В эту ночь, 98 лет назад, оборвалась жизнь великого поэта Сергея Есенина.
Согласно официальной версии, в ночь с 27 на 28 декабря 1925 года Есенин повесился в ленинградской гостинице «Англетер».
Простись со мною, мать моя, Я умираю, гибну я! Больную скорбь в груди храня, Ты не оплакивай меня. Не мог я жить среди людей, Холодный яд в душе моей.
И то, чем жил и что любил, Я сам безумно отравил. Своею гордою душой Прошел я счастье стороной. Я видел пролитую кровь И проклял веру и любовь.
Я выпил кубок свой до дна, Душа отравою полна. И вот я гасну в тишине, Но пред кончиной легче мне. Я стер с чела печать земли, Я выше трепетных в пыли. И пусть живут рабы страстей — Противна страсть душе моей.
Безумный мир, кошмарный сон, А жизнь есть песня похорон. И вот я кончил жизнь мою, Последний гимн себе пою. А ты с тревогою больной Не плачь напрасно Надо мной.
İmamverdi Əbilov mənim həqiqi dostum olub.Hər adama dost demək olmaz.Mən rəhmətlik Qasım Qasımzadə,Xudu Məmmədov,Nurəddin Rza və İmamverdi müəllimlə dostluq etmişəm.O mənim sirdaşım olub. İmamvetdi qəlbən yüksək düşüncəli insan olsa da,özünü çox sadə,təvazökar apardığına görə onu çox istəmişəm.Sadəqəlblidir.Amma el üçün,millət üçün,ana dili üçün yanan adamdır.Mən onu buna görə sevmişəm.Sevmək azdır,mən İmamverdi kimi insanları başıma tac edərəm.Bu sözləri Nurəddin,Xudu,İmamverdi və bir də rəhmətlik Qasım haqqında deyə bilərəm. Bilirsinizmi,əqidə deyilən bir anlam var.Bir var adi söhbət,bir də var əqidə söhbəti.Əqidə mənim hər şeyimdi.,çismimdi,varlığımdı,nəfəsimdi.Əqidəmə toxunanda dözə bilmirəm.İmamverdi mənim əqidə dostumdur. Bir məsələdə təsəlli tapıram ki,onun oğlu Azər Turan atasına layiq oğul oldu.Hər oğul,hər kəs o cür olmur. Mən İmamverdi ilə 60 ilə yaxınsır ki,dostluq edirəm.Dönə-dönə Neftçalada- onun evində olmuşam.İmamverdi müəllimin hesabına Neftçala respublikanın ədəbi mərkəzlərindən birinə çevrildi.Onun evini,oçağını pirə bənzədirəm.İmamverdi Allah adamıdır.Övliya kimi bir insandır.. BƏXTİYAR VAHABZADƏ. “Ədəbiyyat qəzeti”. 28 aprel 2007-ci il.
Bu gün Şahmar Əkbərzadənin anadan olduğu gündür. Doğum günündə şairi rəhmətlə anır və “Vətən” şeirini təqdim edirik. Ruhu şad olsun. Amin:
VƏTƏN ŞEİRİ (“Və-Tən”) Sui-qəsd ediblər şan-şərəfinə! Edam olunubdur beş hərfin də! “Və” keçib sərhəddin o tərəfinə, “Tən”qalıb sərhəddin bu tərəfində! * * * İmkan yox tikanlı sətri pozmağa, Pozanım olsa da, poza bilmirəm. Ürəyim gəlməyir bütöv yazmağa, Mən səni bitişik yaza bilmirəm. * * * Sən iki hecalı bir sözsən “və-tən!” Sətirdən-sətrə ķecirilmisən!!! 1966. Müəllif: Şahmar ƏKBƏRZADƏ
Yeseninin Bakıda keçirdiyi təxminən 4 aylıq dövrü onun yaradıcılığının ən məhsuldar dövrü hesab etmək olar. Təsadüfi deyil ki, yeseninşünaslar bu dövrü onun yaradıcılığının “qızıl dövrü” adlandırır və həmin dövrü Puşkin yaradıcılığının “Boldino payızı” ilə müqayisə edirlər. Onu qeyd etmək kifayətdir ki, 1924–1925-ci illərdə Yesenin Bakıda olduğu dövrdə Bakı mətbuatında onun 39 əsəri (37 şeir və 2 poema) dərc edilmiş, o cümlədən sevgi poeziyasında xüsusi yeri olan, Yeseninin sevgi himni sayıla biləcək “İran əğmələri” silsiləsindən bir sıra şeirlər burada – Bakıda yazılmışdır. Ümumilikdə, 1924–1926-cı illərdə Yeseninin Bakı mətbuatında 51 əsəri (48 seir və 3 poema) dərc edilmişdir. Onlardan 50-si (47 şeir və 3 poema) “Bakinski raboçi” qəzetində işıq üzü görmüşdür. Bu əsərlərin 45-i (43 şeirvə 2 poema) Yeseninin sağlığında, 5-i isə (4 şeir və 1 poema) ölümündən sonra çap olunmuşdur. Ümumiyyətlə, “Bakinski raboçi” qəzeti Yeseninin öz əsərlərini ən çox dərc etdirdiyi mənbədir. Bu baxımdan ikinci sırada 1921-ci ildən etibarən Moskvada A.K. Voronskinin baş redaktorluğu ilə çıxan “Красная новь” jurnalı durur. 1922–1925-ci illərdə həmin jurnalda Yeseninin 30-a yaxın əsəri çap olunmuşdur. Yesenin, Bakıya sevgisini məşhur “Əlvida, Bakı” “Прощай, Баку” şeirində ifadə etmişdir.
Прощай, Баку! Тебя я не увижу. Теперь в душе печаль, теперь в душе испуг. И сердце под рукой теперь, больней и ближе, И чувствую сильней простое слово: друг.
Прощай, Баку! Синь тюркская, прощай! Хладеет кровь, ослабевают силы. Но донесу, как счастье, до могилы И волны Каспия, и балаханский май.
Прощай, Баку! Прощай, как песнь простая! В последний раз я друга обниму… Чтоб голова его, как роза золотая, Кивала нежно мне в сиреневом дыму.
Şair Bakıya son gəlişində (28 iyul 1925-ci il) Bakılılar və Bakısız yaşaya bilmədiyini deyirdi (“Не могу долго жить без Баку и бакинцев”).
Atamın çoban yoldaşı Mürsəl dayı bizdən üç günlüyə atımızın hörüyünü istədi. Atam da verdi. Hörük otuz metr olardı. Ucunda da yerə sancmaq üçün tovlamıx.
Bu uzun kəndirlə atı başından bağlayırlar ki, uzağa getməsin, yəni otuz metrlik radiusda otlasın.
Üç gündən sonra Mürsəl dayı atamı səslədi. Atam evdə mütəkkəyə dirsəklənib mürgüləyirdi. Çölə çıxdım. Mürsəl dayı guya itlərin qorxusundan yaxına gələ bilmir, eləcə hörüyü tovlamıx bağlanan hissəsindən beş-altı metr əlində dəst¬ələyib bizim evə tərəf, çəmənliyə tulladı. Dedi bala, gəl hörüyü apar. Gedib gördüm ki, Mürsəl dayının tulladığı yerdə hörük yoxdu. Qayıdıb məsələni atama dedim. Atam heç halını pozmadan mürgi vura-vura dedi:
– Yəqin hörüyün o biri ucunu öz ayağına bağlayıbmış. Qayı¬danda otların arası ilə sürüyə-sürüyə aparıb.
Sonra Mürsəl dayı deyəcəkdi ki, oğlun görə-görə hörüyü atdım siz tərəfə.
Çox heyrətləndim. Həm də ona görə ki, atam bunu necə bil¬di? Oğurluq məsələlərinə görə tərəkəmələr çoxlu it saxlayırlar və həm də bu itləri çox istəyirlər. Ferma uşaqları balalayan qancığın altından həmişə küçük tuturlar. Mən də özümə bir küçük götürdüm. Ağzının böyrü qara idi. Belə itlər tutağan olur.
Tutağan olmaq üçün amma səbəb təkcə bu, deyilmiş. Atam küçüyün hər iki qulağından tutub bir dəfə havada fırladı. Küçük yerə düşdü, qulaqları qırılıb atamın əlində qaldı. Atam dedi ki, qulaqlar iti yaxşı eşitməyə qoymur, həm də boğuşanda rəqibin dişinə keçir. Sonra küçüyün quyruğunu kəsdi, səbəbini soruşanda dedi ki, it başını quyruğunun üstə qoyub şirin – şirin yatır, oğru da öz işini rahat görür. Həm də itlər boğuşanda quyruq itlərin ağzına keçən ən asan yerdi. Ona görə çoban iti quyruqsuz və qulaqsız olsa, daha yaxşıdır.
Atam mənə tapşırdı ki, küçük yatanda onu təpiklə və ya ağacla tez-tez vurum. Dedim, niyə, yazıqdı axı? Dedi, onda it əsəbi böyüyür və daha sərt olur.
Küçük qar yağanda doğulmuşdu deyə adını Qarbasan qoydum. Qarbasan böyüdü, oldu itlərimizin ağası. Çox qəribəydi, atam gecələr itlərin nəyə hürdüyünü bilirdi. Baş¬qa bir itimiz hürəndə atam deyirdi: Aya hürür. Başqa birisi hürəndə deyirdi, buruğa hürür – fermamızın yanında neft buruğu vardı. Nə bilim, biri kətyan koluna hürür. Kət¬yan kolu gecə vaxtı kənardan adama oxşayır, quru¬yanda yastılayıb quzuların altına sərirlər ki, nəmişliyi götürsün, aralarından hava yaxşı keçir.
Qarbasan hürəndə atam deyirdi, o, indi tanış adama hü¬rür. Bərkdən hürüb göyərəndə, atam deyirdi ki, artıq bu də¬fə oğruya hürür. Tez ayağa qalxıb itləri qıylayırdı. Bu qıy çox qəribə səsdi. Elə bil itlər üçün “həyəcan siqnalı”dır.
Elə ki Qarbasan əvvəl bərk hürüb, sonra zingildədisə, demək yüz faiz canavar görüb. Canavar ona təpinir. Qarbasan hələm-hələm canavardan qorxan deyildi. O biri itlər canavar görəndə az qala alaçığa girib içəridən çölə hürürdülər. Amma Qarbasan bu qeyrətsizliyi qəbul eləməzdi. Atam deyirdi ki, Qarbasanda canavar qatı var. Onun anasının anası Böyükağanın (atamın çoban dostu) itinin balasıdır. Böyükağa deyirdi ki, onun da itinin anasının anası uzun müddət canavarla dostluq eləyib, kürsəyə gəlib. Qarbasanın nəsli çox böyük yerlərə gedib çıxırdı.
Qarbasana əsasən küt atırdıq. Küt bizdə arpa unundan hazırlanmış xəmirə deyirlər.
Bir dəfə dağa köç edəndə obamız Qubadlı ərazisində Ağcabədi rayonunun Avşar fermaları ilə qonşu düşdü. Onların itləri bizim itlərlə boğuşdu. Sonra bir-birini iylədilər. Burda Qarbasanın gözü Avşar itlərindən olan bir qancığa düşdü.
Qarbasan ölmüş də yaraşıqlı… Qancıq ona laqeyd qalmadı. Qarbasan hər gün gedir Avşar fermalarına, bizim fermanın itləri qalır başsız… Axırda atam Qarbasanın burnunun düz üstünə yağlı bir ağac vurdu, Qarbasan yenə ağzının-burnunun qanını yalaya-yalaya Avşar fermalarına baxırdı. Hər gün döyülürdü, yenə gözü o tərəfdə idi. Axırda boynuna zəncir keçirdik. Yenə o tərəfə baxıb uladı. Bir gün tezdən baxıb gördük ki, Qarbasan zənciri başından çıxarıb qaçıb. Axtarmadığımız yer qalmadı. Ağlayıb özümü öldürürdüm. Bütün çobanlar hərəsi mənə bir küçük verdi, xeyri yox idi. Hara gedirdik, Qarbasanı axtarırdıq. Hətta kənddə bizə gülürdülər ki, adam bu qədər it axtarar? Ağsaqqallar atama deyirdi ki, oğlun uşaqdı, bəs sənə nə olub, sən də uşaqsan?
Bundan sonra Qarbasanı utana-utana axtardıq, Aranda, dağda, Ağcabədi, Cəbrayıl, Laçın, Kəlbəcər fermalarında axtardıq, tanıyan, görən, bilən, eşidən olmadı ki, olmadı. Üç yay yaylaqda, üç payız payızlıqda, üç qış qışlaqda, üç yaz yazlıqda olduq, yəni üç il keçdi Qarbasanın itməyindən…
Sonra Haramı düzündə atımızı itirdik. Qulan idi atımız. İndi də başladıq at axtarmağa. O dərə mənim, bu təpə sənin… Eşidən, bilən, görən, tanıyan olmadı! Altı ay da Qulanın itməyindən keçdi. Murad təpəsində idik. Yaylaqda. Cermuxun (şəhər ) ba¬şı¬nın üstündə. Günorta vaxtı idi. Qoyun sağılırdı. Bir də gör¬dük itlərin hamısı ayağa qalxdı. Uzaqdan Qulan kişnəyə-kişnəyə gəlirdi, yanında da Qarbasan! Bu mənzərəni hər dəfə xatırlayanda tüklərim biz-biz olur. Bütün ferma töküldü, qonşu fermaların da adamları gəldi. Arvadlar ağlayırdılar…
Sən demə, atımız itəndə Qarbasan olan yerə gedib çıxıbmış. Qarbasanı Ağcabədi fermalarının adamları tutub¬larmış. Zəncirdə saxlayırlarmış. At gedib ora çıxan kimi Qarbasan onu, o da Qarbasanı tanıyıb. Atı da tutublar. Sonra Qulanla Qarbasan fürsət tapan kimi qaçıblar düz bizim ferma olan yerə – Sarıyer yaylağına… Qarbasanla Qulan bizim yurd yerlərimizi qarış-qarış tanıyırdılar.
Qarbasan gəlib çənəsini ayaqqabılarımın üstünə söykədi, hamının ayaqlarına yıxıldı, sanki hamıdan etdiyi günah üçün üzr istəyirdi. Gözünün biri kor olmuşdu. Onun kor gözünün üstündən öpdüm. Öz sevgisi yolunda Qarbasan gözünün birini qurban vermişdi…
