Kateqoriya arxivləri: SONET HAQQINDA

XUDAYAR DASTANI. ZAUR USTAC.

XUDAYAR DASTANI
(sonet çələngi)
I
Xudayar çağırdı anan adını,
Söylədi: -Bəxtinə Xuda yar olsun!
Qəlbində arzular yetsin murada
Ömrünün yolları növbahar olsun!

Ana laylasıyla yurdsevərliyi,
Hopdurdu qanına şirin bayatı.
Hələ beşikdəykən qığıltıların,
Kiminə “Cəngi”ydi, kimə “Heyratı”.

Bu ömür yolları fəsil-fəsildi,
İnsanlar dünyada nəsil-nəsildi,
Heç nə yayınmayır Tanrı gözündən

Anan sevgi ilə əl açdı göyə,
Qəlbinə məhəbbət ələnsin deyə,
Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən.

II

Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən,
Dedi: Oğul balam, tanı özünü.
Damarında axan qanınla qoru,
Anatək müqəddəs “vətən” sözünü.

Sənə qucaq açan bu qoca diyar,
Ulu babaların əmanətidir.
Mənim söylədiyim ana öyüdü,
Qoca nənələrin zəmanətidir.

İllər gəlib keçər bircə an kimi,
Qoru torpağını öz anan kimi,
Sadiqlik bu yurdun ərinə xasdı.

Bu torpaq böyüdür mərdi, qoçağı,
Ərən babaların qeyrət ocağı,
Səni məhəbbətlə bağrına basdı.

III

Səni məhəbbətlə bağrına basdı,
Arzu köynəyini geyinən yollar.
Elin yaddaşında dönür heykələ
Vətəni sənintək sevən oğullar.

Yurdunu canından çox sevdiyindən,
Özünə sərhədçi peşəsi seçdin.
Vətənin ən kiçik daşına belə
Ömürlük sədaqət andını içdin.

Vuruldun torpağın hər qarışına,
Döndün pərvanətək yurdun başına,
Adladın dağından, keçdin düzündən.

Döyüş yollarından xəbər alınca,
Anan dua etdi sənin dalınca ,
Oğul ətri gəldi kövrək sözündən.

IV

Oğul ətri gəldi kövrək sözündən,
Suyundan içdiyin ayna bulağın.
Yurdun sərhədləri qayıtsın deyə,
Qanlı döyüşlərdən gəldi sorağın.

Söylədin: Sərhəddə duran igidin,
Duruşu yad gözə sancılan oxdur.
Qeyrətli sərhədçi qəlbində təkcə,
Vətən sərhədinin sərhədi yoxdur!

Düşmən çəpəridir qamətin, görkün,
Törəsi əzəldən belədir türkün,
İradəsi dəmir, ürəyi kövrək.

Silahdı qüdrətin, qeyrətdi gücün,
Yurdun harayına yetişmək üçün,
Böyüdün həyatda ər oğlu ərtək.

V

Böyüdün həyatda ər oğlu ərtək,
Çəkdin keşiyini ana torpağın.
Hər səhər öpmüsən sərhəd boyunca,
Üzünü üçrəngli uca bayrağın.

Sərhədçi ömrünün hər məqamında ,
Yurdunu düşünür, vətəni anır.
Torpaq bədnəzərdən üşüyər deyə
Onun damarında qan alovlanır.

Silahdan çəkmədən öz əllərini,
Hər gün çiçəkləyən nəğmələrini,
Yazdın yaddaşlara qalsın yadigar.

Əzəli əbədi bir nəfəs kimi,
Canlı haray kimi, ulu səs kimi,
İstədin yurddaşın olsun bəxtiyar.

VI

İstədin yurddaşın olsun bəxtiyar,
Səsinlə dərələr, dağlar isindi
Otuz il möhnətdə qalan torpağın,
Köksündə üşüyən çağlar isindi

Oğul hünəriylə, ər qeyrətiylə,
Hər daşı, qayanı öpdü gözlərin.
Sevgiyə susamış torpağın üstə
Axdı nəğmə-nəğmə şirin sözlərin.

Həsrətin, möhnətin saçını yoldun,
Nəğmədən yonulmuş bir heykəl oldun,
Bu cavan ömürdə, bu cavan yaşda.

Sevgi çağlayırdı nəğmələrində,
Hər gün döyüşürdü nəğmələrin də ,
Qarabağ uğrunda gedən savaşda.

VII

Qarabağ uğurunda gedən savaşda
Şahadət bağından sən də gül dərdin.
Könüllər oxşayan nəğmələrini,
Döyüşçü dostların qəlbinə sərdin.,

Zamanın fövqündə dayandı andın,
Arzun nəğmələrə döndü çağladı.
Ucaltdın adını elin obanın,
Rəhmində yer verən Bərdə ağladı.

Vardın döyüşlərə cəsarətinlə,
Savaş meydanında dəyanətinlə
Amansız düşməni çox eylədin xar.

Ələndi üstünə mərmi yağışı
Pozuldu ömrünün gənclik naxişı,
Adını tarixə yazdın, Xudayar.

VIII

Adını tarixə yazdın, Xudayar,
Şirin təbəssümün ələmi sildi.
Dastana sığmayan oğul hünərin,
Düşmənə əbədi qənim kəsildi.

Qeyrət ətri hopmuş arzularını,
Vətənin boynuna taxdın, igidim.
Otuz il ucalan dərd hasarını,
Düşmənin başına yıxdın, igidim.

Açdın yaxasını xatirələrin
Dodaqda nəğməyə döndü hünərin,
Çəkildin bəxtinin lap güneyinə.

Ağdamın yurduna həsrət pələngi ,
Çağladı qanında qəfil bir “Cəngi”
Şəhidlik köynəyi geydin əyninə.

IX

Şəhidlik köynəyi geydin əyninə,
Qorxudan ölümün rəngi ağardı.
Tanrı mələkləri qondu səsinə,
Səni nəğmə-nəğmə çəkib apardı.

Yağıştək ələndi yağı gülləsi,
Sinəndə astaca çiçəklədi qan.
Səni qucaqladı Vətən torpağı,
Öpdü lalə-lalə yaralarından.

O hansı bağçadı gülü solmayan?
-Qisməti şəhidlik eşqi olmayan
Cənnət libasını çətin geyinə.

Əcəl öz əlində tutsa da fərman,
Ölüm qorxutmadı səni heç zaman,
Düşməni almadın heç vaxt eyninə.

X

Düşməni almadın heç vaxt eyninə,
Sərhədçi adını uca saxladın.
Nəğməyə döndərib vətən eşqini,
Sevgi dənizitək hər vaxt çağladın.

Söylədin, bu Vətən işığa bənzər,
Sərhədçi ürəyim pərvanəsidir .
Torpaq məhəbbəti yanar ocaqtək
Mənim taleyimi hər gün isidir.

Ümidlə yoğurdun yavan ömrünü,
Qoyub ayaq altda cavan ömrünü ,
Zəfər qalasını inamla hördün.

Açdı yaxasının hünər yolları,
Əridi fələyin şaxtası, qarı,
Qartaltək uçduğun zirvəyə döndün.

XI

Qartaltək uçduğun zirvəyə döndün,
Seyr etdin Vətənin sərhədlərini .
Üzü qələbəyə gedən yollara,
Səpdin nəğmə-nəğmə ümidlərini.

Vətən nəğməsinin ətri, qoxusu,
Hopdu qəribsəmiş yurdun daşına.
Zəngilan döyüşçü nəğməkarının,
Səsini yazıbdı yurd yaddaşına.

Bəxt yara alsa da öz sinəsindən,
Zəfər köynəyini geymiş səsindən,
Kədər çilikləndi, qəm qəlpələndi.

Yurd yeri sevgiylə çıxdı qarşına,
Doğma Qarabağın hər qarışına,
Səsindən qələbə ətri ələndi.

XII

Səsindən qələbə ətri ələndi,
Aldı qucağına Ağbənd kəndini.
Vətənin üçrəngli bayrağı ilə,
Səsin salamladı yurd sərhədini.

Sərhədçi oğlunun gözündən öpüb
Özündən-özünə döndü Zəngilan.
“Şəhidim, yurduna xoş gəldin”, – deyib,
Kövrələ-kövrələ dindi Zəngilan.

Dərdin dağlarında ulayan qurdun
Kənd-kənd, oba-oba dağılan yurdun
Üzünə- gözünə fərəh çiləndi.

Qeyrət aynasında özünü görüb ,
Üçrəngli bayrağın üzünü görüb,
Zəfər sevincinə torpaq bələndi.

XIII

Zəfər sevincinə torpaq bələndi ,
Ali Baş Komandan “Hücum!”- deyəndə .
Dəmir yumruğunu göyə qaldırıb,
“Müzəffər ordumdu–gücüm”- deyəndə.

Bu cavan ömrünə qıydığı üçün, .
Hələ də utanır ölüm qurşunu,
Şəhidim önündə farağat durub,
Fəxarətlə keçir Sərhəd qoşunu.

Payızda önündə diz çökdü yağı,
Sərib sinən üstə şanlı bayrağı
Ata ocağına şərəflə döndün.

Bu qısa ömürdə məhəbbət dolu,
Adın mübarəkdir, ey türkün oğlu
Vətəndə əbədi nəğməyə döndün.

XIV

Vətəndə əbədi nəğməyə döndün,
Xudayar, zəfərli çağın mübarək!
Payızda Vətənə bahar gətirdin ,
Şəhadət ətirli bağın mübarək!

Nəğmədən özünə bir xeymə qurdun,
İçində sevdalı ellər dincəlir.
Şuşa da, Laçın da azad olubdu,
Şəhidim, səsindən yurd ətri gəlir.

Arxada qalmasın gözün, Xudayar,
Sönməz ürəklərdə közün, Xudayar,
Yazıb yaddaşına zaman adını…

Haqqı var analar oğlunu öyə,
Xuda taleyinə yar olsun deyə,
Xudayar çağırdı anan adını.

XV
Xudayar çağırdı anan adını,
Şəfqətlə əyilib öpdü üzündən.
Səni məhəbbətlə bağrına basdı,
Oğul ətri gəldi kövrək sözündən.

Böyüdün həyatda ər oğlu ərtək,
İstədin yurddaşın olsun bəxtiyar.
Qarabağ uğrunda gedən savaşda,
Adını tarixə yazdın, Xudayar.

Şəhidlik köynəyi geydin əyninə,
Düşməni almadın heç vaxt eyninə,
Qartaltək uçduğun zirvəyə döndün.

Səsindən qələbə ətri ələndi,
Zəfər sevincinə torpaq bələndi,
Vətəndə əbədi nəğməyə döndün.

7-8.05.2022. Bakı.

Müəllif: Zaur USTAC,

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,

şair-publisist.

Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana

ÇİNGİZ ABDULLAYEVİN YAZILARI

ZAHİD SARITORPAĞIN YAZILARI

AKİF ABBASOVUN YAZILARI

VAQİF SULTANLININ YAZILARI

ZAUR  USTACIN  YAZILARI

> > > > MÜTLƏQ OXUYUN !!!

“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.USTAC.AZ >>>> 

Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93   E-mail: zauryazar@mail.ru

Tənhalıq rəngləri – Balayar SADİQ

Tənhalıq rəngləri – Sonet çələngi.

I

Qəbrimin bir ömür uzaqlığında,

Tale yollarının alnı qırışıb.

Ümid nə vaxtdı ki, gözümə dəymir,

Görünür, hardasa başı qarışıb.

Ehtiyac şumlayır bəxt çöllərini,

Dövran da bir ucdan elə dərd əkir.

Varaqlar üzümə ağ olur daha,

Qələm də söz altdan çiynini çəkir.

Fələklər diksinir dərdə tabımdan,

Ömrümün-günümün bəxt kitabından,

Arzular cırılmış varaq kimidir.

Dəydi harayıma sükut qurşunu,

Qırılıb içimdə dözüm qoşunu,

Ümid qana batmış bayraq kimidir.

II

Ümid qana batmış bayraq kimidir,

Ürəyim ağrıyan yaralı əsgər.

Geri çəkilməyə yer qalmayıbdı,

Sonuncu misradı sonuncu səngər.

Tale göz yaşını sıxır ovcuna,

Halsız harayların köksü dağlanır.

Yuxusu qarışır xatirələrin,

Kədər dənizitək söz dalğalanır.

Acı əzabların gözləri gülür,

Dözüm kəlməsinin qəddi bükülür,

Ağrılar çay kimi kükrəyən yerdə.

Səbr səbr etməyin daşını atır,

Sükutdan sükutun qulağı batır,

Əcəl şahə qalxıb kişnəyən yerdə.

III

Əcəl şahə qalxıb kişnəyən yerdə

Ən uca dualar urvatdan düşər,

Əriyib tökülər yaddaş cığırı,

Son nəfəs qırılıb dodaqdan düşər.

Torpağın canında tərpənər bu dəm,

Hələ qazılmamış qəbrin ağrısı.

Bir alın yazısı çiliklənəcək,

Nə fərqi – gündüz, ya gecə yarısı?!

Öpər göz yaşları doğma üzləri,

Dərd çırpar qəbrinə nəmli sözləri:

“Burda sovxa qalan bu ad kimindir?”.

Taleyin yolları verib səs-səsə,

Əcəl qılıncını çəkib gəlirsə,

Cəsarət bir paslı yaraq kimidir.

IV

Cəsarət bir paslı yaraq kimidir,

Ürəkdə ağrının qaçır dodağı.

Üzür qərib-qərib qan yaddaşında,

Bir yarpaq bayatı, bir əlçim ağı.

Ya döşə altına, ya çək üstünə,

Bu misra yorğanın, döşəyin olsun.

Tanrıyçün dinlərin bir fərqi yoxdur,

Təki dərgahına baş əyən olsun.

Ömür bir çiçəkdir vaxtın əlində,

Taleyin köç etmiş binələrində,

Qaralmış ocaqdır olub-keçənlər.

Gözlər göz yaşına qonubdu orda,

Vaxtın ləpirləri donubdu orda,

Kimin yaddaşıdır o qarlı çöllər.

V

Kimin yaddaşıdır o qarlı çöllər,

Orda vaxt ağlayır, zaman hönkürür.

Açıb yaxasını ağrı yolları,

Dərd qəhqəhə çəkir, qəm-qüssə gülür.

Gəl soyun əynindən bu nimdaş ömrü,

Daha ümid yolu yamaq-yamaqdır.

Orda ki, arzular bələnib qana,

Orda yaşamaq da yaşamamaqdır.

Ora qəmin yurdu, dərdin vətəni,

Orda unudubdu Tanrı bəndəni,

Bəxt düşüb ömürdən aralı orda.

Arzu yollarına qəm, kədər qonub,

Orda ki, azadlıq edam olunub, –

Tarix sinəsindən yaralı orda.

VI

Tarix sinəsindən yaralı orda,

Orda azadlığın qanı göllənib.

Dil qıfıl altına düşüb nə vaxtdı,

Söz qara geyinib, səs güllələnib.

Götür bu misranı sanc öz yaxana,

Simurq lələyidir, gərəyin olar.

Allahın bayrağı altından keçir,

Özündən-özünə gedən bu yollar.

Kimin ağrısını kim xəbər alıb,

Nə qədər yaşamaq həvəsin qalıb,

Ovut içindəki xatirələri.

Dözüm göz yaşına baş qoyub yatır,

Ora nə ün yetir, nə də əl çatır,

Azadlıq ömrümün ən qərib yeri.

VII

Azadlıq ömrümün ən qərib yeri,

Ömrün o üzüdür, astarı deyil.

İlahi, verdiyin bu bəxtdir axı,

Qoca dilənçinin paltarı deyil.

Sınır, çiliklənir addım səslərim,

Yollar da canını tutub dişinə.

Maşallah, dərd bizi yaxşı yarıtdı,

Bəxtim, daha qalma, çıx get işinə.

Səbrində dəfn elə bu son döyüşü,

Kimin yaddaşından qırılıb, düşüb,

O yol can üstədir, qıvrılır orda.

Fələk sulamaqda dərd ağacını,

Sükut yolur orda, yolur saçını,

O kimin qəbridir, qaralır orda.

VIII

O kimin qəbridir, qaralır orda,

Tənhalıq yaylığın üstünə sərib.

Əl açıb göylərə bir məzar daşı,

Üstündə mamırtək sükut göyərib.

Danışma, içimdə dərd ləpələnir,

Diksinir qəlbimin ağrı dağları.

Köksümdə qıvrılır yetim bir haray,

Açılır yaxası ayrılıqların.

Ünvansız məktubdu tənhalar, təklər,

Dərdi yelpikləyir acı küləklər,

Can verir ocağım, qaralır közüm.

Bu son harayımdı, bu son ünümdü,

Bu gün əcəlimlə görüş günümdü,

Gəl, öpüm gözündən, qaratel sözüm.

IX

Gəl, öpüm gözündən, qaratel sözüm,

Nəfəsi tükənib son nəfəsimin.

Daha qapısını döymək vaxtıdı,

Səsimin içində qalan səsimin.

Üşüyər torpaqda tənha məzarım,

Üstünə nə oğul, nə qız gələcək.

Qərib küləklərin dodaqlarında,

Qəmli misralarım yalqız gələcək.

Ölüm qayasına çırp son harayı,

Bir də geri axmaz bu ömür çayı,

Daha nəyə gərək bu səbr, dözüm.

Mən bəxt didərgini, tale yorğunu,

Sındır gözlərimdə bu daş yuxunu, –

Yox səndən doğması, yox, canım-gözüm.

X

Yox səndən doğması, yox, canım-gözüm,

Kimə ismarlayım bu son nəğməni.

Gəl bük xatirəmi qara dəsmala,

Üstündə bir misra ağla sən məni.

Çırpıb qanadını uçdu günlərim,

İndi əllərimdə bir lələk qalıb.

Mən çıxıb gedirəm, özünü qoru,

Apara bilmədim, kor fələk qalıb.

Bu ömür olmadı, bir sürgün oldu,

Qara gecələr də qaragün oldu,

Axı nə yatdım ki, nə yuxu görüm.

Qəflə-qatarını çəkdim bu köçün,

Yaşayammadığım o günlər üçün,

Baş qoyum dizinə bir az hönkürüm.

XI

Baş qoyum dizinə bir az hönkürüm,

Analı günlərim ovutsun məni.

Bir ovuc laylanın qonağı olum,

Sonra lap Tanrı da unutsun məni.

Payız qoxusuna bələnib ömür,

Canımın yaşamaq iştahı küsüb.

Xatirə dərzləri tayalanıbdı,

Ağılar dil açıb, nəğmələr susub.

Çıxsın köynəyindən saz yavaş-yavaş,

Bu gün dərdlərimin toyudu, qardaş.

Niyə barmaqların üşüyür, ozan?

Mənim ocağımı əcəl qalayıb.

Alnıma yazmağa bir şey qalmayıb,

Çırpır qələmini yerə bəxt yazan.

XII

Çırpır qələmini yerə bəxt yazan,

Qaçırdıb bir ömrün qafiyəsini.

İkicə dərs aldım qoca dünyadan;

Yaşamaq dərsini, ölüm dərsini.

Qan-tər içindədi keçdiyim bu yol,

Mən yolu keçmədim, yol məni keçdi.

Ürəyim susuzdu səhralar kimi,

Gözüm, göz yaşımı sən niyə içdin.

Süzmüşəm ruhuma son həyəcanı,

Dərdimin toyundan gəlirəm, canım,

Soruşma sən belə harda “vurmusan”.

Yalandı, demə ki, üzünü gördü,

Mənim ki, bəxtimin gözləri kordu,

Gözümün önündə niyə durmusan?

XIII

Gözümün önündə niyə durmusan,

Gözlərim açıqdı, gəl, keç içəri.

Dayan, ayağından çırpsana, zalım,

Hara aparırsan bu küçələri.

Baxdıqca hey sənə gözlərim azır,

Qərib bir küçəsən bu əyin-başla.

Mənim incitdiyim sözlər qoy qalıb

Mənim incitdiyim sözü bağışla.

Bağışla vaxtımın vaxtsız qonağı,

Gözümdü ömrümün görüş otağı,

Üstünə tökülən yaşı sil görüm.

Haqqı yox incitsin daha kimsəni,

Qorxma, tənhalığı üşütməz səni,

Bir az taleyimə yaxın gəl görüm.

XIV

Bir az taleyimə yaxın gəl görüm,

Qoy həsrət yolları üşüsün bir az.

Oxşa saçlarını xatirələrin,

Səsimə, sözümə gün düşsün bir az.

Duz səp yarasına bu ömür-günün,

Bəxtin tamı-dadı çoxdan qaçıbdı.

Gör necə başını itirib dərdim,

Sənə dilənçitək ovcun açıbdı.

Kövrək xatirələr durub sıraya,

Səni and verirəm bu son misraya,

Enmə arzuların ucalığından.

Əlvida, son misra, sonuncu beyt.

Tənha yelkən kimi ağarır ümid,

Qəbrimin bir ömür uzaqlığında.

XV

Qəbrimin bir ömür uzaqlığında,

Ümid qana batmış bayraq kimidir.

Əcəl şahə qalxıb kişnəyən yerdə,

Cəsarət bir paslı yaraq kimidir.

Kimin yaddaşıdır o qarlı çöllər,

Tarix sinəsindən yaralı orda.

Azadlıq ömrümün ən qərib yeri, –

O kimin qəbridir qaralır orda.

Gəl öpüm gözündən, qaratel sözüm,

Yox səndən doğması, yox, canım-gözüm,

Baş qoyum dizinə bir az hönkürüm.

Çırpır qələmini yerə bəxt yazan,

Gözümün önündə niyə durmusan,

Bir az taleyimə yaxın gəl görüm.

1998

Müəllif: Balayar SADİQ

BALAYAR SADİQİN YAZILARI

PDF>>>ZAUR USTAC UŞAQ ŞEİRLƏRİ

PDF: >>>>> ZAUR USTAC “QƏLƏMDAR-2”

PDF>>> ZAUR USTAC “BB” KİTABI

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

SONET ÇƏLƏNGİ – İLDIRIM ƏKBƏROĞLU (FÜZULİ)

İLDIRIM ƏKBƏROĞLUNUN YAZILARI

“DƏRDİM, SEVİNCİM”
(Sonetlər çələngi 15 nəğmədən ibarətdir. Nəğmələr doğma Azərbaycanımıza həsr edilib! Dərdim, sevincim, Azərbaycanım…)
I
Olmasın, olmasın sənsiz bir günüm,
Ancaq qucağında uyuyaram mən.
Kimə yetə bilər harayım, ünüm
Əgər sən olmasan, ey ana Vətən.

Qdludur torpağın əzəldən, başdan
Dağlarda qarın da qığılcım çaxar.
Sənin ürəyini döyündürən qan
Mənim də qəlbimdən dolanıb axar.

Nahaqdan qəlbimə dəyən olanda,
Payız səması tək qəlbim dolanda,
Ummuşam gülndən, çiçəklərindən.

Fikirlər uçdumu uzağı çəkər,
Görüb dərdlərini sızlasam əgər
Demə uşaq kimi ağlar, kürəm mən.

II

Demə uşaq kimi ağlar, kürəm mən.
Sənin çəkdiklərin tarixdə azmı.
Sökülən, danılan, dağ çəkdirilən
Bir ana övladı de, ağlamazmı?

Çiçəklər içində çiçəyin incə,
Nəğmən nəgmələrə ilk cığır açdı.
Elə bir ocağa döndü ki, Gəncə
Bütöv yer üzünə nurunu saçdı.

Dildən dilə düşdü şöhrətin, adın
Çoxları üstünə oynatdı atın.
O gündən qaraya tutuldu günüm.

Eh, bir də həyatda deyilki yalan
Pis gözə bıçaqdır qiymətli olan
Eşit, Azərbaycan, başına dönüm.

III

Eşit, Azərbaycan, başına dönüm,
Çiçəklər oxşayar, tikanlar dalar.
Yadından çıxıbmı “Məvailər”im…
Qiymətli zər kimi oğurlandılar.

Vətən yanğısıdır, Vətən yanğısı,
Insan ürəyində dərdin dərini.
Bəlkə də dönəndə durna sırası
Oxuyur onların nəğmələrini.

Dəyişən dəyişib, qalanlar qalır,
Kimi üz çevirib astarın salır.
Tarixsə dəyişməz həməndir, həmən.

Pərvanə vurğundur yanarsa şamda,
Bəzən qovurlanıb, sızıldasam da
Sənin şöhrətinlə öyünürəm mən.

IV

Sənin şöhrətinlə öyünürəm mən
Dillərdə əzbərin birmi, ikimi.
Saysız övladın var dillərdə gəzən,
Həsən oğlu kimi, Nizami kimi

Çoxu çiçək olub öz çəmənində
Olana olan tək qiymət verən az.
Qarşımda eşmirəm ocağı mən də
Sənin çiçəyindən gülündən olmaz.

Düşüb şerləri hey dildən-dilə
Sənin Nizaminin hikməti ilə
Ilkin açmadımı dünyada bahar.

Azmı çürüyübdür qılınclar qında,
Ulu əsrlərin ulu yolunda
Qartal duruşun var, qartal adın var.

V

Qartal duruşun var, ulu adın var.
Cır meyvə gətirməz cır deyilsə tum.
Doğuldun, bələyin oldu dümağ qar
Qurdu beşiyini Turan xatunun.

Qəlbinin mayası od idi deyə
Oğlun da, qızın da pir bildi odu.
Sənin sevincinə, yaşına yiyə,
Ağsaqqal seçdilər Dədəm Qorqudu.

Başsız el-obadan əksilməz qada,
Ixtiyar sahibi şah olubsa da,
Sözü ötən olub ağsaqqalının.

Bir alaq kökündən göyərər mini
Necə ki, görmədin Aruz kimini,
Başından aşıbdır dövlətin, varın.

VI

Başından aşıbdır dövlətin, varın
Var-dövlət daş-qaşdır, qızıldır məgər?!
Şerin var bir bəndi fateh şahların
Bütöv sərvətinə, zərinə dəyər.

Çox düşüb kəsərdən baş kəsən yaraq,
Kəsərdən düşməyib sözün sətiri.
Haq sözü daş-qaşdan üstün tutaraq
Dahi olmadımı oğlun Xəqani.

Nə olsun çoxları özündən deyib,
Həmişə başını aşağı əyib
Meyvəli ağaclar, ay gözümə nur.

Keçib qanımıza qəlbindəki köz,
Nahaqdan üzünə haqq dediyin söz-
Dünyanın özünə çıraq olubdur.

VII

Dünyanın özünə çıraq olubdur.
Bir el yolunda da çıraq yandıran.
Dilindən köz alıb, dağından qürur
Yoluna nur oldu Xətai balan.

Çox tapdaq olmuşdun düşmənə, yada
Boynu bükülüydü açan gülün də.
Həsrəti qürbətdə zoğ atdısa da
Füzuli axır ki, ötdü dilində.

Doğma havasını çalmaq dəmində,
Ötə bilərsə də özgə simində….
Daha gözəl ötüb öz simi tarın.

Demə ki, dərd deyil, dərdsə də azdır.
Şerini özgənin dilində yazdı
Sinəndə göz açan söz sərrafların.

VIII

Sinəndə göz açan söz sərrafların
Vaxt olub çiçəkcə anılmayıblar.
Dilləri dillərdə ötüb onların,
Ancaq haqq yolunda yanılmayıblar.

Fəzlullah Nəimin iki bölünüb,
Dözmüsən dərdini sən uda-uda.
“Ənəlhəqq” söyləyib Allaha dönüb,
Nəsimi – dərisi soyulubsa da.

Tarix canı deyib hər soyan kəsə
Ancaq görmüşük ki, soyulan isə
Haqqın yollarına şəfəq, nur salıb.

Onunla fəxr edib öyündüm ki, mən-
Talanıb, soyulub, danılsan da sən,
Çoxunun gözləri əlində qalıb.

IX

Çoxunun gözləri əlində qalıb
Baxma ki, çoxları daş atıb sənə .
Nadir əsərlərin azmı talanıb,
Dönüb özgələrin qiymətlisinə.

Söz də tarix deyil hər yetən dana,
Qarğa verə bilməz bül-bül yerini.
Məgər çıxmadımı, de öz adına
Bodenşted Vazehin nəğmələrini?…

Qələm dediyini deyə bilməz ox,
Bu həyat yolundsa çox görünüb, çox,
Talayan alçalıb, soyan alçalıb.

Elə soyulmağın dərddimi təkcə,
Yox, sənə can atıb yetişmədikcə….
Çoxunu dərd alıb, fikir-qəm alıb.

X

Çoxunu dərd alıb, fikir-qəm alıb,
Sən çiçək açdıqca, gətirdikcə bar.
Bəzən də illərcə qonağın qalıb,
Sənə quyu qazan, tor quran da var.

Yolunda keçsək də, bir, canımızdan,
Uyduq neçəsinin əməllərinə.
Özümüz sıyrılıb öz qınımızdan,
Qırdıq özümüzü düşmən yerinə.

Qeyrət məqamında uduzmuşuq biz-
Elə ki, bilinib kəramətimiz,
Səni döndəriblər yola, səkiyə.

Sənin çörəyini yeyənlər ki, var,
Çox məqam gözləyib, çox göz qoyublar,
Qızıl qanını da sorsunlar deyə.

XI

Qızıl qanını da sorsunlar deyə
Sərhədlər keçiblər, dağlar aşıblar.
Zoru keçməyəndə keçib hiyləyə,
Söz verib, and içib “qardaşlaşıblar”.

Eləı ki hiylənin yırtılıb qını,
Əvvəl qeyrətini veriblər bada.
Dartıb bədənindən şah damarını,
əmzik tək əmiblər onu sonra da.

Xəncər qayıdarmı sipər yoxdusa ,
Övlad ürəyində təpər yoxdusa…..
Ay anam, nə xeyri deyilən sözün.

Mənim də öz gücüm çatır dilimə,
Ay Vətən, günahkar özünsən demə.
Bil, alnın açıqdır, bil, ağdır üzün.

XII

Bil, alnın açıqdır, bil, ağdır üzün.
Səndə sınmaz olan duruşa əhsən .
Ay elim, ay obam, fikir ver özün,
Bu dərdə sənsən ki, tab gətirmisən.

Bir de hansı qartal uça bilərdi
Bircə qandıyla zirvə tənində.
De, hansı torpaqda çiçək gülərdi
Sənin torpağın tək darda, çətində.

Paklıq ələnibdir səndəki oda,
Bir gözün həmişə ağlayıbsa da
Əsrlər içində gülüb bir gözün.

Baxıb keçmişinə balan kimi mən,
Üz tutub deyirəm, inan, ürəkdən
Bütövdür yerişin, bütövdür sözün.

XIII

Bütövdür yerişin, bütövdür sözün
Belə bir gedişi ariflər anlar.
Qaranlıq uçruma bürünsələr də,
Büdrəməz heç zaman bütöv olanlar.

Mən də bir övladam yuxusu sərsəm,
Taleh gəncliyimlə oynadı oyun.
Adına zərrəcə ləkə gətirsəm,
Qoy gəlsin burnumdan çörəyin, suyun.

Özümə qənimmiş mənim bu andım….
Ömür yollarında sərtlik qazandım….
Alnımı daşlara hey döyə-döyə.
Iki yad ocağa bölünməz bir ev,
Ay Vətən, qəlbimdə bütövsən, bütöv,
Qəlbini bölsə də Araz ikiyə.

XIV

Qəlbini bölsə də Araz ikiyə,
Nəğməni bir tonda çalan tarın var.
Üz tutub o taya “Şəhriyar” deyə
Səsinə səs verən Bəxtiyarın var.

Bir ağac kökündən söylə bir mənə
Iki özgə ağac çıxa bilərmi?!
Bir çay əsrlərlə biri-birinə
Söykənən dağları yıxa bilərmi?!

Açdım əllərimi qucam mən səni
Tikanlı məftillər qoymur birini,
Biri də halsızdır başına dönüm.

Təki hürsün itin, yansın çırağın,
Təki məndən olsun gələn sorağın,
Olmasın, olmasın sənsiz bir günüm.

XV

Olmasın, olmasın sənsiz bir günüm,
Demə uşaq kimi ağlar, kürəm mən.
Eşit, Azərbaycan, başına dönüm
Sənin şöhrətinlə öyünürəm mən

Qartal duruşun var, ulu adın var.
Başından aşıbdır dövlətin, varın
Dünyanın özünə çıraq olubdur.
Sinəndə göz açan söz sərrafların.

Çoxunun gözləri əlində qalıb
Çoxunu dərd alıb, fikir-qəm alıb
Qızıl qanını da sorsunlar deyə

Bil, alnın açıqdır, bil, ağdır üzün.
Bütövdür yerişin, bütövdür sözün
Qəlbini bölsə də Araz ikiyə…

Müəllif: İldırım ƏKBƏROĞLU

İLDIRIM ƏKBƏROĞLUNUN YAZILARI

PDF>>>ZAUR USTAC – “BB” HEKAYƏLƏR

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI


“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

Azərbaycan ədəbiyyatında işlənmiş alınma lirik şeir janrlarından biri-sonet

Nazim Nəsrəddinov
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

Azərbaycan ədəbiyyatında Şərq şeir janrları ilə yanaşı, bir neçə Avropa şeir şəkillərindən də istifadə olunmuşdur. Bu janrların ədəbiyyatımıza kütləvi şəkildə ilk gəlişinin tarixi əsasən XX əsrin əvvəllərindən başlanır. XX əsrin Azərbaycan şairlərindən M.Ə.Sabir, H.Cavid, A.Şaiq kimi söz ustalarının yaradıcılığında mülli şeir formaları ilə yanaşı epiqram, epitafi,  parodiya, marş, sonet kimi alınma nəzm biçimlərindən ustalıqla istifadə olunmuşdur. 

***

Epiqram-qısa,maraqlı və yadda qalan satirik şeir,həcvdir.

Var aləm ara şöhrəti İslambulun,


Həddən füzun dövləti İslambulun.


Başdan ayağa gözəllərin yığnağı,


Maskov ola bilməz …. islambulun. (S.Ə.Şirvani)


***

Epitafi-qəbir daşı üərində mərhumun əxlaqi xüsusiyyətlərini ehtiva edən bir və ya bir neçə yadda qalan şeir  Azər Abdulla.  

 Akif Mirili üçün epitafi 

Uzaqlardan, Mirilərdən gəlmişdi,

Bu dünyada yaxşılığı yaymağa.

Yüz elədi, min elədi, bəlkə çox,

Oğul gərək sonalayıb saymağa.

Azərbaycan oxucularına bu janrlarda yazılmış şeirlərin təqdimatı ən çox milli mətbuat və rus dili dərslikləri vasitəsilə daxil olmuşdur. Onu da deməliyik ki, bu janlara aid Şərq ədəbiyyatından gəlmə nümunələr də var. Azərbaycan ədəbiyyatında onet janrından söz düşəndə Abdulla Şaiqin yazdığı bir sonet yada düşür. Bu sonet “Məktəb məcmuəsi” dərgisinin yeganə nömrəsində (“Məktəb məcmuəsi” dərgisi,1925, N1, səhifə 3 – redaktoru  milliyyətcə başqırd olan Şərif Manatovdur. Ş.Manatov -görkəmli partia işçisi, ADPİ-nun rektoru,Xalq Maarif Komissarlıının şöbə müdiri idi). Azərbaycan ədəbiyyatında H.Cavid, C.Cabbarlı, M.Müşfiq və  digər şairlər yaxşı sonet yazmağa cəhd göstərmişlər. Sonet ən çox Avropa ölkələrində yayılmışdır. Həcmi 4 bənd olur, birinci və ikinci bəndlərinin hərəsində dörd misra olur. Şeirin sonrakı 2 bəndinin hərəsi 3 misra olur. Qafiyələnməsində müxtəliflik var. Yaranma məkanına və qafiyələnməsinə görə sonetin bir neçə növü var.

                          Fransız soneti  

   ***                   

abba abba cdd  dd

абба+абба+ввг+дгд

                                                                                          абаб+абаб+ввг+ддг.

                                                                                            абба+абба+ввг+ддг.

                          İtaliya soneti                  

***                    

abab  abab sds  dsd;

                          Şekspr  soneti                  

***                    

abab  sdsd  efef  gg

Dünyada  sonet yazan çox olmuşdur: Halyada Yakopo, Padon Antonin, Vilyam Şekspir   və  başqaları. Abdulla Şaiqin “Centlmen bir xanəndəyə” sərlövhəli soneti fransız soneti növünə aiddir. Qafiyələnməsi abba abba add  dda kimidir.

Nədir, nədir o gözəl səsdə titrəyən fəryad

Ki, hər təranəsi  ruhumda bir fəğan oyatır?…

O hıçkırıklar , aman kimdən istəyir imdad

Ki, qəlbimin içini hər zaman qanatır..

***

Niçin, niçin dodağından uçan fəğanlardan

İçimdə  dalğalanır  pək acıqlı  duyğu,kədər?..

Niçin, niçin o səni  inlətən amanlardan

Önümdə canlanur bir yəğin səfil  yüzlər?..

***

Niçin, niçin bu səfil fəğanlar “aman”lar həp anlat,

Zavallı xəlqimizin  əksi dərd – ü  matəmimi?..

O inlətən səni də  ruhimi  ya   qan ğəmimi?..

***

Unut o keçmişi  hayqırma  bitsin əfğanlar,

Bir az da gurlasın  artıq səsində üsyanlar,

Bir az da nəğmənə  qüvvət, bir az da atəş qat!

 Uzun müddət Abdulla Şaiqin bu sonetinin kimə həsr edildiyi bilinmirdi. Sonetin ilk dəfə çap olunduğu jurnalda da bu barədə heç nə göstərilməməmişdir. Sonrakı tədqiqattlardan centlmen  müğənninin kim  olduğu müəyyən edilmişdir. Sən demə, centlmen müğənni Avropanın vokal sənət beşiyində oxuyan Bülbül- Murtuza Məmmədov imiş. Bülbül 22 iyun 1897-ci ildə Şuşa yaxınlığında, hazırda Xankəndinin cənub ərazisi olan Xanbağı adlanan yerdə anadan olmuşdur. 1907-ci ildə Bülbül Şuşa mollaxanasında musiqi təhsili almağa başlamışdı. 1909-cu ildə Bülbül Gəncəyə köçür. Burada gənc xanəndənin şöhrəti başlayır. 1911-ci ildə onu Tiflisə, ictimai yığıncaqlar keçirilən yay binasında çıxışa dəvət edirlər.Burada o, məşhur gürcü müğənnisi ilə tanış olur. Səhnə fəaliyyətinə 1916-cı ildən başlamışdır.1920-ci ildən Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının (o zamanlar Birləşmiş Dövlət Teatrı opera truppası) solisti olmuşdur. Abdulla Şaiqin “Centlmen bir xanəndəyə” soneti  bu vaxtlarda,təxminən 1924-cü ilin payızında yazılmışdır. Məzkur -haqqında danışılan sonetin yazılma tarixi üçün əhəmiyyətini nəzərə alıb,  Bülbül haqqında məqsəddən xali olmadığı  üçün bir bir neçə söz söyləməyi də 
vacib hesab edirik.Bu, onun musiqi dünyası və centlmenliyi haqqında oxucuya müəyyən məlumatları çatdıra bilər.

 Bülbül fəaliyyətinin ilk illərində Üzeyir Hacıbəyovun “Leyli və Məcnun” (İbn Salam), “Əsli və Kərəm” (Kərəm), Z.Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” (Qərib) operasında oynamışdır. Bübül 1927-ci ildə Bakı Konservatoriyasını bitirmişdir. Təhsilini davam etdirmək üçün dövlət xətti ilə İtaliyanın Milan şəhərinə getmişdir. 1931-ci ildə Milan Konservatoriyasını (Cüzeppe Anselmi, Delliponti və R. Qraninin sinfini) bitirib Azərbaycana geri dönmüş və Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasındadərs deməyə başlamışdır.

1932-ci ildə onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası  nəzdində Azərbaycan xalq musiqisini öyrənən Elmi-Tədqiqat Musiqi Kabineti yaradılmışdır. Elmi-Tədqiqat Musiqi Kabineti Azərbaycan musiqisinin toplanması, tədqiqi və işlənması ilə məşqul olmuşdu. Elmi-Tədqiqat Musiqi Kabinetinin bazasında Azərbaycan Elmlər Akademiyasının İncəsənət və Memarlıq İnstitutu yaranmışdı. 1945-ci ildən etibarən Azərbaycan xalq musiqisinin tədqiqi ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının İncəsənət İnstitutu məşğul olmağa başlamışdır.

1937-ci ildə Moskvada Bülbülün təşəbbüsü ilə Ümumittifaq vokal konfransı keçirildi. Burada o, ölkənin bütün musiqi ictimaiyyətinin böyük marağına səbəb olmuş geniş məruzə ilə çıxış etmişdir.

Bülbül aşıq yaradıcılığına dair şifahi materialların — xalq nağılları, əfsanə, dastan, qəzəllərin, aşıq musiqi yaradıcılığının 250 çap vərəqi həcmındə toplanması üçün briqadaların təşkil edilməsinin təşkilatçısıdır. Bülbül 1938-1961-ci illərdə keçirilmiş aşıqlar qurultaylarının təşəbbüskarıdır. Həmçinin bu qurultaylarda məruzəçi və onların keçirilməsi layihələrinin müəllifidir.Bülbül Azərbaycanda not nəşriyyatının təşkilatçısıdır. Bülbül parlaq istedadların üzə çıxarılması üçün ilk musiqi olimpiadasının keçırılməsinin təşəbbüskarıdır.Bülbül 1940-cı ildə Moskvada çağırılmış Ümumittifaq vokal konfrasında maraqlı məruzə ilə çıxış etmiş və bir sıra mühüm məsələlər irəli sürmüşdür: “Vokal kafedrasında elmi tədqiqat və elmi-metodiki iş aparmağın zəruriliyi, milli müğənnilərin hazırlanması, bütün qardaş respublikalarda Ümumittifaq Teatr Cəmiyyəti şöbələrinin təşkili, SSRİ xalqları yaradıcılığının öyrənilməsi üzrə Mərkəzi İnstitutun yaradılması”.

1957-ci ildə keçirilən VI Ümumittifaq Moskva festivalında Şərq xalqlarının klassik oxuma müsabiqəsinin münsiflər heyətinə sədrlik etmişdir.

1961-ci ilin iyul ayında Şuşa şəhərində, keçmiş Şuşa real məktəbin zalında konsert verib. Bu konsert Bülbülün Şuşadakı axırıncı konserti idi.

26 sentyabr 1961-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Məzarı Birinci Fəxri Xiyabandadır.

İlkin mənbə: strategiya.az

Müəllif: Nazim NƏSRƏDDİNOV

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, türkoloq.

NAZİM NƏSRƏDDİNOVUN YAZILARI

PDF>>>ZAUR USTAC – “BB” HEKAYƏLƏR

>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI


“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ZAUR USTAC – VAQİF DÜNYASI

VAQİF MUSTAFAZADƏ

VAQİF DÜNYASI
(Bu gün onun doğum günüdür! Ruhu şad olsun!)
Vaqifin barmağından doğulan bir dünya var,
Səmədin qələmindən doğulan dünya kimi.
Yeddi qat, yeddi arğac mayası sirr dünya var,
Səttarın fırçasından doğulan dünya kimi.
* * *
Vaqifin barmağından doğulan bir dünya var,
Ana laylası kimi, nənə bayatısıtək.
Onun barmaqlarında dilə gəlir arzular,
Ata duası kimi, baba hayqırtısıtək.
* * *
Vaqifin barmağından doğulan bir dünya var,
Ta qədimdən bu günə, ilmə-ilmə toxunur.
Anamın hanasında olan sirli naxışlar,
Vaqifin barmağında kəlmə-kəlmə oxunur.
* * *
Vaqifin barmağından doğulan bir dünya var;
Azərbaycandır adı, – mənim yurdum bu diyar!
16.03.2022. Bakı-İçərişəhər.

PDF>>>ZAUR USTAC – “BB” HEKAYƏLƏR


>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<

Müəllif: Zaur Ustac

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev – 150

“Tərəfsiz ədəbiyyat tarixdir” layihəsi

ZAUR USTACIN SATIŞDA OLAN KİTABLARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<< WWW.YAZARLAR.AZ  və  WWW.USTAC.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

SONET NƏDİR? – SONET HAQQINDA – VAQİF YUSİFLİ

VAQİF YUSİFLİ

222 SONET HAQQINDA

ƏDƏBİ HƏYAT

Azərbaycan poeziyasında lirik ədəbi növün janrlarını bir neçə bölgüdə qruplaşdırmaq olar. Təbii ki, ilk sırada xalq aşıq şeiri janrları gələcək-bayatılı, qoşmalı, gəraylılı, təcnisli bir aləm… Sonra gəlir klassik lirikamızla bağlı janrlar-bunların bir çoxu bütün Şərq ədəbiyyatında müştərək işlənib- qəsidə, qəzəl, rübai, müxəmməs, mürəbbe, müsəddəs, tərkibənd, tərcibənd, məsnəvi və s.

Əsrlər boyunca bu iki janr poeziyamızın inkişafında çox mühüm rol oynayıblar. Əsl istedadlar hansı şeir şəklinə müraciət etsələr belə, orada uğur qazanıblar və beləliklə, şeirimizdə parlaq incilər xəzinəsi yaranıb. XX əsrdə isə heca şeirimiz ön plana keçib və hecalı şeir şəkillərinə intensiv halda müraciət olunub; beşlik, altılıq, yeddilik, səkkizlik, doqquzluq, onluq, onbirlik, onikilik, onüçlük, ondördlük, onbeşlik və onaltılıq. Nəhayət, XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq şeirimizdə Avropa mənşəli yeni janrlar da peyda olub-himn, marş, sonet və s.

Soneti Azərbaycan poeziyasında yeni janr forması hesab edənlər əsla yanılmırlar. Tədqiqatçılar onun 800 yaşı olduğunu qeyd edirlər. Mən görkəmli teatr tənqidçisi, Avropa ədəbiyyatı bilicisi mərhum Cəfər Cəfərovun, filologiya elmləri doktoru, professor Seyfulla Əsədullayevin və gənc tədqiqatçı, filologiya elmləri namizədi Hüseyn Həşimlinin sonet janrı barədə bəzi fikirlərinə müraciət etmək istəyirəm. Cəfər Cəfərov dahi ingilis dramaturqu Vilyam Şekspirə həsr etdiyi məqaləsində yazır: “Sonet – lirik şeir janrlarından biridir, Orta çağlarda meydana çıxmış, öz klassik şəklini isə XIII əsrdə İtaliyada almışdır. Klassik sonet iki katrenə və iki tersetə, yəni iki dörd misralıq bəndə ayrılan 14 misralıq şeirdir. Misralar müəyyən qayda əsasında qafiyələnir, lakin klassik italyan soneti başqa ölkələrə yayıldıqda bəzi dəyişikliklərə uğramışdır. Bəndlərin quruluşu başqa şəkil almışdır. İngiltərədə, xüsusən Şekspir yaradıcılığında sonet 4+4+4+2 qaydası üzrə bəndlərə ayrılmışdır. Sonet janrı ilə əlaqədar bir də “Sonet əklili” məfhumu mövcuddur. Bu əklili bir-birilə bağlı olan 15 sonetdən təşkil edilir ki, axırıncı sonet əvvəlki 14 sonetin birincə misralarından düzəlir”

Seyfulla Əsədullayev yazır: “Sonetin ilk nümunəsini İtaliyada, “Siciliya məktəbi”nin nümayəndəsi, şairn Sakono da Lentini yaratmışdır (1220-ci illərdə). Hər bir həqiqi sonet kiçik bir dram əsəri sayılır. Sonetin bu qanunlarına cavab verməyən hər hansı bir on dörd misralıq şeir sonet yox, sadəcə on dörd misralıq şeir kimi də qalır. Həm bənd formaları (4 misra və 3 misra), həm də qafiyə müstəqilliyi ilə bir-birindən fərqlənən katrenləri və tersetləri vahid və bütöv bir poetik janr kimi birləşdirən, formalaşdıran amil, həm də əsas amil sonetin məzmunudur. Soneti poetik formaların şahmatı da adlandırırlar. Ən kiçik poetik həcmdə və lirik məkanda sonet özündə ən yüksək poetik enerji cəmləşdirir… Azərbaycan sovet poeziyasında ilk dəfə bu janra müraciət edən Mikayıl Müşfiq olmuşdur”.

Gənc tədqiqatçı Hüseyn Həşimlinin “Azərbaycan poeziyasında sonet və terset” monoqrafiyası (Bakı, “Elm”, 2003) mövzunu daha geniş əhatə edir və ən əsası budur ki, müəllif sonetin janr özəlliklərini və dünya ədəbiyyatında inkişaf yolunu izlədikdən sonra Azərbaycan poeziyasında sonetin təşəkkül mərhələsini, kamilləşmə və kütləviləşmə dövrünü də tədqiq edir. Onun fikrincə, Azərbaycan ədəbi mühitinə sonet bir janr kimi XX əsrin əvvəllərində vəsiqə almışdır. O, bizim poeziyada ilk sonet müəllifləri kimi Səid Səlmasinin, Hüseyn Cavidin, Əlipaşa Səburun, Əmin Abidin adlarını çəkir. 1920-1950-ci illərdə isə A.Şaiq, S.Vurğun, M.Müşfiq, A.Yıldırım,, Ə.Cəmil və Ə.Kürçaylının az sayda sonetləri olmuşdur. Azərbaycanda sonet janrı 1960-cı illərdən etibarən hərtərəfli yüksəliş yollarına qədəm qoymuş, bu illərdən başlayaraq janrın kamilləşmə və kütləviləşmə mərhələsi başlamışdır. Azərbaycan sonetinin ən məhsuldar yaradıcısı Adil Babayev olmuşdur. Daha sonra Abbasağa, Şəkər Aslan, Abbas Abdulla, Sabir Mustafa, Elşad Səfərli, Vaqif Hüseynov, Vəli Qaraxan, Əli Nasir, İltifat Saleh, Əhməd Haqsevər, Mirhaşım Talışlı, Balayar Sadiq və b. şairlər bu yolu davam etdirmişlər. Hətta Şəkər Aslan ilk sonet çələngini yaratmışdır.

Əziz oxucu! Əsas mətləbə keçməmişdən öncə sizə sonet janrı barədə oxuduqlarımızdan, bildiklərimizdən bəzi məlumatlar verdik, elə güman edirik, sizə də faydalı olar.

Son illərdə bu janra müraciət edən müəlliflərdən biri də Miryusif Mirnəsiroğludur.

Miryusif Mirnəsiroğlu əyalətdə yaşayır, amma onu qətiyyən “əyalət şairi” hesab eləmək olmaz. O, ədəbi nəşrlərdə, xüsusilə “Kredo” qəzetində öz yazıları ilə tez-tez çıxış edir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür,üstəlik Azərbaycan Jurnalistlər və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının da üzvüdür. Məlumat verim ki, onun rus dilində də şeirlər kitabı çıxıb və indi, rusca kitab nəşr elətdirmək hər şairə müyəssər olmur. Kitablarının sayını bilmirəm. Bildiyim odur ki, Miryusif Mirnəsiroğlu təbi qaynar, ilhamı çağlar şairdir, bədii yaradıcılıq onun xobbisi yox, iliyinə, qanına işləyən, onu rahat buraxmayan yaşamaq yanğısıdır. “Yazıramsa, deməli, yaşayıram”.

Miryusif müəllimin sonetləri formaca Şekspir sonetləri tərzindədir. Yəni ingilis soneti. Amma bu sonetlərdə Azərbaycan mənəviyyatı, bir azərbaycanlının keçirdiyi hiss və duyğular əks olunmuşdur.

Müəllif mövzusuna görə sonetlərini üç bölgüdə yerləşdirib: Vətən sonetləri, Məhəbbət sonetləri, Fəlsəfi sonetlər. Bir də hər bir sonetin axırıncı iki misrasını ayrıda təqdim edib və bu da onun öz fikirlərini ümumiləşdirməsi üçün mənalı bir sonluq kimi nəzərə çarpır.

Vətənə həsr olunan sonetlər təkcə Azərbaycanın vəsfi ilə məhdudlaşmır. Bu sonetlərdə əsas obraz Azərbaycan olsa da, “Mən və Azərbaycan” xətti də diqqəti xüsusilə cəlb edir. Yəni şair bu yurdun, bu Vətənin bir övladı kimi xalqı, mənsub olduğu millətin qarşısında hesabat verir.

Yetmiş iki yaşlı bir əsgərəm mən,

Çəkirəm keşiyin Vətən mülkünün.

El məhəbbətindən, el sevincindən,

Şeiriyyət şərbətin içirəm hər gün.

Qələmim süngüylə əvəzlənibdir,

Hər kəlməm gülləyə dönübdür indi.

Əzəldən bu Vətən əzizlənibdir,

Qorxu hissi bizdən büsbütün gendi.

Şeirlərim ilə hörmüşəm qala,

Əsrlər keçsə də, dağılan deyil.

Bürcləri Günəşə çatır az qala,

Bu qala heç zaman alınan deyil.

Tikdiyim bu qala-Azərbaycanım,

O mənim şərəfim, şöhrətim, şanım.

Diqqət yetirsəniz, görəcəksiniz ki, bu sonetdə bircə artıq misra belə yoxdur, bütün misralar, sonra katenlər bir-birilə zəncir kimi bağlıdırlar və bu mənada Miryusifin hər bir soneti balaca bir binanı xatırladır. Həm də üç katrendən sonra tamamlayıcı funksiyasını yerinə yetirən sonuncu iki misra isə həmin özülü çox möhkəm qoruyan iki sütun kimi diqqəti cəlb edir. Axırıncı, tamamlayıcı misralardan nümunə gətirmək istəyirəm:

Sən mənim qüdrətim,

namusum, canım,

Məhəbbət mənbəyim-

Azərbaycanım.

***

Müqəddəs Quranda belə ayə var:

-Vətəni sevməyən imansız olar!

***

Çürüyüb torpağa dönsə də tənim,

Vətən məhəbbətim azalmaz mənim.

***

Sənsiz çiçək kimi sollam, ey Vətən,

Öləndə torpağın ollam, ey Vətən.

İkinci mövzu məhəbbətin tərənnümüdür. Deyim ki, insan bütün ömrü boyu sevir. Bu sevgi gənclik hisslərindənmi gəlir, unuda bilmədiyin bir eşqin xatirələrimi səni yandırır, ya bəlkə yenidən vurulmusan? Bu suallara heç bir cavab vermək istəmirəm, çünki bu cavabları Miryusifin sonetlərində tapa bilərsiniz. Onun sonetlərində tərənnüm olunan məhəbbət safdır, təmizdir, heç bir təmanna, şəxsi istəklə bağlı deyil.

Dünya ədəbiyyatında eşqin ən böyük dastanını Füzuli öz “Divan”ında və “Leyli və Məcnun” poemasında qələmə alıb. “Yarəb, bəlayi eşq ilə qıl aşina məni, Bir dəm bəlayi eşqdən etmə cüda məni”-deyən Füzuli üçün eşq nəyi isə almaq, nəyəsə nail olmaq deyildi, nəyisə vermək, fəda olmaq, min dəfə ölüb-dirilmək idi. Füzuli deyirdi: “İldə bir qurban kəsərlər xəlqi-alam iyd üçün, Dəmbədəm, saatbəsaat mən sənin qurbanınam”. Bizim ən gözəl sevgi şeirlərimizdə Füzulidən, onun sevgi dəryasından bir zərrə vardır. O cümlədən, Miryusif Mirnəsiroğlunun sonetlərində də. ..

Sevgimin nə həddi, nə hüdudu var,

Yenə də sevirəm əvvəlki kimi.

Sevgimlə tapmışam əzəmət, vüqar,

Mənə eşqim olmuş könül həmdəmi.

Ömrün sonunadək sevəcəm belə,

Bu müdrik çağımda dolsam da yaşa.

Eşqim, məhəbbətim düşsə də dilə,

Həyatı sevgiylə vuracam başa.

Ay keçir, il keçir, fəsil dəyişir,

Yer üzü sevənlə boşalır, dolur.

İnsan təzələşir, nəsil dəyişir,

Təzə sevdalara düşənlər olur.

Nə qədər həyat var-məhəbbət vardır,

Sevgi xariqələr yaradacıqdır.

Amma təbii ki, Miryusifin təsvir etdiyi sevgi dünyası XXI əsrin -bu günümüzün sevənlərinin dünyasıdır. O ali hiss, o ilahi duyğu qətiyyən öz saflığını itirməyib, amma zaman dəyişib, görürsən ki, sevgiyə də qəlbinin yox, cibinin, imarətinin gözüylə baxanlar olur və Miryusifin məhəbbət sonetlərindəki o saflığın fonunda nə qədər prozaik görünürlər.

Sonet janrı əzəldən öz fəlsəfi məzmunu ilə də diqqəti cəlb edibdir və ən bariz nümunə kimi burada Şekspir sonetlərini xatırlamaq kifayətdir. Fəlsəfi sonet deyəndə, hər hansı bir sonetdə nəsə bir fəlsəfi fikir söyləmək, fəlsəfə elminin müddəalarını mənzum şəkildə təqdim eləmək nəzərdə tutulmur. Ən böyük fəlsəfi fikirlər çox zaman elə poeziyadan gəlir.Həyatın olum-ölüm, xeyir-şər, varlıq-yoxluq, məhəbbət-nifrət, müharibə-sülh qarşıdırmaları elə həyat fəlsəfəsi deyilmi? Miryusifin fəlsəfi sonetlərində də yaşadığımız bu dünyanın əksliklərini, ziddiyyət və təzadlarını görürük.Bu sonetlərdə İNSAN baş qəhrəmandır. Həyatı duyan, onun gözəlliklərindən zövq alan, yaradan bir insan. Bu insan pisliklərə, acılıqlara, şərə qarşı dözümsüzdür. Bu insanın qəlbi işıqla, nurla doludur.

İnsan var ölümüylə

ölümsüzlük qazanır,

Əbədi heykəl qurur hər

qəlbdə, hər ürəkdə.

Adam var daş parçası,

nə düşünür, nə yanır,

Belələri “diriykən ölülər”

deyilməkdə.

İnsan tanıyıram mən qonşu

su düşsə dara,

Rahatlıq tapa bilməz,

gələ bilməz yuxusu.

Adam tanıyıram ki, min yol

düşsə də tora,

Yenə haqqa yox deyər,

Allahdan yox qorxusu.

İnsan görmüşəm hər an

çəkir elin dərdini,

Səssiz şamtək yansa da,

bir dəfə uf söyləməz.

Adam görmüşəm daim

qoruyub öz fərdini,

Əlində çarə varkən

dərdə dərman eyləməz.

İnsan, adam…bu

fərqi görürük hər birimiz,

Gəlin, insanlıq üçün

yaşayaq, ömr edək biz.

…Mən sonda oxuculara üz tutub deyirəm. Miryusif Mirnəsiroğlunun 222 sonetini oxuyun, bunlar müasir poeziyamızda sonetə olan münasibətin yeni təzahürüdür. Bunlar həyatı yeni bədii boyalarla əks etdirən bir şairin axtarışlarıdır.

İlkin mənbə: anl.az

Müəllif: Vaqif YUSİFLİ

VAQİF YUSİFLİNİN YAZILARI


“YAZARLAR”  JURNALI PDF

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<< WWW.USTAC.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>> 

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru