycan qadınları dünya qadınlığı içərisində necə bu qədər böyük nüfuza, sevgiyə, hörmətə və diqqətə sahib ola biliblər?”. Bu, əslində cavabı elə də çətin olmayan bir sualdır. Bunun cavabını dünya xəlq olandan bu günə qədər öz fəaliyyətlərini davam etdirən xanımlarımızın misalında, ər igidlərinə hər zaman dayaq olan Tomris xatunun, Sara xatunun, Koroğlunun ömür-gün yoldaşı Nigarın, Qaçaq Nəbinin həyat yoldaşı Həcərin və adlarını bildiyimiz və ya bilmədiyimiz neçə-neçə Azərbaycan xanımlarının timsalında, onların həyatı ilə tanış olaraq, öyrənərək tapa bilərlər. Bir də ən əsası bir şəxsiyyətin, fenomenin və böyük insanın xanımı timsalında… Xalqımızın Ulu Öndəri olan Heydər Əliyevin ömür-gün yoldaşı, görkəmli oftalmoloqumuz, akademik Zərifə xanım Əliyevanın timsalında.
İnsanlar sevgi, məhəbbət haqqında fikirləşəndə bu qənaətə gəlirlər ki, əsl sevgi gərək odlardan, alovlardan keçsin, bir çox qət olunması mümkünsüz olan zirvələri fəth etsin, maneələri, sədləri aşsın və sonda sonsuz, əvəzsiz, şirin vüsala yetişsin. Onda həmin sevgi əsl sevgidir və o sevgi nəinki bir ömür boyu, hətta bir dünya boyu yaşayacaq, yaşadılacaqdır. O sevgi dünyanın ən saf, təmiz məfhumudur və heç bir zaman təmizliyini, saflığını itirməyəcəkdir. Belə sevgilər dünyada az-az, demək olar ki, çox nadir hallarda olur, meydana gəlir. Bir fidan kimi qəlblərdə yetişən o sevgi gün gələndə böyük, uca, ən güclü qasırğalara və fırtınalara davamlı olan çinar ağacına çevrilir. O çinarın neçə-neçə budaqları, qolları olur. O budaqlar, o qollar əsl sevgidən yaranmış sədaqət, nəciblik, böyüklük timsallı sevgilərdir. Mən Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevlə onun ömür-gün yoldaşı Zərifə xanım Əliyevanın sevgisini şəksiz və şübhəsiz olaraq əsl sevgi adlandırıram. Tam mənasında inanıram ki, bu sözümü təsdiq edən çoxlu təkzibedilməz sübutlar var. Ulu Öndərimizin Zərifə xanımla ömrünü birləşdirmək yolunda keçdiyi çoxlu maneələr, getdiyi yollarda olan burulğanlar, tufanlar, fırtınalar bunun ən böyük misalıdır. XX əsrin 50-ci illərində Azərbaycanın siyasi həyatında baş verən o qanlı-qadalı hadisələrlə dolu günlər buna misaldır. Elə o əsl sevgi fidanını böyüdüb, bəsləyib uca və ulu bir çinar edən də budur. Əsl sevgi ağacı sudan, havadan yox, maneələrdən, tufanlardan, fırtınalardan qidalanır və bu səviyyəyə çataraq aliləşir, müqəddəsləşir. O ulu çinar ağacı sevgidən güc aldığı üçün ən böyük fəlakətlərdə yerindən bir azca da olsa tərpənmir belə. Hətta fırtınaları, tufanları titrədir, yurdları, yerləri viran qoyan sellərin özünün önünə sipər olur, onu dayandırır, səmtini dəyişir, dağıdıcı havasını alır. Bu ali sevgini, məhəbbəti belə vəziyyətə gətirən nədir? Qorxmazlıq, sadiqlik, səbirlilik, dözümlülük, təmkinlilik… Ulu Öndərimizin gələcək sevgilərə bir ilham xarakteri daşıyan sevgisi belə başladı, davam etdi və özünün ən böyük zirvəsinə, kuliminasiya nöqtəsinə belə çatdı.
Zərifə xanım xalqımızın böyük alimi, elm və səhiyyə sahəsində tanınmış xadim, Azərbaycanı bütün Sovet məkanında, o vaxtkı sosialist ölkələrində tanıdan, sevdirən böyük bir şəxsiyyət idi. Ulu Öndərimiz siyasi uzaqgörənlik, idarəçilik qabiliyyəti baxımından, Zərifə xanım isə tibb və elm sahəsində fəaliyyəti baxımından Azərbaycanın nə qədər qüdrətli, əzəmətli və zəngin bir ölkə olduğunu, demək olar ki, bütün dünyaya çatdırmışdı. Görkəmli oftalmoloqumuz Zərifə xanım Tomrisin, Sara xatunun, Nigarın, Həcərin SSRİ dönəmində – o qanlı-qadalı illərdə ən böyük və layiqli davamçısı olaraq fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycanın əməkdar elm xadimi kimi ali və şərəfli ada layiq görülmüş Zərifə xanım həm də oftalmologiya sahəsində müəllifi olduğu kitablarla necə təhsilli, təcrübəli və bacarıqlı oftalmoloq olduğunu göstərirdi. SSRİ səviyyəsində qazandığı ali məqam, şöhrət və yüksək dərəcədə olan hörmətin nəticəsi olaraq Ümumittifaq Oftalmoloqlar Cəmiyyəti Rəyasət Heyətinin üzvü seçilmişdi. 1981-ci ildə Sovet məkanında SSRİ Tibb Elmlər Akademiyasının M.İ. Averbax adına Mükafatına layiq görülmüş ilk qadın olması onun nəinki Azərbaycan qadınını, həm də Şərq qadınını layiqincə təmsil etməsindən xəbər verirdi.
Zərifə xanım Ulu Öndərimizə layiq bir xanım və ömür-gün yoldaşı idi. Onunla tanış olduğu ilk gündən vəfat etdiyi günə qədər ona olan sadiqliyi, əbədi və dönməz sevgisi, hörməti, diqqəti ilə bütün xanımlara örnək idi. Zərifə xanım sadiq həyat yoldaşı olduğu kimi mehriban, qayğıkeş, fədakar bir ana idi. O, Ulu Öndərimizə iki layiqli övlad – Sevil xanımı və hörmətli cənab Prezidentimiz İlham Əliyevi böyütmüş, vəfat etdiyi günə qədər onları gözü kimi qorumuş, canından da artıq sevib dəyər vermişdi. Zərifə xanımın Azərbaycan xalqına İlham Əliyev fenomeni kimi əsrin qəhrəmanı sayılacaq dərəcədə ali, müzəffər və böyük bir şəxsiyyət yetişdirməsi, bu xalqa, bu millətə nə dərəcədə böyük fədakarlıqlar etməsi və xeyir işlər görməsi faktı danılmazdır.
Qeyd edilənlərlə bərabər Zərifə xanım Əliyeva həm də hikmətli, şəfqətli və yüksək dünyagörüşlü bir həkim idi. Bunun sübutunu onun müəlliflik etdiyi “Yüksək əqidə” kitabında tapmaq olar, orada deyilir:
“Ölkə, cəmiyyət nə qədər inkişaf etmiş olursa, onun insanları da, mənəvi cəhəti də, humanistliyi də yüksək olur, eyni zamanda həkimin mənəviyyatı da, insanpərvərliyi də diqqəti cəlb edir.
Həkim çox səbirli olmalıdır. O, xəstənin daxili aləminə girib onu başa düşməsi üçün “Şəhrizadın uzun-uzadı nağılı”nı dinləməyi bacarmalıdır. İnsanın və xüsusilə xəstənin daxili aləmi də onun orqanizmi kimi mürəkkəbdir.
Vicdan – bizim əsas hakimimizdir.” və s.
Yuxarıdakı sitatlardan da göründüyü kimi Zərifə xanım vicdanlı, humanist bir həkim, bir insan olaraq təkcə xəstələrinin yox, öz ölkəsinin, cəmiyyətinin, digər ölkə və cəmiyyətlərin, bir sözlə, bütün dünyanın xeyrini istəyir, bunun üçün çalışır və bütün ömrünü, həyatını bunun üçün sərf edirdi. Onun sədaqəti, sevgisi təkcə Ulu Öndərimizə, övladlarına, gözəl ailəsinə deyil, eyni zamanda doğma xalqına, ölkəsinə və elə bütün dünyaya idi.
Zərifə xanımın sevgisində o, vəfat edəndən sonra da ayrılıq baş vermədi. Oxucu haqlı olaraq soruşa bilər ki, axı Zərifə xanım 1985-ci ildə amansız xəstəlikdən dünyasını dəyişdi, bəs onlar ayrılmış olmadılar?! Xeyr, onlar ayrılmış olmadılar. Onlar heç bir zaman ayrılmadılar. Ulu Öndərimiz heç bir zaman onu unutmadı. Məzarını ziyarət edərkən əlini Zərifə xanımın qəbirüstü abidəsinə qoyaraq fikrə getməsi, dəqiqələrcə onun abidəsinə tamaşa etməsi, tədbirdə “Tut ağacı” mahnısını dinləyərkən kövrəlməsi onun Zərifə xanımı nə qədər böyük və sarsılmaz məhəbbətlə sevdiyini göstərirdi. Rejissor Vaqif Mustafayevin çəkdiyi “Əsl məhəbbət haqqında” adlı filmə baxarkən biz Ulu Öndərimizlə Zərifə xanımın böyük sevgisinin bir daha şahidi oluruq. Zərifə xanım vəfat etsə də, bütün varlığı ilə Ulu Öndərimizin və onu sevənlərin qəlbinə köçdü, orada həyatını davam etdirdi və indi də həyatına davam edir. Zərifə xanım ölməyib, o, Ulu Öndərimizə duyduğu sevgi qədər əbədidir, onu sevənlərin qəlbində ölməzliyini qoruyub saxlayır və saxlayacaqdır.
ULU ÖNDƏRİMİZ HEYDƏR ƏLİYEV VƏ AZƏRBAYCAN DİLİ Hər bir insan üçün onun doğulduğu zaman, məkan, onun hansı millətə mənsub olması, onun böyüyüb-boya başa çatdığı, uşaqlığını keçirdiyi yerlər, şahid olduğu hadisələr və s. bu kimi anlayışlar nə qədər önəmlidirsə, onun dil açan kimi söylədiyi sözlərin hansı dilə mənsub olması, yəni onun ana dilinin hansı dil olması da o qədər, hətta ondan da çox önəmlidir. Çünki ana dili məkan, zaman, millət və s. anlayışlardan və məfhumlardan daha da üstün bir anlayışdır. Ona görə ki, insan doğulduğu andan vəfat etdiyi ana qədər söylədiyi bütün sözləri bu dildə söyləyir. Yürütdüyü bütün fikirləri bu dildə irəli sürür, etdiyi bütün çıxışları bu dildə edir. Nə qədər zamanın və zəmanə adamlarının diktəsi ilə məcburiyyətdən soydaşlarımız bu dili danışmağa çətinliklər çəksələr də, yenə də bu dili unutmamışlar və heç bir zaman unutmayacaqlar. Çünki insanlar ana dilində səslənən ana laylasıyla gecə şirin yuxuya dalmış, həmin dildə olan əzizləmələrlə böyümüşlər. Beləliklə, ana dili insan böyüyüb boya-başa çatanda və ondan da sonrakı dövrlərdə insan üçün ən əvəzsiz, tayı-bərabəri olmayan bir inciyə çevrilmişdir. İnsan öz ana dilini heç bir zaman unutmamalı, bu dilin incəliyini, zərifliyini, doğmalığını, şirinliyini qoruyub saxlamalı və hər zaman bu dildə danışıb bu dildə danışdığı üçün də qürur hissi duymalıdır. Eyni ilə hamımızın idealı, xilaskarımız, mühafizəkarımız, əvəzsiz və ölməz liderimiz, yeni, müasir Azərbaycanımızın qurucusu, memarı Ulu öndərimiz Heydər Əlirza oğlu Əliyev kimi! Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev təkcə doğma Azərbaycanına sədaqətlə və şərəflə xidmət etdiyi, rəhbərlik etdiyi uzun illər ərzində yox, ümumiyyətlə, uşaqlığından vəfat etdiyi günə qədər hər zaman ana dilimizə böyük hörmət və məhəbbətlə yanaşmış, onu əzizlərdən də əziz, müqəddəslərdən də müqəddəs bilmişdir. Elə buna görə də məktəbdə oxuduğu zamanlardan dilimizin müdafiəsinə və mühafizəsinə qalxmış, bunu da uğurla yerinə yetirmişdir. Hamımızın bildiyi kimi Ulu öndərimiz dünyaya göz açdığı zaman vətənimiz yadelli işğalçıların caynağında, onların tapdağı altında idi. Vətən torpağımızın göylərində qara buludlar çoxdan cövlan edirdi və etməkdəydi. Yurdumuz basılmış, talan edilmiş, sərvətlərimizə sahib çıxılmış, ölkəmizə başçılıq edən qəhrəman cümhuriyyətçilər sürgün olunmuş və ya şəhid edilmiş, yerinə isə azərbaycanlılarla əlaqəsi belə olmayan, yad bir millətə mənsub olmasından da betər olan siyasətçilər gətirilmişdi. Qanı qanımızdan, canı canımızdan olmayan bu işğalçı qaniçənlər zaman keçdikcə daha çox əhaliyə divan tuturdular. İşğalçıların başlıca məqsədi Azərbaycana öz dilini, öz adət-ənənələrini və öz həyat tərzini unutdurmaq olduğu üçün onlar çox keçmədən öz çirkin, mənfur əməllərini icra etməyə başladılar. Yurdumuzda yad səslər ucalmağa, yad dillər danışılmağa başlandı. Dövlət dilimiz də, dövlət bayramlarımız da bizə yadlaşdırıldı, unutdurulmağa çalışıldı. Xalqa türk oğlu türk olan qəhrəmanları unutdurmaq üçün onların adı verilmiş kəndlər, şəhərlər, küçələr, parklar, xiyabanlar və s. yerlər xalqımızın yurdunu talayıb xanimanını viran qoyan qəsbkarların adları ilə adlandırıldı. Şəhərlərimizin ən tanınmış yerlərində onların bayraqları və heykəlləri ucaldıldı. Azərbaycan dilinə vurulmuş ən böyük zərbə 1937-ci ildə oldu. Doğma dilimizi hər şeydən üstün tutaraq bu dildə yazılar yazan və çap etdirən, yazısına bir yad söz də daxil etməyən, daim haqq-ədalət bağıran səslərimiz, dahi yazıçılarımız, şairlərimiz, eləcə də alimlərimiz və dilçilərimiz repressiya maşınından keçirildi. Onlar təkcə dövlətçiliyimizin yox, həm də adət-ənənələrimizin, mədəniyyətimizin və dilimizin qorunması yolunda verdiyimiz şəhidlərimiz idi. Belə bir mühitdə yaşamaq damarında azərbaycanlı qanı axan, azad düşüncə, azad fikir sahibi olan gənc Heydər Əliyevi hər kəsdən çox narahat edirdi. O, tez bir zamanda dövlət dilimizin Azərbaycan dili olmasını və dilimizin o dövrdəki ölkə rəhbərliyi tərəfindən də qorunmasını arzu edirdi, özü də bu yolda əlindən gələni əsirgəməzdi və əsirgəmirdi də. Gələcəyin gerçəyi bu idi ki, uca Allah dilimizin, adət-ənənələrimizin və mədəniyyətimizin sadiq və mübariz keşikçisi kimi Azərbaycanımıza Heydər Əliyev kimi bir şəxsiyyət vermişdi. Buna görə də Heydər Əliyev hər zaman və hər yerdə ana dilimizi hər şeydən üstün tutmuşdu, tuturdu və bundan sonra da belə olacaqdı. Tale elə gətirdi ki, 1969-cu il gəldi. Mən belə hesab edirəm ki, o il Azərbaycan xalqı üçün ən gözəl illərdən, Azərbaycanımızın tarixinə qızıl hərflərlə həkk edilmiş illərdən biridir. Çünki həmin ilin iyul ayının 14-də Ulu öndərimiz Heydər Əliyev Azərbaycanını özü idarə etməyə başladı. Elə o zamandan yadellilərdən, onları dəstəkləyənlərin əlindən boğaza yığılmış xalqın üzü güldü, könülü fərəhləndi və hər kəs daha səylə öz işinə başlayır, vətəninin, yurdunun sabahına ümidlə baxırdı. Xalqımız axtardığı lideri tapmışdı: bu şəxsiyyət Heydər Əliyev dühası idi! Ulu öndərimizin hakimiyyətə gəlməsi özü bir sensasion hadisə idi. Ona görə ki, Azərbaycanın yeni lideri özündən əvvəlkilər kimi yad bir şəxs deyildi, soyu və kökü ilə köklü-budaqlı Azərbaycan oğlu idi. Vətənpərvər bir ziyalı, kəskin iradəli bir rəhbər, milyonları arxasınca işıqlı sabaha aparmaq bacarığına malik bir öndər olduğu üçün xalq əmin idi ki, Heydər Əliyev sona qədər Azərbaycan üçün çalışacaq və qarşısına qoyduğu məqsədə çatmaq üçün bu müqəddəs yolda yorulmayacaqdı. Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldiyi andan hər bir sahəyə, hər bir mövzuya vaxtını ayırdığı kimi ən çox da zamanını dilimizin qorunması yolunda sərf edirdi. Eyni zamanda xalqın öz qəhrəmanlarını daha dərindən tanıması üçün mədəniyyət sahəsində də yeniliklər edirdi. Misal üçün, gözəl əsərləri ilə dilimizi zənginləşdirən və yad ünsürlərdən qoruyan dahi yazıçılarımıza və şairlərimizə heykəllər, büstlər, məqbərələr ucaldılırdı. Vaqifin məqbərəsi, Cəfər Cabbarlı heykəli, Nəriman Nərimanov heykəli və s. buna əyani misaldır. Nəhayət, Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndə yadelli işğalçıların heykəlləri ilə dolu olan şəhərimiz öz övladlarının abidələri ilə nurlanmağa başladı. Türk dilini ədəbi yoluna işıq tutan bir mayak seçmiş dahi ədibimiz Hüseyn Cavidin nəşinin vətəninə gətirilməsi də Heydər Əliyevin bu yolda atdığı ən mühüm addımlardan biri idi. Ulu öndərimizin mədəniyyət sahəsindəki yeniliklərindən biri də bu idi ki, görkəmli ziyalılarımızın və dahi ədiblərimizin yubiley tədbirləri məhz onun başlıca təşəbbüsü ilə keçirilirdi. Heydər Əliyevin hakimiyyətinin ilk dövrlərində atdığı bir addım var ki, bu, onun dilimiz yolunda gördüyü işlərin zirvəsi sayılacaq dərəcədədir. Sözügedən həmin addım dedikdə dövlət dilimizin Azərbaycan dili olaraq qəbul edilməsini nəzərdə tuturam. Belə ki, get-gedə işğalçı planlarını daha da genişləndirən SSRİ hökuməti vahid torpaq siyasəti yürütdüyü kimi vahid dil siyasəti də yürütməyə davam edirdi. Nəticədə Avropanın ortasından başlayıb Uzaq Şərqə qədər uzanan işğal torpaqlarında yaşayan, rusları azlıqda qoyan neçə-neçə millət, etnik qrup və etnos öz dilini unudacaq, rus dilini danışacaqdı. Bizim Azərbaycanımızın 50 ildən çox bir müddətdə dövlət dili rus dili olmuşdu. Beləliklə, indi danışığımızda hiss olunan rus sözləri dilimizə bu yolla daxil olmuş, soxulmuşdu. Bu işğalçı islahat ən çox bizə təsir etdi. Lakin ana dilimizi unutmadıq və unutdura bilmədilər. Çünki Heydər Əliyev kimi bir liderimiz var idi. O, ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə dilimizin yayılmasına və inkişaf etməsinə daha çox diqqət, vaxt ayırdı. SSRİ Konstitusiyasında artıq tanınmayan qeyri-rus dilləri ilə bağlı olan maddələr Ulu öndərimizi çox narahat etdi. O, bununla bağlı illərini, aylarını, həftələrini, gecə-gündüzlərini sərf etdi, o vaxtkı dövlət, hökümət başçıları, partiyanın ali rəhbərləri ilə müzakirələr apardı və qəti şəkildə bununla mübarizə aparacağını açıq bildirdi. Nəticədə, 1978-ci ildə Azərbaycan SSR Konstitusiyası yeniləndi və həmin Konstitusiyanın 73-cü maddəsinə sırf Heydər Əliyevin təşəbbüsü və kəskin iradə göstərməsi sayəsində belə bir dəyişiklik olundu: “Azərbaycan SSR-in dövlət dili Azərbaycan dilidir”. Beləliklə, yadelli işğalçılar nə olursa olsun, bizə və Ulu öndərimizə hələ imperiya dövlətinin və siyasi rəhbərlərinin çox güclü, amansız olduqları bir dövrdə belə təsir göstərə bilmədilər, Ulu öndərimizin əsaslı tələbləri qarşısında susdular. Dilimiz öz möhkəmliyini sırf Ulu öndərimizin səyi, bacarığı, mətinliyi, qəhrəmanlığı sayəsində qoruyub saxlaya bildi və əsas qanunla qanuniləşdirildi. Heydər Əliyev Azərbaycanının dayağı olduğu kimi onun dilinin də dayağı idi! Aradan uzun illər keçdi, vətənimizin başı üzərindən çox cənub, şimal, qərb küləkləri əsdi. Yenə də vətənimiz təhlükə qarşısında idi, insanlar ümidsizlik yükü ilə yüklənmişdilər. Təqvimlər 15 iyun 1993-cü il tarixini göstərirdi. Bu dəfə Azərbaycanımızın bir parçası olan, başçısı olduğu gözəl diyarımız Naxçıvanı xilas etdiyi kimi heç tərəddüd etmədən, çəkinmədən, heç bir qorxunu, ölüm təhlükəsini göz önünə almadan Azərbaycanını da xaosdan xilas etməyi özü üçün ən müqəddəs vəzifə bilən Ulu öndər Heydər Əliyev doğma vətəninin paytaxtına qayıtdı. Xalqın gözündə tək xilaskar olan Ulu öndərimiz həmin il yekdilliklə dövlətimizin prezidenti seçildi. İkinci dəfə doğma yurduna sədaqətlə xidmət edən böyük şəxsiyyət olan Heydər Əliyev müstəqilliyimizdən sonra da dilimizin sadiq keşikçisi olduğunu göstərdi, dövlət dilinin yenidən Azərbaycan dili olduğunu təsdiqlədi. O, 1995-ci ilin 12 noyabr tarixində yekdilliklə qəbul edilən, özünün memarı olduğu yeni Konstitusiyamızda da bunu bir daha təsdiqlədi. Ana dilinə həmişə xüsusi diqqətlə yanaşan, dilimizin dərin bilicisi Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət dilinin yeni inkişaf dönəmində yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq 2001-ci il iyunun 18-də “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Fərman imzaladı. O, müstəqillik dövründə ən böyük addımlardan birini 2001-ci ildə atdı. 1 avqust tarixini “Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü” elan etdi. Onun bu addımından sonra hər il 1 avqust tarixi əlamətdarlıq qazandı, hər kəsin sevincli bir günü, dil bayramı oldu. Ulu öndərimiz kağız üzərində qalan əlifba dəyişikliyini reallaşdırdı. Beləliklə, 70 ilə qədər yadelli əlifbasında yazıb-oxuyan körpələr bundan sonra latın qrafikasında yazıb-oxuyacaqdılar. Ulu öndərimiz həmişə olduğu kimi bu dəfə də ana dilimizin saflaşdırılmasına və yad sözlərdən təmizlənməsinə xüsusi diqqət ayırırdı. Ulu öndərimiz ömrünün sonuna qədər Azərbaycana sadiq qaldığı kimi onun dilinə də sadiq qaldı. Vətənimizin xilaskarı onun dilini də xilas etdi! “Dilimiz çox zəngin və ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən mən öz ana dilimi çox sevir və bu dildə danışmağımla fəxr edirəm” kəlamını söylədi və bunu əməlində də sübut etdi! Ulu öndərimiz heç bir zaman unudulmayacaq və unutdurulmayacaqdır! Məqaləmi 11 dekabr 2016-cı ildə Ulu öndərimizə həsr etdiyim və “Hərdən uçmaq istəyirəm” adlı şeir kitabımda çap olunmuş “Ulu öndərimiz” adlı şeirimlə bitirmək istəyirəm. ULU ÖNDƏRİMİZ Əziz Ulu öndərim, Bu gün ruhun şad olsun. Sənə sadiq olana, Ürəkdən salam olsun. * * * Sən etdin ölkəmizi, Gözəl,qəşəng gülüstan. Səndən qorxdu,çəkindi, O mənfur ermənistan. * * * Sən gəldin,oldu bayram, Pislər bir başa getdi. Sənin gözəl yolunu, İlhamın davam etdi. * * * Azərbaycanlıları, Hər yerdə birləşdirdin. Ordunu gücləndirdin, Məkkəyə belə getdin. * * * Sən bu gün olmasan da, Əsərlərin yaşayır. Həm çiçəkləndirdiyin, Azərbaycan yaşayır.
Vaqif Yusifli-filologiya elmləri doktoru, AMEA-nın N.Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbi tənqid şöbəsinin müdiri.
ÜZÜ DAN YERİNƏ, SEVİNDİK!
Deyirlər ki, Aleksandr Sergeyeviç Puşkin yeddi-səkkiz yaşlarında şeir yazmağa başlayıb. Liseydə oxuyanda müəllimləri qarşısında şeir söyləyib.
Deyirlər ki, Mirzə Ələkbər Sabir də Seyid Əzimin şagirdi olanda şeir oxuyub ona: “Tutdum orucu irəmazanda”…
Deyirlər ki, Cəfər Cabbarlı yaradıcılığa 11-12 yaşlarından həvəs göstərib və çox keçmədən mətbuatda şeirləri dərc olunub.
Ancaq biz Sevindik Nəsiboğlunu nə Puşkinlə, nə Cabbarlı ilə, nə də Sabirlə müqayisə edirik. Və qətiyyən bu fikirdə deyilik, 15 yaşı hələ tamam olmamış, amma 7-8 yaşlarından mətbuatda şeirləri ilə çıxış edən və 15 yaşında artıq 5 kitabın müəllifi olan Sevindik Nəsiboğlu Azərbaycanın böyük şairi olacaq. Yox! Qarşıda aylar, illər var və Sevindiyin özünü əsl şair kimi təsdiq edəcəyi tarix hələ qabaqdadır. Ancaq bu 5 kitab və o kitablarda toplanan şeirlər, publisistik məqalələr mənə haqq verir deyəm ki, Sevindik Nəsiboğlu istedaddır.
15 yaşı hələ tamam olmayana bizdə uşaq deyirlər, ya da ilk gənclik dövrünü yaşayan… Amma ona nə uşaq deyirəm, nə də yeniyetmə.
Sevindik Nəsiboğlu tanrının ona bəxş elədiyi bu mənəvi qüvvənin hələ başlanğıc mərhələsini yaşayır. Amma şəxsən məndə böyük bir inam hissi var ki, onun istedadı daha da parlayacaq.
Onun ilk şeirlər kitabının adı “Dünyamsan Azərbaycan” adlanır (2018). 10 yaşı vardı o zaman. Bu kitabda toplanan şeirlər vətənpərvərlik ruhunda qələmə alınıb. 10 yaşlı uşağın – məktəblinin Vətən sevdalısı olması sizə heç də qəribə görünməsin. Vətənpərvərlik – Vətən sevdası təkcə ailədən, məktəbdən gəlmir, həm də süddən, qandan gəlir. Bu şeirləri yazanda Azərbaycanın cənnət guşələri – Qarabağ hələ işğal altında idi. Bir çox şairlərimizin şeirlərində bədbinlik, ümidsizlik motivləri ilə qarşılaşırdıq. Və bunun da səbəbi vardı. Bizə elə gəlirdi ki, daha Qarabağı – Şuşanı itirmişik. Amma 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi bütün bu bədbinliyə son qoydu. Sevindik Nəsiboğlu heç də bədbinliyə qapılmırdı. Heç bir şeirində mənə rast gəlmədi ki, o, tam kədərli olsun, ağlasın-sıtqasın, qəm-qüssəyə batsın.
Bura Natəvanın yurdu,
O, sinəndə yuva qurdu.
Yaşasın qəhrəman ordu,
Narahat olma, Qarabağ.
“Könüllərə yol gəzirəm” (2020) və “Möhtəşəm zəfərin nişanəsi” şeirlər kitablarında isə Sevindik Nəsiboğlunun addımları daha inamlıdır. Hiss edirsən ki, o, şeiriyyət aləmi deyilən bu böyük mənəvi Vətəndə özünü təsdiq etməyə can atır, bir gənc şair kimi axtarışlar aparır. Çalışır ki, hər hansı bir şeirində öz ürəyindən keçən hisslərini, duyğularını poeziya dili ilə oxucularına çatdırsın.
O şeirləri oxuyuruq və görürük ki, Sevindik başdan ayağa, misradan misraya Azərbaycançıdır.
2020-ci ilə qədər yazdığı şeirlərdə mövzu müxtəlifliyi diqqəti cəlb edir. Vətənpərvərlik mövzu deyil, içdən qandan gələn şahanə duyğudur və Sevindik ordumuza, Şəhidlər xiyabanına, Azərbaycan əsgərlərinə, ayrı-ayrı qəhrəman oğullarımıza həsr etdiyi şeirlərində Vətənləşir. Təfsilata varıb şeirlərdən parçalar nümunə gətirə bilərik, yalnız “Vətən bayatıları”na üz tutaq:
Arar Şuşanı gözüm,
Qalmayıb canda dözüm.
Şuşasız üzüm gülməz,
Ağlayır kəlməm, sözüm.
Könüllərə yol gəzən Sevindik Şuşadan – Qarabağdan, Kəlbəcərdən, Xocalıdan keçir, yolu Naxçıvana, ana torpağımızın bir çox guşələrinə bağlanır.
Mən bilmirəm o, Nizaminin, Nəsiminin, Füzulinin, Sabirin əsərlərinə necə bələddir, amma onlara sevgisini əsirgəmir: “Dünya var olduqca yaşayacaqlar Nizami, Nəsimi, Füzuli, Sabir”. Ümumən, Sevindiyin öz doğma Azərbaycanının böyük sənətkarlarını vəsf etməsini alqışlayıram. Bakıxanov, Sabir, Müşfiq, Cabbarlı, Cabir Novruz, Vaqif Səmədoğlu… Hiss edirəm ki, onun mütaliə dairəsi də genişdir – amma bu mütaliə həm də sevgiylə yoğrulur. Vaqif Səmədoğlunun əziz xatirəsinə həsr etdiyi bir şeiri daha çox xoşladıq:
Gözlərdə bir sükut var,
Hər gün təzələnir.
Qaranlıqlar arasında,
Hər gün pislik gəlir, gedir.
Sanki mən baltalanmışam,
Yerdə qıvrılır yazıq bədənim.
Gecə keçir, gecə keçir,
Pərdələr açır səhəri.
Sanki mən bahalanmışam
Yaşamağa qoymurlar məni
Səhərə bir inamla,
Açıram pərdələri.
Pislik məni gözləyir
Yola verirəm sevincləri.
Poemalarına gəldikdə bu janrda qələm çalma çox məsuliyyətli işdir. Cavid haqqında poema yazmaq o deməkdir ki, sənin içində, ruhunda və duyğularında bir Cavid var.
Mən Sevindik Nəsiboğluya şeirlə bağlı bir-iki tövsiyəmi bildirmək istəyirəm.
1. Onun əsl, mükəmməl şair olacağına inanıram. Amma o mükəmməlliyə yetişmək üçün şeirlərində obrazlı fikir söyləmək səviyyəsi də lazımdır. Bir az məzmunçuluqdan, nəqilçilikdən uzaqlaşmaq gərək.
2. Bizim şairlərdən Bəxtiyar Vahabzadə, Məmməd Arazı, Musa Yaqub, Əli Kərimi, Sərdar Əsədi, Ramiz Rövşəni, Vaqif Bayatlını diqqətlə oxu. Onları təqlid etmə, amma şairlərdən öyrən – sözə necə obrazlı yanaşıblar.
3. Səməd Vurğunu da, Rəsul Rzanı da, Hüseyn Arif, Nəbi Xəzrini də Süleyman Rüstəmi də oxu. Ümumiyyətlə, əvvəlki sənətkarları tanı, quruluşa – onların hansı dövrdə yaşadıqlarına əhəmiyyət vermə. Şeir şeirdir. Onları ona görə dönə-dönə oxu ki, şeiriyyətləri gözəldir.
4. “Azərbaycan” və “Ulduz” jurnallarını – onların hər sayını al, oxu. Ədəbi mənzərə ilə tanış ol.
5. Təkcə “Kredo”da yox, başqa qəzet və jurnallarda da dərc olun, qoy səni yaxşı tanısınlar. Sağ olsun Əli Rza Xələfli, səni tanıtdı, amma dairəni genişləndirmək lazımdır. Ədəbiyyat əyləncə deyil, sən bunu yaxşı başa düşürsən.
Sevindik Nəsiboğlu “Ulu Naxçıvanım” və “Möhtəşəm zəfərin nişanəsi” publisistik kitablarının da müəllifidir. “Ulu Naxçıvanım” məqalələr toplusunu, elə “Naxçıvannamə” də adlandırmaq olardı. Əgər mən onun şairliyinə mükəmməllik arzulayıramsa, publisistikası haqqında daha yaxşı fikirdəyəm. O, artıq əsl publisistdir! Özü də onun publisistik yazılarını bədii publisistika adlandırıram. Bu publisistikanın qəhrəmanları da bizə tanışdır – 44 günlük zəfər müharibəmizin qəhrəmanlarıdır…
Mən Sevindik Nəsiboğluya – bu 15 yaşlı gənc istedada inanıram. Yoluna davam et, Sevindik! Gələcək səni gözləyir! Üzü dan yerinə!
