Şair Ramiz İsmayılın “Ömür dastanının qıfılbəndləri” adlı kitabı çap olunub. Vaxtilə “Mingəçevir işıqları” və “Oqni Minqeçaura” qəzetlərinin, Mingəçevir yerli radio verlişləri redaksiyasının fəal ictimai müxbiri olan R.İsmayıl şeir yaradıcılığı ilə yanaşı nəsrdə də bir çox ədəbi nümunələr yaradıb. “Payızda xatırla məni” adlanan ilk kitabı 2000-ci ildə işıq üzü görüb. “Gözü yolda qalan var” sənədli povesti birinci Qarabağ müharibəsi dövründə Xramorddakı Qriqorian kilsəsində bir həftəyə yaxın erməni “boevikləri” ilə təkbaşına vuruşan Natiq Səlim oğlu Qasımovun döyüş yolu və həyatından bəhs edir. “Ömür dastanının qıfılbəndləri” kitabı isə şair-publisist, Məmməd Araz mükafatı laureatı, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü Budaq Təhməz haqqındadır. “Şair ürəyi”, “Mən vətənin oğluyam”, “Vətən dərdi”, “Çətin dövran əzə məni”, “Ötən günlərim” və digər kitabların müəllifi B.Təhməzin Türkiyə və İran mətbuatında da şeirləri çap olunmuşdur. R.İsmayıl şair dostunun həyat yolunu, yaradıcılığını, dostluqlarının ilk tarixini, ədəbi söhbət və müzakirələrini oxuculara geniş şəkildə çatdırır. Kitabda hər ikisinin qıfılbəndləri ilə yanaşı B.Təhməzin ayrı-ayrı vaxtlarda qələmə aldığı deyişmələr və ömrünün müəyyən məqamlarını əks etdirən fotoları da yer alıb. Şairin səksən beş illik yubileyi münasibətilə yazılan, “İmza” Nəşrlər evində ərsəyə gətirilmiş kitabın ön söz müəllifi yazıçı, “Xəzan” jurnalının redaktoru Əli bəy Azəridir.
Bu gün (19.06.2022- Bakı şəhəri) ən yaxın çevrəsinin əhatəsində tanınmış şair Budaq Təhməzə “Ziyadar” Mükafatı təqdim edilib. Bir daha təbriklər, Budaq müəllim!
Əbülfəz Əhməd kimdir? Ədəbi aləmdə o qədər də tanınmayan, nə Yazıçılar birliyinin, nə Jurnalistlər birliyinin üzvü olmayan, nə “Qızıl qələm” mükafatı, nə Məmməd Araz mükafatı, nə Rəsul Rza beynəlxalq mükafatı, nə Media mükafatı, nə beynəlxalq Andersen mükafatı, nə Nobel mükafatı almayan, lakin şeirləri olan bir şairdir. Özü də elə şairdir ki, ədəbiyyatımızın, poeziyamızın cəfasını və təəssübünü çəkməkdən yorulmur, usanmır. O mətbuatda, sosial şəbəkələrdə bar-bar bağıran, klassiklərə ləkə yaxan, palçıq atan cavan “şairciklərə” “yazar”lara ədəbi yaradıcılığın nə olduğunu sübut eləməyi bacaran şairdir. Əbülfəz kimi şairlər cavan yaşlarında mətbuata yol tapa bilmədilər. Bu yolda necə getməyin “yollarını” bilirdilər. Amma bu “relsə” düşə bilmədilər. Ona görə də tanınmaq, məşhurlaşmaq imkanları olmadı. Ədəbi orqanlarda lövbər salmış istedadsız qələm sahibləri “ştamplanmış, bədii cəhətdən zəifdir” cavabları ilə yüzlərlə istedadlı gənclərin yolunda istehkam oldular. Əbülfəz Əhməd də belələrindən idi. O, abırlı-həyalı, yerini tanıyan, özünə, sözünə qiymət qoyan adamdır. Heç vaxt redaksiyalarda qapıdan qovulub, bacadan girmədi. Özü üçün yazdı, yaratdı – himayədar axtarmaq ağlına belə gəlmirdi. Bu günə qədər də yazılarının çap olunması, kitablarının nəşr edilməsi üçün heç kimə ağız açmayıb. Əbülfəz Əhməd necə şairdir? Bu suala cavab verməzdən əvvəl deyim ki, Əbülfəz Əhməd bu günə qədər bir dəfə də olsun “mən şairəm” deməyib. O sadəcə olaraq qəlbinin səsinə qulaq asıb, arzu və istəklərinin, qanından, canından qopan duyğuları şeir dili ilə bəyan eləməyə çalışıb. Həm də bunu dizini yerə qoyub, qələmini və könlünü zorlayıb ağ vərəqlərə köçürməyib. Poeziya süfrəsinə təbii və halal məhsulunu qoyub. Ədəbi aləmdə o, sısqa həm də saf bulaqdır (elə başa düşürəm ki, bu bənzətmə onun xətrinə dəyməyəcək). Gah dumduru, göz yaşı kimi gələ bilər, gah bulanıq şəkildə. Dediklərimizi təsdiq üçün bir neçə şeirinə diqqət yetirək: İlk əlimə keçən bir şeiri “Kərəmə” adlanır.
“Bu Əsli qızların əsil xisləti, Döndü xəyanətə, a Kərəm indi. Hardasa babalar çəkən ləzzətin, Oturub altını çəkirəm indi.
…Bir tərsa qızının oduna düşüb Gəzdin obaları, gəzdin birbəbir. Indi obalara pıçha-pıç düşüb – Ellər süd puludur, dalbadal gedir.
Hansı məşhur şairin şeirindən zəifdir.
…Düymə açılmadı… cəhənnəmə ki, Yüz gözəl önündə baş əyməzdimi?
Bundan artıq Əbülfəz Əhməd nə deməliydi.
Əslilərin, Haykanuşların qucağından başladı torpaqlarımızın haylara “axını”.
Bu, Əbülfəzin dili ilə desək – tərsa gözəllərin bizə yaşatdıqları! Bəs öz gözəllərimiz şairi necə “incidir”
“Söz ki, verdin, olasan həmdərd gözəlim, Həm fərəh verdin bizə, həm dərd gözəlim. Naz eylə dedik, anla ki, məna məcazi, Sən də qoysana nazına sərhəd gözəlim!
Bu rübainin nəyi çatmır?
Əbülfəz Əhmədin şeirlərinin birinə yazdığı epiqraf bir çox şairlərinin qalaq-qalaq kitabına dəyər. Atasına həsr elədiyi şeirlərinin birində Əbülfəz belə yazır:
“Anamız yanına köç edəndən bəri başdaşı şəklində atamın üzünə təbəssüm qonub”. Budur, şair duyğusu, budur şeirin bədii, fəlsəfi yükü, budur tapıntı. Şeir deyil, amma şeir qədər bədii yükü var.
Əbülfəzin şeirlərində mövzu müxtəlifliyi, rəngarəngliyi diqqəti cəlb edir. Sevgi-məhəbbət, vətənə həsr olunmuş, təbiət mənzərələrindən bəhs edən onlarla şeiri var Əbülfəzin. Dünya haqqında hansı qələm sahibi şeir yazmayıb? Əbülfəz də yazıb:
Nizamına iradım yox, Çox sirrini aradım, çox, Fələk qarı- Əbülfəz qorx Tutar sənə toy dünyada!
“Fələyin adama toy tutmağını” şair belə təsvir edir.
Dediyim kimi Əbülfəzin şeirləri gah “durulur”, gah “bulanır”. Bəzən az sözlə çox incə mətləbləri çatdıra bilir. Məsələn:
Yetim uşaqlar kimidir
Ahıl yaşlarında Tənha yaşayan kişilər… Qulluğunda xanımı, qızı, Gəlini dayanan tay tuşlarını görəndə “kiçilər”
Daha bir konkret misal:
Heyifim gəlir Iki qadın tanışımın Birinə, O birinin də – ərinə.
Başqa bir yazısında sərrast ifadəyə fikir verin:
Sənə kar eləmir mənsizliyin. Mən də dadını yaxşı bilirəm Səninlə sənsizliyin.
Bu qısa və yığcam şeirlər mənalı və düşündürücüdür həm də kifayət qədərdir. Amma Əbülfəzin elə şeirləri var ki, uzun və darıxdırıcıdır. Bir fikri çatdırmaq üçün “dolama yollarla” getmək oxucudan çox bəlkə müəllifin özünü yorur.
Əbülfəzin şeirləri haqqında mən uzun-uzadı yazmaq istəmirəm, nə də təhlil edib, tənqidi fikirlər söyləyib “Amerika açmaq” fikrim yoxdur. Çox güman ki, heç ədəbi tənqid də ola bilsin Əbülfəzin bu kitabını görmədi. Görsə də “öz şairlərini” tərifləməkdən vaxtları olmayacaq ki, Əbülfəz Əhməd adlı şairə qiymət versinlər. Heç Əbülfəzin buna ehtiyacı da yoxdur. Tənqidçilərdən də ummur, küsmür, incimir. Heç annotasiyada “geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur” da yazılmayacaq. Çünki adlı-sanlı xalq şairlərinin, xalq yazıçılarının kitabları cəmi-cümlətanı beş yüz nüsxə çap olunursa hansı “geniş oxucu kütləsindən” danışmaq olar.
Əbülfəz Əhməd bu kitabında çap olunan şeirlərində də öz sadə, zəhmətkeş, səmimi bir insan olduğunu yaxın dostlarına, qohum-əqrəbasına, tanışlarına izhar eləmək üçün qələmə pənah gətirmişdir. Şair hər bir oxucusuna dərin minnətdarlıq hissi ilə “hələlik” deyir. Mən də Əbülfəzi yaxından tanıyan bir adam kimi ona yeni kitabının həzzini dadmağı arzulayıram və yeni-yeni kitablarını gözləyirəm.
AY BUDAQ TƏHMƏZ Nə yaxşı tapışdıq, tanıdım səni, Gördüm uca dağsan, ay Budaq Təhməz! Bir budaq olmuşdun bir kök üstündə, İndi min budaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * Saçın ağarsa da ruhun cavandı, Şəkərli, şərbətli dilin rəvandı. Şair var – şeiri quru, yavandı, Sən balsan, qaymaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * Yazmaqdan doymursan obadan, eldən, Dəftərin, qələmin düşməsin əldən. Şərdən, iftiradan, fitnədən-feldən, Böhtandan uzaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * Ürəyin tərtəmiz, salamın şirin, Hər sözün, söhbətin, kəlamın şirin. Eşqin coşan dərya, ilhamın dərin, Şeirdə mayaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * Şeirlər pətəkdən süzülüb gəlir, Misra-misra, bənd-bənd düzülüb gəlir. Qayalar içindən sızılıb gəlir, Çeşməsən, bulaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * Dünya xali deyil, indi inandım, O kiçik hücrəni ziyarət sandım. Ramizəm, sən oldun inancım, andım, Məbədsən, ocaqsan, ay Budaq Təhməz! * * * …Bir kökün üstündə bir budaq idin, İndi min budaqsan, ay Budaq Təhməz! Ustad şair Budaq Təhməzə ehtiramla: Ramiz İsmayıl (Gədəbəyli) Xırdalan şəhəri, 10 mart 2022
BU DÜNYANIN KÖÇÜ (Yenə dünya?!) Bu dünyanın köçhaköçü qurtarmır, Qəflə qatır ora-bura daşıyır. Boz dəvələr uzun-uzun yolların “Damarını qıra-qıra” daşıyır. * * * Köç yolunda eniş-yoxuş çox çıxır, Düz biyaban, dərə-təpə, dağ çıxır. Bahar gəlir, torpaq qızır, buğ çıxır, Günəş nuru səmalara daşıyır. * * * Yerlə, göylə baş-başadı bu dünya, Müəmmadı, tamaşadı bu dünya. Milyon-milyon sirr yaşadır bu dünya, Milyon ildi suallara daşıyır. * * * Çox göstərib qüdrətini, gücünü, Kim yuyacaq bu dünyanın “suç”unu? Gədiklərə Xan Kərəmin köçünü, Məcnunları səhralara daşıyır. * * * Ramiz, kim ki, el dərdini duymamış, Bir kimsəyə xətir-hörmət qoymamış, Tamah əhli gen dünyadan doymamış, Əcəl onu dar məzara daşıyır. 21.11.2019, Xırdalan ş.
ÇIXIR Taleyin hökmüdür, hər an qarşına, Tanrının alnına yazdığı çıxır. Birinin yoluna güllük-çiçəklik, Birinin yoluna buz dağı çıxır. * * * Acı qismətdimi, bəd iqbaldımı, Yüz müşkül cavablı bir sualdımı, Şirin arzudumu, xam xəyaldımı? Ümid bəslədiyin göz dağı çıxır. * * * Məcnunu səhraya eşqi apardı, Dərdi düzüm-düzüm, qatar-qatardı. Kərəm külə döndü – canı qurtardı, Ramiz yana-yana cızdağı çıxır. 10.12.2019, Xırdalan ş.
QINAMA, QOCA Bircə damcı ümid varsa sabaha, Səcdə qılıb, dua elə Allaha. Ahıl qoca, gileylənmə gəl daha, Yaşda günah yoxdu, yaşı qınama! * * * Köks ötürüb cavanlığı gəzmə heç, Taleyindən, iqbalından küsmə heç. Qar yağmamış bürmələnib əsmə heç, Qışda günah yoxdu, qışı qınama. * * * Tərlan gözlər öz nurunu itirib, Huş azalıb, şüurunu itirib. Şahanəlik qürurunu itirib, Başda günah yoxdu, başı qınama! * * * Qocalığın dəmyə yerdən tumu var, Arat olub suvarılmış şumu var. Mərməri var, sementi var, qumu var, Daşda günah yoxdu, daşı qınama! * * * Çıraq tutan olmayacaq gorunda, İlişərsən cəhənnəmin torunda. Ramiz, yansan bir qurunun qorunda, Yaşda günah yoxdu, yaşı qınama! 15.05.2019, Xırdalan ş.
İKİ DÜNYA Bu dünyanın üzü qara, O dünyanın özü qara. Biri ömrümüzü yeyir, Biri özümüzü yeyir. 20.02.2020, Xırdalan ş.
NƏ FƏRQİ VAR? Ömür ötür, zaman keçir, Zaman vermir aman, keçir. Yaxşı keçir, yaman keçir, Yaşdan ötrü nə fərqi var? * * * Ürək parça-parçadırsa, Qan sızılır – yaradırsa, Saç ağdırsa, qaradırsa, Başdan ötrü nə fərqi var? * * * Daş qayadan qopsa əgər, Xiffətini zirvə çəkər. Ya saray tik, ya da çəpər, Daşdan ötrü nə fərqi var? * * * Süz düyünü dəm almağa, Ramiz, “bığın batmaz” yağa. Nökər yedi, ya da ağa, Aşdan ötrü nə fərqi var? 22.04.2019, Xırdalan ş.
DOSTLARIN Sayı yaman çoxalıb, “Günəbaxan” dostların. Dedi-qodu gəzdirib, Qara yaxan dostların. * * * Üzü göndü – aşdanmış, Qəlbi qara daşdanmış. Ağlı daşıb – daşdanmış, Başdan çıxan dostların. * * * Ramiz, giley nə lazım? Ağlına dua yazım. Qəbrini dərin qazın, Evlər yıxan dostların. 14.05.2018, Xırdalan ş.
BİRİ Biri var idi, biri yox… (nağıl) Biri- var idi, biri yox idi, Həyat şirin yuxudu, Yuxu görən çox idi, Yuxu qəfil dağıldı – Bu da belə nağıldı. * * * Biri – dedi: – bağrım təşnədi, Göy gurladı, kişnədi, Göydən alma düşmədi, Yerə yağış yağırdı – Bu da belə nağıldı. * * * Biri – Qaldı külü – bəllidi, Soldu gülü – bəllidi, Düzü, çölü bəllidi, Dedilər kəmağıldı – Bu da belə nağıldı. * * * Biri – Sevdi – döndü gülüncə “Gözlədi yar gəlincə”. Yar gəlmədi ölüncə, Gözünə qan sağıldı – Bu da belə nağıldı. * * * Biri – Çəkir könül əzabı, Tutub Tanrı qəzəbi, Ramiz, olma əsəbi, Dərdin dağdan ağırdı – Bu da belə nağıldı. 10.01.2020, Xırdalan ş.
BUSEVDANIN ADI NƏ? Sən incisən, mən sədəf, Sən atəşsən, mən hədəf. Mən təsadüf, sən səbəb, Zərurətsən, zərurət. * * * Çəmən xalça, xalı sən, Yaşılı sən, alı sən. Təzə beçə balısan, Təravətsən, təravət. * * * Şərbətimsən, şəhdimsən, Arzum, kamım, əhdimsən. Taleyimsən, bəxtimsən, Şərafətsən, şərafət. * * * Mən yaş odun, quru sən, Ocaq mənəm, qoru sən. Bu ocağı qorusan, “Qiyamətsən, qiyamət!” * * * Şəbnəm sənsən, şeh mənəm, Tər çiçəksən, meh mənəm. Girov mənəm, beh mənəm, Mərhəmətsən, mərhəmət. * * * Bu sevdanın adı nə? Yanğısı nə, odu nə? Gözəl sənin adın nə? Məhəbbətsən, məhəbbət?! * * * Ramiz Fərhad, Şirin sən, Ömrüm qədər şirinsən. Qibləgahım, pirimsən – Ziyarətsən, ziyarət! 15.04.2020, Xırdalan ş.
ƏLLİ İLDİ Könlüm viran, qəlbim talan, Yar, gəzirəm əlli ildi. Xəstə düşən dərman gəzər, Qar gəzirəm əlli ildi. * * * Bu sevdanın adı nədi, Duzu, tamı, dadı nədi? Ocaqdırsa, odu nədi? Qor gəzirəm əlli ildi. * * * O yolları yordu gözüm, Yollarda nə gördü gözüm? Nuru gedib, tordu gözüm, Kor gəzirəm əlli ildi. * * * Bu həsrətin yaşı qara, Ürəyimin başı yara. Kəfən geyib yaşayıram, Gor gəzirəm əlli ildi. * * * O gözəldə gözüm qaldı, O tilsimdi, o xəyaldı. Mən Ramizəm, dilim laldı, Kar gəzirəm əlli ildi.
SEÇİM DEDİM… Bu dünyada yaman da var, Yamandan pay uman da var, Yaxşıya göz yuman da var, Yaxşıları yamanlardan – Seçim dedim, – seçəmmədim. * * * Bir gözəlin butasıydım, Əllərindən tutasıydım. Vüsalına çatasıydım, Səadətin şərbətini – İçim dedim, – içəmmədim. * * * Sevincimdən əzabım çox, Sualım var, cavabım yox. Günahım az, savabım çox, Suçum varsa, bağışlayım – Keçim dedim, – keçəmmədim. * * * Ramiz, söylə möhürbəndi, Yolumuz qıl körpüdəndi. Həyat zəmi, ömür dəndi, Fələk göyə sovurmamış – Biçim dedim, – biçəmmədim.
QOÇ OLMAZ Qoç olmaz yetim quzudan, Qoç oğlundan qoç törəyər. Bar gözləmə çürük qozdan, Törəsə də puç törəyər. * * * Min illərdir belə olub, Mərd meydanda bəlli olub. Dəli oğlu dəli olub, Gicbəsərdən gic törəyər. * * * Görmüşük başdan – binadan, Çörək qədri bilməz nadan. Zatı qırıqdan, zinadan Bic doğular, bic törəyər. * * * Ramiz, sızlat sarı simi, Söz sındırar hər tilsimi. Halal olsan arı kimi Bir bəsləsən üç törəyər.
HƏSRƏTİMİN Ürəyimdə doğma yurdu – Yuvası var həsrətimin. Yalvarıram uçub getmir, Vəfası var həsrətimin. * * * Qəlbimdə qəm gözəlləşib, Gözümdə nəm gözəlləşib. Saçımda dən gözəlləşib, Şəfası var həsrətimin. * * * Hər çətinə, bərkə dözdük, Bərkə-boşa birgə dözdük. Nə qəribə görkə dözdük, Cəfası var həsrətimin. * * * Ömürlük dost, sirdaş olduq, Yaman bağrıbadaş olduq. Ramiz, daha qardaş olduq, Səfası var həsrətimin.
GİLEYLİ Həyat qəribədir – kimi dindirsən, Göydən narazıdı, yerdən gileyli. Allahın ən mömin bəndələri də, Hərdən asi olur, hərdən gileyli. * * * Adam var xisləti, məsləki sirdir, Adam var yaxşılıq, yamanlıq birdir. Adam var ümidi “ocaq”dır, pirdir, Adam var seyiddən, pirdən gileyli. * * * Adam var, can atır, “daş-başa” – çatır, Adam var, əlləri boz daşa çatır. Adam var, cütləyib şeş qoşa atır, Yek atıb uduzan zərdən gileyli. * * * Ramiz, çoxdu hələ səni duymayan, Nifrətdən, qeybətdən gözü doymayan. Bir-birinə xətir-hörmət qoymayan, Ər arvaddan, arvad ərdən gileyli.
MƏNİ Belə yaşamağa yaşamaq desəm, Il ağlar, ay ağlar, gün ağlar məni. Baş aça bilmirəm sirri-xudadan, Tutub batmadığım günahlar məni. * * * Baş götürüb hara köçüm, görəsən, Nə imiş təqsirim, suçum, görəsən? Harda tükənəcək gücüm, görəsən, Nə vaxt tərk edəcək qınaqlar məni?! * * * Üzümə gülənlər mələk deyilmiş, Ağım kəfən imiş, bələk deyilmiş. Əsən tufan imiş, külək deyilmiş, Şeytan qucaqlayar, cin ağlar məni. * * * Hara getdim, nadan çıxdı qarşıma, Gülə-gülə zəhər qatdı aşıma. “Ağlıma gəlməyən gəldi başıma”, Yaram sim bağlayar, sim ağlar məni. * * * Duyğusuz insana könül bağladım, Yol gözlədim, ədəb-ərkan saxladım. Anadan olanda özüm ağladım, Öləndə bilmirəm kim ağlar məni. * * * Sevincim, kədərim qoşadır daha, Yönüm qar-boranlı qışadır daha. Ramizəm, bir ümid yaşadır daha, Bəlkə bir əhli-dil soraqlar məni.
BU QIZIN Darağı, güzgüsü düşmür əlindən, Gözündən od-alov çıxır bu qızın. Sinəsi köynəyə sığışmır daha, Köynək sinəsini sıxır bu qızın. * * * Gözəli darağa “bağlayan” nədir, Güzgü qabağında saxlayan nədir, Qəlbində kükrəyən, çağlayan nədir? Baxışı yandırıb yaxır bu qızın. * * * Yaşılı soyunur, alı geyinir, Qardaş “qəzəblənir”, nənə deyinir. Ata qürur duyur, ana sevinir, Naz-qəmzəsi “evlər yıxır” bu qızın. * * * Bir-birinə aman vermir elçilər, “Hə” alınar, şirin çayı içilər. Bir gün nişan olar, parça biçilər, Toyu olar əvvəl-axır bu qızın.
GEDƏCƏK Ömrümün karvanı yol üstündədi, Illəri yan-yana düzüb gedəcək. Qarlı zirvələrdən, şoran çöllərdən, Bulanıq sulardan üzüb gedəcək. * * * Qabağına eniş-yoxuş çıxacaq, Xoşuna gəlməyən çox iş çıxacaq. Könül bulandıran baxış çıxacaq, Yersiz tənələrə dözüb gedəcək. * * * Arzusu, diləyi qalıb yarıda, Sınıb bərkiməmiş qanadları da. Gününə bax, – günü keçmiş qarı da, Ağız əyib, dodaq büzüb gedəcək. * * * Karvan gedəsidi, kimsə əyləməz, Geriyə döndərməz, yoldan eyləməz. Bir mələk gələcək, dinməz-söyləməz, Əcəl şərbətini süzüb gedəcək. * * * Ramiz kirpiyində od götürəndə, Gəzdiyi cığırlar ot bitirəndə, Çayını, suyunu yad gətirəndə, Bəxtindən inciyib küsüb gedəcək, Həyatdan əlini üzüb gedəcək. Müəllif: Ramiz İSMAYIL
