ƏLİ BƏYİN “HƏRBİ ZƏNGİLAN”INA SƏYAHƏT VƏ YA AZƏRBAYCANIN “HƏRB VƏ SÜLH”Ü – ZAUR USTAC

ƏLİ BƏYİN “HƏRBİ ZƏNGİLAN”INA SƏYAHƏT VƏ YA AZƏRBAYCANIN “HƏRB VƏ SÜLH”Ü

OTUZ  İKİNCİ YAZI

Dəyərli oxucunu salamlayaraq, yenidən görüşmək imkanını bizə nəsib etdiyinə görə Ulu Tanrıya şükürlər edirəm.

Bugünkü söhbətimizin mövzusu müasir Azərbaycan ədəbiyyatıdır. İmzası son iyirmi ildə ciddi yazılara maraq göstərən geniş oxucu auditoriyasına yaxşı bəlli olan Əli bəy Azərinin “Hərbi Zəngilan” əsəri barədə təəssüratlarımı sizinlə bölüşməyə çalışacağam.

Yeri gəlmişkən, nəzərinizə çatdırım ki, bu sətirlərin müəllifinin qələmindən çıxmış məqalələrdən biri “Hərb mövzulu yazılar…” – on yeddinci yazı adlanır.

İndi isə keçək mətləbə. Əsəri ilə tanışlıqdan əvvəl Əli bəy Azərinin özü barəsində məlumatlara nəzər salaq.

QISA ARAYIŞ.  . Əli bəy AZƏRİ  (Əli Qurban oğlu Rzaquliyev) 15 iyul 1966-cı ildə Azərbaycanın füsunkar bölgələrindən olan Zəngilan rayonunun Vejnəli kəndində dünyaya göz açıb. Məhəmməd Füzuli adına fizika-riyaziyyat təmayüllü Ordubad şəhər internat məktəbi bitirib. Ali təhsilini Ukraynanın Xarkov şəhərində alıb.

O, 1984–2002-ci illərdə hərbi xidmətdə olub. Vətən torpaqlarının müdafiəsi uğrunda döyüşlərdə iştirak edib, hərbi əməliyyatların təşkilatçısı və rəhbəri olub. Tank və motoatıcı taborlara komandirlik edib, motoatıcı briqada komandirinin müavini  vəzifəsinədək yüksəlib. Təqaüdə “mayor” rütbəsində çıxıb. Müharibə veteranıdır.

Yaradıcılığa çox erkən yaşlarından başlayıb. Hərbi xidmətdən sonra həyatını bütünlüklə yaradıcılığa həsr edib. Dövri mətbuatda 300-dən çox məqaləsi dərc olunub. 11 kitabı çapdan çıxıb. Əsərləri almanaxlara daxil edilib. “Hərbi Zəngilan” roman-xronikası, “Arazgersdən keçən köç”, “Qəmlibel müsibəti” adlı povestləri, onadək hekayəsi var.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. “Rəsmi Bakı” qəzetinin və “Xəzan” jurnalının baş redaktorudur. 2020-ci ildə yazıçılar üçün nəzərdə tutulmuş Prezident təqaüdünə layiq görülüb.

Biz müəllifdən tarixi mövzularda yeni-yeni dəyərli əsərlər gözləyirik.

HAŞİYƏ. Burada yazını elektron variantda, yəni saytlardan oxuyanlar üçün müəllifin ƏLİ BƏY AZƏRİ – HEKAYƏ, ƏLİ BƏY AZƏRİ – QURD AĞZI olmaqla iki hekayəsi ilə tanış olmaq imkanı ərmağan edirəm.

PARALELLƏR

Əli bəy Azərinin həyat və fəaliyyəti ilə tanış olduqda gördüm ki, biz çox az fərqlə eyni həyatı yaşamışıq. Belə ki, ikimiz də Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda müharibənin iştirakçısı olmuşuq. Sovet ordusunun peşəkar, nümunəvi, tam hazırlıqlı zabiti Əli bəy savaş meydanına taborun qərargah rəisinin müavini  vəzifəsində, baş leytenant rütbəsində atılmışdı. Mən isə döyüşlərə 18 yaşı yenicə tamam olmuş, universitet auditoriyasından çıxmış gənc əsgər kimi qatıldım…

O, özünün indi-indi nizama düşmüş həyatını, uzun illərdən sonra nəhayət ki, gerçəkləşdirməyə başladığı arzularını, qürbət eldə çətinliklə qazandıqlarını tərəddüd belə etmədən Vətən yolunda qurban verdi. Mən isə bir azərbaycanlı kimi özümdən soruşdum: “rayonu (Ağdam) müharibə meydanına çevrilmiş gənc Bakıda gün keçirə bilərmi?”

Əli bəy Azəri Füzuli–Zəngilan–Qubadlı cəbhəsində, Zaur Ustac isə Ağdam-Tərtər-Goranboy cəbhəsində döyüşürdü.

Bunları “qismət”, “alın yazısı”, tale oxşarlığı adlandırmaq olar.

MƏZMUN

Beləliklə, “Hərbi Zəngilan”ın qısa məzmunu ilə tanış olaq. Bu əsər müəllifin “Könüllülər” və “Alay dövrü” adlı digər iki romanının da daxil olduğu trilogiyanın birinci hissəsidir. “Hərbi Zəngilan”da təsvir olunmuş hadisələr 1992-ci il iyun ayının birindən noyabr ayının 30-na qədərki qısa, ancaq hadisələrlə çox zəngin və ziddiyətli bir dövrü əhatə edir. Proseslər o qədər sürətlə cərəyan edir ki, zaman sanki bir çay kimi axıb gedir. Roman öz oxucusuna həmin günləri təkrar yaşadır. Bu əsər həm də gələcək nəsillərin real tarixlə tanış olmaları üçün gözəl bir imkandır.

Keçmişi bilməyənlər üçün gələcək həmişə qaranlıq olacaqdır. Kitabın 3-cü səhifəsinin 5-ci abzasında belə bir cümlə var : “…Roman-xronika, nəsrin, bəlkə də ən çətin formasıdır.” Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, bu sətir müəllifin Müqəddimə əvəzi adlandırdığı hissədəndir. Əli bəy Azəri sözünə bədii əsər üçün müqəddimənin vacibliyi barədə qeydlərlə başlayır. İndi tanış olduğunuz bu yazı isə, əslində, əsərin kitabdan kənar müqəddiməsidir.

ƏSƏRİN DİLİ – MİLLİ BƏDİİLİK

Uzun müqəddimədən sonra əsərin dili barədə bir neçə kəlmə yazaq və bəhsimizi davam etdirək. Müəllif haqqında qısa arayışdan gördük ki, uşaqlıq vaxtından yazmaq həvəsi olsa da, taleyin hökmü onu tamam başqa bir səmtə yönəltmişdir. O, ədəbiyyat və tarix yaradan, lakin bunlarla heç bir əlaqəsi olmayan sənətə yiyələnmişdir. Filoloq deyil. Heç humanitar sahənin mütəxəssisi də deyil. Tam əksinə, dəqiq elmlərin, texniki sahənin adamı olan Əli bəy ixtisasca komandan-mühəndisdir. Görünür, məhz hərbçi olduğuna görə, Əli bəyin yazılarında ciddi sistemlilik və dəqiqlik vardır. Bir məsələni də qeyd edək – o, ədəbiyyatçı olmasa da, dilimizin incəliklərindən, xüsusi ilə hadisələrin cərəyan etdiyi bölgələrə məxsus spesfik söz və ifadələrdən böyük ustalıqla istifadə etmişdir. Əsərin dilindəki bu xüsusiyyət həm də ona görə təqdirəlayiq və əhəmiyyətlidir ki, sözügedən bölgələrin insanları uzun müddətdir şəhərdə yaşadıqlarından spesifik söz və ifadələrin itirilməsi təhlükəsi yaranmışdır. Sadə xalq dilini yazılı ədəbiyyata gətirib belə söz və ifadələrə yeni həyat bəxş etdiyinə görə Əli bəyə təşəkkür düşür.

VƏTƏNPƏRVƏRLİK, TƏƏSSÜBKEŞLİK VƏ TARİX

Əsər gənc, enerjili, ən əsası isə düşmənə nifrət, Vətənə sonsuz bir məhəbbətlə alışıb-yanan baş leytenant Əli Rzaquliyevin Uzaq Şərqdən bir vaxtlar quzu otardığı, seyrindən doymadığı, 1988-ci ildən döyüş bölgəsinə çevrilmiş doğma yurduna qayıtması ilə başlanır. İlk hadisələr zəif və xaotikdir. İkinci fəsildə dinamiklik artır. “Hərbi Zəngilan”, yəni trilogiyanın birinci hissəsinin sonunda Zəngilan böyük dəyişikliklərin astanasındadır.

Hadisələr hərbi hissədə, hərbçilər arasında cərəyan edir. Əli bəy elə incəlikləri ustalıqla qələmə alıb ki, bunu hərbçi olmayan heç bir yazar edə bilməzdi. Təkcə müxtəlif situasiyaları, subardinasiya məsələlərini, qərargah mədəniyyətinə aid spesfik elementləri deyil, həm də qondarmaları böyük peşəkarlıqla təqdim etməyi bacarmışdır. Müəllif peşəkar hərbçi olduğuna, uşaqlığı kənddə keçdiyinə, zəngin söz ehtiyatına yiyələndiyinə görə belə faydalı, əhəmiyyətli, vacib bir əsəri ərsəyə gətirə bilmişdir.

Əsərdə yerli əhalinin hərbçilərə absurd münasibəti ilə rastlaşırıq. Məsələn, ikinci fəslin “Ölüm günü” bölməsində yenicə erməni atəşinə tuş gəlmiş kəndin sakinləri – arvadlar köməyə – haraya gələn hərbçilərə  qarğış edirlər: “Sizi görüm qırılasınız. Vayınıza oturaq. Siz gələnədək …”. Müəllif burada həm maraqlı ifadə vasitələri şeçmiş, həm də bir eyhamla ara qarışanadək normal qonşuluq münasibətlərinin olduğunu ortaya qoymuşdur. Yoxsa, arvadlar öz əsgərlərini niyə qarğısın ki?

“Nüvədi bölüyünün döyüş təyinatı” bölümündə təyinatla bağlı: “Lələnin öz əmridir…”.

“Qisas alınmalıydı” bölümündə idarəçilik barədə: “Salacaq şapalağın altına…”.

“Altı nömrəli ehtiyat möhür” bölümündə yerlibazlıqla bağlı: “Gürcüstanlı gəlib, Zəngilanda…” və s. maraqlı misallar var.

Satqınçılıq məsələsindən söhbət açılanda məlum olur ki, hamının bir nömrəli şübhəli şəxs hesab etdiyi Sona arvadın gəlini qərargahda makinaçı işləyir… Hər zaman olduğu kimi…

Bir maraqlı misala da nəzər salaq. Bu dəfə obyekt polisdir. Yeri gəlmişkən, bir nüansı diqqətinizə çatdırım. Makulunun “Səttarxan” əsərində göstərilir ki, jandarma işə düzəlmək üçün mütləq rüşvət vermək lazımdır. Bu yüz il əvvəl Güney Azərbaycanda baş vermiş hadisədir. Qeyd etmək lazımdır ki, SSRİ-də rüşvət və korrupsiya adi bir hal idi. “Hərbi Zəngilan” əsəri cəmiyyəti içindən məhv edən bu bəlaya da toxunur: “Cəbrayıldan gələn polis” bölməsində Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində Ukraynadakı düzənini pozub Vətənə xidmətə gəlmiş polis zabitinə Cəbrayıl rayon polis bölməsində açıq-aşkar deyilir ki, iyirmi beş min verməsən xeyri yoxdur…

Yerlibazlıq, yerliçilik adlandırdığımız murdar təzahürün əksi olan bir hiss də vardır. Onun adı yurdsevərlik, vətənpərvərlikdir.

Baş leytenant Əli Rzaquliyev Sovet Ordusu sıralarında qalsaydı, bəlkə də yüksələcək və daha firavan yaşayacaqdı. Ola bilsin ki, orada onun xidmətinə, işinə qiymət veriləcəkdi. Amma tarix “elə olmasaydı, belə olardı” fikrini qəbul etmir. Beləliklə, qəhrəmanımız Zəngilanı – doğulub boya-başa çatdığı yurdun döyüşçüsü olmağı seçdi.

HAŞİYƏ. Baş leytenant Əli Rzaquliyev vətəninin, yurdunun fədakarıdır. O, əsl vətən oğullarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Hər bir azərbaycanlı belə igidlərə dəyər verməyə borclu olduğunu dərk etməlidir. Çox heyiflər olsun ki, indinin özündə də  bunu anlamayanlar, qiymətləndirməyənlər çoxdur.

Baş leytenant Rzaquliyev Silahlı Qüvvələrin Baş Qərargah rəisi general – leytenanat Bərşadlının qəbulunda olarkən ona başqa bölgələrdə, hətta  Bakıda daha yüksək vəzifələr təklif edilir. Lakin o, Zəngilan deyib durur. Ağdamda yeni qurulacaq tank taboruna komandir vəzifəsi təklif olunur. Yenə də razılaşmır. Halbuki bu onun üçün daha perspektivli bir təyinat olardı. Yurdsevərlik onu çəkib Zəngilana gətirir.

1994-cü ilin fevralınadək “Tərtər batalyonu”, “Bərdə batalyonu”, bir neçə “Mingəçevir batalyonu”, filan saylı tabor, “Qurtuluş batalyonu”, “20 Yanvar batalyonu”, adını unutduğum başqa bölgə batalyonlarının çox vaxt koordinasiya olunmayan fəaliyyəti böyük çətinliklər yaradırdı. Amma bu hərb sahəsindəki yeganə müşkülümüz deyildi. Təəssüf ki, bugünün özündə də problemlərimiz kifayət qədərdir. Yenicə müstəqilliyini elan etmiş kiçik bir respublika üçün belə hallar bəlkə də təbii idi. Ancaq indiki dövrdə, müasir təhdidlərin fonunda onlar yolverilməzdir.

Sözsüz ki, təhsildə, səhiyyədə, orduda, idarəetmədə mövcud olan problemlərin əksəriyyətinin kökündə cılızlıq, heyvani nəfs, cəhalət və özgə maraqlar dayanır.

ƏSƏRİN ƏHƏMİYYƏTİ

Əli bəy Azəri “Hərbi Zəngilan” adını verdiyi bu romanı sanki o dövr Zəngilanını tarixdə yaşatmaq istəyi ilə qələmə almışdır. Uşaqlıqdan yadında qalan sözləri, unudulmuş ifadələri, az qala hər kolu, hər daşı xatırlatmaqla Zəngilanın bədii portretini böyük ustalıqla yaratmışdır: Zəngilan təbii sərvətləri və spesifik resursları ilə fərqlənən qəribə coğrafi məkanda yerləşir. Naxçıvan yolunun üstündəki körpünün bir sütunu Ordubaddırsa, digəri Zəngilandır. Ölkədə iki qızıl yatağından biri Zəngilandadır. Dünyadakı iki Çinar meşəsindən biri – təbii artımına görə birincisi  Zəngilandadır.  Bu meşənin bazasında Bəsitçay Qoruğu yaradılıb. İran İslam Respublikası ilə sonuncu sərhəd zastavaları Zəngilandadır və həmin vaxt hələ də rus sərhədçilərinin bölgədə mövcudluğu əhalidə qəribə ikrah hissi oyadırdı. Ermənistanının iki – Naxçıvanla aramıza süngü kimi sancılan Megri və böyük sənaye rayonu sayılan Qafan rayonu ilə sərhəd zolağı 157 km idi ki, bu da o vaxt ən böyük təmas xətti sayılırdı. Zəngilan üzərində cəmlənmiş maraqlar ucbatından ölkənin ictimai-siyasi-hərbi mənzərəsi buradan daha aydın müşahidə olunurdu ki, bütün bu vacib məlumatları siyasətdən uzaq, Vətəninin sonsuz məhəbətlə sevən, yurduna bağlı, adət-ənənəsinə sadiq, zəngin söz ehtiyatına malik  hərbçi-yazar sözün əsl mənasında xüsusi bir məharətlə bugünkü oxucusuna çatdıra, gələcək nəsillərə ötürə bilmişdir.

Əli bəy Azəri qarşısına qoyduğu məqsədə nail olmuşdur. Onun “Hərbi Zəngilan”, “Könüllülər” və “Alay dövrü” adlı romanlardan ibarət trilogiyası Azərbaycanın “Hərb və Sülh”üdür!

Biz bu gün Makulunun “Səttarxan”ından, Məhəmməd Əsəd bəyin “Əli və Nino”sundan, Bayram Bayramovun “Karvan yolu”ndan necə faydalanırıqsa, gələcək nəsillər də Aqil Abbasın “Dolu”sundan, Fazil Güneyin “Qara qan”ından, Əli bəy Azərinin “Hərbi Zəngilan”ından, Qələndər Xaçınçaylının “Güllə işığında”n belə faydalanacaqlar. Gəlin bu siyahını zənginləşdirək. Gəlin Babək olaq, Azərbaycanımızı sevək… Nəsimi olaq, sözümüz yaşasın… Gəlin Şəhriyar olaq, səsimiz Arazın şırıltısında itib batmasın… Gəlin Vurğun olaq, gəlin Bəxtiyar olaq… Hacıbəylini, Zərdabini, Haqverdiyevi yaşadaq… Şah İsmayıldan, Nadir şahdan güc alaq… İlham kimi qətiyyətli olaq… Ziyaların, Ülvilərin əməyi boşa çıxmasın…

And olsun, Qələmə ki, ondan güclü silah yoxdur!

04.04.2021 – Bakı.

QEYD: Sonda bir ricanı nəzərinizə çatdırım. Xahiş edirəm, yeni yazılmış hərb mövzulu əsərlər barədə məlumatları Votsap: (+994) 70-390-39-93 və ya E-mail: zauryazar@mail.ru vasitəsi ilə mənə bildirin. “Hərb mövzulu yazılar və ya dünyanın bir rəngi var” yazısından xəbərdar olan qələm adamlarına bildirmək istəyirəm ki, xeyli vaxtdır “Xaki üzərindəki qırmızı və ya qara qar” adlı hərb mövzulu yazılardan bəhs edən ikinci yazı üzərində işləyirəm. Əvvəllər az-çox təqdimatlarda yeni kitablardan xəbər tutmaq olurdu. Son illərdəki məlum məhdudiyyətlər səbəbindən bu imkan da aradan qalxıb. Bunu nəzərə almağınızı xahiş edirəm. Məhdud sayda nəşr olunub rəflərdə yatan hər kitabdan vaxtında xəbər tutmaq olmur. Bəlkə də o həqiqətən də çox dəyərli bir kitabdır.

QEYD:

Məqalə müxtəlif vaxtlarda fərqli saytlarda yayımlanmaqla yanaşı “TƏƏSSÜRATLAR” və “QƏLƏMDAR – 2” kitablarında OTUZ  İKİNCİ yazı kimi müstəqil məqalə şəklində yer almışdır.

Məqalə eyni zamanda Əli bəy Azəri haqqında olan “Mən və Siz” adlı kitaba daxil edilib.

Müəllif: Zaur USTAC

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

КЕМ БЫЛ БУДДА? – Араз ШАХРИЛИ

Спустя века обретший бессмертие

На основании фактов изложенных в книге Араза Шахрили “Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər…” («Сефевиды: параллели, предположения, истины…»)

Непал, расположенный в тысячах километрах от Азербайджана, в далекой Южной Азии, у подножия Гималайских гор, является одной из самых загадочных стран мира. В нашем повествовании мы порассуждаем об одном из этих загадок.

Непал считается местом рождения основателя буддизма Гаутамы Будды Шакьямуни, жившего, предположительно, в VI веке до н.э.

В настоящее время буддизм распространен в странах Южной, Юго-Восточной, Центральной Азии и Дальнего Востока. Он является государственной религией Бутана, Камбоджи, Лаоса, Мьянмы, Таиланда. В Шри-Ланке конституция предоставляет буддизму «преимущественный статус». Буддизм преобладающая религия в Монголии, Вьетнаме, Тибете. Сохраняет существенное влияние в Китае, Корее, Японии. В России эту религию традиционно исповедуют буряты, калмыки, тувинцы. На сегодняшний день численность последователей буддизма в мире превышает 500 миллионов человек. Основной целью этого учения является физическое и духовное очищение человека. Будда утверждал, что его учение не является божественным откровением, а было получено им через медитативное созерцание собственного духа. Несмотря на то, что Будда не считал себя богом и был против всех культов, в дальнейшем он сам стал объектом преклонения буддистов. Так, кем же был Будда?

Родина Будды – Непал состоит из 7 провинций и 77 районов. Название одного из этих районов Сальян (Salyan). В целом, в Непале имеются два города, один район, четыре деревни и одно озеро с тем же названием. Примечательно, что примерно в 50 км от города Сальян начинается территория непальского района Банке (Banke).

Одним из основных этнических групп, проживающих в Сальянском районе Непала, являются магары. Магары считаются самым воинственным народом Непала. Большая часть магар исповедует индуизм (74%) и тибетский буддизм (24%), но среди них так же распространен ислам, имеются приверженцы местных традиционных верований. Вместе с тем, у магар популярен шаманизм, некоторые элементы которого, вкупе с другими культурными особенностями сближают их с тюркскими народами. Предполагается, что магары мигрировали в Непал в древние времена из какой-то далекой страны по причине религиозных преследований.

Вернемся в Азербайджан. Одним из древнейших поселений в Азербайджане является город Сальян (Salyan). Примерно в 50 км от Сальяна находится поселок Банке (Bankə). И Сальян, и Банке расположены в исторической области Мугань Азербайджанской Республики. В VI веке до н.э. на Муганьской равнине проживала племя Маг, одно из шести племен древней Мидии. К слову, есть предположение, что Муганьская равнина получила свое название в честь этого племени. Название Мугань состоит из двух частей: собственно слова «муг» («маг») и суффикса множественного числа – «ан». А может, было наоборот, и племя эта получила свое имя по названию степи, в котором жили маги.  В марте 522 года до н.э. человек по имени Гаумата был провозглашен следующим царем Ахеменидов. В отличие от других правителей, Гаумата был пацифистом, противником войны и всякого насилия. Придя к власти, он прекратил все военные действия и отменил налоги. Самыми преданными сторонниками Гауматы были маги. В сентябре 522 г. до н.э. заговорщики возглавляемые Дарием I убили Гаумату, захватили власть в империи и подвергли магов жесточайшему преследованию. В 522–520 гг. до н.э. в Мидии, Эламе и Парсе разразилась ужасная и безжалостная гражданская война между последователями Гауматы и сторонниками военной хунты, которую возглавлял Дарий I. Многие из приверженцев Гауматы погибли в борьбе. У тех же, кто уцелел, не было другого выбора, кроме как уйти туда, где их не могла настичь карающая рука Дария I.

Некоторые историки отождествляют Гаумату с младшим сыном основателя Ахеменидской державы. В то же время другие считают его мидянином и магом. Какой из этих предположений является верным? Хотя и нет однозначного ответа на этот вопрос, существование в Непале и некоторых штатах Индии таких географических названий, как Медиа (Media), Мадая (Madaia), Мадай (Madai), Мада (Mada), Илам (İlam), Элам (Elam), Парса (Parsa), Барса (Barsa), Парсу (Parsu), Парсуа (Parsua), Парсава (Parsawa), Парсил (Parsil), Анжан (Anjan), Базаргада (Bazargada), Суса (Susa), Камбож (Kamboj), Бардия (Bardiya), Касана (Kasana), Касанда (Kasanda), Сандана (Sandana), Мандана (Mandana), Куруш (Kurush), Куреш (Kuresh, Quresh) вызывает определенные предположения.

Следует отметить, что основными провинциями Ахеменидской империи были Мидия (Media, Madaya, Maday, Mada), Элам (Elam, İlam, İləm) и Парса (Parsa, Parsu, Parsuash, Parsava). Колыбелью же этой империи считается древний город Аншан (Anshan). Пасаргады (Pazaragada, Pasargad) являлся первой, а Сузы (Susa, Shush) второй столицей империи Ахеменидов. Второго императора Ахеменидов звали Камбис II (Kambujia), а его младшего брата Бардия (Bardiya). Их матерью была Кассандана (Kassandana – известна только древнегреческая форма этого имени). Имя бабушки Камбиса и Бардии – принцесса Мандана (Mandana), которая была дочерью последнего императора Мидии Астиага и матерью первого императора Ахеменидов Куруша Великого (Kurush, Kuresh, Koresh, Kurash), известного русскоязычному читателю как Кир Великий. Но давайте не будем спешить с субъективными выводами… Возможно, все это просто случайные совпадения.

В Непале и Индии также имеются поселения, районы, озера и горы, называемые Албан (Alban), Арман (Arman), Баку (Baku), Эриванг (Eriwang), Дунай (Dunai), Гянджа (Ganja), Мехри (Mehri), Капан (Kapan), Горус (Gorus), Сисиян (Sisiyan), Сисакхане (Sisakhane), Гарамани (Garamani), Гавар (Gawar), Гумри (Gumri), Гумру (Gumru), Лори (Lori), Манас (Manas), Муга (Muga), Покхара (Pokhara), Сари (Sari), Севан (Sevan), Сирак (Sirak), Талин (Talin), Уди (Udi), Урми (Urmi), Веди (Vedi) и т.д. Однако некоторые из этих сходств тоже могут быть результатами каких-то совпадений или же, их объяснение лежит совсем на другой плоскости. В будущем мы вернемся к этой теме.

Имена Гаутама и Гаумата схожи. Между ними имеются и другие параллели:

– жили они примерно в одно и то же время – в VI веке до н.э.;

– и Гаутама, и Гаумата принадлежали к варне (касте) кшатриев;

– по этническому происхождению оба они являлись, предположительно, саками;

– как Гаутама, так и Гаумата были принцами, членами правящих династий;

– оба они отвергали насилие, были противниками войн.

Вместе с тем, между Гаутамой Буддой и Гауматой Бардией имеются и существенные отличия. Например, разнятся имена их родителей и жен. Хотя и здесь тоже можно найти некоторые сходства. А теперь, мы обратимся к одной детали, которая делает разницу между ними слишком явной. Так, согласно Бехистунской надписи, высеченной по приказу Дария I, Гаумата будто бы не имел ушей, вернее, его уши были отрезаны за какое-то преступление, которое он совершил в прошлом. И основываясь именно на этом факте, убийцы якобы уличили, что он не законный царь, а узурпатор маг.

По официальной версии, изложенной Дарием I на Бехистунской скале, мидийский маг Гаумата, воспользовавшись отсутствием императора Камбиса II, находящегося во главе своей армии в Египте, (11 марта 522 года до н.э.) поднял восстание и (2 апреля) захватил власть. Чтобы обосновать свои права на престол, Гаумата выдал себя за Бардию – младшего брата Камбиса II, тайно убитого последним ещё до своего похода в Египет. Якобы, Камбис II, получив сообщение о захвате власти магом, признался в братоубийстве и двинул свои войска против восставших, но по пути погиб при весьма загадочных обстоятельствах (конец апреля 522 года до н.э.).

Магомед Дандамаев в книге «Политическая история Ахеменидов» отмечает, что к 1 июня 522 года до н.э. Гаумата Бардия получил всеобщее признание, вероятно, короновался по древнему обычаю в Пасаргадах и стал царем державы Кира и Камбиса. В четырех документах из Вавилона 522 год до н.э. называется годом вступления Бардии на престол. В них его величают царем Вавилона, царем стран. В течение всего царствования Гауматы не произошло ни одного мятежа или волнения. Все источники единодушны в том, что его правление было спокойным.

Бехистунской надписи вторят Геродот и Ктесий, очевидно, полагаясь на версию Дария I и его потомков: маг Гаумата лицом и вообще внешностью был так похож на принца Бардию, что не только придворные и подданные, даже жены и сестры настоящего Бардии не смогли отличить подлог. Только Дарию и его сподвижникам удалось раскрыть обман и вывести мидянина узурпатора на чистую воду.

Вместе с тем, Геродот вкладывает в уста Дария следующие слова, которые он произнес на последнем совещании заговорщиков, перед тем, как было совершено нападение на Гаумату: «Там, где нужно, следует лгать. Ведь мы домогаемся одной и той же цели, и тот, кто лжет, и тот, кто пользуется правдой».

Гаумата Бардия был убит 29 сентября 522 года до н.э. По свидетельству Геродота, все народы Ахеменидской империи горевали по поводу его гибели.

Американский востоковед, специалист по истории Ахеменидов Алберт Олмстед, авторитетный советский историк Магомед Дандамаев, известный американский писатель Гор Видал и некоторые другие исследователи считают, что версия Дария I выдуманная и на престоле был настоящий Бардия, которого его брат Камбис II никогда не убивал. В пользу этой теории может служить тот факт, что массы народов Ахеменидской державы, были убеждены, что над ними царствовал сын Кира Великого Бардия, которого Дарий оклеветал и назвал магом. Это подтверждает и всеобщее восстание народов всей империи, с которым Дарий столкнулся при восшествии на престол. Создается впечатление, что Дарий сам был узурпатором, который после убийства им законных государей Камбиса II и Бардии, и захвата трона, придумал историю свержения самозванца, а впоследствии, с целью придания легитимности своей власти, женился на дочери Кира Великого принцессе Атоссе. Все последующие Ахеменидские цари были потомками Дария I именно от этого брака.

После такого отступления, продолжаем сравнение наших героев. В отличие от «безухого» Гауматы из Бехистунской надписи, в буддийском искусстве (в скульптурах, барельефах и на иконах-танках) Гаутама изображается с необычайно большими ушами. Интересно, что под этим подразумевают последователи Гаутамы Будды? Если поискать в соответствующей литературе, то можно найти множество объяснений этому. Вот некоторые из них:

– Гаутама свои юные годы провел во дворце, купаясь в роскоши. И мочки его ушей оттянулись от тяжести дорогих серег, которых он носил;

– мочки ушей Будды были оттянуты тоннелями – украшениями, устанавливаемыми в отверстие прокола в мочке уха. Тяжелые серьги, конечно, могут оттянуть мочки ушей, но не до такой степени, как тоннели. В древние времена тоннелям придавалось сакральное значение, их вставляли после прохождения определенных инициаций;

– восточные культуры всегда считали большие уши благоприятным знаком и признаком мудрости и сострадания. Поскольку Будда мудрый и сострадательный, то вполне логично для художников Востока изображать его с длинными мочками ушей;

– через символизм показано, Будда слышит все и во всех направлениях;

– возможно, он был таким от рождения, это отразилось в его первых изображениях, а все последующие скульпторы и художники особо подчеркивали эту особенность. Вместе с тем, отметим, что первые скульптурные и барельефные изображения Будды появились лишь в начале I тысячелетия н.э. на территории нынешнего Афганистана и Индии.

Но, что если правильный ответ на вопрос – «Кем был Будда Гаутама?» – кроется в Бехистунской надписи, в которой узурпатор Дарий I объявляет третьего законного императора Ахеменидов Гаумату Бардию безухим самозванцем?

P.S. В 610 году в Китае толпа, наэлектризованная буддийской проповедью о пришествии спасителя мира Майтрейи, ворвалась в императорский квартал, обезоружила стражу и начала восстание. Восстание было подавлено регулярными войсками Китая.

610 год – это год ниспослания первых аятов Корана и начала пророческой миссии Мухаммеда.

Имя последнего спасителя в разных религиях:

– зороастризм – Саошьянт, Сосиош, Астват-Эрэта, преемник и завершитель миссии пророка Зороастра. В конце времен будет зачат непорочно и родится от девственницы;

– индуизм – Калки-Аватар, десятое воплощение Вишну, родится в семье брахмана-священника в деревне Самбхала. Примет верховную власть и внесет покой в мятущийся мир;

– буддизм – Майтрея (Maitreya, Metteyya, Maytri, Maydari), наследник, преемник и завершитель миссии Будды Шакьямуни, грядущий учитель. Ныне пребывает на небесах в ожидании, пока не настанет время, благоприятное для спасения человечества. Восстановит мир и благоденствие на Земле. Одно из самых ранних упоминаний имени Майтреи находится в тексте, называемом «Майтреявьякарана». Это слово переводится с санскрита, как «пророчество, предвидение Майтреи», возможно, посредством анализа с последующим разъяснением. Кстати, название священной книги мусульман «Коран» (“Quran”) является производным от арабского глагола «qaraa», означающего «читать». А что бы читать («qaraa»), анализировать и объяснять, то есть, пророчествовать («vyakarana»), надо держать сознание и глаза открытыми, попросту говоря, смотреть и видеть. Вот, русские слова «видеть», «видящий» и «виднеться». Первый переводится на казахский, второй на азербайджанский, а третий на чувашский языки, соответственно, как «köru», «görən» и «kuran». Через призму сравнительной лингвистики, мы видим, что названия священных писаний буддистов и мусульман «Майтреявьякарана» и «Коран», возможно, похожи друг на друга не только по форме, но и по смыслу. Хотя, внешняя схожесть этих слов только кажущаяся и скорее всего, является порождением единого начала;

– иудаизм – Машиах (Mashiah, Meshiha), родится от девы, будет то ли из потомков царя Давида, то ли из колена священников – левитов. Он положит конец царству меча и установит мир в этом мире;

– христианство – Христос, Мессия, Иисус, зачат непорочно и рожден от девственницы, ждет своего второго пришествия на небесах;

– ислам – Махди (Mehdi, Muhəmməd), прямой потомок, последний преемник и завершитель миссии пророка Мухаммеда. Когда разгул сил зла достигнет своего апогея, он выйдет из сокрытия и при помощи Иисуса победит Даджаля-антихриста, упразднит насилие, установит мир, справедливые и истинные порядки.

Автор: Араз ШАХРИЛИ

Араза Шахрили «Сефевиды: параллели, предположения, истины…»

Daha vacib və maraqlı, elmi şəkildə müxtəlif mötəbər mənbələrə istinad olunaraq əsaslandırılmış məlumatları  Araz Şəhrilinin “Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər” kitabından əldə etmək olar.


Müəllif: Araz ŞƏHRİLİ


===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru