Светлана стояла у окна и смотрела сверху на то, как ее муж уводил, держа за руку, девочку… Их дочь. Их бывшую дочь… Сейчас хлопнет дверца, машина тронется и увезет их обоих туда, откуда муж вернется уже один. По щекам Светланы стекали горькие слезы, капая на макушку годовалой дочки, та недовольно хныкала, пытаясь вывернуться из материнских рук… Света прижимала малышку крепче к груди, и сердце ее сжималось от боли, стыда, сожаления…
Родить ребенка они пытались давно, но все никак не получалось, а потому решение взять малыша из детского дома было принято как-то обоюдно легко. Трудно было лишь осуществить его. Света помнила их поход с мужем в детский дом, настороженные взрослые глаза на детских личиках, глядящих на них с надеждой и опаской. Надюша понравилась ей сразу, хоть муж и мечтал о сыне. Русые косицы, огромные светлые глаза, — одиннадцатилетняя Надя была удивительно похожа на покойную мать Светланы, и сердце женщины дрогнуло. Да и девочка тоже сразу потянулась к супругам, радовалась каждому их приходу. Шок случился с ними тогда, когда директор детского дома сообщила, что в приюте Надя считается «вечным детдомовцем». Девочку удочеряли уже четыре раза и каждый раз возвращали обратно. Света не особо вдавалась в подробности того, почему так происходило. Ее доброе сердце просто сжималось от жалости к несчастному ребенку, преданному столько раз теми, кого она уже привыкла называть родителями. Супруги ждали одобрения документов, они стали забирать Надю все чаще к себе домой. У ребенка в их двухкомнатной квартире уже была своя комната, чему Надя была очень рада. Детдомовские дети обделены не столько вещами, сколько вниманием и любовью, а еще им всем не хватало личного пространства. И теперь у девочки появилась своя комната, а уж любви и внимания от будущих родителей та получала с лихвой… А тут еще и чудо случилось, — Светлана вдруг узнала, что беременна. Ведь так часто бывает у тех, кто берет сироту в семью, случается чудо, и кроме приемного появляется в семье еще и родной ребенок. Супруги были счастливы скорому появлению малыша, но отменять усыновление однозначно не собиралась, — они искренне привыкли к девочке и полюбили ее.
Шло время, опека одобрила усыновление и Наденька покинула детский дом, как тогда казалось, навсегда… Одиннадцать лет вполне сознательный возраст и психолог, который помогал адаптироваться ребенку в новой семье, настоятельно рекомендовал родителям сообщить Наде, что у нее скоро родится сестренка или братик. Супруги так и сделали. Разговор состоялся, а точнее, монолог. Пока Светлана с мужем по очереди рассказывали Наде ситуацию, та, распахнув во всю свои огромные серые глаза, внимательно их слушала, переводя серьезный взгляд с одного на другого… Они, конечно же, искренне заверили ребенка, что будут любить ее не меньше после рождения малыша, что никто никогда ее не заменит в их сердце. Но, когда пришлось объяснять, что теперь комнату Наде придется делить с малышом на двоих, как только тот подрастет, взгляд девочки на секунду стал жестким. Она отвернулась и молча вышла, не дослушав родителей. С тех пор Надя стала себя вести очень странно, — как только взрослые появлялись дома, она обнимала их по очереди, намертво сцепляя руки, прижималась и стоять так могла очень долго. Подбегала сзади, обнимала мать за шею так сильно, что это больше было похоже на желание задушить. Глаза ребенка странно стекленели при этом и зубы скрипели от усилия. «Я люблю тебя, мамочка» — все чаще и чаще слышала Света от приемной дочери. Света обнимала дочку в ответ, ласкала, целовала, а вот мужа сильно настораживало странное поведение Надюши, хоть и любил он ее не меньше жены. Психолог же на осторожные жалобы родителей провел несколько сеансов с девочкой и пришел к выводу, что ребенок удивительно быстро адаптировался в новой семье… А излишняя ласка и навязчивость? Ну, ничего страшного, просто ребенок боится, что скоро внимание родителей будет делиться еще и на будущего малыша…
Настоящий ад в их доме начался с появлением маленькой Верочки. Ребенок родился чуть раньше срока, а потому часто плакал и буквально требовал постоянного внимания матери. Чтобы не беспокоить Надю, кроватку Верочки разместили в родительской спальне. Светлана искренне старалась найти время на обеих дочерей, просто разрывалась, уставая к вечеру настолько, что к вечеру буквально проваливалась в глубокий прерывистый сон. Муж помогал ей как мог, водил Надюшу в школу, читал на ночь сказки… И поначалу никто ничего не замечал… А вот потом… Потом Светлана стала обращать внимание, что стоит оставить Верочку наедине с Надей, как ребенок просто заходился в истерическом крике. Света, бросая все, моментально прибегала в комнату, где заставала заботливо хлопотавшую вокруг сестренки Надю и малыша, с красным от крика личиком. Но однажды Светлана застала Надю за тем, что ее ужаснуло и напугало. Девочка зажимала носик младенца, держала так какое-то время, затем, увидев что вошла Светлана, отпустила и Верочка, пытаясь лихорадочно вдохнуть воздух, отчаянно закричала. Светлана подбежала, схватила ребенка на руки и долго, из последних сил пытаясь сохранить спокойствие, старалась выяснить у Нади, что тут произошло. Надя внимательно и серьезно смотрела на приемную мать своими огромными серыми глазами и… молчала. Молчала она и вечером, когда с ней пытался поговорить уже муж Светланы. Но, проявив чудо дипломатии, он все же вытянул из Нади не слишком правдоподобную информацию, что та просто вытирала младенцу носик. Родители поговорили с психологом, который также постарался всячески их успокоить и убедить в том, что девочке не хватает любви и внимания. Потом был еще один опасный звоночек — Светлана успела поймать Надю у детской кроватки до того, как та дала малышке бутылочку со смесью, заваренной крутым кипятком. Тогда Надя тоже внимательно и молча наблюдала за реакцией родителей, а Светлана, глядя в огромные красивые глаза, так похожие на глаза ее матери, впервые подумала, что не видит в них ни капли любви, лишь пустоту…
Шло время, Верочка росла, становилась все спокойнее, да и Надя, как казалось родителям, если и не полюбила, то привыкла к сестренке. Наступило лето. Еще на стадии усыновления супруги собирались с Надей поехать на море и девочка очень ждала, ведь это должно была стать ее первой в жизни поездкой на море. Но… с крошечным ребенком ехать было совершенно неразумно, и Светлана как можно мягче сказала это Наде. В тот вечер Надюша в первый раз устроила истерику. Она не просто плакала, она выла как раненый зверь, совершенно отказываясь слушать любые доводы и и обещания. Она бросалась на пол, в исступлении стуча руками и ногами куда придется. Светлана была сильно напугана, она совершенно растерялась. Но, что странно, психолог вновь не нашел никаких отклонений в поведении девочки, наоборот после сеанса похвалив ее за адекватность и вежливость и, как и раньше, дав совет уделять Наде больше внимания. Родители не стали спорить, лишь переглянулись и про себя решили срочно сменить психолога и поискать кого-то более компетентного… В тот вечер Светлана укладывала Надюшу сама, — муж уехал в командировку. Уложив в кроватку Верочку, Светлана с книжкой в руках больше двух часов вела с Надей беседу по душам. Ей даже стало казаться, что она совершенно несправедлива к дочери, что милый, адекватный и ласковый ребенок, начала винить себя в странном поведении дочери и ее ревности… Винила она себя ровно до того момента, пока Надя в разговоре не стала расспрашивать, как бы невзначай, что было бы, если бы Верочка вдруг… пропала. Стали бы родители любить ее, Надю, больше? Не стали бы еще заводить детей? Поехали бы с ней сразу на море или нет?.. Светлана осторожно отвечала на странные вопросы ребенка, а про себя думала, что Наде нужен не психолог, а психиатр… Кое-как уложив дочку, она ушла в спальню и от усталости провалилась в глубокий сон. Проснулась от странных звуков, как будто кто-то барахтался рядом, машинально взглянула на детскую кроватку и замерла, — нависнув над Верочкой, Надя положила детскую подушечку той на лицо и старалась прижать покрепче. Светлана одним прыжком оказалась рядом, оттолкнув Надю она подхватила Верочку на руки, личико малышки было бледным, посиневшим. Светлана испытывала непреодолимое желание отвесить Наде пощечину, но ее рука замерла, когда она встретилась с дочерью взглядом. В огромных чистых глазах девочки через край плескалась злоба и ненависть. А дальше Света услышала такое, о чем даже вспоминать не хотела больше никогда. Надя ненавидела их ребенка. Ненавидела люто, ревновала, желала чтобы той никогда не было… Обещала уничтожить девочку любой ценой, потому что она лишняя в отношениях Нади и родителей. Светлана в ужасе опустилась на кровать и слушала гневные слова сквозь пелену слез, совершенно не понимая, где же она ошиблась…
А дальше были консультации психологов, психиатров, безуспешные попытки достучаться до Нади, которая в категоричном тоне требовала избавиться от маленькой Верочки, иначе она «уберет» ее сама… Приемные родители вынуждены были принять непростое решение… И вот сейчас Светлана стояла и смотрела вслед мужу, уводившему обратно в детский дом их дочь. Их бывшую дочь… Надя остановилась, обернулась и посмотрела прямо на окна своей бывшей квартиры, Светлана дернулась как от удара током, отшатнулась от окна и разрыдалась сильнее… Когда она решилась выглянуть на улицу вновь, то там уже не было ни мужа, ни Нади… даже их следов не осталось, — их присыпал мягкими хлопьями белый снег… Автор: Анастасия Флейм
Cəfər Cabbarlının “Ədirnə fəthi” əsərində Türk xalqının milli azadlıq mübarizəsi
Cəfər Cabbarlı 20 mart 1899-ci ildə Xızıda yoxsul kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Cəfər Cabbarlı görkəmli dramaturq, şair, nasir, teatrşünas, kinoşünas, tərcüməçi, kinossenarist, jurnalist, aktyor, rejissor, əməkdar incəsənət xadimi kimi tanınır. Onun Azərbaycan ədəbiyyatının zənginləşməsində çox böyük xidmətləri olmuşdur. Cəfər Cabbarlının yaradıcılığı çox zəngindir. Onun şeirləri, pyesləri, hekayələri Azərbaycan ədəbiyyatı üçün olduqca qiymətlidir. Cəfər Cabbarlının Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin, incəsənətinin inkişafında danılmaz xidmətləri vardır. Azərbaycan dramaturgiyasının, pеşəkar tеatrının, yеni aktyor nəslinin inkişafı üçün dram əsərlərinin yazılması labüd idi. Cəfər Cabbarlı bu məsələdə əhəmiyyətli rol oynaya biləcək ilk pyeslərini “Vəfalı Səriyyə”, “Solğun çiçəklər”, “Ulduz”, “Ədirnə fəthi”, “Aydın”, “Oqtay Еloğlu” və b. yazdı. Bu pyеslər indi də öz aktuallıqlarını qoruyurlar. Azərbaycan dramaturgiyasının istеdadlı, böyük sənətkarı, Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki, görkəmli dramaturq, nasir, şair, ictimai xadim Cəfər Cabbarlının yaradıcılığındakı çoxşaxəlilikdə onun pyeslərinin rolu danılmazdır. Ədibin müstəqillik dövrünün elmi düşüncəsi ilə qələmə aldığı “Ulduz” və “Ədirnə fəthi” əsərləri onun türkçülük ideyalarını yüksək səviyyədə estetik cəhətdən təcəssüm etdirmişdir. Dramaturq “Ədirnə fəthi” əsərində islam xalqlarının birliyinin onların taleyində həlledici faktorlardan biri olduğunu sübut etmişdir. Cəfər Cabbarlının “Ədirnə fəthi” əsəri səhnədə oynanılan zaman tamaşanı seyr edən Nuri Paşa əsəri olduqca yüksək qiymətləndirir. Bu baş vermiş tarixi görüş gənc yazıçı, dramaturq C.Cabbarlının yaradılığına verilən ən böyük dəyərlərdən biri idi. Cəfər Cabbarlı 1917-ci ildə yazdığı “Ədirnə fəthi” əsərində türk milli düşüncəsinin, türkün vətəndaşlıq şüurunun formalaşmasının, türkün tarixi taleyinin bədii təsvirini əks etdirmişdir. “Ədirnə fəthi” əsərində Bizans imperiyası ilə Osmanlı imperiyası arasında Ədirnənin fəthi uğrunda olan mübarizə və Osmanlı qoşunlarının qələbəsi, millətin vətən-torpaq uğrunda apardığı böyük çətinliklər müəllif qələminin gücü ilə oxucuya çatdırılmışdır. “Ədirnə fəthi” əsərində Türk dünyasının Avropa dünyası ilə apardığı qanlı mübarizələr ədibin Türk millətinə, tarixinə qarşı olan həqiqəti və sonsuz məhəbbəti ilə təsvir olunmuşdur. Əsərin qəhrəmanları vətən torpaqlarını bütün güc və qüvvətləri ilə müdafiə edən şəxslər idi. Əsərdə Türklərin milli və dini hisləri ilə bərabər inancları da təsvir obyektinə çevrilmişdir. Türkçü olan Cəfər Cabbarlının “Ədirnə fəthi” əsəri dramaturqun türkçülük ideallarına həsr olunmuşdur. Belə ki, əsərdə dövrün çox mühüm ictimai-siyasi hadisələri C.Cabbarlının böyük yaradıcılığı vasitəsilə qələmə alınmışdır. Ədib əsərdə sübut edir ki, Ədirnənin fəthinin yolu nə qədər çətin və ziddiyyətli olsa da, Türk milləti buna yüksəliş və tərəqqi yolu ilə nail olmuşdur. Dramaturq türklərin yadellilərə qarşı apardığı rəşadətli mübarizələri, türk məişətini, türk qəhrəmanlığını və şücaətini, türklərin mübarizə dolu tarixini yaradıcı münasibətlə yanaşaraq, dolğun əsər yaratmışdır. Ədib əsərdə qəhrəmanların xarakterlərindəki ziddiyyətli məqamları müharibənin dağıdıcı və fəlakətli gücü ilə balanslaşdırmışdır. Əsərdə itirilmiş Ədirnə torpaqları uğrunda vətənpərvərlik hərəkatı, qəhrəmanlıq və rəşadət göstərən düşmənə qarşı qəzəbli türk xalqı təsvir olunmuşdur. Əsərin çox böyük uğur qazanmasının başlıca səbəblərindən biri də o idi ki, faciədə milli və dini inancdan irəli gələn güc türkün qələbəsinin mənəvi-psixoloji əsasını təşkil edirdi. Dramaturq əsərdə qadın fədakarlığını və qəhrəmanlığını Zöhrə və İnci kimi obrazların simasında canlandırmışdır. Belə ki, bu qəhrəman Türk qadınları хəstəхanalarda fədakarlıqla mübarizə aparırdılar. Ədib “Ədirnə fəthi” əsərində türkçülük ideallarına heyranlığını baris şəkildə göstərirdi. Dramaturq “Ədirnə fəthi” əsərini milli problematika, milli iftixar, qürur və vətənpərvərlik ruhu ilə qələmə almışdır. Əsərdə türklərin yadellilərə qarşı apardığı rəşadətli mübarizələrdə göstərdikləri şücaət əsərin əsasını təşkil edir. Ədib əsəri ömrünün gənclik çağında (18 yaşında) yazmışdır. Əsərin məğzi türklərin Ədirnə torpaqları uğrunda qəhrəmanlıq və rəşadətlə apardıqları vətənpərvərlik hərəkatıdır. Dramaturq “Ədirnə fəthi” əsərində Ədirnə küçələrinin, geniş hərb səhnələrinin təsvirinə geniş yer verməmişdir. Əsərdə türklərin yadellilərə qarşı apardığı rəşadətli mübarizələrin geniş təsviri ilə yanaşı tibb bacısı Zöhrə və gənc zabit Rüfətin məhəbbəti də təsvir olunmuşdur. Hər iki gənc bir-birini saf məhəbbətlə sevirdilər. Ədib əsərdə bu saf məhəbbətə qarşı olacaq yeganə bir qüvvə kimi ancaq vətən eşqini təsvir edir. Belə ki, hər iki gənc öz sevgilərindən yalnız Ədirnənin azadlığı yolunda keçə bilərdilər. Tibb bacısı Zöhrə və gənc zabit Rüfət vətən məhəbbətilə Vətən uğrunda çalışan igid vətən övladları idilər. Onlar millət, vətən mənafеyi uyğunda ölümə getməyə hazır olan gənclər idilər. Cəfər Cabbarlı “Ədirnə fəthi” əsərində vətən müharibəsi üçün canını fəda еdən belə gənclərin obrazını yaratmaqla ədəbiyyatı zənginləşdirmişdir. Gənclər vətən yolunda töküləcək hər bir qətrə qanları ilə fəxr edirdilər. Hər bir türk vətən uğrunda öldürülən türklərin intiqamını almaq üçün çalışırdı və bunun üçün də yaşayırdı. Ədib əsərdə müharibələri pisləyərək, bildirirdi ki, bütün fəlakətlərə səbəb olan müharibə igid oğulları qıran, anaları balasız, qızları qardaşsız, oğulları atasız qoyan bir məfhumdur. Cəfər Cabbarlı “Ədirnə fəthi” əsərində tarixi şəxsiyyətlər olan Mustafa Kemal Atatürkün və Ənvər paşanın prototipini yaratmışdır. Əsərdə Ənvər paşanın xalqa müraciətlə dediyi sözlər insanlar arasında himn kimi səslənir. “Qardaşlar! Еy bir kaç ailədən ibarət ufacıq bir əşirətdən qocaman Türkiyə hökmranlığını yaradan Sultan Osmanın balaları, bu gün bütün Türkiyənin səcdəgahı olan Ədirnə düşmənlərin kobud çarıqlarının altında əzilməkdədir. Məsum türk qızlarının namusu düşmənlər ayağında tapdanmaqdadır. Osmanlı hilalı ayaqlarda, bolqar səlibləri Sultan Səlim minarələrində ürəkləri dəlməkdə ikən, siz hələ “Sülhmü еdəlim”, “Hərbmi еdəlim” – dеyə düşünürsünüz. Əcəba, qanınız dondumu? Еy səfalət uçurumu qarşısında özlərini itirən qafillər! Ləkələnmiş namusilə dünya üzərində yaşamağa da həyatmı dеyirsiniz? Хayır, namuslu bir türk bunu qəbul еdəməz. Mən böylə həyatı istəməm, bu gün bütün Türkiyə əsgərləri adından dеyirəm: Ölümündən qorхanlar namussuzdurlar, еvlərinə girib qarılarının yanında gizlənirlər. Fəqət biz əsgərlər, son fərdimiz qalanadək hərb еdəcəyik. Ədirnəni gеri almayınca, silahımızdan ayrılmayacağıq və bütün dünyaya bildirməliyik ki, türk gənclərinin, türk qızlarının, türk əsgərlərinin ürəyində bir “idеal”, dilində bir söz vardır: Ya şərəfli bir ölüm və ya dəyərli bir həyat”! Cəfər Cabbarlı “Ədirnə fəthi” əsərində Türk xalqının şərəfli yaşamağını və şərəfli ölümünü qələmə almışdır. Osmanlılar öz şərəflərini, namuslarını və torpaqlarını qorumaq naminə hərb etməyə məcbur olunmuşdular. Bunun üçün də Ədirnəni alıncaya qədər igid əsgərlər son nəfəslərinədək düşmənlə pəncələşmək məcburiyyətində idilər. Dramaturq “Ədirnə fəthi” əsərində Türk gənclərinin, iхtiyarlarının, əsgərlərinin, qızlarının, qadınlarının, uşaqlarının vətən yolunda birlikdə şərəflə apardıqları mübarizəni təsvir etmişdir. Canını, malını Vətən və millət uğrunda fəda еtməyə hazır olan Türk xalqı əsər boyunca bir an olsa belə, düşmənə təslim olmadı. Uşaqdan iхtiyarlara və qızdan iхtiyar qadınlara qədər, bütün Türkiyə silaha sarılmış, dayanmadan vətən üçün mübarizə aparırdı. İgid Türk xalqı Ədirnə uğrunda apardıqları müharibəni yalnız tapdanmış namuslarını düşmən ayaqlarında əzilməkdən xilas olmaqdan ötrü edirdilər. Çünki Türk xalqının damarlarınında axan türk qanı donmamış, o qan rəzalət qəbul еdə bilməzdi. Bütün türklərin düşmənə qarşı boyun əyməsinə yol vеrməyən o mübarək Türk qanı sayəsində Ədirnə fəth olunur. Cəfər Cabbarlı “Ədirnə fəthi” əsərində bütün Türk xalqının şanlı əcdadının köməyinə yetdiyini qeyd edirdi. Şanlı Türk xalqının bacı və anaları əllərində Quran, bütün türklük üçün dua edirdi, hətta göylərdəki bütün mələklər belə Ədirnənin müqəddəs torpaqlarının azadlığı üçün Allaha yalvarırdı. Şanlı Türk xalqının tək istəyi Ədirnə üzərində Osmanlı hilalını görmək idi. Ədib Şanlı Türk xalqının bu qələbə əzminin mənbəyi kimi Ədirnənin müqəddəs torpaqları altında yatan türk qəhrəmanlarını qeyd edirdi. Şanlı türk övladları heç vaxt icazə verə bilməzdilər ki, müqəddəs Ədirnə torpaqları düşmən ayağı altında tapdalansın. Türk xalqı Şərq günəşinin hərarətli qoynunda bəslənən, azad Asiyanın istiqanlı, igid övladlarıdırlar. Dramaturq “Ədirnə fəthi” əsərində Türk millətinin qəlbində olan həqiqi vətən sevgisini elə aydın, rəvan şəkildə oxucuya çatdırmışdır ki, əsərin əvvəlindən oxucunun heç bir şübhəsi yox idi ki, Ədirnə şanlı Türk ordusu tərəfindən fəth olunacaqdır. Əsərdə Türk xalqının Ənvər bəy kimi igidlərə vətən və millət müdafiəsini tapşırdıqları üçün rahatlıqları öz əksini tapmışdır. Cəfər Cabbarlının “Ədirnə fəthi” əsərinin sonu bir-birinə sədaqətlə bağlı olan Zöhrə və Rüfətin qovuşmasının və Ədirnənin şanlı Türk ordusu tərəfindən fəth olunmasının təsviri ilə bitir. Əsər tarixi faktları əks etdirməsi baxımından bütün Türk ədəbiyyatı üçün olduqca böyük əhəmiyyətə malikdir.
