BB (hekayə) 20.12.2021-ci il, Bakı vaxtı ilə səhər saat 9:00, mən artıq işdəyəm. Düzü, telefondakı vaxt barədə nəticə məni qane etmədiyinə görə tələsik dəhlizə çıxıb divardakı saata da baxası oldum. Heç məndən çıxmaz iş, bəlkə də ömrümdə birinci dəfə işə vaxtında gəlmişəm. “Tez oyananla tez evlənən uduzmaz” məsəlini beynimdə çək-çevir edə-edə iş masamın arxasına əyləşdim. Günün mətbu nəşrlərini vərəqləyirdim ki, telefonlardan biri zəng çaldı. Ofisdə orta yaşlı xadimə xanımla məndən başqa heç kim yox idi. Dəstəyi xanım götürdü: – Bəli. Buyurun. Bəli. Yaxşı, – telefona cavab verdikdən sonra, – Əli müəllim, zəhmət omasa 14 – ü qaldırın. – Məni soruşurlar? – Bir az da heyrətlə soruşdum. Düzü məəttəl qalmışdım. Səhərin gözü açılmamış kim idi ,görəsən? Nə istəyirdi? “Adbaad elə məni soruşdular ay xanım?” – deyə bir də xanımdan soruşdum. – Xeyr. Soruşdular işçilərdən orada kim var? – Oldu, – deyib dəstəyi götürməkdən başqa çarəm qalmadı. – Bəli. Buyurun. “Karvansara” dərgisinin baş redaktorunun dördüncü müavininin baş köməkçisinin birinci köməkçisi Əli Mülayim. Eşidirəm sizi, – xəttin o başından incə, ancaq amiranə xanım səsi eşidildi: – Olar, sizə elə kəsədən Əli müəllim deyim? – Bəli. Olar. Buyurun. Eşidirəm sizi. – Sizi “BB”-dən İlahə xanım narahat edir. – Buyurun, İlahə xanım, – məşhur “BB”-şirkətinin adını eşidən kimi gözlərimə işıq gəldi. Ani olaraq ataların ruhuna bir rəhmət göndərib, – Buyurun. Narahat etmirsiniz xoşdur, – deyə davam etdim. – Bilirsiniz, qarşıdan həm bizim bosun, həm də şirkətimizin yaranmasının yubileyi gəlir. Bu münasibətlə Bəy Bala müəllim jurnalistləri çağırıb müsahibə verir. Bu gün səhər saat 10:00 üçün gələ bilərsiniz, sizi görüşə yazım? – Bəli. Yaza bilərsiniz. Yazın. Ancaq gəlin ünvanı dəqiqləşdirək. Mən sizin ofisin yerini təxmini bilirəm. Yenə də dəqiqləşdirsək yaxşı olar. Deyə bilərsinizmi? – Bəli. Zəhmət olmasa, qeyd edin. – Deməli, – Çingiz Mustafayev 104, həyətə girən kimi sağdakı boz qapı, üstündə iri hərflərlə “BB” yazılıb. Oldu. Düz vaxtında orada olacam. Xanım dedikcə qeyd edirmiş kimi, qələmi qeyd dəftərçəsinin üzərində gəzdirsəm də əslində heç nə yazmırdım. Çünki o dedikcə hara gedəcəyim gözlərimin önündə canlandığından buna ehtiyac duymadım. Söhbət bitəndə sadəcə bugünkü tarixə görüş vaxtını qeyd etdim. Sonra redaksiyanın çıxış kitabına çıxdığım vaxtı və gedəcəyim ünvanı yazdım. İçərisində müxtəlif vəziyyətlər üçün hazır suallarım və gündəlik iş üçün vacib digər sənədlər olan qovluğumu qoltuğuma vurub ofisdən çıxdım. “BB” – nin ofisi bizdən bir neçə küçə Qış Parkına tərəf aralı idi. Bizim ofis Həzi Aslanov küçəsində yerləşirdi. Vaxta 15 dəqiqə qaldığına görə “BB” – nin ofisi olan küçədən keçib Qış Parkına gəldim. 10:00-a 5 dəqiqə qalana qədər düz iki siqaret çəkdim. 5 dəqiqə qalanda ağzıma bir saqqız atıb, üstümə ətir vurub təyin olunmuş ünvana doğru yönəldim. “Çingiz Mustafayev 104” – ə çatan kimi bazubənd əvəzi qoluma keçirtdiyim maskamı çıxardaraq üzümə taxdım və üzərində böyük boz rəngli hərflərlə “BB” yazılmış boz qapını açıb içəri daxil oldum. İlahə xanımı soruşdum. Elə girişdəcə telefonların yanında oturmuş xanım gülərüzlə məni qarşıladı: – Buyurun. Sizə necə kömək edə bilərəm? İlahə xanım mənəm. – Mən Əli Mülayim. Saat 10 tamama görüş təyin etmişdik. – Bəli. Buyurun keçin. Bəy Bala müəllim sizi gözləyir. Ancaq zəhmət olmasa, üst geyiminizi və telefonunuzu verin mən saxlayım. Bu qalstuklardan birini bağlasanız lap əla olar. Bax, bu sizin köynəyə lap uyğun gəlir. Buyurun, – deyə üzərində sarı ay-ulduz olan tünd göy rəngli qalstuku mənə uzatdı. Çar – naçar qalstuku alıb girişdəki böyük güzgünün qabağına keçdim. Qalstuku səliqə ilə bağladıqdan sonra, suallar və sənədlər olan qovluğumu da götürüb: – Mən hazır, – dedim. Xanım əvvəlcə qovluğumu da əlimdən almaq istədi. Birtəhər göz-qaşla başa saldım ki, iş üçün lazım olacaq. Nəhayət: – Buyurun. Keçin, – deyə-deyə qapını açıb məni otağa saldı. Bəy Bala müəllim sanki məni görmürmüş kimi öz işində idi. “T” şəkilli masanın üzərində barmaq basmağa boş yer yox idi. Disklər, kitablar, bir neçə işlək vəziyyətdə olan notbuk və sonsuz sayda kağız-kuğuz … Bu mənzərəni insan öz gözləri ilə görməsə, sözlə ifadə etmək çox çətindir. Bəy Bala müəllim başını qaldırmadan bir az yorğun səslə: – Xoş gəlmisiniz. Əyləşin, – dedi və sağ tərəfdə olan yeganə boş kürsünü əli ilə mənə işarə etdi. 5-10 dəqiqə oturandan sonra mənə məlum oldu ki, o da açıq notbuklarda digər ofislərdəki işçilərinin davranışlarını müşahidə edir. Nəhayət, sanki bu məşğuliyyətdən bezərək, – üzr istəyirəm, sizin adınız necə oldu?- deyə düz gözlərimin içinə baxdı. – Əli Mülayim. – Çox gözəl, Əli müəllim. Vallah, indi elə zamanada yaşayırıq ki, mülayim olmayıb neynəyəcəksən ki? Lap yaxşısını elə siz eləmisiniz. Mülayim olun. – Elədir. – Əli müəllim. Deməli, vəziyyət belədir. Bu üzümüzə gələn dekabrın 25 – i həm mənim 55 yaşım tamam olur, həm də şirkətimin 20 illiyi olacaq. Düzdür, mənim buna ehtiyacım yoxdur, ancaq yenə istəyirəm ki, mətbuatda, televiziyada bu barədə məlumatlar getsin. – Lap yaxşı. Aydındır, Bəy Bala müəllim. – Bir də xahiş edirəm o maskanı çıxardasınız ki, sizin nə dediyinizi anlaya bilim. Yoxsa, heç nə başa düşə bilmirəm. Burada kim var ki? Bir də inanın səmimiyyətimə bunlar hamısı boş şeydir. Canı verən də, alan da bax o kişidir! – Dedi və əlini tavandan sallanan bahalı çilçırağa tərəf elə şəstlə qaldırdı ki, məndə də qeyri-iradi olaraq gözəgörünməz qüvvənin bu çilçırağın içində gizləndiyinə əminlik hissi yarandı. – Doğrudur. Doğrudur. – deyə-deyə maskamı çıxardıb əziz matah bir aksesuar kimi köynəyimin döş cibinə qoydum. – İndi deyin görüm, hazır gəlmisiniz yoxsa, hər işi mən görəcəm? – Nə mənada? – Yəni suallarınız, ya nə bilim bir proqramınız varmı belə hallar üçün? – Əlbəttə. – Onda başlayaq. – Başlayaq. Özünüz, ailəniz və işiniz barədə ürəyinizdən keçənləri, bizim oxucularla bölüşmək istədiklərinizin hamısını anladın. Söhbət əsnasında yarana biləcək vəziyyətlərə uyğun köməkçi suallarla mən sizə kömək edəcəm. – deyib, qovluğumdan bu hal üçün nəzərdə tutulmuş suallar qeyd olunan vərəqi və qeydlər aparacağım ağ A4 kağızları çıxardıb masanın üstünə qoydum. – Deməli belə. Mən Xanlar rayonunun Bəyoğlular kəndindənəm. Atamın adı Böyük Bəy, onun da atasının adı Bəy Bura, onun da atasının adı Böyük Bəy, onun da atasının adı Bəy Bala, onun da atasının adı Bala Bəy… Nə başını ağrıdım. Bax beləcə gedir. Adam var, atasın tanımır. MaşAllah olsun. Biz yeddi arxa dönənimizi tanıyırıq. Adətdəndi. Kişi gərək yeddi babasının adını bilə. Siz cavanlar da öyrənin və uşaqlarınıza öyrədin. Bu çox vacib məsələdir. Çox yerdə görürsən mənim adımı səhvən “Bəybala” kimi bitişik yazırlar. Bu səhvdir bizim adlarımız ayrı yazılır. Məsələn, Bəy Bala və ya Böyük Bəy. Bax, belə. Siz də düzgün yazın. Siz inanırsınız mən neçə dəfə belə səhvlərə görə bir qəzetin bütün nömrələrini köşklərdən toplatmışam. Nəsə sözüm onda deyil. Biz ailədə, Böyük Bəyin ocağında iki qardaş və iki bacı, dörd uşaq olmuşuq. Mən ailənin ilki, böyük uşaq olmuşam. Sonra bacılarım, Böyük Bəyim, Balaca Bəyim və sonbeşiyimiz, balaca qardaşım Bala Bəy. Deməli, ötən əsrin 90-cı illərində köhnə hökumət dağılanda mənim olardı 25 yaşım. Cavan, sütül oğlan idim. Atam məni oxutmaq istəsə də, düzü, mənim elə bir fikrim yox idi. Rusun əsgərliyinə də gedib gəlmişdim. Bizdə də ara yavaş-yavaş qarışırdı. Nəsə axır ki, kişi saqqızımı oğurladı. 1991-ci ildə nə az, nə çox düz 60.000 manat pul verib məni qoydu Sergey Mironoviç Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinə. İndi hər yan universitetdir e. Onda bircə dənə universitet var idi. Kişi deyirdi oxu qurtar, səni raykom katibi qoyacam. Onu deyim ki, o vaxt elə oxumaq, filan da yox idi. İnanın bir torba alçaya qiymət yazan müəllimlər var idi. Onları da qınamalı deyil. O vaxtlar vəziyyət çox pis idi. Bu oxumağın mənə xeyri o oldu ki, o vaxtlar müharibəyə getmədim. Bir də günüm Bakının “talkuçka”larında, bazarlarında keçdi. Ticarətin bütün sirlərinə yiyələndim. Bir şənbə-bazarın alverinə bir semestri yola verirdim. Oxumaq, imtahan belə idi. Mən tarixi qurtarana qədər nə raykom qaldı, nə də katiblik. Ta kişinin də o vaxtları deyildi. Mənimlə oxuyan uşaqlardan bir-iki nəfər indi universitetlərdə müəllim işləyir. Çoxu mənim kimi biznesdədir. – Biznesiniz konkret olaraq hansı sahəni əhatə edir? Zəhmət olmasa bu barədə danışın. – Tələsməyin. İndi ora gəlirəm. Hamısını yerli-yataqlı danışacam. Deməli, mən Bakıda alverdə, ailəmiz də qalmışdı rayonda. Universiteti bitirdim. Müharibə bitdi. Amma ölkədə vəziyyət daha da çətinləşmişdi. Alverdən başqa heç bir işdə pul yox idi. Atam nə qədər dedi ki, gəl müəllim işlə. Lap səni məktəb direktoru qoyum. Maarifə işə düzəldim. Dedim ki, yox e, bunlar mənlik deyil, mənimki alverdi. Biznes. Onu da deyim ki, ta mənim satmadığım şey qalmayıb ha. Elə axtarışdayam. Nə olsun? Necə olsun? Nə yenilik edim? Nə iş qurum? Bax belə fikirləşirəm. Xarici biznesmenlərin həyatından filmlərə baxıram, kitablar, məqalələr oxuyuram. Bərk axtarışdayam. Allah deyir səndən hərəkət, məndən bərəkət. Bir dəfə bir xarici kinoya baxıram. Lap o qədim Amerika filmlərindəndir. Bəlkə, siz də baxmısınız. Bir əczaçı qadın əlində bir şüşə öz hazırladığı dərmanı kino boyu hərləyir- fırlayır, nə qədər edir bu dərmanı sata bilmir. Axırda necə olursa bir kişi ilə vuruşmalı olur. Kişini yaralayır və kişi infeksiya qorxusundan məcbur olub dərmanı qızıl pulla qadından alır. Üstəlik qadından xahiş də edir ki, bu məhlulla onun yarasını təmiz-təmiz yuyub sarısın. Filmdəki bu fraqment mənə ideya vermişdi, ancaq bu ideyanı harada necə tətbiq edəcəyimi heç cür dəqiqləşdirə bilmirdim. Artıq evlənmişdim. Üzr istəyirəm, arvad da pul istəməkdən başqa heç nə bacarmırdı. Xırda alver ta mənim ehtiyaclarımı ödəmirdi. Ata-anam da rəhmətə getdi. Dost-tanış da hərə bir yandan deyirdi ki, kənddə bacı-qardaşın vəziyyəti pisdir. Onları da yığ gətir Bakıya. Bu kimi hallar məni lap bezdirmişdi. Elə bu vaxtlar qızımın ad gününə hazırlaşırdıq. Böyük uşağım qızdır. Adını da Böyük Bacı qoymuşam. 1 yaşı tamam olurdu. Uşağı ilk dəfə aparmışam bərbərxanaya. Öz dəlləyimin yanına getmişik. Bakıya gələndən bəlkə necə ola, bir-iki dəfə başqa usta yanına gedəm, həmişə bu dəlləyin yanınına getmişəm. İndi də sağ olsun, gəlir elə bax burda, bu ofisdə bütün işini görüb gedir. Nəsə, orda işimiz bitəndən sonra dəllək yavaşca qulağıma deyəsən ki, bəs uşağın başında bit var. Düzü, bu sözü eşidəndə orda sakit qalsam da cin vurdu təpəmə. Gəldim evə arvadla yenə qırdıq bir-birimizi. Baldızım da biz də idi. O dedi ki, bəs yeznə narahat olma, Türkiyədə olanda bizim də saçımıza düşmüşdü. Orda apteklərdə yaxşı dərman satılır. Dərman deyəndə şampun kimi bir şeydir. Ballı indi oradadır. Ad gününə gələcək deyərəm alıb gətirər. Narahat olma ikisin alıb gətirsə, bəsdir. Ballı da mənim balaca baldızımdır. Üç bacıdırlar. Ballı ən kiçiyidir. Alverdə o da yaxşıdır. Dubaydan vurur, İslambuldan çıxır. Bax, mənim bütün həyatım bu Ballı baldızımın hesabına dəyişdi. Yəqin, şəhərdə görmüsünüz “Bala Baldız” gözəllik salonları, “Bal Baldız” kosmetika mağazaları hamısı onundur. Yəni mənimdir. O idarə edir. Nəsə, baldız gəldi, iki qab bit dərmanı da gətirdi. Dərman işə yaradı. Bu məsələ yüngülvari dalağımı sancsa da, hələ elə bir ciddi dönüş etməmişdim. Hələ qadın koftası mağazası işlədirdim. Arvadla da elə orda, ona kofta satanda tanış olmuşam. Nəsə, bu başqa söhbətin mövzusudur. Yadınızda olar yəqin ki, bir ara quş qripi yayılmışdı? – Bəli. Bəli. Yaxşı yadımdadır. – Bax, o vaxtlar söz gəzirdi ki, guya xaricdə bloklara girib qapı dəstəklərinə, avtobus və metroda tutacaqlara nəsə püskürdürlər camaat da xəstələnir. Əslində bu xəstəliyin göydə uçan quşlarla heç bir əlaqəsi yoxdur. Yerdəki bayquşların işidir. Bu məsələnin bizə heç bir aidiyyəti olmasa da ideyanı bir az yerindən tərpətmişdi. Və nəhayət, bir gün təsadüfən televizorda gördüm ki, bir kişi bizim Tərtər rayonun bir kəndində soxulcan yetişdirib, fermerlərə, balıq tutanlara satır. Bu xəbəri görən kimi, “Böyük Biznes” ideyası işə düşdü və avtomatik olaraq anındaca “Biq Boss”a çevrildim. İnan ki, o gecəni evdə yatmadım. O saat hava limanına, oradan da bir başa İslambula uçdum. Ora çatdım, heç otelə də getmədim. Elə hava limanında gözlədim səhər olan kimi apteklərə baş çəkməyə başladım. Gördüm, maşAllah olsun bit dərmanının çeşidləri lap çoxdur. Bir gün aradım-araşdırdım. Ən tanınmış firmaların üçü ilə danışıb, razılaşıb elə həmin gecə qayıtdım Bakıya. Və başladım burada da apteklərlə, kosmetika mağazaları ilə danışıb, razılaşmağa. Hər şey tam hazır olandan sonra kofta mağazasını mal qarışıq satdım. Başladım Türkiyədən mal vurmağa. Mallar gəldi payladım “toçka”lara. Gördüm, yox e mal getmir. İdeyanı saldım işə. Daha doğrusu öz – özündən düşdü işə. Birinci rayonda olan qardaşım Bala Bəy xəbər göndərdi ki, uşaqları bit basıb. O dərmandan bizə də göndər. Mən də ona xəbər elədim ki, bəs dərmanı neynirsən evi-eşiyi də sat, külfəti də götür gəl Bakıya. Sağ olsun, sözümü yerə salmadı. Heç bir həftə keçmədi gördüm yığışıb gəlib. Gələn kimi Sovetskidə hamam – tualetsiz evlərindən bir dənə 3 otaqlı ev kirayə tutdum onlara. – Üzr istəyirəm, niyə məhz belə? – Hövsələniz olsun. İndi deyəcəm. Deməli, qardaşımın maşAllah 7 uşağı var. 2 nəfər özləri, bir də qaynanası. Düz 10 nəfərdirlər. – Mən onu soruşmurdum. Həqiqətən evin hamam-tualeti yox idi. Bəs necə yaşayırdılar orada? – Əlbəttə. O evlərdə hamam-tualet olmur. Sadəcə həyətdə bir ümumi ayaqyolu olur vəssalam. Bizə də elə belə evlər lazım olur. Çünki onlar saçlarını yumurlar. Əksinə çirkli saxlayırlar ki, bitlər üçün münbit mühit olsun. – Bəs onlar nə iş görürdülər? – “Görürdülər” yox, “görürlər”? Onlar bu saat da elə orada yaşayır və işləyirlər. – Bəs sökməyiblər oranı? – Xeyr. Neçə illərdir deyirlər, hələ bir şey yoxdur. Bir də qardaşımın indi lap şəhərin mərkəzində yeni tikilən binalarada bir yox, bir neçə mənzili var. Ora sadəcə bizim iş yerimiz çörək ağacımızdır. Deməli, bunları ora yerləşdirib, tapşırdım ki, siz ancaq əlinizdə olanı yemək-içməyə bir də yol puluna xərcləycəksiniz hər ayın 5 – i həm xərcliyinizi həm də qazancınızı mən verəcəm. Sizin işiniz o olsun ki, yeyin-için, bitləri çoxaldın. Səhər –axşam şəhərin insanlar gur olan yerlərində, ticarət mərkəzlərində, avtobuslarda, metroda basabas vaxtı girin camaatın içinə, ürəyiniz istəyən qədər gəzin. – Üzr istəyirəm, belə niyə? – Eh, dostum. Bitlərin yayılması üçün. Bu bit təmiz başı, yəni xam yeri elə tanıyır, elə tanıyır… Bir bilsən. Bu barədə yazsam indi elmlər doktoru idim. Deməli, birinin saçında bit varsa, 25-30 nəfər sərnişin tutumu olan avtobusda bircə dövrə vuranda ən azı 100 adama bit salır. Gör indi maşAllah 50-60 nəfərlik avtobusda bu nə qədər olur ha… Öz də onlara tapşırmışam ki, avtobusa bir dəfə mindin sürücü tanıyıb zorla düşürənə qədər düşməsinlər. Belə həm də “rasxod” azalır. Onların özlərinə xeyirdir. Qazancları artır. Nə başını ağrıdım. Birinci ayın sonunda apteklərə mal çatdıra bilmədim. Allah bərəkət verdi. Mal vur, pul götür… Mal vur, pul götür… Bacılarımı da gətirdim Bakıya. İndi maşAllah olsun. Təkcə qardaş-bacılar deyil, qardaşuşaqları, bacıuşaqları, hələ canım sənə desin, sinifyoldaşlarımdan da bir neçəsinin çalışdığı belə ocaqlarımız var. Şəhərdə təxminən 100- ə yaxın obyektdə bit yetişdirib yayırıq. Daha doğrusu bitlərin çoxalıb, yayıla biləcəkləri münbit mühit formalaşdırırıq. Dünyanın müxtəlif təbiəti, canlı aləmi sevən təşkilatlarından bilirsiniz nə qədər mükafatlarımız var? – deyə mənə işarə edərək yana qanrılıb rəfdəki müxtəlif formada və dillərdə olan diplomları, prizləri göstərdi. – Bu işlə yalnız Bakıda məşğulsunuz? – Bəli. Hələlik ancaq Bakıda. Bilirsiniz bu biznes sırf inkişafla bağlı, inkişaf göstəricisi olan sahədir. Gərək yaşayış ola, insan ola ki, bit də olsun. Bakıdan başqa sıx yaşayış olan yer yoxdur. Gəncə və Sumqayıtda bir-iki dəfə eksperiment aparmışıq nəticə “0”. Hələlik ancaq Bakıda fəaliyyət göstəririk. – Üzr istəyirəm, Bəy Bala müəllim, sizin qohumlar kimi həyat yoldaşınızın qohumları da belə canla-başla bu ailə şirkətində çalışırlarmı? – Bayaq sizə dedim, şəhərdə gördüyünüz bütün “Bala Baldız”, “Bal Baldız” obyektlərin hamısı mənim balaca baldızım Ballı xanıma aiddir. Yəni o işlədir. Sağ olsun. Doğmaca arvadımdan görmədiyimin hamısını ondan gördüm. Həm mənəvi, həm maddi. Mən də onu yaşadıram. Hələ indiyə qədər bir sözünü iki eləməmişəm. – Bəs Ballı xanımdan başqa? – Başqa heç nə. Siz elə düşünürsünüz ki, onlar da bitli saçla metro, avtobus gəzib bit yayırlar. Yox, dostum. Nəinki, onlar heç doğmaca var yox bircə oğlum Bic Bala burax bit yaymağı, “toçka”lardan pul yığmağa getməyə belə ərinir. Bu işi sinifyoldaşlarımdan birinin oğluna tapşırmışam. Sağ olsun halal uşaqdır. Demişəm əgər qanunu yolla adını dəyişib, Bəy Bura qoysa qızım Böyük Bacını ona ərə verib, şirkəti də bağışlayacam onlara. Oğul, arvad tərəf zaydır. Oğlum olanda nə qədər elədim babalarımdan birinin adını qoya bilmədim ona. Arvadla qaynənəm birləşdilər. Mən də dirəşdim ki, necə olur olsun 2 “B” mütləq olmalıdır. Onlar da dedilər, “nə şiş yansın nə kabab” adını qoydular Bic Bala. Uşaq da odu cüvəllağı, avara. Oxumaq, zad nədi. 15 yaşı olan kimi də evlənib. Yəni arvad “padruqa”larından birinin qızı ilə baş-göz edib. 1 oğul nəvəm var adını da yenə arvad tərəf 2 “B” –ni gözləmək şərti ilə Biq Boss qoyublar. İndi onun da ad günü yaxınlaşır. 1 yaşı tamam olacaq. Bir sözlə qızm Böyük Bacı ilə baldızım Ballını çıxmaq şərti ilə arvad tərəf ancaq xərcləməklə, dağıtmaqla məşğuldur. Düzü, bu ötən müddət ərzində arvadın hələ zəng vurmamasına narahat olmağa başlamışam… – Bəy Bala müəllimin sözü ağzında qaldı. Şəhər telefonunun cingiltili səsi kabineti başına götürdü. Dəstəyini qaldıraraq qaş-gözlə mənə “görürsən?” – deyib davam etdi: – Bəli, buyur, başımın tacı, evimin yaraşığı, şirkətimin loqosu, buyur. Votsapla? Baş üstə. Görüntülü? Baş üstə. – deyib dəstəyi asdı. Və mobil telefondan görüntülü yığdı. Nə billah etsə də həyat yoldaşı öz görüntüsünü açmadı. Əksinə Bəy Bala müəllimi məcbur etdi ki, kabinetin bütün künc bucağını mən də daxil olmaqla ona göstərsin. Görüntü olmasa da arada xırç-nırç, şap-şup kimi səslər qarışıq kişi səsinin eşidilməsi mənim də diqqətimi çəkdi. Elə bu vaxt Bəy Bala müəllim bir az da əsəbi kimi: – Hardasan, bu nə səs-küydü? – deyə sual verdi. Cavab özünü çox gözlətmədi: – Qəssab Mehralının yanındayam, bilirsən də onda həmişə “üçbacılıq” yaxşı ət olur. Eşidirsən, Mehralı sənə salam deyir. Deyir, çox sağ olsun. Yaxşı kişidir. Bəy Bala müəllim bu dəfə yenə də mənə qaş-göz eləsə də mən bu işarələrə bir anlam verə bilmədim. Nəhayət: – Yaxşı canım, öpdüm. Sən də salam de. Di, hələlik. Əlimdə işim var. – dedi və cavab gözləmədən zəngi sonlandırdı. Dilxor halda mənə tərəf çevrilərək: – Evlisiniz, subay? – Subay. – Kifayətdir. İndi bu yazının adını nə qoyacaqsınız? – Fikrimdən“Bit Biznesi” keçsə də, “Böyük Biznes” dedim. – Bəlkə, bu yazının adını elə “Böyük Bədbəxt” qoyasınız? Ya da heç nə lazım deyil. Yubiley-mubiley olmayacaq. Siz də xahiş edirəm bunu götürüb, o məşhur tamaşada deyildiyi kimi… – deyərək əlində tutduğu şax “200”lüyü zorla maskanın yanına yerləşdirdi. – Çox sağ olun. Heç yaxşı olmadı, Bəy Bala müəllim. Əgər fikriniz dəyişə, qoy İlahə xanım sadəcə mənə xəbər eləsin. Yazını hazırlayıb, hazır saxlayacam. – Lap əla oldu. Xeyli yüngülləşdim. Başqa heç nə lazım deyil. Qalstuku da açma, sənə yaraşır. Bizdən hədiyyə olsun. Subay oğlansan get dincəl! Ye, iç, kef elə! Qarşıdan gələn Yeni İlin də mübarək! – Çox sağ olun, – sağollaşıb ofisə qayıtdım. İndi oturub yeni zəng gözləyirəm. Ancaq bu dəfə tək deyiləm. Ac və qoca qurdlar hamısı buradadır. Son. 06.12.2021. Bakı.
Özbək yazıçı-jurnalisti Farida Qoraqulovanın “Təkamül” hekayəsini Meyxoş Abdullahın tərcüməsində sizə təqdim edirik:
TƏKAMÜL
(hekayə)
Hər məni görəndə, nədənsə, sevincdən gözləri parıldayırdı. Bunu hiss etmək çətin deyildi. Çünki onun mavi gözləri, adətən, yaşlanmayan bir qüssə ilə dolu idi və üzünü həmişə naməlum bir kədər kölgsi çulğalayırdı. Geyimi də özü kimi qəribə idi və kiminsə köhnə paltarları olduğundan həmişə ona kiçik və ya böyük olardı.
Onların ailəsi hardansa kəndimizə gəlib, qəbiristanlığın yaxınlığındakı tərk edilmiş daxmada yaşayırdılar. Anası məktəbimizdə süpürgəçi işləyirdi. Atası isə kiminsə evini təmir edir, malına baxır və yaxud da bir başqası nə iş buyururdusa onu da edirdi.
Lakin ana ilə ata hər ikisi içki düşkünü idilər. Onlar hər gün içib sərxoş olar və qazandıqları pulu elə həmin gün xərcləyib qurtarıardılar.
Valideynlərinin bütün işlərinə o kömək edirdi. Yemək bişirib, paltar yuyar, hətta, küçədə sərxoş olub, yerdə uzanıb, qaldıqları vaxt üst-başlarını təmizləyib, qulluqlarını tutardı.
O, bizdən bir-iki yaş böyük olsa da, amma hamıya qayğı göstərirdi. Biz onun bu lütfkarlığına görə ona bir o qədər minnətdar idik.
Xüsusilə pambıq yığımında sahəyə gedəndə məktəbimizin ən gözəl qızları onun adını çəkirdilər. O, səmimiyyəti, zəhmətkeşliyinə görə kəndimizdə böyükdən kiçiyə hamının sevgisini qazanmışdı. Yalnız bircə mən onu görmək istəmirdim. Onun kədəri, sevinci qətiyyən məni maraqlandırmırdı.
Amma bir dəfə o mənim diqqətimi çəkdi, gözlərim ona dikildi. Oğrun nəzərlərlə ona baxdığımı görüb, sarı, qıvrım saçlarını çirkli əlləri ilə daradı və əyninə geydiyi yöndəmsiz paltarlarını tələsik düzəltməyə başladı. Onun bu halı mənim xoşuma gəlmədi, hətta, onun bu hərəkətindən incidim də.
Mən kişi xasiyyətli bir qızı idim. Ətrafımdakı yaraşıqlı oğlanlarla həmişə şən və zarafatcıl olmuşam. Onu görəndə isə çox ciddi olurdum və həmişə qəstdən qaşlarımı çatırdım. Aramızdakı yaş fərqi olduğu üçün, özümü ondan uzaq tutmağa çalışırdım. Son vaxtlar istər təsadüfən, istərsə də qəsdən yolda onunla tez-tez rastaşardım. Belə anlarda üzündəki solğun və günahkar təbəssümlə məndən: – “necəsən?” – deyə soruşardı.
Onun səsindəki sonsuz hüzn və naməlum sevincin ümidsizlik titrəişi, təkcə məni yox, hətta, soyuq lal daşları da biganə qoymazdı.
Uşaqlıqdan beynimdə kök salmış təkəbbürlük və lovğalıq hissi, ürəyimi sanki daşa, gözlərimi isə korluğa çevirmişdi. Belə anlarda ona heç salam verməz, üzümü çevirib onun yanından tələsik ötüb keçərdim. Elə bil vacib bir işim varmış kimi. “Onun məndən xoşu gəlir” – fikri heç ağlımdan da keçmirdi. Hətta, başqalarının belə nəticəyə gəlməsindən çəkinib, qorxurdum. Əslində, aramızdaki yaş fərqi düşündüyümüz qədər də böyük deyildi. İkimiz də gənc idik. Qəlbimiz kiminsə sevgisinə, məhəbbətinə həsrət qalmışdı. İkimiz də həyata ümidlə, inamla baxırdıq.
Bir gün onun valideynləri qəfil öldü. Eşitdim ki, sərxoş halda magistral yolu keçərkən onları maşın vurubdur. O, qəfildən həm atasını, həm də anasını itirdi və tamamilə tək qaldı. Bundan sonra o, uzun müddət kənddən yoxa çıxdı. Bəziləri onun başqa ölkəyə, çox uzaqlara getdiyini söyləyirdilər.
Bəziləri isə, onu şəhərdə gördüklərini, valideynləri kimi içkiyə qurşandığını bildirirdilər. Sonuncu dəfə onunla qışın şaxtalı bir axşamı rastlaşdıq. Bir ömür yaddaşıma həkk olunacaq bu görüş, həmişə ürəyimdə böyük ağrı mənbəyi olacaqdı.
O, uzun müddət, bəlkə də, bütün günü yağışda donmuş, soyuq, kədərdən bir az da üzgün halda yolumun üstə uzanmışdı. Onun bu halı içindəki ağrılı ruhunun təzahürü kimi üzə çıxmışdı. Məni görəndə kədərli gözləri həmişəki kimi sevincdən parlayırdı. Titrək addımlarla, sanki boğulan adam kimi mənə yaxınlaşdı. Çox asta, həm də yalvaracaqmış kimi dedi: – “Həyatda yeganə ümidim sənsən. Məni qoru! Qəlbimə bir az işıq ver!..”
O vaxtdan neçə illər keçdi. Öz ağrı və acılarımın yükü çox olduğundan, sanki həyat məni göydən yerə endirdi, bərk yıxıldım. Mən də onun kimi bu dünyanın ucsuz-bucaqsız səhrasında tək qaldım…
Onun gözləri kimi gözlərimə nə qədər kədər yığılırdısa, onu daha çox xatırlayır və ona daha çox oxşayıram.
Payızın yağışlı gecələri, xəzəllər səssizcə ayaqlar altında əziləndə, çılpaq ağacların üzünü yağış yuyanda, bütünlüklə ona tərəf dönüb, əllərimi göyə qaldırıb dua edirəm:
Qəfildən leysan yağış yağdı, yanan tualet yavaş-yavaş sönürdü.. Körpə uşağın səsi kəsildi. Yağış yağmağa davam edirdi. Bu dəfə tualetlə üzbəüz olan otaq alışmağa başladı. Yaşlı qadınla, uşağın doğuşunda gənc anaya kömək edən qadın pəncərəni yumruqlayaraq çığırırdılar. Gənc ananı aralarında görmürdüm. Yaşlı qadın şüşəni dirsəyiylə sındırmağa çalışırdı, alınmırdı. İlahi, alovların içində diri-diri yandılar. Gözümün qabağında yandılar. Gücüm qışqırmağa çatdı, qışqırdım. Yuxudan qışqıraraq oyandım. Əlimdə olsaydı, sakitcə oyanardım, doğmalarımın həyəcanla otağa girmələrinə səbəb olmazdım. Dədəm: ─Nə oldu? Yenə toxundular? –deyə həyəcanla soruşdu. ─Yox , –dedim. –Yuxuda hər şeyi mənə göstərdilər. Tualetdə uşaq cəsədi var. Molla da, dayısı da hər şeyi bilir. Polis çağırın dədə, bu həyətdə cəsəd var. ─Yuxuya görə polis çağıraq? Elə şey olar? Adama gülərlər. –Əmim dediklərimi ciddi qəbul eləmirdi. Nənəm: ─Mənim dayımı cin keçi cildində öldürmək istəyib. O qədər açılmayan sirrlər var həyatda. Qurban olduğumdan başqa heç kim bilmir… Əvvəlcədən yazmışdım, nənəm belə şeylərə inanan arvadıydı. Şadıydım, o da polis çağırılmasını istəyirdi. Anam dədəmin üzünə baxdı, o da anamın. Dədəm üzünü əmimə tutdu: ─O qızın ruhunu görməsəydim, o körpənin səsini eşitməsəydim, sən deyəniydi. Onları mən də eşitdim, axı. ─Yaxşı, onda sabaha saxlayaq. Bir gecə də keçinmək olar da. Səhər açılsın, allah kərimdir. Gecə ailəlikcə razılaşdıq ki, səhər yeməyindən sonra rayonda bölmədə müstəntiq işləyən dədəmin əmisi nəvəsini Bəxtiyarı çağıraq. Gecə nənəmlə qonaq otağında, əmim divanda, anamgil yataq otağında yatdılar. Yeganə oyaq sakin özümüydüm. Yuxum gəlmirdi, kitab oxumaq istəmirdim, fikrim-zikrim otaqdaydı, bir cümləni beş dəfə oxusam da mənasını anlayacaq baş qalmamışdı məndə. Müəmmalı otaqdan səs gəlmirdi. Polisə zəng edəcəyimizi elə bil onlar da hiss etmişdilər. Səhər açıldı. Səhər yeməyimizi ilk dəfə rahatlıqla yedik. Nə gözəl hissmiş, günə sakit başlayırsan, qorxmadan çörəyini yeyirsən. Əmimlə dədəm qərar verdilər ki, yaxşısı budur Bəxtiyarın iş yerinə – bölməyə getsinlər. Söhbət telefon söhbəti deyildi. Burnumun ağrısını süfrə başında hiss elədim. Əlimlə alnımı tutdum. Hər dəfə burnum ağrıyanda başım da ağrıyır. Bu mənə əsəb verirdi. Anam mənə qarşı həssas və diqqətcil olduğu üçün gözü həmişə üstümdə olurdu. Övladını sevən anaların ürəyi, arzuları bir-birinə bənzəyir, övladlar üçünsə anaları bütün analardan fərqlidir, izah edə bilməyəcəkləri möcüzədir. ─ Başın ağrıyır? – Anam soruşdu. ─İkisi də. –Anam burnumu nəzərdə tutduğumu yaxşı bilirdi. ─Ağrıkəsici var? –Dədəm bəzən evə etdiyi bazarlığı da unudurdu. ─Var, var . –Nənəm cavab verdi. ─Nəysə lazımdırsa, bu dəyqə alım.- əmim dedi. Həqiqətən alardı. Mən ayağa qalxdım, ağrılarıma dözə bilmirdim, yataq otağına keçdim. Anamla nənəm arxamca gəldilər. Anamın əlində iynə vardı, mətbəxdə hazırlamışdı. Anam yanıma iynə vuranda nənəmə üzünü o tərəfə çevirməsini istədim. ─Az, kopaqqızı, məndən utanırsan? Əlimdə lüt oynatmışam səni. Nənəmlə sözümüzün düz gəlmədiyi qədər də maraqlı zarafatlarımız vardı. ─Ona qalsa, nənə, mən də səni çim-çim eləmişəm. Birdən qışqırdım. Vurulan iynə yandırdı, yandırmadı, uşaqlıqdan qalıb, iynə ətimə batan kimi şivənliyimə salıram, qışqırıram. ─Hayasızlıq eləmə, yandıran iynə deyil! –Anam danladı. ─Nə olsun? İynədi! Dədəm qapını döyəndə ayağa qalxıb paltarımı düzəltdim. ─Gəl, iynəni vurdu, –deyə nənəm qapını açdı. Dədəm anama: ─Düyü var evdə? Anam: ─Var, toyuğumuz yoxdu. ─Yamanla alıb verərik, sonra gedərik bölməyə. Hər ehtimala qarşı, gəl qapını arxadan bağla. Anam otaqdan çıxdı, nənəmlə tək qaldıq. Nənəm: ─Gəl bağda bir az gəzək, –dedi. ─Gəlinin evdə tək qalsın? – dedim. Anamı evdə tək qoymaq istəmirdim, – Yeməyi bişirsin, üçümüz də gəzərik. Amma düyünü islağa qoyandan sonra həyətdə oturaq. Gülümsədim, nənəmin qəlbini də qırmaq istəmirdim. Nənəm də gülümsədi. Arada-bərədə də olsa, nənəmi qucaqlamaq ürəyimdən keçirdi. İndi hər şeydən çox qucaqlamaq istəyirdim, gözləmədiyi anda qucaqladım onu. Burnuma görə öpə bilmirdim. Anam düyünü yuduqdan sonra islatmağa qoydu. Həyətə çıxıb hərəmiz bir ağac kötüyünün üstündə oturmuşduq ki, elə bu vaxt dəmir qapı döyüldü. ─Mən açaram , –deyib qapıya tərəf qaçdım. ─Kimdir? –soruşdum. Cinayət xəbərlərini uşaqlıqdan oxuyub izlədikdən sonra məndə qəribə xof yaranıb. Cinayətlərin içində ən təsir edəni evində otura-otura manyakın biri gəlsin, səni qanına qəltan eləsin. Sən dünyanın pisliklərindən uzaq durmaq üçün evini ən etibarlı yer bil, yenə də çirkaba bat. ─Mənəm, bacı. Dua oxumağa gəlmişik. Molla qardaşıydı. Yadıma düşdü ki, bugün gəlməliydi. ─Neçə nəfərsiz? Əslində, mollanın axşamkı söhbətdən sonra bura qədər gəlməyi yersiziydi. ─İki nəfərik. Dayımla mənəm. Dədəmdən əvvəl özüm əsəbləşdim. Belə adamlar həqiqətin özünü diri yeməyə həmişə hazırdılar. Elə bilirəm bu tiplər dünyaya bəxtə-bəxt gəliblər. ─İncimə qardaş, qapını aça bilməyəcəm. Evdəkilər yatıbdı. Gecə gec yatıblar. Qorxdum ki, evdə kişi olmadığını bildikdən sonra bizə qarşı xəta törədələr. Dayısının səsini eşitdim. ─Qızım, qapını aç, atana sözüm var. ─Aça bilməyəcəm, üzrlü sayın. ─Onda oyat gəlsin, sözüm var. Kişinin inadkarlığı məni özümdən çıxardırdı. ─Günorta gələrsiz, dayı. ─Bəs dua? –molla qardaş diləndi. ─Çox sağ olun, ehtiyac olmadı. Anam mənə yaxınlaşanda əlimlə susmasını, səsini çıxarmamasını işarə elədim. ─Eybi yox, gözləyərik, atan oyananda xəbər edərsən. ─Siz dayı, günorta gəlin. Dədəm o vaxt oyanar ancaq. Səhərə yaxın yatanda gec oyanır. ─Yaxşı, nə deyirəm, günorta gələrik, –ağsaqqal görmədiyim ağ bayrağını qaldırmışdı. Dədəmə vızıv atdım, mənə zəng etməsini gözləyirdim. Dədəm mənə zəng eləmədi. Anama asta tonla gələnlərin kimliyi haqqında məlumat verdim, ürəyim sakit deyildi. Dəmir qapıya yaxınlaşdım, açıb bir az araladım ki, gələnlər doğrudan gedib, ya mənə kələk gəlirlər. Sırtıqlıqları bir tərəfə qalsın, asanlıqla yalan danışmağa çoxdan vərdiş eləmiş adamlarıydı.Qırmızıüzlülüyümə salıb daha soruşmadım, ay maygülü, bəs deyirsən dua oxumağa gəlmişik? Qapının ağzında heç kim yoxuydu. Bir az da araladım, boğazımdan yuxarı olan başımı eşiyə çıxardım. Molla qardaşın qapımıza çatmağına az qalırdı, dayısı yanında yoxuydu. Qapını örtüb bağladım, dilləndi. ─Bacı, qapını aç, dua eləməliyəm. ─Dedim ehtiyac olmadı da! Nə məcburdu? ─Onlar yenə gözünüzə görünəcək. Bu zaman anam gəldi, acıqlı danışdı. ─Sizə nə lazımdı? ─Bacı, kömək eləməyə gəlmişəm. Dua oxumalıyam. ─Siz yalan danışmayın, köməyiniz başınıza dəysin! Çıxın gedin, indi yoldaşımı oyadacam. ─Bəs ruhlar sizi narahat eləmir? ─O barədə nigaran qalmayın. Onlarla dil tapmışıq. Anamla evə tərəf qaçdıq. Üçümüz də evə girib qapını bağladıq. Dayısı evin ətrafındaydı. Bunu dəqiq bilirdik, dayısının yola çıxmağına çox vardı. Əmimə vızıv atdım, zəng elədi. Həyəcandan həmişə danışmaq yerinə qışqırıram, sakit halımda sürətlə danışdığımdan telefonu anama verdim ki, o, danışsın. ─Yaman, mollayla dayısı bura gəliblər. Yatdığınızı demişik, getmirlər qapıdan. Anam mətbəxə keçdi, çox güman pəncərədən həyətə baxaraq danışırdı. Nənəm göyə baxırdı: ─Allah, itin olum, bizi bu dərddən qurtar! Mətbəxə keçdim, bıçaqla oxlovu götürdüm. Oxlovu nənəmə verdim ki, qapının arxasında dayansın. Anam qəfildən bıçağı əlimdən aldı: ─Bircə türməyə düşməyin çatmırdı! ─Allah haqqı, onların niyyəti təmiz deyil. Dədəmgilin evdə olmadığını başa düşdülər. Birdən tapançaları varsa? ─Səyləmə az, döyüş kinolarına baxmaqdan başın pozulub. Anam haqlıydı, özümdə idmana həvəs yaratmağım üçün döyüş filmlərinə çox baxırdım. ─Heç olmasa, stullardan birini götür, qapıya yaxın dayan. Bir stul da mən götürdüm, müəmmalı otağın qapısının ağzında dayandım. Əmim pəncərəsini sındırmışdı, evə pəncərədən rahat girə bilərdilər. Bəlkə də biz hər şeyi şişirdirdik. Həyətin dəmir qapısının yumruqla döyüldüyünü eşitdik, üçümüz də bir-birimizə baxdıq. Nənəm anama: ─Az, bəlkə Cavadgildi? Anam qapını açmaq istədi, imkan vermədim: ─Açma! Dədəmin xasiyyətinə bələd deyilsən? Əvvəlcə zəng elə, gör odur? Telefonuma zəng gəldi, dədəmiydi. ─Qapını döyən sənsən?–həyəcanla soruşdum. ─Hə, bizik, qapını açın. ─Mollayla dayısı da yanınızdadır? ─Yox, –Əmimgilin ətrafa baxdığına əminəm–heş kim yoxdu. ─ Həəə, –yenə də narahatıydım, –yaxşı, gəlirəm. Müəmmalı otaqdan şüşə qırıntılarının səsini eşitdik. Qapınım cəftəsi tərpənəndə içimi çəkdim. Anama: ─Otaqdadılar, –deyə bildim. Nənəm qəfildən qapının ağzına gəldi: ─Köpəkoğlu, elə bilirsən qorxuruq? Polis çağırmışıq, baxarıq başqasının evinə girmək nətər olur. Şərəfsizlər! Cəftə daha tərpənmədi. Növbəti möcüzənin şahidi olurduq. Normalda qapı açılmalıydı, açarla bağlanmamışdı, düzü qapının açarı əzəldən bizdə olmayıb. Onsuzda içəridən bağlamaq olurdu. Allah bizi qoruyurdu. Nənəm: ─Qapını özüm açacam,–deyib əlində oxlov evdən çıxdı. Mən də mətbəxdən bıçağı yenidən götürüb nənəmin arxasınca çıxdım. Anam da bizim arxamızca qaçırdı.
Nənəm qapını açdı, əmimlə dədəmgil evə girdilər. Dədəm evin arxasına, əmim bağa tərəf qaçdı, heç kim yoxuydu. Əmimdən başqa hamımız evdəydik, daha bölməyə getməyə qorxurdular. Əmim həyətdə Bəxtiyarla danışırdı, polisi evə çağırırdı. Dədəm əliboş gəlmişdi, market bizim evdən çox uzaqdadır, əlavə alacaqları olacağından toyuğu yarım saatlıq bizdən uzaqda yaşayan qonşudan almalıydılar. ─Telefonda mamamın səsini eşidəndə dəli oldum. – dədəm dedi. Telefonu adboy vermədiyimi dədəm deyəndə bildim. Anam dədəmə su gətirdi. ─Gəlin, mənə də gətir. Həyəcandan dilim-dodağım quruyub. –Nənəm pəncərədən əmimə baxırdı. ─Sən də istiyirsən? –Anam məndən soruşdu. ─İçəri girəndə içdim, –cavab verdim. Anam mətbəxə keçdi. Birdən müəmmalı otağın qapısı açıldı. Qapıdan evə girən əmim də, biz də qapıya baxdıq. Divandan qalxıb qapıya tərəf getdim. ─İçəri keşmə! –Dədəm göstəriş verdi. Nənəm: ─Bəyaq nə qədər çalışdılar, aça bilmədilər. İndi öz-özünə açılır, –dedi, o da yanıma gəldi. ─Bəxtiyarla danışdım, gəlirlər. Əmim keçib divanda oturdu, anam sinidə gətirdiyi iki stəkandan birini ona uzatdı. Əmim stəkanı alıb içdi. ─Bizə qarşı niyyətləri yaxşıdır, –nənəm ruhları nəzərdə tuturdu. –Onlar polis çağıracağımızı bildiklərindən bəri bizi incitmirlər. Bizdən qabaqkı evin sahibi başa düşməyib. ─Həə, başa düşsəydi, ucuz satmazdı. Qorxusundan əlli-ayaqlı qaçıb. Fikir vermişəm, nənəm nə deyirdi, anam təsdiqləyirdi. Gəlinin ocağa çəkdiyini bilirdim, daha bu qədər də yox! ─Hələ bilmirik neçə meyid tapılacaq. O da tapılsa…Bəlkə də otağa heç kim girməmişdi. Bəlkə də onların işiydi… –Dədəm ümidsiz danışırdı. Qapı öz-özünə astaca tam olaraq açıldı. Qapının ağzında torpaq vardı. Dədəmə gülümsədim. ─Sübut. Hansımız ayaqqablı otağa girmişik? Heç birimiz. Otağa girməyək, barmaq izləri də var yüz faiz. Üzümə deməsələr də, məntiqli çıxışımı bəyənmişdilər. ─Dedektiv kinolarına çox baxmısan, az? –Əmim zarafatından geri qalmadı. ─Daha çox o janrda yazılan əsərlərdən bilirəm, –özümü tərifləməkdən xoşum gəlmişdi. Bir saat keçməzdi, əmim nəvəsi ( atamın əmisi nəvəsinə “əmi nəvəsi” deyirik) iki polis yoldaşıyla gəldilər. Bəxtiyarla aramızda bir yaş fərq vardı. Bəxtiyar hamımızla görüşdü, üstəlik, niyə gələndə onlara dönmədiyimiz üçün incidiyini bildirdi. Kənddə ev almağımızı indi bilmişdi, evin qiymətini biləndə təəccüblənmişdi. Müəmmalı otağa qapı ağzından baxdı. ─Otağa bugün girməmisiz? –soruşdu. ─Yox, bizdən heç kim girməyib, –dədəm cavab verdi. ─Bəyaq baxdım, çöldə qoyulan stulun üstünə kimsə çıxıb, –evə təzə keçən əmim dedi. ─Heç nəyə toxunmayın. Barmaq izlərinə görə. Bu gecə də burda qalmayın. Narahat olmayın, hər şey nəzarətə götürülüb. ─Harda qalaq? Bakıya qayıda bilmərik. ─Cavad dayı, xətrimə dəyirsən. Qohumdan saymırsan məni? ─Yox bala, Allah eləməsin. Əziyyət vermək istəmirik. Çoxuq, axı. ─Ay Cavad dayı, ikimərtəbəli evdi, otaq nə qədər istəsən. Hazırlaşın,qadınları aparaq, sonra mollagilə gedək. Düzü, əzilmiş burnumla, ala-bula gözümlə evimizdən başqa yerdə qalmaq istəmirdim. Utanırdım. Anama pişik balası anasına qısılan kimi qısıldım, əriyimi əzdirə-əzdirə dedim: ─Ay ana, getməyək də… ─Niyə? –anam sakitcə soruşdu. ─Bu üzlə hara gedirik? Bağda oturaram. ─Atana de, qarışa bilmərəm. Nankorluqdan sahibinə cırmaq atan pişiyə döndüm, dədəmin yanına gəldim: ─Dədə, getməyək də! Bəxtiyar məni eşitmişdi. Soruşdu: ─Niyə, əmi qızı? Əlimlə burnumu, gözümü göstərdim. Bəxtiyar indi fərqinə varmışdı, mənə nə isə olub. ─Üzünə nə olub? –təəccüblə soruşdu. ─Mən qapını açanda burnuna dəydi, –dədəm cavab verdi. ─Həkimə apardız? ─Apardıq, dərman yazıb, keçib gedəcək. Telefonumun işığı yanırdı, baxdım, zəng eləyən Sevdaydı. Dədəmə: ─Sevdadır, –deyib həyətə, ordan da küçəyə qaçdım. Üzüm meşəyə tərəf telefona cavab verdim. Təngnəfəs olmuşdum. ─Hə, Sevda. Getdin mollanın yanına? ─Hə, Şəfi. Deyir, lənətlənmiş, uğursuz evdir. Kişi dua oxudu, özünü yaxşı hiss eləmədi, yarımçıq saxladı. ─Bıy, niyə? ─İiii, niyə nədi? Özünü pis hiss elədi də! Deyir, günahsız canlar alınıb o evdə. Sizinki lap fantastik kinolara oxşadı. Bu hadisəni yazarsan, adını da qoyarsan, ruhlar qatilini istəyir. ─Hər şeyi göstərmişdilər, qatilini də göstərərdilər də! ─Nəyi göstəriblər? ─Sevda, mən ruhla danışmışam.. Yadıma düşdükcə ətim ürpəşirdi. Deyəsən, Sevda da mənim kimi olmuşdu. ─Ay qız, yaxşı, qorxutma məni. Polis çağırmadız? ─Evdədilər. Adam çoxdu deyə danışa bilmirəm. Çox sağ ol, bacı. Sənə iki gündü əziyyət verirəm. ─Az səyləmə, əziyyət nədi? Rəfiqə nə üçündür?! Hamınız ehtiyyatlı olun. Mollamız beləcə dedi. ─Başımıza nə gəldi, mollallardan gəldi elə… Gülürəm. Xəttin o tərəfindən Sevdanın gülüş səsini eşidirəm. ─Deyirəm, Şəfi, camaata it hürür, bizə çaqqal ulayır. ─Demə day, bizim indi sevgiliylə danışan vaxtımızdı, bekarçılıqdan bir-birimizlə danışırıq. Sevda gülməkdən birtəhər oldu. ─Hardasan indi? ─Meşəylə üzbəüz təmiz hava alıram. Zoğal ağacları mənə gəl-gəl deyir. ─Boğazında qalmasın, ye. Ruhlar da gəlsin, bir yerdə yeyin. ─Baş üstə, o nə söhbətdi, yeyərik. Sevdayla sağollaşdıqdan sonra meşəyə tərəf getdim. Üstü qıpqırmızı zoğallarla bol olan ağacların birinə yaxınlaşdım, gözümə dəyən yaxşı yetişmiş zoğalları qırıb yeyirdim. Ən sevdiyim bir şeydi, meyvəni ağacından qırıb yeyəsən. Adama verdiyi zövq başqadır. Yerdə ağac qırıntısının səsini eşitdim. Elə bildim, tülkü, ya da yiyəsiz itlərdən biridir, qorxdum. Yerdən gözümə dəyən quru ağac budağından birini götürdüm, nəfəs almamağa çalışdım. Kölgə görürdüm, heyvan kölgəsinə bənzəmirdi. Kölgə yaxınlaşdıqca mən geri addım atırdım. Evimizə tərəf baxdım, var gücümlə qaçsam, ola bilsin evə çatmayım, qışqırsam, səsimi eşidə bilərlər, düşündüm. İndi də qışqırsam eşitdirmək olardı. Əgər qarşı tərəf ağıllı tərpənib ağzımı yummasa. Mənim üçün ölüm yaxandan yapışsa da, yaşamaq üçün nəsə eləmək gec deyil. Onsuzda həyatda ağlıma gəlməyəcək riskli addımlar atmışdım, udduğum da oldu, uduzduğum da. Qəribədir, uduzduğum anlara peşman olmaqdan çox, məyus olmuşdum. Böyümüşdüm, nəyə qadir olub-olmadığımı özümdə kəşf eləmişdim. Ona görə təcrübəsizlikdən etdiyim heç bir səhvə görə vicdan əzabı çəkmədim, ikinci dəfə təkrarlamayacaq qədər ağıllı hesab edirəm özümü. Özümü güclə ələ aldım: ─Kimdi?– soruşa bildim. Molla qardaşın ağsaqqal dayısı məni çox intizarda saxlamadı, özünü göstərdi, protez dişlərini üzümə ağartdı. ─Hər vaxtın xeyir. Papan evdədir? ─Sizi gözlüyür, yuxudan oyanıb. Ağsaqqal biz tərəfə baxaraq: ─Qonaqlarınız var, narahat etmərəm? Qapı ağzındakı polis maşınına indi fikir verirdim. Arada diqqətsizliyim olmasaydı, həyat məni bu gün başqa səmtinə aparmışdı. ─Qohumdur, bizi evinə aparmağa gəlib. Siz yenə də buyurun, –bu yerdə şirin dilli olmaq vacibiydi. ─Daha üzümüzə qapını açmadın. Niyə gedirəm? Susdum, cavab verməyə söz tapa bilmirdim. ─Sənin neçə yaşın var? –məndən soruşdu. ─İyirmi doqquz ─Kiçik oğlum sənlə yaşıddır. Üzünə nə olub? Bir- iki addım mənə yaxınlaşdı, onun atdığı addımlar qədər geri addım atdım. Və onun bu hərəkəti mənim xoşuma gəlmirdi. Adətən qatillər qurbanlarını qəfildən öldürmürlərsə, danışdırmağı, ya da qurbanının ağzını bağlayıb, boş-boşuna danışmağı xoşlayırlar. Bu deyəsən, zəvzəməyi xoşlayanlardanıydı. Saçıma əl atanda əlimdəki quru budaqla başına vurdum, “oğraş” deyib evimizə tərəf qışqıraraq qaçdım. Qapımızın ağzına çatmamışdım, əmi nəvəsinin iş yoldaşları küçəyə çıxdılar. Onlar da mən tərəfə qaçırdılar. Bir-birimizə çatanda dayandıq, ağlayırdım, dolubədənli olduğumdan həyəcandan, qoxudan güclə nəfəs alırdım. Ağzım qurumuşdu, su istəyirdim. Polislər niyə qışqırdığımı soruşdular. Zoğal ağacını əlimlə işarə elədim, onlarla birgə ağaca tərəf baxdım, heç kimi görmədik. ─Mollanın dayısı ordaydı, məni qorxudurdu. Polislərdən biri meşəyə tərəf qaçdı, digəriylə həyətə girəndə dədəmgil yüyürərək gəldilər, xanımlar da ( anamla nənəm) qorxaraq üstümə qaçırdılar. ─Niyə qışqırdın? –Dədəm soruşdu. Mən su içməsəydim, danışa bilməyəcəkdim, mümkün deyildi. Yanımdakı polis dadıma çatdı. ─Meşəlik tərəfdə yad adam görüb. Qorxmaz meşəyə qaçdı. Bəxtiyar mənə: ─Adamı əvvəllər buralarda görmüşdün? Zalım oğlu elə bil bölmədəyəm, sorğu-sual edir. Anam mənə stəkanda su uzatdı. Düşüncəli anam hiss elətdirmədən evə su gətirməyə gedibmiş. Suyu birnəfəsə necə içdimsə, dədəm də, nənəm də “yavaş, boğularsan” dedilər. Daha demirlər ki, vaxtında qaçmasaydım boğularaq öldürülərdim. Suyumu içdim, dərindən nəfəs aldıqdan sonra əmi nəvəsinin sualına cavab verdim: ─Mollanın dayısıydı. Məni bilərəkdən qorxutdu. Bəxtiyar həyətdən çıxdı, çox güman meşəyə tərəf gedəcəkdi. Utandığımdan ağsaqqalın saçlarıma əl vurduğunu gizlətdim. Qadına sataşan kişilər birinci qadının ya saçlarına toxunur, ya da sırtıqlığına salıb belini qucaqlayırdı. Mən öldürmək istədiyini başa düşmüşdüm, ya yanımdakılar məsələni namus-qeyrət söhbətinə bağlasaydılar? Şərəfsizi sözsüz tutacaqlar, saç məsələsini bilməsələr də olar. Bəxtiyar meşəyə qaçan Qorxmazla polis maşınına oturdular. Maşını Qorxmaz yol tərəfə sürdü. Saat beşə qədər anam altına kartofdan qazmax hazırladığı aşımızı da bişirmişdi, süfrəni hazırlamışdı, yeməyimizi də yemişdik. Həyətdə dədəmlə əmim bizimlə qalan polisə tualeti göstərib çox güman eşitdiyimiz körpənin səsindən danışırdılar. Nənəm yenə dua edərək təsbehini çevirirdi, anam mətbəxdə mənim telefonumla xalama başımıza gələn macəraları danışırdı. Mən pəncərədən baxıb fikirləşirdim. Başımıza gələnləri yazsam, heç kimin inanmayacağını yaxşı bilirəm. Bəlkə də inanan tapılardı, onu zaman göstərəcəkdi. İnsanların çoxu daxilən görünməyən varlıqlara inanır, əksəriyyəti öz inandığını inkar edir. Çünki savadı olan insan belə şeylərə yox, ancaq gözüylə gördüklərinə inanar. İnsanlar arasında göstəriş xatirinə yazılmayan qanunlar var. Dədəmə zəng gəlmişdi, telefonla danışdıqdan sonra evə tərəf gəldi. Dədəm anama: ─İnci, hazırlaşın, gedirik. Mollayla dayısı bölmədədir. Bəxtiyargilə gedirik, –deyəndə bir anlıq qəribə hiss keçirdim. Elə bil bu evi növbəti yayda bir də görməyəcəm. Onsuzda gələndə çox əşya gətirməmişdik. Mətbəx əşyalarını əvvəlcədən anam Bakıdan alıb dədəmdən göndərmişdi. Sonradan xatırladım, evimizi yenidən görmək şansım vardı. Qonşudan götürdüyüm kitabları hələ qaytarmamışdım. Kitabları, paltarları götürdük, dədəmlə əmim bir-bir maşına daşıyırdılar. Anamın bişirdiyi aş qazanını əmim qara dördgöz mersedesinin baqajına qoydu. Nənəmlə anam əmimin maşınına mindilər. Mən dədəmin maşınında arxa oturacaqda oturmuşdum, polis qabaqda… Əmim Bəxtiyargilin evini tanıyırdı. Rayona bizdən əvvəl əmim gəlmişdi. Dədəm əmimin maşınını izləyirdi. Dədəm gənc polislə rayon haqqında danışırdılar. Qulağıma qulaqcıq taxmışdım, musiqi dinləyirdim. Söhbətin konkret nədən getdiyiylə maraqlanmadım. Bəxtiyargilə çatdıq. Bəxtiyarın yoldaşı, anası bizə “xoşgəldin” elədilər, dədəmlə əmim görüşdükdən sonra əmimin maşınıyla bölməyə getdilər. Bəxtiyarın yoldaşı Arzu əşyalarımızı evə daşımağa kömək elədi. Nənəm qaynanasıyla bizdən əvvəl evə girmişdilər. Bəxtiyar iki il olardı evlənmişdi. Yaş yarımlıq oğlu vardı. Nicat biz gələndə yatmışdı. Bəxtiyargilin evi beş otaqlıydı. Bir otaq elə bil kitabxanadır. Bəxtiyarın bacısı kitablara bağlı insan olduğu üçün bu otaq yayda gələndən-gələnə ona məxsusuydu. Bəxtiyar bacısını dəhşət çox istəyirdi. Otağın biri məhz qonaq gələcək insanlar üçün hazırlanmışdı. Qonaq otağındakı boş şkafa paltarlarımızı yığdıq. Şam yeməyimizi yedik, dədəmgil gəlmədilər. Şam yeməyindən sonra dözmədim, dədəmə vızıv atdım. Çox keçmədi, dədəm məni yığdı. ─Dədə, hardasız? ─Qızım, evdəyik. Cəsədləri tapmışıq. Daha doğrusu, sümüklərini. Mollanın anasıyla dayısı hər şeyi danışdılar. Dədəmin səsindən kövrəldiyi açıq-aşkar hiss olunurdu. Ürəyimdən keçən sualdan iyrənsəm də verməyə məcburdum. ─Körpə? ─Tualetdən tapdılar. Telefonu əlimdən yerə atdım, əllərim üzümdə hönkürtüylə ağladım. Səsimdən Nicat da anasının qucağında ağladı. Anamgil, hətta körpəsinin ağlamağına o qədər də fikir verməyən Arzu mənə görə narahat olmuşdu. Anam telefonu yerdən götürüb dədəmlə danışdı. ─Cavad, sən qıza nə demisən ağlayır? Dədəmin cavabını eşidən anam da kövrəldi. Məni gecə yarısınacan sakitləşdirə bilmədilər. Xahiş elədim ki, kitab olan otaqda on dəqiqəlik tək qalım. Otağın qapısını örtdükdən sonra otaqdakı divanda uzanıb gözlərimi yummuşdum. Özümü əzgin, kilomdan iki dəfə artıq yükün altında əzilmiş hiss edirdim. Çox istəyirdim, gənc ananın ruhuyla danışım. Həqiqətən çox istəyirdim. İnsanın necə tamahkar, qəddar olduğunu soruşmaq istəyirdim. Gənc ananın acısını hiss edirdim. Ana olmaq istədiyim qədər, ilk dəfə ana olmağa qorxdum. Bir gün həqiqətən gözlərimin içinə baxa-baxa övladımı əlimdən kimsə alsa, kim olaram? İnsan olmaram, dəqiq bilirəm. Qəribə düşüncələrin, hisslərimin burulğanındaydım, ürəyim incidirdi məni. Gənc ana, yuxuma gəl, həqiqətin davamını bilmək istəyirəm… Gecə divanda yatmışdım.Dədəmgilin gəlməyindən xəbərim olmamışdı.. Məni yuxudan oyatmağa heç kimin ürəyi gəlməmişdi. Mən divanda da olsa, düz yatmağı bacaran insan deyildim. İlk dəfə ölü kimi tərpənmədən yatmışdım. Yuxu görməmişdim. Səhər gözümü açanda üstümdə nazik ədyal vardı. Gözümü tavana zilləmişdim. Realda üzünü görmədiyim körpəni unuda bilmirdim. Mənəvi yorğunluğum canımdan çıxmamışdı, divandan ağır-ağır qalxdım. Otaqdan çıxıb, qonaq otağından keçərək hamama girdim. Qonaq otağında heç kim yoxuydu. Əl-üzümü yudum, güzgüdə bir dəqiqə özümə baxırdım. Kədərli baxışlarımı göz yaddaşıma həkk eləmək istəyirdim. Əvəzində başım gicəlləndi, özümü güzgüdə iki görməyə başladım.Yıxılmamaq üçün divardan tutub unitazın üstündə oturdum. Baş verənlər mənim kimi həssas adamlar üçün həddindən artıq çoxuydu.Yaxşı ki ana deyildim. Uzun müddət psixoloqa getməliydim. Bacımın, xalam qızının uşaqları, əmimin nəvələri, Bəxtiyarın oğlu Nicat, qohumda kimin evində uşaq varsa, yadıma düşdülər, bir-bir gözümün qabağından keçdilər. Onları adsız körpəylə müqayisə elədim, yenə ağlamaq tutdu məni. Adsız körpə digər uşaqlarla müqayisə ediləcək taleyi yaşamamışdı. Ən dəhşətlisi, adsız körpələri də bir-birindən fərqləndirmək mümkün deyildi.Çalışdım hamını bir anlıq da olsa unudum.Yaxşı şeylər haqqında fikirləşməyə başladım. Fikirləşdikcə özümü yaxşı hiss edirdim. Hiss etdikcə ehmalca ayağa qalxdım, hamamdan çıxıb mətbəxə gəldim. Anam əvvəlcədən duza qoyulmuş üzümün yarpaqlarını bir-birindən ayırıb Arzunun əlinin altındakı qazanın qıraqlarına paltar kimi sərirdi. Arzunun götürdüyü ət hər yarpağın arasında dolma olurdu. Onlara: ─Sabahınız xeyir,–dedim. Arzu: ─Sabahın xeyir, -dedi. Anam: ─Səni oyatmağa qıymadıq. Gecə qorxmadın? Anam əslində başqa sual vermək istəyirdi. Əslində sual ” gözünə nəysə görünüb eləmədi?” – olmalıydı. ─Necə yatmağımdan xəbərim olmayıb. Arzu: ─Bacı, utanma, çay istidir. Yad adamın evində deyilsən, öz evindir, nə istəyirsən götür, ye. ─İki stəkan su içəcəm, çox sağ ol. Dədəmgil gəlməyib? Anam: ─Çox gec gəldilər. ─Neçə cəsəd tapıblar? –Vəhşiliyin səbəbini bilmək istəyirdim. ─Bağda üç qadın cəsədi tapıblar.Mollanın dayısı hər şeyi boynuna alıbdı.Bacısını, bacısının qızını və nəvəsini öldürüb. Başa düşdüm ki,gənc ananı doğuzduran doğmaca anasıymış. Daha təəccüblənmirdim. Kədərlə soruşdum: ─Səbəb? ─Bacısının nəvəsi bir oğlanı istiyirmiş. ─Aha. ─Qız oğlandan hamilə qalıb. Qadınlar hamilə olduğunu biliblər. Oğlan bu gün-sabah alacam deyib, qəfildən yoxa çıxıb. Kənd yeri.. Uşağı məhv edə bilməyiblər. Dayı şübhələnib, qızı soruşanda hər dəfə bir bəhanə eşidirdi. Qəfildən evə gələndə qızı boylu görür, hər şeyi öyrənir. Şərt kəsir ki, qız doğandan sonra uşağı ona versinlər. Qız doğur, ardını day özün bilirsən. ─Uşaq qızıydı? ─Bilmir. Sonra da qadınlara məcbur zəhəri içirdibki,niyə bir qızı qoruya bilməmisiz. Səhərə yaxın torpaq qazıb. Cavad deyir, çox dərin qazıbmış. ─Sonra? ─Sonra mollanın nənəsiylə səhərə yaxın basdırıblar. Arzu başını yellədi: ─Həqiqətən vicdansızdılar ey! ─Sonra tualetə od vurdu, –dedim. Kədərli də olsa həqiqətiydi. ─Həm tualetə, həm də otağa… Evi yandırmaq istəyib, fikrini dəyişib. Anam danışanda daha da pis olurdu. ─İndi onlara cəza düşəcək?–Tutulmasını yox, ikisinin də diri-diri yandırılmasını istəyirdim. Sualıma Arzu cavab verdi: ─Əlbəttə, cəzasız cinayət olar?! Adını bilmədiyim gənc ana uğursuz, bitərəf məhəbbətin, fürsətcil əclafın qurbanı olmuşdu. Günahsız günahkarıydı. Heç kim onu başa düşməyə çalışmayıb. Təcrübədən uzaq ilk səhvi bağışlamaq olardı. Bağışlamadılar. Geniş evdə özümə heç cür yer tapa bilmirdim. Axşam tərəfi əmimlə evimizdən xeyli uzaq qonşunun gəlinindən aldığım kitabları geri qaytarmağa getdik. İyirmi doqquz ildən sonra açılan cinayəti onlar da eşitmişdi. Kitabları qaytardım, evə dəvət eləsələr də girmədik, sağollaşdıq. Əmimlə maşına oturduq. Əmim maşını xodlayırdı. ─Əmi, xahiş eləsəm olar? Evimizi axırıncı dəfə görmək istiyirəm. İçəri girmiyəcəm, qapının ağzından baxacam ─Açar yoxdu. Necə baxacaqsan? Şalvarımın cibindən açarı çıxardım, əmimə göstərdim. Əmim başını yelləyib: ─Özünə görə deyilsən! –deyib maşını evimizə tərəf sürdü. Dəmir qapını özüm açmaq istəyirdim, əllərim titrədi. Əllərimin titrədiyini əmim gördü, açarı ona verdim. Qapını rahatlıqla açdı. Qapının ağzından evimizə, bağa baxdım. Tualetə baxmağa ürək eləmirdim. Bir dəfə göyə baxdıqdan sonra tualetə baxa bilmişdim. Gözlərim dolmuşdu. Məhəbbətdən uzaq ehtirasın ürəkparçalayan uğursuzluğu dörd can almışdı. Yaşamağa haqları ola-ola!… İndiyə qədər evi satmağa ürəyimiz gəlmədi. O gündən kəndə də getmədik. O gündən güman qaldığım yuxularımda gənc ananı da görməmişəm. Ümid edirəm, ruhları şaddır. Onların dördünü də kənd qəbirstanlığında basdırdılar. Kənd camaatı öldürülənləri başqa rayonda bilirmişlər. Mollanın nənəsi kənd camaatını asanlıqla inandırmışdı. Mən qəbirstanlığa onları ziyarətə nə vaxtsa getmək istəyərdim. Danılmaz həqiqət də var: Onların ruhu şad, bizim vicdanımız rahatıydı. Vicdan rahatlığından olmalıdır ki, ailəlikcə evə verdiyimiz pula indiyəcən heyfslənmirik.
