Etiket arxivi: Hüquqşünas Səməd Vəkilov

General Kərim Kərimov, Hüquqşünas Səməd Vəkilov

General Kərim Kərimov fenomeninin sirri

Dekabr 14, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

General Kərim Kərimov fenomeninin sirri

General-leytenant Kərim Kərimov müsahibə zamanı, dekabr 1988-ci il - Sputnik Azərbaycan

Oktay Əhmədov: ”General Kərim Kərimov hər iki tərəfdən Azərbaycan türküdür, Oğuz soyundandır!”

25 il Pilotlu Gəmilərin Sınaq Uçuşları üzrə SSRİ Dövlət Komissiyasının sədri (1966-1991) vəzifəsini tutmuş, Azərbaycanın milli iftixarı, kosmosun əfsanəsi adlandırılan artilleriya general-leytenantı Kərim Kərimovun 100 illik yubileyi Azərbaycanda və Rusiyada qeyd edilməkdədir. Həyatını sirlər dolu bir ömrə sığdıran məxfi general yalnız SSRİ süquta uğradıqdan sonra geniş ictimaiyyətə tanınmışdır.

General Kərim Kərimov kimdir?

General Kərim Kərimov fenomeninin sirri - Sputnik Azərbaycan

General-leytenant Kərim Kərimov. Dekabr, 1988-ci il

Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlament üzvü Əsədulla bəy Əhmədovun nəvəsi olmaqla bərabər məşhur milyonçu və mesenatlar Hacı Zeynalabdin Tağıyevlə və Murtuza Muxtarovla qohumluq əlaqələri olan bir şəxs SSRİ-nin ən məxfi və strateji sahəsinə rəhbərlik edən dövlət komissiyasının rəhbəri vəzifəsinə uzun illər rəhbərlik etməsi maraq doğurmaya bilməzdi. Hər kəsə məlumdur ki, SSRİ səviyyəsində türk soylu millətlərdən yalnız barmaqla sayılacaq səviyyədə mühüm post tutan şəxslər olmuşdur. Bu şəxslərdən biri də məhz məxfi general Kərim Kərimov idi. Kərim Kərimovun sirri nədə idi? Nədən o sıçrayışla vəzifə pillələrində irəliləyirdi?

Bioqrafiyasına nəzər salaq.

General Kərim Abbasəli oğlu Kərimov 14 noyabr 1917-ci il tarixdə Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. İlk təhsilini Təzə-Pir Məscidinin nəzdində mədrəsədə aldıqdan sonra, orta təhsilini Bakıda 8 saylı (hazırda General Kərim Kərimovun adını daşıyır) orta məktəbdə almışdır. O, 1934-cü il tarixdə orta məktəbi bitirir. Sonra 1936-cı ilin avqustunda Moskvaya gedir və Novoçerkaskdakı Sənaye İnstitutunun “Elektromexanika” fakültəsinə qəbul olur.

Evlənməsinə babası Əsədulla bəy Əhmədov xeyir dua verir.

Birinci kursda oxuduğu zaman artıq orta məktəbdə on il birlikdə təhsil aldığı və orta məktəb illərindən sevdiyi Zərifə xanım Hənəfiyeva ilə ailə qurur. Atası Abbasəli Kərimov bu evliliyə qarşı olsa da, ailədə nüfuz sahibi olan Cümhuriyyət Parlamentinin deputatı olmuş babası Əsədulla bəy Əhmədov bu evliliyə xeyir dua verir. Bu evlilikdən general Kərim Kərimovun 22 yanvar 1937-ci il tarixdə qızı dünyaya gəlir. Qızına anası Sürəyya xanımın şərəfinə onun adını qoyur. Ancaq bir müddət sonra ailə vəziyyəti ilə bağlı gələcəyin dahisi 1939-cu ildə Bakıda Sənaye İnstitutuna köçürülür. Həyat yoldaşı isə Sənaye İnstitutunun kimya fakültəsində təhsilini başa vurur. ( Z.Hənəfiyeva Moskava Dövlət Universitetində kimya fənindən dərs deyib) Lakin tale yenidən Kərim Kərimovun həyatını Rusiyaya bağlayır. Belə ki, o, 1942-ci ildə Dzerjinski adına Artilleriya Akademiyasına göndərilir. Qeyri-adi istedadını və biliyini nəzərə alaraq Kərim Kərimov birbaşa akademiyanın IV kursuna daxil olur və 1943-cü ildə akademiyanı topçu-mühəndis ixtisası üzrə bitirir. O, təhsil aldığı müddətdə “Katyuşa B 13” adı ilə tanınan yaylım atəş qurğusu üzrə mütəxəssis kimi hazırlanır. Silahın təkmilləşdirilməsi barəsində bir neçə səmərələşdirici təklif irəli sürən Kərim Kərimov həmin vaxtdan həyatını raket texnikası ilə bağlamış, bu texnikanın inkişafı naminə elmı və fiziki potensialını əsirgəməmişdir.

Baykonurun təməli qoyulan gündən Azərbaycan tarixinin görkəmli şəxsiyyətlərindən olan Kərim Kərimov kosmodromda çalışmağa başlayıb. O, Kosmik Gəmilər üzrə Dövlət Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdi.

Tanış olduğum sənədlərə əsasən fəxrlə qeyd edim ki, kosmik aparatların yaradılmasında, dünyada ilk dəfə insanın kosmosa göndərilməsində Kərim Kərimovun böyük rolu olub. Bunun nəticəsi kimi ilk kosmonavt Yuri Qaqarinin tarixi uçuşu uğurla başa çatdıqdan sonra Kərim Kərimov SSRİ-nin ən yüksək ordeni – Lenin ordeni ilə təltif olunmuşdu. 1945-ci ildən böyük mühəndis vəzifəsində çalışmağa başlayan Kərim Kərimov 1961-ci ildə general rütbəsi verilmişdir. 1965-ci ildə Kosmik Vasitələrin İdarəsinin rəisi, 1966-cı ildən isə Pilotlu Gəmilərin Sınaq Uçuşları üzrə SSRİ Dövlət Komissiyasının sədri vəzifələrinə təyin edilmişdir. Qeyd edək ki, general Kərim Kərimovun rəhbərlik etdiyi komissiyanın tərkibi 50 nəfərdən ibarət olub. Buraya SSRİ-nin müdafiə naziri, o cümlədən 7 nazir, digər mühüm komitə və struktur rəhbərləri daxil olmuşdur.

1975-ci ildə “Apollo” və “Union” gəmilərinin rekonstruksiyası və uçuşun hazırlığı ilə əlaqədar iş Kərim Kərimovun məsuliyyətində idi. Yeni yaradılan bu nazirlik kosmik sənayenin bütün müəssisələrini özündə birləşdirdi. Lakin K.Kərimovun istedadını və təşkilatçılıq qabiliyyətini yüksək qiymətləndirən məşhur konstruktor S.P.Korolyov 1966-cı ildə təkidlə onun Kosmik Gəmilər üzrə sistemlərin hazırlığını yoxlayan, uçuşun başlanmasına icazə verən şəxs kimi məhz Kərim Kərimovu olmasını istəyirdi. Və bu təkid öz nəticəsini vermişdi. Kosmik səyahətə çıxan və tapşırığı yerinə yetirib geri dönən uçuş heyətlərinin hesabatlarını qəbul edərək heç vaxt televiziya reportajlarına düşməyən şəxs də Kərim Kərimov idi. 1974-cü ildə Kərim Kərimov əsas vəzifəsi ilə paralel olaraq Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Maşınqayırma İnstitutu direktorunun birinci müavini kimi elmi-təşkilatçılıq fəaliyyətinə qatılmışdı. O dövrdə sovet kosmonavtikasının fəxri sayılan, alim-mühəndis zehninin qələbəsi kimi qəbul edilən kosmik aparatlar onun fəal iştirakı və birbaşa rəhbərliyi ilə yaradılmışdı. Onların sırasında yeni nəsil “Soyuz” kosmik gəmiləri, “Salyut” orbital stansiyası, sonradan isə çoxmodullu “Mir” stansiyasının adlarını çəkmək olar. Azərbaycanla əlaqəni kəsməyən, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Aerokosmik Tədqiqatlar Mərkəzinə əlindən gələn köməkliyi göstərən general bir çox azərbaycanlı alimin bu sahədə fəaliyyət göstərib inkişaf etməsi üçün şərait yaratmışdı. 1991-ci ildə istefaya çıxan Kərim Kərimov ömrünün sonunadək kosmik sahə ilə əlaqəsini kəsməmiş, Uçuşları İdarəetmə Mərkəzinin məsləhətçisi olmuşdu. İstehsalat-təşkilat və elmi fəaliyyətinə görə general-leytenant Kərim Kərimov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına, iki dəfə Lenin ordeninə, Qırmızı Əmək Bayrağı, Qırmızı Ulduz ordenlərinə layiq görülmüş və çoxlu medalla təltif olunmuşdur. Kərim Kərimov 2 dəfə dövlət mükafatı almışdır. Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmiş, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının fəxri üzvü seçilmişdir.

General-leytenant Kərim Kərimov 29 mart 2003-cü ildə Moskva şəhərində vəfat etmiş və elə orada da dəfn olunmuşdur.

Məxfi generalın zəngin bioqrafiyasının araşdırdıqda onun fenomenal həyat hekayəsinin əsl sirri aydın olur. Paradoksla olsa da Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlament üzvü olmuş Əsədulla bəy Əhmədovun nəvəsi general Kərim Kərimovun dünyanın super gücü olan SSRİ-nin ən strateji sahəsinə rəhbərlik etməsi maraq doğurur. Onun sıçrayışlı karyera yüksəlişinin səbəbi qeyri-adi istedadı, fenomenal yaddaşı, təşkilatçılıq bacarığı, yüksək intellekti və çevik təfəkkürü olmuşdur. Əvəzedilməz generalın bu keyfiyyətləri cümhuriyyətçi ailəsindən olması faktorunun arxa plana keçməsinə səbəb olmuşdur.

General Kərim Kərimovun ailə şəcərəsinə yaxın qohumu (dayısı oğlu), Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlament üzvü Əsədulla bəy Əhmədovun nəvəsi, xüsusi xidmət polkovniki Oktay Əhmədov işıq salır. Oktay Əhmədov: ”General Kərim Kərimov hər iki tərəfdən Azərbaycan türküdür, Oğuz soyundandır!”

Xatırladım ki, general Kərim Kərimovun atası Kərimov Abbasəli Hacıbalakərim oğlu 1879-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. Azərbaycan türküdür. Azərbaycanın ilk ali təhsilli mühəndislərindəndir. Sankt-Peterburq Mülki Mühəndislər İnstitutunda bir müddət təhsil aldıqdan sonra 1912-ci ildə Peterburq Texnologiya İnstitutunu bitirmişdir. (Abbasəli Kərimovun fəaliyyətinin professor Ədalət Tahirzadə araşdırılmışıdr).

Anası Əhmədova Sürəyya Əsədulla qızı isə Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü, I Bakı Dumasının deputatı, “Nəşri-maarif” cəmiyyətinin təsisçilərindən biri Əsədulla bəy Əhməd oğlu Əhmədovun qızıdır. Azərbaycan türküdür.

1930-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlament üzvü Əsədulla bəy Əhmədovu NKVD tərəfindən istintaqa verdiyi ifadələrində əfsanəvi general Kərim Kərimovun məhz onun himayəsində yaşadığını bildirmişdir (sitat professor Ədalət Tahirzadənin araşdırmasından götürülmüşdür).

HÜQUQŞÜNAS SƏMƏD VƏKİLOV

“YAZARLAR” JURNALI

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

ZAUR USTACIN YAZILARI

“ƏDƏBİ OVQAT” JURNALI PDF

“YAZARLAR” JURNALI PDF

“XƏZAN” JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru

Hüquqşünas Səməd Vəkilov, Qərbi Azərbaycandan deportasiya, www.USTAC.az, Yeganə QURBANOVA-XANLAROVA

Yeganə Xanlarova – Qərbi Azərbaycandan deportasiyaya dair maraqlı tədqiqat

Dekabr 14, 2023 www.yazarlar.az Bir şərh yazın

(“Qərbi Azərbaycandan deportasiya, İmirlidə məskunlaşma” kitabı haqqında)

Hüquqşünas Səməd Vəkilovun işıq üzü görən yeni – “Qərbi Azərbaycandan deportasiya, İmirlidə məskunlaşma” kitabı adından göründüyü kimi Qərbi Azərbaycan torpaqları və həmin ərazilərdə həyata keçirilmiş deportasiya hadisələrinin tarixini əks etdirir. Kitab tarix və hüquq kontekstində yazılıb. Daha dəqiq desək, kitab Dərələyəz mahal Keşkənd rayon Çivə, Sallı, Qozulca, həmçinin Göyçə mahalı Mollalı kənd camaatının 1948-ci il deportasiyası ilə bağlıdır. Kənd camaatı Stalinin qərarı ilə məcburi köçürülsə də, təəssüf ki bu barədə tarixi mənbələrdə fikrimizin əksiylə, guya ki məcburi deyil, könüllü köçürülmə qeydi ilə rastlaşırıq. Kitabda araşdırma obyekti olan kəndin camaatının keçdiyi tarixi yol, köç prosesində onlara dəyən maddi və mənəvi zərbələr, tədqiqata cəlb edilən kəndlərin qədim yerləri, tarixi abidə və tikililəri, coğrafiyası, əhalisinin məşğuliyyəti, toponimləri, folkloru, etnoqrafiyası, məişəti, adətləri, ziyalıları, şəhidləri və s. haqqında ətraflı məlumat əldə etmək mümkündür. Bu məqamda bir fikir yada düşür: Bilirik ki, dilçilikdə kök sözü çoxmənalı sözdür və buna görə də həmin sözün həqiqi mənasından başqa məcazi mənası da var. Həqiqi mənada ağacın kökü, məcazi mənada insanın kökü kimi izahı var. Çoxmənalılıqda sözün məcazi mənasının öz həqiqi mənasına oxşarlıq, bənzərlik olduğunu bilirik. Necə ki hündürlüyü bir neçə metr olan ağac öz köküylə torpağa möhkəm bağlanıb dayana bilir, eləcə də, insan bəndəsi belədir: öz kökü, yəni şəcərəsiylə keçmişinə bağlıdır. Şəcərəsi, əsli-nəcabəti, uluları qədim tarixə söykənən insan da asil olur. Təxminən 500 illik tarixi keçmişi olan Vəkilovlar şəcərəsinin layiqli davamçısı, müəllif Səməd Vəkilov buna görədir ki, bu kitabı yüksək səviyyədə araşdırmasıyla bağlı ilk gündən hamıda inam yarada bildi və nəticə etibarilə ortaya aktual tədqiqat qoymağı bacardı. Səməd Vəkilov Çivə kəndinin tarixi və görkəmli şəxsiyyətləri ilə bağlı maraqlı faktlar təqdim edir.

Bu kitabda dünyadan köçən, haqq dünyasına qovuşan ulularımız, həmçinin hazırda yaşayan kənd camaatı haqqında oxumaq maraqlıdır və bu mənada bir kəndin tarixiləşdirilməsi sadəcə uğur hesab edilə bilər. Bu kitab Dərələyəz mahalı, xüsusilə Çivə kəndinin coğrafi mövqeyi, tarixi keçmişinə nəzər yetirmək üçün həm də tarixi bir kitab hesab edilə bilər. Kitabın “Ermənilərin Qərbi Azərbaycan ərazisində kütləvi məskunlaşmasının tarixi mərhələləri” adlı bölməsində çox qiymətli tarixi faktlar verilmiş, həmçinin müəllif bu faktlara öz hüquqi polemikası, fikir və münasibətini də yeri gəldikcə vurğulamışdır.

Kitabda İmirli kəndinin şəhidlərinə (Abbasov Rəhman İsmi oğlu, Məmmədov Əsgər İsmayıl oğlu, Calalov İlqar Salman oğlu, Musayev Murad Polad oğlu) xüsusi bölmə ayırmaqla müəllif şəhidlərə öz dərin ehtiramını ifadə etmişdir.

Kitabın tarixi faktlar və mənbələr əsasında araşdırılması müsbətdir, bu onun elmi üslubunu səciyyələndirir. Həmçinin kitabın bir bölməsinin “Şəxsi həyat hekayələri”nə həsr olunması onun bədiilik gücünə təsirsiz ötüşmür, bu mənada oxucu yorulmur, bu da kitabın daha axıcı oxunmasına səbəb olur. Bu yerdə bir haşiyə vermək istəyirəm. Yazıçı-alim Mir Cəlal Paşayevin müharibə mövzusunda yazdığı bir hekayəsinin qəzetdə çapından sonra müharibədən geri qayıtmayan bir əsgərin atası həmin hekayəni oxuyub yazıçıya yaxınlaşır, oğlunun indi harada olması barədə sual edir. Halbuki, yazıçı ona yaxınlaşan atanın itkin düşmüş əsgər oğlundan bixəbər idi, sadəcə olaraq yazıçının qələmə aldığı hekayədəki obraz yüzlərlə itkin düşmüş əsgərlərin ümumiləşmiş obrazı idi. Bu mənada, Səməd Vəkilovun müəllifi olduğu bu kitabda oxuduğumuz istənilən həyat hekayəsi yüzlərlə, minlərlə Qərbi Azərbaycan torpaqlarından didərgin düşmüş insanların ümümiləşmiş səsi hesab edilə bilər, onlar real həyat hekayələridir və dünya ictimaiyyətinə çatdırılması vacibdir.

Zəngin ədəbiyyat siyahısı müəllifin bu kitabla bağlı araşdırma istiqamətində müxtəlif mənbələrə müraciət etməsini göstərir. Qeyd edək ki, bu kitaba qədər Səməd Vəkilov “Çağdaş Azərbaycanda islam və müasir cəmiyyət” (həmmüəllif), “Azərbaycan folklor nümunələrinin hüquqi qorunması və milli reyestrinin aparılması”, “Hüquq və mədəniyyət”, “Sədaqət və cəsarət kredosu” kitablarının müəllifidir. “Qərbi Azərbaycandan deportasiya, İmirlidə məskunlaşma” kitabı müəllifin sayca dördüncü kitabıdır. Qərbi Azərbaycana geri qayıdış konsepsiyası ideyasında çap olunan bu kitaba görə hörmətli Səməd müəllimə uğurlar arzulayırıq. Bu yerdə görkəmli alim Xudu Məmmədovun gözəl bir fikri yada düşür: “Şagirdlərə Vətəni sevməyi öyrətmək lazım deyil. Siz onlara Vətəni tanıdın, özləri sevəcəklər”. Həqiqətən də bu cür kitablar evlərdə mütəmadi olaraq oxunmalı, bütün ailələrdə tarixi İrəvan torpaqları barədə maarifləndirmə söhbətləri aparılmalı, İrəvan torpaqlarının qədim Azərbaycan-türk yurdu olması gənc nəslə bildirilməlidir.

Kitab həm də vətənpərvərlik mövzusunda yazılmış araşdırmaların davamı kimi qiymətlidir. Bu kitabın çapı müəllifin vətənə, el-obaya, qədim İrəvan torpaqlarına bağlılığı, vətənpərvər hissi, milli təəssübkeşliyi, tarixi yurduna sədaqəti, həmçinin öz kəndinin insanlarına doğma münasibəti, mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizə əvəzsiz qiyməti kimi başa düşülür.

Kitabda ermənilərin tarix boyu Azərbaycan türklərinə, azərbaycanlılara qarşı törətdiyi acınacaqlı hadisələri izlədikcə ulu dədə-baba torpaqlarımıza geri qayıdış coşqusu insanı ağuşuna bürüyür. Belə elmi-tarixi araşdırma-kitabın son bölməsinin pozitiv sərlövhəylə – “Qərbi Azərbaycana qayıdış” verilməsi müəllifin həssas düşünməsinin nəticəsidir. İnanırıq ki, Səməd müəllim növbəti dəfə kitabın sərlövhəsinin əksi olaraq “İmirlidən Qərbi Azərbaycana” adıyla yeni tədqiqat-araşdırma çap etdirib təqdimatını da Qərbi Azərbaycan torpaqlarında qeyd edəcək!