ƏN BÖYÜK ÇATINLIK — İMKAN MƏSƏLƏSİDİR
“YAZARLAR. az” saytının qiymətli
oxucuları, söhbətimizin qonağı tanınmış özbək yazıçısı, Özbekistan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Özbekistan Respublikasının müstəqilliyinin 25 illik yubiley medalı, “Möhtərəm qadın” döş nişanı sahiblərindən biri, ondan çox nəsr əsərinin müəllifi Lobar RUSTAMOVAdır.
— Yaradıcı fəaliyyətə marağınız nə zaman başladı və bu yolda sizi ruhlandıran amillər nə idi?
Məktəb dərslərində şeirlər və monoloqları ezberləyib, səhnədə təqdim etməyi çox sevirdim.
Onlar ruhumda sirli və heyranedicı bir qüvvə oyadırdılar.
Nəticədə oxuduğum və ezberlədiyim əsərlərdəki hadisələr, hətta onların müəllifləri – şair və yazıçılar mənim üçün sanki arzu edilməsi mümkün olmayan zirvələr kimi görünürdü. Bundan sonra ürəyimdə bir arzu yarandı: “Mən də bu böyük ustadlar kimi yaza bilərəmmi?”
Mən Yangiqurg’on rayonundakı 30 nömrəli ümumtəhsil məktəbində təhsil alırdım.
Ana dili və ədəbiyyat fənnindən dərs deyən müəllimim, şair Qozokjon Mahmudov yaradıcı marağımı oyandıran insandır. Ondan şeir və ədəbiyyatın ilk addımlarını öyrəndim. Məktəbimizdə fəaliyyət göstərən ədəbiyyat dərnəyinə qatılır, hər həftə şeirlər yazardıq.
Həmçinin “Nihol” qəzetini hazırlayırdıq, orada öz məqalə və yaradıcı işlərimizi çap edirdik.
Yadımda, ilk yazdığım şeirim Vyetnam müharibəsi dövrünə təsadüf edirdi.
Bir gün müəllimimiz bizə: “Müharibə haqqında şeir yazın”, – tapşırığını verdi.
Bu vəzifə yaradıcı fəaliyyətimin ilk addımına çevrildi.
Ertəsi gün o şeiri oxumağa başladıqda, müəllimim məni ruhlandırıb dua etdilər. Şeir aşağıdakı kimi başlayırdı:
Yenə bomba, yenə partlayış,
Dağıldı neçə evlər.
Nə vaxt dayanacaq bu iyrənc müharibə?
Qan-qan ağlayan məzlum analar.
Ali məktəbdə oxuduğum illərdə də yaradıcı marağım davam etdi.
İnsah yazmağı həvəslə yerinə yetirir, müəllimlərimin təriflərini eşidirdim.
Odiljon Nosirov müəllimimdən yaradıcı istiqamətimə çox ruhlanmışam. Xüsusilə, Nuriddin Boboxojaev müəllimim yaradıcı fəaliyyətimlə bağlı qiymətli məsləhətlər verib.
Bu gün də Qodirjon Nosirov müəllimimin dəstəyi ilə yaradıcı qanatlarımı davam etdirirəm. Onlardan öyrəndiyim hər bir dərs, hər bir məsləhət mənim üçün ilham və ruhlandırıcı işıq mənbəyinə çevrilmişdir.
Atam kimya fənnindən dərs deyirdi və mənim ilk müəllimim də məhz odur.
O, bizə: “Kitaba cızma, vərəqlərini qatlama, oxu və qiymətlə,” deyə öyrədirdi. Ailəmizdəki dörd qız da atamızın yolunu izləyib, müəllimlik peşəsini seçdik. Məktəbi qızıl medalla, ali məktəbi isə imtiyazlı diplomla bitirdim.
Müəllimliyi yaradıcı fəaliyyətimlə uyğun şəkildə apardım.
Mətbuat sahəsində də çalışdım.
Yangiqurg’on rayonunun “Məhnət bayrağı” (indiki “Yangiqurg’on həyatı”) qəzetində işləyərək, ustad jurnalistlərdən çox şey öyrəndim.
Yaxınlarım, dostlarım və müəllimlərimin etirafları mənə daim güc və ruh verir.
Bir sözümə atam mənə yazı maşını almışdı.
Rayon, vilayət və respublika qəzetlərində yazılarım çap edilməyə başlayanda, sevincimdən sanki göylərdə uçurmuşam kimi hiss edərdim.
O vaxtlar poçt xidməti yaxşı işləyirdi. Yazdıqlarımı əl yazması halında konvertə salıb göndərsəm, vaxtında çatırdı.
— Əsərlərinizdə əsasən hansı mövzuları əhatə edirsiniz?
Mən daha çox insanlıq, mərhəmət, yaxşılıq və mənəviyyat kimi yüksək dəyərlər haqqında yazıram. Həmçinin, din və əxlaq, insan olmaq, həyat və zamanın qiymətini anlamaq kimi mövzular da ürəyimə yaxındır.
Yaradıcı fəaliyyət vasitəsilə bu mənəvi anlayışları insanlara çatdırmağı öz vəzifəmdən hesab edirəm. Belə yüksək mövzularda yazmaq, ruhu ilhamlandırır, həyatı isə məna ilə doldurur.
— Yeni əsərlər yazarkən sizin üçün hansı mərhələ ən vacibdir?
—Ən önəmlisi ideyanın yaranması və onu necə təqdim etmək, hadisəni necə inkişaf etdirmək və nəticəni necə başa çatdırmaqdır.
Bu proseslərdə hər addımı düşünərək, planlaşdıraraq və hər tərəfdən hazırlıqlı olmaq vacibdir.
Buna görə də mən çox vaxtımı ideya üzərində düşünməyə, onun ən optimal şəkildə ifadə olunmasını təmin etməyə sərf edirəm. Çünki hər bir yaradıcı əsər mükəmməlliyə can atan ağıllı və ürəkdən edilən əməyin nəticəsidir.
—Müəllim-şagird münasibətləri haqqında fikirləriniz…
—Şansım o oldu ki, məktəbdə də, ali məktəbdə də və iş həyatımda da həmişə yaxşı müəllimlər yanımda oldular. Bir çoxları həyatdan köçdülər, onları yaxşı xatirələrlə xatırlayıram. Həyatda müəllimlərimlə ən azı bir zəng edib hal-əhval tuturam.
Müəllim-şagird münasibətləri maddiyyata əsaslanmamalıdır. Həqiqətən səmimi olan, lazım gələndə dəstək verə bilən və çatışmazlıqlarını izah edib yol göstərə bilən müəllim olmalıdır.
Mən də bir neçə şagirdimdən «müəllim» kimi tanınmaq eşidirəm və bundan çox məmnun oluram.
Lakin bəzən yardıma gəlib sonra tanımayan şagirdlər də olur.
Bu münasibətə əsasən, müəllim-şagird əlaqələri həqiqi hörmət və səmimiyyət üzərində qurulmalı, hər bir şagirdin yaradıcı inkişafını dəstəkləməli və onların çatışmazlıqlarını kömək yolu ilə düzgün istiqamətə yönəltmək lazımdır.
—Ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri haqqında nə düşünürsünüz?
—Özbəkistan xalq yazıçısı, söz ustası Abdulla Qahharin belə bir sözü var: «Ədəbiyyat — atomdan güclüdür…»
Həqiqətən də ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri çox böyükdür. İnsan özlüyünə çata bilmək, kamilliyə və mənəviyyata nail olmaq üçün əlbəttə ki, ən vacib tərbiyə vasitəsi olan ədəbiyyat lazımdır, kitab lazımdır.
Onunla dünyamız manqurtlarla dolardı.
Ədəbiyyat sayəsində dünya daha da gözəldir.
Ədəbiyyat, öz növbəsində, insanların ruhunu ucaldır, onları həqiqi dəyərlərə çatdırmağa yönəldir.
Beləliklə, ədəbiyyat yalnız dilin deyil, həm də ürəyin güclü qüvvəsidir.
—Əsərlərinizin bir çox xarici nəşrlərdə çap edilməsi, yaradıcı fəaliyyətinizə necə təsir etdi?
—İnsanın həyatında yaxşı və pis günlər olur, əlbəttə. Bir-birini izləyən kədər, ayrılıqlar, narahatlıqlar insan ruhunu dərinliyə aparır.
Mənim başıma gələn çətinliklərdə, yaxşı ya pis, yaradıcı sevgim, əlindəki qələmim məni xilas etdi desəm, düzgün olar. Ailəm, övladlarım — həyatımın mənası, bəxtim olduğu kimi, yaradıcı fəaliyyətim də məni irəliləməyə, təslim olmamağa səsləyən və həmişə çağıran “İŞIQLI NUR!”
Bir vaxtlar dünya şairlərinin əsərlərini oxuduğumda həsəd aparmışdım. Bu gün isə, ucqar bir kənddə yaşayaraq yaradıcı fəaliyyət göstərən birinin yazdığı əsərlərin xarici nəşrlərdə çap edilib, dünya üzünü gördüyünü görərək, arzularımın həyata keçdiyini hiss edirəm.
Bu isə mənə daha çox ruh verir, daha çox, daha yaxşı axtarışlar etməyə, yaradıcı işlər görməyə təşviq edir.
Beləliklə, hər bir çətinlik və yolun maneələri mənim yaradıcı yolumu yeni üfüqlərə apardı və mən bundan daha böyük güclə irəliləməyə davam edirəm.
—Azərbaycan ədəbiyyatından kimləri oxumusunuz?
—Azərbaycan ədəbiyyatına marağım və sevgim böyük mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin şah əsərlərini oxumaqla başladı.
Bu böyük mütəfəkkirin yaradıcı fəaliyyəti mənim üçün Azərbaycan ədəbiyyatına geniş yol açdı desəm, yanılmaram.
Onun əsərləri vasitəsilə ədəbiyyatın son dərəcə böyük qüdrətini, insan ruhunu yaxşılığa və həqiqətə yönəldən ilahi qüvvəsini hiss etdim.
Sonra Samad Vurğunun duyğusal şeirləri və Mirzə Fətəli Axundovun dram əsərləri ilə tanış oldum və Azərbaycan ədəbiyyatının sosial-siyasi və insanpərvərlik dəyərlərini daha dərindən anladım.
Bəxtiyar Vahabzadənin Vətənə və sevgiə həsr edilmiş şeirləri, Anarın müasir qəhrəmanlıq ruhunu əks etdirən əsərləri və Nəbi Hazrinin ürəklərə nur bəxş edən yaradıcılığı mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdi.
Azərbaycan ədəbiyyatı — dünya mədəniyyətində özünə xüsusi yer tutan, insanlığın mənəviyyatının ən yüksək tərəflərini əks etdirən ədəbiyyatdır.
Onun hər bir səhifəsi bizə həyat həqiqətləri və sonsuz ilham mənbəyini çatdırır.
—Yaradıcı yolunuzda qarşılaşdığınız ən böyük çətinliklər və onları necə dəf etdiniz?
—Ən böyük çətinlik — vaxt, imkan və şərait məsələsidir.
Əslində, gündəlik həyatın çətinlikləri və şəxsi məsuliyyətlər çox vaxt qadını yaradıcı fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırır.
Lakin, ona müəyyən vaxt və uyğun şərait yaradıldıqda, qadının ürəyindən çıxan duyğular və fikirlər özünəməxsus və təbii şəkildə, yaxşı yazılır.
—Bugünkü ədəbiyyat proseslərini necə qiymətləndirirsiniz və inkişafı üçün nə etmək lazımdır?
—Hazırki əsərlərimiz də dünya ədəbiyyatına layiqli töhfə verərək böyük inkişaf əldə etməkdədir.
Lakin, ədəbiyyatımızın bütün dünyaya çatdırılmasında əsas rol tərcümə yolu ilə həyata keçirilir. Bu baxımdan tərcüməçilərimizin sırasının genişlənməsi və onların peşəkarlığının artması vacibdir.
Bu yalnız özbək ədəbiyyatına, həmçinin özbək dilinin dünya miqyasında nüfuzunun daha da möhkəmlənməsinə xidmət edər. Dilimizi və ədəbiyyatımızı xarici dilləri dərindən bilən gənc tərcüməçilər vasitəsilə dünyaya tanıtmaq böyük imkanlar yaradır. Özbək ədəbiyyatının dünya səhnəsindəki yeri və mövqeyi məhz bu tərcüməçilərimizə bağlıdır.
—Yaradıcı həyat və şəxsi həyat arasında necə bir balans saxlanmalıdır?
—Şəxsi həyat və yazdıqlarının arasında ziddiyyət, yəni insanlıq haqqında yazıb, özünün praktik həyatında insanlıqdan uzaq olmaq, yaradıcı insan üçün ən böyük səhv və ağrıdır.
Yaradıcı insanın həqiqi mənada yaradıcı həyatı yazdıqlarına uyğun olmalı, onun qəlbinin həqiqi hissləri, arzu və istəkləri əks etdirməlidir.
Hansı vəziyyətdə olursa-olsun, yaradıcı insan müvazinəətli, səmimi və yaxşı əxlaq sahibi olmalıdır.
Bu əxlaq onun yazdıqlarında aydın şəkildə görünməli və yaradıcılığına dərin mənalar verməlidir.
Əgər yaradıcı insan özünə xas insanlıq və ədalətdən məhrum olarsa, onda onun yaradıcılığı həqiqi insanı tərənnüm etməyə qadir olmaz.
Buna görə də yaradıcı həyatın insanın özünə aidliyini itirməməsi çox vacibdir. Onun yazdıqları öz qəlbinin ifadəsi olmalı, daxili aləmini və əxlaqını dünyaya təqdim etməlidir. Yaradıcı insanın həyatı və yaradıcılığı arasındakı düzgün balans isə həqiqi insanlıq və insanpərvərlik prinsipinin qorunmasında əsasdır.
—Maraqlı və məzmunlu söhbətiniz üçün təşəkkür edirik!**
Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV
“YAZARLAR” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru
