Azərbaycanın detektiv yazıçısı, nasiri, publisisti Çingiz Abdullayev 65 yaşını qeyd edib.
Sfera.azbildirir ki, yazıçı 1959-cu il aprelin 7-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub.
Xalq yazıçısının həyat yolu…
Çingiz Abdullayev dördüncü nəsil hüquqşünaslar nəslindəndir. Ata tərəfdən onun ulu babası hələ 1890-cı illərdə Bakıda vəkil köməkçisi olub. Atası Akif Abdulla oğlu Abdullayev Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı olub. Naxçıvan Muxtar Respublikasında prokuror, Bakı şəhərində prokuror müavini, Azərbaycan Vəkillər Rəyasət Heyətinin sədri vəzifələrində çalışıb. Ç.Abdullayev 1976-cı ildə Bakıda 189 saylı şəhər məktəbini bitirib. 1976-1981-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsində təhsilini davam etdirib.
Abdullayevin fəaliyyəti…
Çingiz Abdullayev əmək fəaliyyətinə 1981-ci ildə Bakı istehsalat birliyində hüquq məsləhətçisi, böyük hüquq məsləhətçisi və şöbə rəisi kimi başlayıb. 1984-1986-cı illərdə Afrika, Asiya və Avropa ölkələrində ezamiyyətdə olub. Sonra Bakı şəhəri Əzizbəyov rayonu icraiyyə komitəsində şöbə müdiri, KP Qaradağ rayonu komitəsində təşkilat şöbəsinin təlimatçısı, siyasi-maarif kabinetinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 1989-cu ilin fevralından Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi olub. 1988-ci ildə Beynəlxalq təcavüz problemi barədə dissertasiya müdafiə edib, hüquq elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb. 1989-cu ildə Polşanın Krakov Universitetinin fəxri professor olub. 1990-cı ildə H.Z.Tağıyev adına Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri, 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi seçilib. 1990-cı ildə Azərbaycan Demokratik Ziyalılar İttifaqı nəzdində olan milli akademiyanın doktorudur. 1991-ci ildə Beynəlxalq cinayət problemi barədə doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. 1990-cı ildən Azərbaycan PEN klubunun vitse-prezidentidir.
Xalqın yazıçısı…
Ədəbi fəaliyyətə tələbəlik dövründən başlayıb. 1983-cü ildən dövri mətbuatda oçerk, məqalə və detektiv janrda yazdığı hekayələrlə müntəzəm çıxış edib. Rus dilində yazıb-yaradır. İngilis və italyan dillərində sərbəst danışır. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunub. Almaniyada, İrlandiyada, Fransada, Rusiyada kütləvi tirajla buraxılmış, 27 milyon nüsxədə olan 600-dən çox kitabı dünyada yayılıb. 200-dən çox kitabın müəllifidir. Kitabları dünyanın 32 dilinə tərcümə olunaraq nəşr olunub. Xidmətlərinə görə, “Qırmızı əmək bayrağı” ordeni və medallarla təltif olunub. Keçmiş SSRİ Yazıçılar İttifaqının nümayəndələri tərkibində 1978-ci ildə Çexoslovakiya, Yuqoslaviya, 1986-cı ildə Bolqarıstan, 1989-cu ildə Danimarka, 1989-cu ildə Polşada səfərdə olub.
Çingiz Abdullayev 2009-cu il aprel ayının 7-də Azərbaycanın ədəbi həyatında fəal iştirakına görə, “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib. O, yeganə azərbaycanlı yazıçıdır ki, rus dilində psixoloji və siyasi detektiv janrında əsərlər yazır.
Ədəbi fəaliyyətə bir neçə lirik hekayə ilə, o cümlədən “Vals” (1981) və “Bir tikə çörək” (1981-1982) ilə başlayıb. Yazıçının ilk böyük əsəri – “Mavi mələklər” romanı 1988-ci ildə Bakıda işıq üzü görüb. Sonralar trilogiya – “Əclafların qanunu”, “Əclafların əqidəsi” və “Əclafların vicdanı” nəşr olunub. Çingiz Abdullayevin ssenarilərinin əksəriyyəti Azərbaycan dilində yazılıb.
Detektiv ustasının əsərləri Avropada, Cənubi Amerikada və Asiyada 30 milyona yaxın tirajla, dünyanın otuzdan artıq dilində dərc edilib. Azərbaycan və xarici ölkə kinematoqrafçıları onun əsərləri əsasında “Dronqo”, “Lisenziyasız xəfiyyə”, “Məhkumların cənnəti”, “Çevrilmiş dünya”, “Xeyirlə Şərin rəqsi” və s. film və seriallar çəkilib. Kəskin süjet, qəhrəmanların gözlənilməz taleləri, iti və yığcam dil, həmçinin gerçək fakt və sənədlərin hekayətə əlavə edilməsi – bütün bunlar romanları detektiv ədəbiyyatının diqqətçəkici hadisəsinə çevirir.
Çingiz Abdullayev həm də tarixi mövzularda da əsərlər yazır.
Amerikanın Christian Science Monitor-u onu müasir dövrün siyasi və casus detektivi janrında ən yaxşı müəlliflərdən biri adlandırıb. O, 2014-cü ilin noyabr ayından İnterpolun fəxri səfiridir. 31 mart 2015-ci ildən “Neftçi” Futbol Klubunun Müşahidə Şurasının sədridir. 2021-il ilin iyunun 14-dən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Birinci katibidir.
Yazıçını doğum günü münasibətilə təbrik edir, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq!
Azərbaycanın Xalq yazıçısı, dünya şöhrətli yazarımız Çingiz Abdullayevin icazəsi və xeyir-duası ilə ərsəyə gəlmiş “Çingiz Abdullayev” mükafatının ilk nümunəsi (№ 0001 – 05.03.2024-cü il, Bakı şəhəri) şəxsən Çingiz Abdullayevin özü tərəfindən Azərbaycan Yazıçılar Birliyində ölkəmizi Norveçdə ləyaqətlə təmsil etdiyinə, Ana dilimizin qorunmasında xüsusi xidmətlərinə görə Osloda Nizami Gəncəvi adına həftəsonu Azərbaycan dili məktəbi nin koordinatoru, Yazarlar Jurnalı nın Norveç təmsilçisi xanım Günay Əliyevaya təqdim olunmuşdur. Təbrik edirik!
Məqalənin adında “səviyyəsizlər” sözünü işlədib-işlətməməklə bağlı kiçicik bir tərəddüdə ona görə qapıldım ki, Çingiz Abdullayevin Azərbaycan dilində yaxşı danışa bilməməyinə lağ edənlər arasında iki-üç normal mətni olan şair və yazıçılar da rastıma çıxmışdı. Və bu tərəddüdlər ona görə uzun çəkmədi və ona görə sonda “səviyyəsiz” sözünün qalmasıyla nəticələndi ki, Çingiz Abdullayevin Azərbaycan dilində yaxşı danışa bilməməyinə lağ etmək, bununla zarafat etmək artıq uzun müddətdən bəri o qədər geniş yayılmış bir hala çevrilib ki, bu məsələylə bağlı kiminsə durub yenə təkrar-təkrar zarafatlar etməsi, bu məsələdən öz aləmində yumor qondarması, gülünüb qurtarmış zarafatları təzədən “layk” xatirinə gözümüzə soxması sadəcə və sadəcə səviyyəsizliyin nəticəsində baş verə bilərdi.
Ay qardaşlar, ay bacılar, ay dostlar, ay yazıçılar, ay şairlər, dadı-duzu qaçmış zarafatlarla, “ağız əymə”lərlə feysbukda zəhlə tökməklərin, təkrarçılığa yol verməklərin, həqiqətən də, səviyyəsizlik olduğunu dərk etmirsinizsə, üstəlik, məsələn, Allahın “bir-birinizdə qüsur axtarmayın”, yaxud “…başqasında eyib-qüsur axtaranların, qaş-göz işarətləriylə başqalarına lağ edənlərin vay halına” deməsini vecinizə almırsınızsa, heç olmasa olan-qalan məntiqinizlə, olan-qalan vicdanınızla indi aşağıda yazacağım bir neçə fikirə diqqətlə nəzər yetirin:
1. Çingiz Abdullayevin müharibə vaxtı Rusiya televiziyasında, təklənməyinə baxmayaraq, Azərbaycanın haqlı mövqeyini sonacan müdafiə və sübut etməklə bu ölkəyə göstərdiyi xidməti, yəni təkcə bu xidməti Çingiz Abdullayevə lağ edib ələ salanların heç biri – Kəramət Böyükçöl və Şəhriyar del Gerani də daxil olmaqla, hətta başda olmaqla, heç biri bu ölkəyə göstərməyib. Elə isə yersiz söz danışmaqdansa, susmaq yaxşıdır.
2. Çingiz Abdullayev Azərbaycan dilində yazmır, Azərbaycan dilində yazdığını iddia etmir, bu adam rus dilində yazır və bu adamın rus dilində yazdığı kitablar ölkə xaricində yüksək tirajla çap olunub satılır. Yəni adamın öz yazıçılıq karyerasını söykədiyi dil rus dilidir, Azərbaycan dili deyil. Bu adam Azərbaycan dilini yaxşı bilməyə, qüsurlu danışa bilər. Və bunu hər iki dəqiqədən bir gözə soxmaq, müzakirə mövzusu etmək yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi səviyyəsizlikdən, təkrarçılıqdan, zəhlətökənlikdən başqa bir şey deyil. Yeri gəlsə, rus dilində yaza bilmək Azərbaycan dilində yaxşı danışmaqdan daha böyük məharətdir. Azərbaycan dilində səlis danışmağı, Xoşqədəm Hidayətqızı da, Zaur Baxşəliyev də çox yaxşı bacarır. Bu, elə də böyük bacarıq deyil.
3. Dünyanın bir çox ölkələrində oxunan və geniş şöhrət sahibi olan Çingiz Abdullayevdən tələb etdiyimiz kimi biz nə zaman Lütfi Zadədən, yaxud dünya şöhrətli şahmat ustası Teymur Rəcəbovdan Azərbaycan dilində danışmağı tələb etmişik? Onların Azərbaycan dilində heç olmasa, Çingiz Abdullayevin yarısı qədər danışdığını eşidən olubmu? Onlar buna heç cəhd də göstərməyiblər. Və bizim xalqın bəzi nümayəndələri Azərbaycan dilində danışmağa cəhd göstərməyib, yalnız rus dilində danışan adamları əlçatmaz və yüksək səviyyəli adam hesab edəcək qədər məntiqsiz və özünəinamsız olduğu kimi, bu dilə hörmət göstərib onu öyrənməyə çalışan və bu dildə danışmağa cəhd edən birinin qüsurlarına da güləcək qədər qanacaqsız və mədəniyyətsizdirlər. Bu adamların gözündə Çingiz Abdullayev o zaman hörmətli olardı ki, ömrü boyu xarici bir ölkədə yaşayardı, yalnız 15-20 ildən biri yolu Bakıdan keçərdi və Bakıya gələndə də jurnalistlər axın-axın onun qarşısına qaçıb müsahibə almağa çalışardı.
Bütün bunlar o deməkdir ki, bir adamın üstünə bu cür düşərək, onu ələ salıb lağ edərək ölkəsinə, torpağına, xalqına nifrət edəcək, ondan iyrənəcək həddə gətirməməliyik. Buna heç kəsin haqqı yoxdur. Və bu, böyük insafsızlıq, eləcə də, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi səviyyəsizlik və zəhlətökənlikdir.
Çingiz Abdullayev : – “Bu gün Yazıçılar Birliyində Heydər Əliyev haqqında kitabın təqdimatı olub. Сегодня в Союзе писателей презентация книги о Гейдаре Алиеве.”
Çingiz Akif oğlu Abdullayev (d. 7 aprel 1959) — Azərbaycan detektiv yazıçısı, nasir, publisist, Azərbaycan Respublikasının xalq yazıçısı (2005), 1989-cu ildən Azərbaycan SSR Yazıçılar İttifaqının, 1991-ci ildən isə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi(müavini), hüquq elmləri doktoru (1991); “Neftçi” PFK-nın Müşahidə Şurasının sədri (31 mart 2015-ci ildən).
HƏYATI Çingiz Abdullayev 1959-cu il aprelin 7-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Atası Abdullayev Akif Abdulla oğlu Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı olmuş, Naxçıvan Muxtar Respublikasında prokuror, Bakı şəhərində prokuror müavini, Azərbaycan Vəkillər Rəyasət Heyətinin sədri vəzifələrində çalışmışdır. Ç.Abdullayev Bakıda 189 saylı şəhər məktəbini bitirmişdir (1976). Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1976-1981)
FƏALİYYƏTİ Əmək fəaliyyətinə Bakı istehsalat birliyində hüquq məsləhətçisi, böyük hüquq məsləhətçisi və şöbə rəisi kimi başlamışdır (1981). Afrika, Asiya və Avropa ölkələrində ezamiyyətdə olmuşdur (1984-1986). Sonra Bakı şəhəri Əzizbəyov rayonu icraiyyə komitəsində şöbə müdiri, KP Qaradağ rayonu komitəsində təşkilat şöbəsinin təlimatçısı, siyasi-maarif kabinetinin müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 1989-cu ilin fevralından Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi olmuşdur. Beynəlxalq təcavüz problemi barədə dissertasiya müdafiə edib hüquq elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır (1988). Polşanın Krakov Universitetinin fəxri professorudur (1989). H.Z.Tağıyev adına Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri (1990-cı ildən) və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi (1991-ci ildən) seçilmişdir. Azərbaycan Demokratik Ziyalılar İttifaqı nəzdində olan milli akademiyanın doktorudur (1990). Beynəlxalq cinayət problemi barədə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir (1991). Azərbaycan PEN klubunun vitse-prezidentidir (1990).
Ədəbi fəaliyyətə tələbəlik dövründən başlamışdır. 1983-cü ildən dövri mətbuatda oçerk, məqalə və detektiv janrda yazdığı hekayələrlə müntəzəm çıxış edir. Rus dilində yazıb-yaradır. İngilis və italyan dillərində sərbəst danışır. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. Almaniyada, İrlandiyada, Fransada, Rusiyada kütləvi tirajla buraxılmış, 27 milyon nüsxədə olan 600-dən çox kitabı dünyada yayılmışdır. 194 adda kitabın müəllifidir. Xidmətlərinə görə “Qırmızı əmək bayrağı” ordeni və medallarla təltif olunmuşdur. Keçmiş SSRİ Yazıçılar İttifaqının nümayəndələri tərkibində Çexoslovakiya, Yuqoslaviya (1978), Bolqarıstan (1986), Danimarka (1989), Polşada (1989) səfərdə olmuşdur.
Çingiz Abdullayev 2009-cu il aprel ayının 7-də Azərbaycanın ədəbi həyatında fəal iştirakına görə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib.
2014-cü ilin noyabr ayından İnterpolun fəxri səfiridir.
31 mart 2015-ci ildən “Neftçi” Futbol Klubunun Müşahidə Şurasının sədridir.
AD VƏ MÜKAFATLARI Azərbaycan Respublikasının xalq yazıçısı — 12 iyul 2005; “Qırmızı əmək bayrağı” ordeni; “Şöhrət” ordeni — 7 aprel 2009; “Dostluq” ordeni (Rusiya) — 19 may 2020.
FİLMOQRAFİYA Əsər müəllifi kimi Dronqo (serial, 2002)(bədii serial)(Rusiya) Məhkumlar (film, 2007)(tammetrajlı bədii film)
Ssenari müəllifi kimi Dronqo (serial, 2002)(bədii serial)(Rusiya) Məhkumlar (film, 2007)(tammetrajlı bədii film) Tərsinə çevrilən dünya (film, 2011)(tammetrajlı bədii film) Xeyirlə şərin rəqsi (film, 2016)(tammetrajlı bədii film)
Məsləhətçi kimi 40-cı qapı (film, 2008)(tammetrajlı bədii film)
Prodüser kimi Adın sirri və tale. Qurban Səid (film, 2010)
ƏSƏRLƏRİ Müqəddəs olmaq istəyi. Bakı: Adiloğlu, 2004hj Alçağın üslubu. Bakı: Çıraq, 2005 Məhşər ayağında. 2 cilddə. I cild. Bakı: Çıraq, 2005 Məhşər ayağında. 2 cilddə. II cild. Bakı: Çıraq, 2005 Payız madriqalı. Bakı: Yurd, 2005 Monte-Mario təpəsində ölüm. Bakı: Çıraq, 2005 Mənim gözəl alibim. Bakı: Nurlan, 2006 Bağdadlı əlaqələndirici. Bakı: Çıraq, 2006 Unudulmuş röya. Bakı: Çıraq, 2006 Yalnız özümüzünkülər. Bakı: Çıraq, 2007 Qatil üçün Qran-Pri. Bakı: Kitab klubu, 2007 Üçüncü variant. Bakı: Nurlan, 2007 Döyüşçünün yolu. Bakı: Çıraq, 2007 Manyakın idrakı. Bakı: UniPrint, 2008 Gedər-gəlməz. Bakı: Nurlan, 2008 Quba kapriççiosu. Bakı: Nurlar, 2008 Qisasın ölçüsü. Bakı: Çıraq, 2008 Məhəbbət və nifrətin ölçüsü. Bakı: Çıraq, 2009 Etiraflar vadisi. Bakı: Çıraq, 2009 Hammurapi məcəlləsi. Bakı: UniPrint, 2009 Centlmen sövdələşməsi. Bakı: Çıraq, 2009 Manipulyator. Üç payız günü. Bakı: UniPrint, 2009 Mavi mələklər. Bakı: Çıraq, 2009 Payız madriqalı. Bakı: Nurlar, 2009 Saturnun tövbəsi. Bakı: Nurlar, 2010 Paralel həyat. Bakı: 2010 Veneranın ikinci dəfə həyata gəlməsi. Bakı: 2010 Əfsanəyə çevrilmə haqqı. Bakı: Xatun Plyus, 2010 Kandaqardan agent. Bakı: 2010 Sonuncu divarın daşları. Bakı: Nurlar, 2010 İrodun kölgəsi. Bakı: UniPrint, 2010 Tənha ürəklərin evi. Bakı: 2010 Mavi mələklər. Bakı: Qanun, 2011 İnsan ovu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2011 İnsan ovu. (tərcümə M.Dadaşqızı) Bakı: Zərdabi LTD, 2011 İngilis bulvarı. Bakı: Qanun, 2011 Ölümü özün seç. Bakı: Qanun, 2011 Bakı bulvarı (roman). Bakı: Qanun, 2011 Milad bayramında açılan atəş. Bakı: Zərdabi LTD, 2011 Abırlı adam. Bakı: Qanun, 2011 Tver bulvarı. Bakı: Qanun, 2011 Məntiq qaydaları. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Dərdimə şərik ol. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Hammurapi qanunu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Prezident ovu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Xəzinədar. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Yekun diaqnoz. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Sutenyorun qəlbi. Bakı: Zərdabi LTD, 2012 Bakı bulvarı. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Eramızın əzəlində sui-qəsd. Bakı: Zərdabi LTD, 2013 Mənim gözəl alibim. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2012 Yeni cəngavər qadınların qəbiləsi (kitab). Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Uzun çəkən sözardı (kitab). Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Soyuğu qoruyanlar. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Qərb bürküsü (kitab). Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Şərq küləyi. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Soyuqdan dönməyən casuslar (kitab). Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2013 Əclafların qanunu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 Əclafların kredosu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 Balkan sindromu. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 Transilvaniya səfəri. Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 Uğursuzun hekayəti .Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 Namərdin üslubu (kitab). Bakı: Qanun; Əli və Nino, 2014 və digər.
“SƏMİMİ SÖHBƏT”in bugünkü qonağı yazıçı, publisist, ictimai xadim Çingiz Abdullayev dir. Çingiz Akif oğlu Abdullayev 1959-cu ildə Bakıda anadan olub. Azərbaycanın xalq yazıçısıdır. Əsasən siyasi detektiv janrında yazır. Əsərlərini rus və azərbaycan dillərində yazır . Bir çox beynəlxalq mükafatların laureatıdır. Dəfələrlə orden və medallarla təltif edilib.Çingiz Abdullayevin əsərləri dünyanın bir çox ölkələrində çap edilib və bir çox xarici dillərə tərcümə olunub. Çingiz müəllim ictimai xadim kimi də fəaliyyət göstərir. Düşünürəm ki, dünyaşöhrətli yazıçımızın xüsusi təqdimata ehtiyacı yoxdur. Çünki onu hamı tanıyır, hamı sevir və əsərlərini sevə- sevə oxuyur. Çingiz Abdullayev mütəmadi olaraq görüşlərdə olur, insanlarla ünsiyyətdən çəkinmir və hər bir görüş onu sevənlər üçün bir hadisəyə çevrilir. Vaxtının məhdudluğunu nəzərə alıb Çingiz müəllimə sadəcə bir neçə sual verdim və qısa, lakonik cavablar aldım. Qeyd edim ki, Çingiz müəllim çox pozitiv müsahibdir. Onunla ünsiyyətdən sonra insan bir çox problemini unudur . Buyurun, siz də söhbətimizin şahidi olun. Sual: Sizin yazıçı, ictimai xadim , dövlət qulluqçusu kimi xüsusi təqdimata ehtiyacınız yoxdur. Bəs bir insan kimi özünüzü necə xarakterizə edərdiniz? Cavab : Qoy başqaları mənə qiymət versin. Sual: Sosial şəbəkəyə münasibətiniz. Cavab: Bu gün sosial şəbəkələr insanlara çox lazımdır. Sual: Sizi sevənlərin sayı sevməyənlərdən daha çoxdur. Hər iki cəbhəyə nə deyərdiniz? Cavab : Sevənlərə çox sağ ol deyirəm, sevməyənlərə də təşəkkürümü bildirirəm. Onlar mənə yazıb yaratmağa mənəvi cəhətdən dəstək olurlar. Sual: Taleə, qismətə inanırsınız? İnsan öz taleini dəyişə bilərmi? Cavab : İnanıram ki, insandan çox şey asılıdır. Sual: Deyirsiniz ki, bəlkə yaxşı müstəntiq ola bilmədim deyə detektiv əsərlər müəllifi oldum. Bu zarafatdır yəqin ki. Cavab : Hər zarafatda bir az zarafat var. Sual: Axirət dünyasına inanmadığınızı bilirəm. Bu həyatda nələri etməlisiniz bundan sonra? Cavab : Nəvə toyu görməliyəm. Sual: Sizinçün insan amili maraqlıdır. Əsl insan necə olmalıdır? Cavab : İnsan müstəqil və azad olmalıdır. Sual: “Özümü heç kəsə sübut etməyə ehtiyacım yoxdur” dedikdə nəyi nəzərdə tutursunuz? Cavab : Yazıçının kitabları onun yerinə onu təmsil etməlidir. Sual: “Həyatında bir dəfə ürəkdən sevən insan daha məhəbbətsiz yaşaya bilməz” . Bu sizin sözlərinizdir. Bəs sevgisiz yaşayanlar varmı sizcə? Cavab : Təəssüflər olsun ki, 99% insan sevgisiz yaşayır . Sual: Siz dəfələrlə ən yüksək tribunalardan Azərbaycanın həqiqətlərini dünyaya çatdırmısınız. Rusiya telekanalındaki çıxışınız heç yadımdan çıxmır. Həqiqəti sübut etmək niyə bu qədər çətin olur hərdən? Cavab : Hər zaman, hər yerdə həqiqəti sübut etmək çox çətindir. Sual: Möhtəşəm qələbə günümüzün ildönümünə az qalıb. Bu bir il ərzində şəxsən sizin həyatınızda nə dəyişikliklər oldu? Cavab : Bu il üçüncü dəfə baba oldum. Sual: Qəhrəmanlarınızın hansı sizsiniz? Cavab : “ Dronqo”. Sual: Siz bir neçə dildə sərbəst danışırsınız. Ədəbi tərcümələr də edirsiz. Yazmaq asandır yoxsa tərcümə etmək? Cavab :Təbii ki, yazmaq. Sual: Kitablarınızı özünüz redaktə edirsiniz? Cavab : Əsərlərimi heç vaxt redaktə etmirəm. Ancaq kitablarımın tərcüməsində və redaktəsində hər zaman səhvlərlə qarşılaşıram. Sual: Bütün müharibələr sülhlə bitir. Sizcə Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh mümkündür? Cavab : Bəli, belə də olmalıdır, inanıram. Sual: Dünya miqyaslı yazıçımızsınız. Sizin əsərlər dünyanın bir çox ölkələrində çap edilir. Amma siz ruhən azərbayçanlısınız. Əsərlərinizin hamısında bir çümləylə də olsa azərbayçanlılığınızı bildirirsiniz. Sizn üçün Azərbaycan nə deməkdir? Cavab : Azərbaycan mənim Vətənimdir, doğulduğum ölkədir, anamın, atamın, nənələrimin və babalarımın qəbri olan məskən, övladlarım və nəvələrimin Vətənidir. Sual: Olum və ölüm. Nədir bunlar? Cavab : Ölümün nə olduğunu indiyədək bilmirəm . Sual: Heç özünüz özünüzə sual vermisiniz? Nə sual verərdiniz özünüzə? Cavab : Mən həyatda hələ nəyi eləməmişəm? Çingiz müəllim, bilirəm ki, vaxtınız çox məhduddur . Buna baxmayaraq mənim dəvətimi qəbul edib suallarıma cavab verdiyiniz üçün sizə təşəkkür edirəm. Sizə yaradıcılıq uğurları və şəxsi həyatınızda müvəffəqiyyətlər arzu edirəm.
XXI əsri kreativ intellektuallar dövrü də adlandırırlar: tanınmış elm, mədəniyyət və ədəbiyyat xadimlərindən tutmuş, sıravi sosial platformalarda özünü tanıtmağa çalışan blogerlərə qədər hər kəs tarixdə qalmaq üçün nəsə fərqli mövqe ortaya qoymağa çalışır. Mədəniyyət tarixi belə estetik-intellektual texnologiyalarla boldur, fəqət milyonlarla kulturoloji hadisə, fakt arasında fərqlənərək özündən sonra humanitar fikri irəli aparan düşüncə sahiblərinin sayı elə də çox deyil.
Almanların təbirincə yazsaq, mədəniyyət şifrələrinin ötürücüsü – kültürtragerlərimizdən biri də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, milli “PEN-klub”un prezidenti, Xalq yazıçısı, professor, respublikamızın və xarici ölkələrin saysız-hesabsız ordenlərinin, medallarının, ədəbi-mədəni mükafatların laureatı, kitabları fərqli dillərdə milyonlarla tirajla nəşr olunan Çingiz Abdullayevdir. Bu işıqlı dünyaya gəlişinin 50 illik yubileyi idi.
Yanılmıramısa, özüm tez-tez təkrarlamağı xoşlayıram, bir neçə yazımda da xüsusi vurğulamışam: dünya şöhrətli detektiv ustamız özünün çoxsaylı kitablarıyla, fərqli – intellektual mövqeyi, oxunaqlı əsərləri ilə dünyaya çıxarılası, fikir tariximizdə qalası milli kulturoloji sərvətimizdir.
Bəli, indiki inteqrasiya dövrünün dəbdə olan ifadəsiylə yazsam, insan kapitalının, intellektual-kulturoloji zəhmətin payının get-gedə artdığı bir vaxtda geniş oxucu kütləsinə ünvanlanmış dəyərli əsərlər yaradan şəxsiyyətlərimizdən biri – qlobal kreativ biznes sahəsində öz yerini möhkəmləndirən əsl Azərbaycan milli art-brend sayılsa da, sonuncu uğurlu Qarabağ savaşında ölkəmizdə, xüsusən də xaricdə və internetdə, sosial şəbəkələrdə sərgilədiyi qətiyyətli mövqeyi ilə həm də növbəti dəfə (artıq neçənci səfərdir!) sübut etdi ki, əsl tarixi-mədəni şəxsiyyətdir! Geniş nəzər salanda, heç də sirr deyil ki, Çingiz Abdullayev nəinki respublikamızda, – boynumuza alaq: son illərə qədər bir neçə rusdilli romanlarını çıxmaq şərtilə, yazıçının əsərləri bizdə mütəmadi işıq üzü görmürdü; amma axır vaxtlar istedadlı qələm sahibinin 30-dan çox irihəcmli detektiv romanı ana dilimizə çevrilib, hərəsi də bir neçə dəfə təkrar nəşr olunub, – ölkəmizin hüdudlarından çox-çox kənarlarda, daha dəqiq, Rusiyada, başqa MDB dövlətlərində, Qərbdə, Şimali Amerikada, Şərqdə, qardaş Türkiyə, İsrail, ərəb məmləkətlərində kifayət qədər tanınır, qələmindən çıxan ədəbi nümunələr isə on milyon nüsxə tirajla yayılır. Yaşı minilliklərlə ölçülən milli ədəbiyyat tariximiz ikinci belə kulturoloji faktla öyünə bilmir…
Klassik ədəbiyyatşünaslıqda bədii əsərlər ədəbi növlərə, onlar isə, öz nöbəsində, janrlara bölünürlər. Məsələn, epik növün hekayə, povest və roman növü. Bu, təsnifata görə detektiv hekayə də ola bilər, detektiv roman, pyes, film də. Odur ki, suala konkret cavab vermək üçün filoloji anlamların dəqiqləşdirilməsinə ehtiyac duyulur. Detektiv bədii nəsrdə, eləcə də bədii-sənədli ədəbiyyat və sənətin digər sahələrində xüsusi növ sayılır. Daha da dəqiqləşdirsək, dünyada detektiv əsərləri bədii-vizual qol – istiqamət, bəzən də estetik tərz hesab edənlər də var. Fantastik, savaş, melodramatik əsərlərdə olduğu kimi, detektiv də əsasən çox mürəkkəb estetik-kulturoloji struktura malik olmayan, əsasən kütləvi və geniş oxucuya ünvanlanan əsərlər sinfinə də aid edilir. Amma elə klassik detektiv əsərlər var ki, artıq dünya ədəbiyyatının dəyərli nümunələri səviyyəsinə qalxa bilib. Üstəlik, son illərin ən maraqlı əsərlərinin özündə də detektiv hava, cəhətlər bir ədəbi vasitə səviyyəsində istifadə olunur. U.Ekonun “Qızılgülün adı”, O.Pamukun “Mənim adım qırmızı” və başqa dəyərli romanları yada salmaq kifayət edər, məncə.
İstənilən halda detektiv ədəbiyyatın ən çox inkişaf etmiş qollarından, istiqamətlərindən biri sayılır. Düzdür, Azərbaycan ədəbiyyatında ona XX əsrin ikinci yarısından bu yana müraciət olunsa da, detektiv bir ədəbi-estetik qəlib olaraq hər zaman oxucuların, tamaşaçıların diqqətini cəlb edir…
Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin xüsusi Sərəncamıyla Xalq yazıçımız Azərbaycanımızın ən yüksək dövlət mükafatlarından biri ilə – “Şöhrət” ordeniylə təltif olunanda növbəti dəfə əmin olduq ki, istedadın sərhədləri hüdudsuzdur, dünən də, bu gün də olmasa, sabah, yaxud gələcəkdə fitri peşəkarlığa, bacarığa malik şəxslər tarix qarşısındakı xidmətlərinə görə əvvəl-axır dəyərini, qiymətini alırlar…
Ədəbiyyat, mədəniyyət, humanitar-estetik sahələr üzrə aparılan bir çox mədəni-sosioloji araşdırmalar və ədəbi-kulturoloji monitorinqlərin nəticələrinə görə, Çingiz Abdullayev cəmiyyətimizdəki nüfuzuna, mövqeyinə, tutduğu yerinə görə ictimai-mədəni hadisələrə ciddi təsir imkanlarıyla yanaşı, yaratdığı əsərlərə görə də başqa yazıçılarımızdan, fikir adamlarından xüsusi çəkisi olaraq fərqlənir. Hətta 500 milyonluq qlobal rusdilli, – indi isə 300 milyonluq türkdilli məkanda, – ədəbi-mədəni, humanitar-intellektual, sosial-fəlsəfi, ictimai-siyasi mühitlərdə orijinal düşüncə sahibi olaraq Ç.Abdullayevlə hesablaşan elitar təbəqə formalaşıb.
Müxtəlif nəsil Azərbaycan oxucusu nasir, ustad detektiv kimi bu imza sahibinin hər yeni əsərini maraqla izləyir, kitablarında, yazılı və elektron KİV-də, virtual resurslarda, yeni mediada, sosial şəbəkələrdəki statuslarında toxunduğu müxtəlif ciddi məsələlərlə tanış olur, cəmiyyəti düşündürən problemləri zamanında ədəbiyyata gətirdiyini razılıqla qarşılayır, aktual saydığı hər hansı bir mühüm sosial-siyasi prosesi, hadisəni, hərəkəti ictimai polemikaya transfer etmək baçarığını yüksək dəyərləndirir.
Söz yox, Ç.Abdullayev yaradıcılığı barədə ümumiləşdirilmiş mülahizələrsiz qısa yazmaq qeyri-mümkündür: nəzərə almaq lazımdır ki, ustad detektivin irihəcmli əsərlərinin, roman və povestlərinin sayı iki yüzə yaxınlaşmaqdadır, onlar haqqında bir balaca yazıda geniş danışmaq mümkün deyil.
Məhsuldar yazıçı, ictimai-mədəni aktivist, rəsmi ədəbiyyat xadimi olaraq Çingiz Abdullayev Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, MDB ölkələri Yazıçılar İttifaqları Konfederasiyasının İdarə Heyəti üzvü və bu kimi onlarca məsul ictimai-sosial vəzifədə çalışdığını bilməyən çox az adam tapılar. XX əsrin ziyalılığı ilə XXI yüzilliyin intellektuallığını özündə cəmləyən bir milli qürur timsalı olan sadə, lakin böyük ürəyə sahib, unikal estetik-fəlsəfi fikrə malik bu tarixi-mədəni şəxsiyyətin işıqlı obrazını yaratmaq fikri elə də asan gəlməsin sizlərə: deyəsən, qeydlərim ənənəvi “yubileynamə” janrının tələblərindən kənara çıxmır.
Sözün bütün çalarında, Azərbaycan ədəbiyyatında, bəlkə də cəmiyyətimizin indiki mürəkkəb dövründə az adam tapmaq mümkündür ki, Çingiz Abdullayev kimi insani saflığını, ruhi duruluğunu saxlaya bilsin. Dostlarımızın arasında bəlkə də, azsaylı şəxslərdəndir ki, ayaqüstü görüşdüyümüz, qısa söhbətlər etdiyimiz, beş ədəbi söhbətdə iştirak etdiyimiz zaman hər dəfə ondan yeni nəsə öyrənə bilirik.
Görkəmli yazıçı Çingiz Abdullayevin yaratdığı ədəbiyyatın bədii nəsr qolu, istiqaməti – detektiv, bellestrika məhsulları kimlərinsə estetik zövqünə uyğun gəlməyə bilər. Fəqət, nə vaxtlarsa uşaqlıq, yeniyetməlik və gənclik çağlarımızda bu qəbildən olan bədii nümunələri həvəslə oxumuşuq. İndilərdə yalnız peşəmizlə əlaqədar ədəbi tənqidçi, daha çox isə kulturoloq kimi bu dəyərli nümunələri, xüsusən Xalq yazıçımızın sayı yüzlərlə ölçülən kitabları ilə tanış olan zaman yaşadığımız bu mürəkkəb zəmanənin çoxsaylı sirli şifrələrini sezəndə, ədibin düşüncələrinin dərinliyinə heyran qalırıq.
Fəqət, zövq məsələsində mübahisələrin məntiqsizliyini yada salıb, bir məsələni də xüsusi vurğulamaq istəyirəm: real həyatla daha çox yaxınlığıyla seçilən, bir sıra hallarda müəllifdən futuroloji bilgilər, analitik təfəkkür, intellektual hazırlıq, müxtəlif biliklərə yüksək səviyyədə yiyələnmək, cəmiyyətdə baş verənlərlə yaxından, davamlı tanışlıq tələb edən ciddi detektiv ədəbiyyat, eləcə də onun ən çox oxunan janrları sayılan siyasi, tarixi, xəfiyyə, eləcə də polis detektivləri yaratmağın çətinliyi göz qabağındadır. Çingiz Abdullayev hələ gənc yaşlarından öz çiyinlərini bu ağır ədəbi yükün altına verdi, Qərb, eləcə də rus yazıçıları tərəfindən artıq inhisara alınmış bu estetik-bədii sahədə özünün məhsuldar yaradıcılıq cığırını aça, estetik yolunu yarada bildi. Dünya oxucusu tərəfindən maraqla qarşılanan çoxsaylı detektiv əsərlərini ustalıqla yaradaraq, nəinki lokal milli ədəbiyyat meydanında parıldadı, eyni zamanda qlobal çap-nəşriyyat biznes sahələrinə çıxış əldə etdi. Görkəmli söz sənətkarımızın 40-dan artıq xarici məmləkətdə nəşr olunan əsərləri, əksər ölkələrdə milyon nüsxələrlə satılan kitabları və imzası dünyada Azərbaycanı, milli-mənəvi varlığımızı piar – təbliğ edən əsl qlobal art-brendimizə çevrildi.
Azərbaycan – müsəlman türk yazıçısı olaraq bütün sadalanan ağrılı problemlərə sinə gərən bir kulturoloji fikir adamı kimi Çingiz Abdullayev titanik zehni əməyi nəticəsində millətimiz, dövlətimiz üçün bu qədər iş görürsə, onu və onun kimi milli sərvətimizə -insan kapitalımıza dəyər verməmək, gənc nəslə nümunə göstərməmək mümkündürmü!?
P.S. Çingiz müəllimə bir “tənqidi” xatırlamamız: ustad, bir neçə vaxt bundan əvvəl siz demişdiniz ki, yaradıcılığımın yeni mərhələsində tarixi və intellektual, bir qədər də fəlsəfi nəsr əsərləri ilə oxucularımı təəccübləndirəcəyəm. Zamanı yetişməyibmi?!
Bu gün dünya şöhrətli detektiv yazıçı, Azərbaycanın xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevin doğum günüdür! Ad günü münasibəti ilə Çingiz müəllimi təbrik edir, uca Yardandan uzun və sağlıqlı bir ömür, yeni – yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirik! Uğurlarınız bol olsun, Çingiz müəllim!
Çingiz Abdullayev 1959-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. Ç.Abdullayev Bakıda 189 saylı şəhər məktəbini bitirib. 1976-cı ildə ADU-nun hüquq fakültəsində təhsil alıb. Əmək fəaliyyətinə Bakı istehsalat birliyində hüquq məsləhətçisi, böyük hüquq məsləhətçisi və şöbə rəisi kimi başlayıb.
1991-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibidir.
Beynəlxalq təcavüz problemi barədə dissertasiya müdafiə edib, hüquq elmləri namizədi, alimlik dərəcəsi alıb. Polşanın Krakov Universitetinin fəxri professoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibidir. Azərbaycan PEN klubunun vitse-prezidentidir.
Ədəbi fəaliyyətə tələbəlik dövründən başlayan Çingiz Abdullayev 1983-cü ildən dövri mətbuatda oçerk, məqalə və detektiv janrda yazdığı hekayələrlə müntəzəm çıxış edir. Rus dilində yazan Ç. Abdullayev ingilis və italyan dillərində sərbəst danışır. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunub.
27 milyon nüsxədə olan 600-dən çox kitabı dünyada yayılıb. 193 adda kitabın müəllifidir. Bütün bu kitablar onu siyasi detektiv janrında yazan ən məhsuldar, müasir yazıçılardan biri kimi tanıtdırıb.
Çingiz Abdullayev 2009-cu il aprelin 7-də Azərbaycanın ədəbi həyatında fəal iştirakına görə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib.
2014-cü ilin noyabrından İnterpolun fəxri səfiridir. 2015-ci il martın 30-dan “Neftçi” Futbol Klubunun Müşahidə Şurasının sədri olub.
Çingiz Abdullayev bütün bunlardan əlavə istənilən sahədə fəaliyyət göztərən Azərbaycan gənci üçün əsl örnək ola biləcək şəxsiyyətdir. Əxz edək, tətbiq edək, öyrədək! Bir daha təbriklər, Çingiz müəllim!
