
Mirzə Fətəli Axundzadə deyirdi
Mirzə Fətəli Axundzadə deyirdi ki, əgər insanları əsərlə qandırmaq, ağıllandırmaq, cahillikdən qurtarmaq mümkün olsaydı, onda İran xalqı Sədi Şirazinin əsərlərindən sonra dünyanın ən sivil xalqlarından biri olmalı idi.
Bir xalqı həqiqətən irəli aparmaq üçün daha çox şey lazımdır: bu, təhsil, düşüncə azadlığı, bərabər hüquqlar və ədalətli qanunlar kimi sistemli dəyişikliklərdir.Cəmiyyətin bütövlükdə dəyişməsi üçün sistemli yanaşma, hüquqi əsaslar və maarifçilik işləri labüddür. Axundzadənin bu sözlərində bir həqiqət yatır – ədəbiyyat insanları düşünməyə vadar edir, onlara istiqamət göstərir. Amma o istiqamətdə irəliləmək üçün zəmin, dəstək, hüquqi islahatlar və maarifçilik lazımdır. Biz keçmişlə fəxr edə bilərik, amma cəmiyyətin real dəyişimi üçün fərdlər və qurumlar hərəkət etməlidir. Ədəbiyyat cəmiyyətin aynasıdırsa, qanun və maarifçilik onun təməlləridir. Hər biri olmadan inkişaf natamam qalır
Axundzadə inanırdı ki, xalqı maarifləndirmək, cahillikdən qurtarmaq və onları irəli aparmaq üçün yalnız gözəl əsərlər yazmaq kifayət deyil. Əgər bu mümkün olsaydı, o zaman min illər boyunca böyük şairlər və filosoflar yetişdirən İran xalqı artıq dünyanın ən qabaqcıl, ən sivil xalqlarından biri olardı. Bu sözlər, əslində, təkcə onun dövrünə deyil, bugünkü reallığa da toxunur. O deyirdi ki, sadəcə nəcib ideyaları eşitmək və ya oxumaq insanları dəyişdirmir. İnsanları dəyişdirən, onların həyatını yaxşılaşdıran, düşüncələrini və davranışlarını formalaşdıran şey maarifləndirmədir, təhsildir və cəmiyyətin bütün təbəqələrindəki sistemli dəyişikliklərdir. Bu fikir, əslində, onun dövrünün və bugünkü reallıqların dərindən bir analizi kimi görünür. Axundzadə burada həm xalqın maarifləndirilməsinin daha kompleks bir proses olduğunu, həm də təkcə mədəni irslə kifayətlənməyin mümkünsüzlüyünü vurğulayır. Axundzadə deyirdi ki, əsl inkişaf üçün təhsil, sosial islahatlar, insan hüquqlarının qorunması və cəmiyyətin hər sahəsində yeniliklər lazımdır. Bu, onun maarifçi və reformist ruhunun təzahürüdür.
Axundzadənin bu sözləri həm də bir çağırışdır: əsl dəyişiklik yalnız insanların dünyagörüşünü dəyişəndə, onları düşünməyə və öyrənməyə sövq edəndə baş verir. O, cəmiyyətin irəli getməsi üçün sadəcə keçmişlə qürur duymaqdan çox, gələcəyə yönəlmiş hərəkət tələb olunduğunu vurğulayır. Bu, onun maarifçilik missiyasının əsasında duran ən böyük fikirlərdən biridir. Axundzadə bizlərə bir qədər ağrılı həqiqəti göstərir: bəzən böyük əsərlər oxumaq, hətta böyük dəyərlərdən xəbərdar olmaq belə insanlarda real dəyişiklik yaratmır. Həqiqi dəyişiklik üçün həm fərdi, həm də sistemli şəkildə fəaliyyət lazımdır. Onun bu sözləri insanı həm düşünməyə, həm də öz üzərinə məsuliyyət götürməyə çağırır.
Müəllif: Zəhra HƏŞİMOVA
“ARİSTOTEL POETİKASI” RUBRİKASI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru