Hermann Hessenin “Narsis və Qoldmund” əsərinin fəlsəfəsi
İlk dəfə 1930-cu ildə nəşr olunan Hermann Hessenin “Narsis və Qoldmund” əsəri intellekt və duyğusal təcrübə, təklik və yoldaşlıq və mənəvi ilə dünya arasındakı dixotomiyanın dərin tədqiqidir.Hermann Hessenin bu romanı ziddiyyətli həyat fəlsəfələrini təmsil edən iki arxetipik personaj – Narsis və Qoldmund — intellektual və instinktual arasındakı mürəkkəb əlaqəni araşdırır. Səyahətləri ilə Hesse şəxsiyyət mövzularını, insan təbiətinin ikililiyini və məna axtarışını vurğulayır.
Narsis rasionallığı, özünə intizamı, mənəvi və intellektual axtarışlara sadiqliyi təcəssüm etdirən bir alimdir. O, monastırın hüdudlarında inkişaf edir, burada təhsil və təfəkkür vasitəsilə maariflənməyə çalışır. Qoldmund isə həyat və təcrübə üçün ehtiraslı, bədii həssaslığın təcəssümüdür. Onun xarakteri gözəllik, sevgi və varlığın xam təcrübələrinin arxasınca qaçan sərgərdandır. Bu iki fiqur arasındakı dixotomiya ağıl və bədən, kosmos və xaos arasında daha geniş insan mübarizəsini, təcrübə axtarışı ilə bilik axtarışını əks etdirir. Hesse bu müxalif qüvvələrin necə birgə mövcud ola biləcəyini və bir-birini xəbərdar edə biləcəyini göstərmək üçün onların münasibətlərindən istifadə edir.O, biliyə və ilahiliyə can atmaqda kök salmış nizam-intizam, təfəkkür və mənəvi sədaqət həyatını təmsil edir. Onun dünyası nizam, ağıl və ali həqiqətlərin axtarışıdır. Bunun əksinə olaraq, Qoldmund həyata, sevgiyə və sənətə olan ehtirası ilə xarakterizə olunan azad bir ruhdur. “Narsis və Qoldmund” əsərinin fəlsəfi özəyi fərdlərin həyatlarında necə məna axtardıqlarını araşdırmasındadır. Qoldmundun orta əsrlər Avropası üzrə səyahəti kəşf və duyğusal əlaqədir. O öyrənir ki, əsl anlayış çox vaxt kitablardan deyil, şəxsi təcrübələrdən və başqaları ilə qurduğu əlaqələrdən gəlir. Onun işləri, dostluqları və sənətkarlıq cəhdləri həqiqilik üçün ekzistensial axtarışı işıqlandırır. Bunun əksinə olaraq, Narsis, intellekt və mənəvi inkişaf yolu ilə transsendensiya axtarışını təmsil edir.Onun monastır həyatına bağlılığı daha yüksək məqsəd və daxili sülh axtarışını əks etdirir. Hesse hər iki yolun etibarlı olduğunu, lakin digəri olmadan natamam olduğunu təklif edir. Onların qarşılıqlı əlaqələri vasitəsilə Hesse göstərir ki, intellektual dərketmə təcrübə bilikləri ilə balanslaşdırılmalıdır.
İncəsənət romanda həlledici rol oynayır, iki fəlsəfə arasında körpü rolunu oynayır. Qoldmundun bədii ifadələri onun təcrübələrini emal etmək və dərk etmək, varlığın emosional və mənəvi həqiqətlərini üzə çıxarmaq vasitəsinə çevrilir. Hesse, yaradıcılığın sadəcə bir qaçış yolu deyil, həyatın daha dərin tərəfləri ilə əlaqə qurmağın vacib bir vasitəsi olduğunu iddia edir. Narsis, daha təmkinli olsa da, sonda Qoldmundun bədii səyahətinin əhəmiyyətini qəbul edir. Bu etiraf Hessenin həyatı daha bütöv bir şəkildə dərk etmək üçün həm intellektual, həm də bədii axtarışların inteqrasiyasının zəruriliyinə inamını vurğulayır. Hekayə açıldıqca hər iki personaj dərin dəyişikliklərə məruz qalır. Qoldmundun sərgüzəştləri onu həyata xas olan gözəllik və əzablara məruz qoyur, daha zəngin, daha nüanslı perspektivlə nəticələnir. Onun Narsisə qayıtması onların fərqli fəlsəfələrinin uzlaşmasını simvollaşdırır. O öyrənir ki, duyğu təcrübələrinə can atmaq vacib olsa da, bu, həm də keçicidir və ölümlülük və varlığın mahiyyəti haqqında daha dərindən düşünməyə sövq edir. Əksinə, Narcissus, Qoldmundla dostluğu sayəsində həyatın daha xaotik və ehtiraslı tərəflərini əhatə etməyə başlayır. Bu transformasiya emosional əlaqədən məhrum olan intellektual axtarışların təcrid və əlaqənin kəsilməsinə səbəb olduğunu göstərir.
Romanın mərkəzində özünü kəşf mövzusu dayanır. Qoldmundun səyahəti şəxsiyyətin tədqiqini və şəxsi həqiqətin axtarışını təmsil edir. O, dünyadakı yerini anlamağa çalışaraq müxtəlif təcrübələrdən keçir – romantik, bədii və ekzistensial. Qoldmundun sevgi, ölüm və gözəlliklə qarşılaşması onu başa düşməyə vadar edir ki, həyat sadəcə məqsədə çatmaq üçün bir vasitə deyil, tam şəkildə mənimsənilməsi üçün bir təcrübədir. Bunun əksinə olaraq, Narsisin yolu şəxsiyyətə daha statik bir yanaşma əks etdirir. Onun monastıra və intellektual axtarışlara bağlılığı ağıl vasitəsilə sabitlik və anlaşma axtarışını təmsil edir. Lakin Qoldmundla münasibətləri onu dünyagörüşünün məhdudiyyətləri ilə üzləşməyə məcbur edir. İki personaj arasındakı əlaqə müxtəlif yolların bir-birini necə tamamlaya biləcəyini göstərir və ahəngdar bir varlığın həm intellektin, həm də duyğuların inteqrasiyasını tələb edə biləcəyini göstərir.”Narsis və Qoldmund”un başqa bir fəlsəfi əsası həyatın keçiciliyini qəbul etməkdir. Qoldmundun səyahəti ölümlə bağlı kəskin şüurla əlamətdardır və bu, onu anı ələ keçirməyə və həyatı tam şəkildə yaşamağa sövq edir. Onun həm sevincli, həm də ağrılı təcrübələri həyatın bütün mürəkkəbliyi ilə sevinc, kədər, sevgi və itki anlarından toxunmuş bir qobelen olduğu fikrini vurğulayır. Narsis də ölüm anlayışı ilə fərqli prizmadan da olsa mübarizə aparır. Onun intellektual yanaşması ölümü mənəvi səyahətin bir hissəsi, son deyil, keçid kimi başa düşməyə çalışır. İki personaj arasındakı qarşılıqlı əlaqə fərqli fəlsəfələrin məna axtarışında necə birlikdə mövcud ola biləcəyini və bir-birini məlumatlandıra biləcəyini vurğulayır.
Herman Hessenin “Narsis və Qoldmund” əsəri son nəticədə onun qəhrəmanlarının təmsil etdiyi iki yolun sintezini müdafiə edir. Roman iddia edir ki, dolğun bir həyat həm Narcissusun əks etdirən keyfiyyətlərini, həm də Qoldmundun ehtiraslı, təcrübəçi təbiətini tələb edir. Həm intellekt, həm də emosiyanı əhatə etməklə, fərdlər varlığın mürəkkəbliklərində hərəkət edə və daha dərin məna hissi tapa bilərlər. Hermann Hessenin “Narsis və Qoldmund” əsəri insan təbiətinə xas olan ikiliklərin dərin tədqiqinə xidmət edir. Nasis və Qoldmundun təzadlı həyatları vasitəsilə Hesse oxucuları intellekt və emosiya, mənəvi və həssaslıq arasındakı tarazlıq üzərində düşünməyə dəvət edir. Nəhayət, roman bu elementlərin sintezini müdafiə edir, həqiqi yerinə yetirmənin həm ağıl, həm də ürəyi əhatə etməklə yarandığını göstərir. Tez-tez birini digərindən üstün tutuıduğu bir dünyada Hessenin işi varlığın bu əsas aspektlərinin qarşılıqlı təsirindən yaranan zənginliyin əbədi xatırlatmasıdır.
Müəllif: Zəhra HƏŞİMOVA
“ARİSTOTEL POETİKASI” RUBRİKASI
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru