Şair Rafiq Yusifoğlu 1950-ci ildə Qubadlı rayonunun Çardaxlı kəndində müəllim ailəsində dünyaya gəlib. 1966-cı ildə orta təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıya üz tutub. 1966-1970-ci illərdə təhsilini indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsində davam etdirib. Sonra bir müddət Sumqayıt şəhərində müəllim işləyib. Eyni zamanda Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. “Azərbaycan Sovet poemasının inkişaf problemləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə yiyələnib.
1985-ci ildən 1992-ci ilədək “Göyərçin” jurnalında söbə müdiri, 1992-ci ildən 1996-cı ilədək məsul katib, 1996-1997-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Xəbərlər” baş redaksiyasında “Elm, mədəniyyət, incəsənət” şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 1997-ci ildən “Göyərçin” jurnalının baş redaktorudur.
Şairin uşaq ədəbiyyatının inkişafında xüsusi fəaliyyəti var. 2007-ci ildə “XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru adına layiq görülüb. Hazırda Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kafedrasının professorudur. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisidir.
Ədəbi fəaliyyətə hələ orta məktəbdə oxuyarkən başlayan şair, 1966-cı ildən şeirləri, məqalələri ilə mətbuatda çıxış edir. Son illər bədii tərcümə ilə də məşğul olur. F.Q.Lorkanın, Corc Bayronun, Peter Şyuttun, Hans Yurgen Hayzenin, Ulla Hanın, Roza Auslenderin və başqalarının şeirlərini, dünya uşaq ədəbiyyatının gözəl nümunələrini dilimizə tərcümə edib. Bununla yanaşı öz əsərləri də bir sıra dillərə tərcümə olunub, dərsliklərə düşüb. Çoxlu mahnı mətnlərinin, elmi-publisistik məqalələrin müəllifidir. Əsərləri əsasında “Qəm karvanı”, “Bütün Azərbaycan əsgər olmalı” televiziya tamaşaları çəkilib və dəfələrlə nümayiş etdirilib.
Bu gün, yanvarın 2-də Rafiq Yusifoğlunun 73 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayıram.
Rafiq Yusifoğlu son illərdə uşaq ədəbiyyatımızın inkişafınd öz töhfəsini verən, məhsuldar fəaliyyəti ilə ədəbi tənqidin, geniş oxucu kütləsinin diqqətini cəlb etmiş istedadlı sənətkardır. Onun “Söz çəməni”, “Çiçək yağışı”, “Bahar qatarı” kitablarındakı şeirlər, hekayələr oxucular tərəfindən böyük maraqla qarşılanmışdır.
Sənətkarın uşaq əsərləri janr baxımından olduğu kimi, mövzu, ideya-məzmun etibarilə də rəngarəngliyi ilə seçilir. “Qərənfil dənizi”, “Qubadlım”, “Qarabağım yenə geri dönəcək” əsərlərində vətənpərvərliyin tərənnümü, xalqın qəhrəman oğullarına məhəbbət sənətkarlıqla bədii ifadəsini tapmışdır. “Səhrada bulaq”, “Dibçək gülləri”, “Quruyan ağaclar”, “Nağıllar aləmi”, “Sel və bulaq” əsərləri şairin yaradıcılığında xüsusi diqqət yetirdiyi təbiət mövzusundadır.
Rafiq Yusifoğlu az sözlə dərin fikirlər deməyi, xırda ştrixlər, bədii detallarla böyük mətləbləri ifadə edən şairdir. Ədibin yığcam, təsirli şeirlərinin məna yükü ağırdır. “Pəncərə” şeiri bu baxımdan səciyyəvidir. Şair diqqəti dünyadakı müxtəlif pəncərələrə yönəldir. Pəncərələr dağa, dərəyə, meşəyə, dənizə açılır, evlərə, mənzillərə işıq gətirir, qocaya, uşağa nur bəxş edir. Son bənddə söylənən fikir pəncərə barədə deyilənlərin məntiqi yekunu kimi səslənir:
Pəncərəsiz yaşamaq,
Bil ki, əfsanə sözdür.
Ürəyin pəncərəsi
Bir cüt işıqlı gözdür…
“Adam balaca olanda” şeirində uşaqların dünyaya baxışındakı özünəməxsusluğu şair belə ifadə edir:
Adam balaca olanda
Çiçəyin dilini bilir.
Kəpənəyin, qarışqanın,
Böcəyin dilini bilir.
Ağacı, otu, sünbülü,
Dağı, daşı danışdırır.
Yerdə çəpişi, quzunu,
Göydə quşu danışdırır.
Zahid Xəlil Rafiq Yusifoğlu poeziyasının bədii məziyyətlərindən bəhs edərək yazır ki, şair hamı üçün adi görünən predmetləri mənalandırmağa səy göstərir, əşyanın poetik cəhətlərini görməyə və onu oxucusuna göstərməyə çalışır. O, bəzən həyatda rast gəldiyi ən adi hadisələri şeir dilinə çevirərək mənalandırmağa çalışır və çox zaman məqsədinə nail olur.
Rafiq Yusifoğlunun oxucular arasında əsərlərinin uğurunu da ilk növbədə “uşaqların dilini” bilməsində, dünyaya uşaq gözləri ilə baxmağı bacarmasında axtarmaq lazımdır. Lakin şair oxucunun arxasınca getmir, bədii deyimlər, təsirli misralar əxlaqi-mənəvi dəyərləri əks etdirən fikirlərlə onun nitqini, dünyagörüşünü zənginləşdirir, ilk baxışda adi görünən məsələlərə, həyat, təbiət lövhələrinə həssas nəzərlərlə baxmağa sövq edir:
Göydə uçan ağ bulid
Zərif tülə bənzəyir.
Səmanın yaxasında
Quşlar gülə bənzəyir…
“Koroğlu olmağın sirri” hekayəsi həcmcə kiçik olsa da, orada taleyüklü məsələlərdən, qəhrəmanlıqdan danışılır. İlk baxışda elə görünür ki, əsərdə Koroğlunun qəhrəmanlığını əks etdirən döyüş səhnələri balaca oxucuların yaş, qavrama səviyyəsinə uyğun şəkildə təsvir ediləcək. Ancaq müəllif əsərdə başqa yol seçir, oxucunu düşündürmək üçün maraqlı problem situasiya yaradır, bu vasitə ilə Koroğluya el məhəbbətinin səbəbini aydınlaşdırır.
Çox igidlərin Koroğlu kimi şöhrətlənmək, el məhəbbəti qazanmaq arzusuns düşməsi təbiidir. Ancaq xalqatası kor olanlara, Qıratın, Düratın əvəzinə müasir atlara – sürətli maşınlara minənlərə, misri qılıncın əvəzinə silahlara yiyələnənlərə, baçına dəliləri yığanlara Koroğlu deməyib. “Adamların ağlına da gəlməyib ki, Koroğlunu Koroğlu eləyən onun qəlbindəki vətən, torpaq sevgisidi, ürəyində yeni baş qaldıran haqq-ədalət çağırışıdı.
Koroğlunun özü qəhrəman olmaq, şöhrət qazanmaq arzusuyla yaşamayıb. O, həmişə öz ürəyinin səsinə qulaq asıb. Haqq-ədalət uğrunda mübarizə aparıb. Elə buna görə də elin sevimli qəhrəmanına – Koroğluya çevrilib”.
“Rənglərin anası” hekayısində müdrik bağban obrazı yaradılmışdır. Hansı rəngin daha yaxşı olduğu barədə mübahisə edən uşaqlara qoca bağbanın cavabı bol bəhrələr yetirən qara torpağa məhəbbət oyadır: “Balalarım, sizin hamınız haqlısınız. Hər rəngin öz rəngi, öz gözəlliyi var. Ancaq mənə qalsa, rənglərin ən gözəli qaradır… Bu qara torpağı görürsünüzmü? Onun sehrli köksündə nə qədər istəsən gül-çiçək bitir. Elə buna görə də mənə elə gəlir ki, qara rəng rənglərin anasıdır.”
“İnsan, Pələng, İlan” hekayəsi orijinal süjet xəttinə malikdir. Əsərin qəhrəmanı meşədə yanğın zamanı yorulub əldə düşmüş insan dincini almaq üçün mürgüləyir. Qəfildən eşitdiyi səslər onu yuxudan ayıldanda başının üstündə Pələnglə İlanı görür. İki düşmənin əhatəsində olan insan çıxış yolu tapa bilmir. Lakin İnsan, Pələng və İlan meşədə başlayan yanğın zamanı canlarını qurtarmaq üçün əlbir hərəkət etməyə məcbur olur, təhlükəni sovuşdururlar. Əsərdən çıxan əxlaqi nəticə kəndlinin sözləri ilə ifadə edilib: “Pələngin də, ilanın da əlinə imkan düşmüşdü məni öldürməyə. Ancaq onlar namərdlik etmədilər. Əvəzində mən də Pələnglə İlanı yanğından xilas etdim, son tikəmi qardaş malı kimi onlarla böldüm. Sən demə dünyadakı bütün canlıları yaxşılıqla ram etmək olarmış”.
Hekayədə İnsan, Pələng və İlanın qarşılıqlı münasibətləri timsalında həyatda xeyirxahlıq, mərhəmətin zəruriliyi ideyası ifadə olunmuşdur.
Son illərdə ədibin “Yollar”, “Zamanın qatarı”, “Ana dilim” şeir kitabları, “Ulu yurd yerlərimiz”, “Dəniz səviyyəsi”, “Elm və Helm”, “Qoruq və yasaqlıqlarımız” adlı nəsr əsərləri çap olunmuşdur. Şeir və poemaları əsasında “Qəm karvanı”, “Bütün Azərbaycan əsgər olmalı” televiziya tamaşaları çəkilmişdir.
Rafiq Yusifoğlu “Göyərçin” jurnalının baş redaktoru kimi də uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin nəşri, təbliği, gənc nəslə şatdırılması, oxucu zövqünün inkişaf etdirilməsi sahəsində də səmərəli fəaliyyət göstərir.
Rafiq Yusifoğlu həm də tanınmış ədəbiyyatşünas alimdir. O, “Uşaq ədəbiyyatı” dərs vəsaitində Azərbaycan cə dünya uşaq ədəbiyyatının aparıcı simalarının yaradıcılığını araşdırmış, bədii əsərlərindən nümunələr vermişdir. Vəsaitdə dünya uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı məlumatların, onların əsərlərinin verilməsi də bu sahədəki boşluğu doldurmaq baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.
DƏNİZ NƏĞMƏLƏRİ – MƏHƏBBƏT NƏĞMƏLƏRİ (“Qəm karvanı” kitabına yazılan ön söz)
İş elə gətirdi ki, bu məqaləni sübh namazından sonra yazmağa başladım. Burada qeyri-adi, daha doğrusu, elə böyük bir sir olmasa da, bunun mənası və səbəbi var. Və həmin o əsas səbəb də ondan ibarətdir ki, yazmağa başladığım bu məqalənin baş qəhrəmanı, səbəbkarı uzun illərin yol yoldaşı, qələm dostum, şair dostum, ən nəhayət, dəniz dostum Rafiq Yusifoğludur. Əslində mən “dəniz dostum” kəlmələrini cümlənin əvvəlində işlətməliydim. Çünki gəlib elə bir vaxta çatmışıq ki, qələm, söz, istedad və qabiliyyət ucuzlaşıb, hətta bir az da dəbdən düşüb. İndi dəbdə olan, meydanlarda at çapan, maraq doğuran çox şey var, bircə ağıl və bacarıq, istedad və qabiliyyət, kişilik və mərdlik bu siyahıda yoxdur. Şəxsən mənim üçün və Rafiq üçün həmişə dəbdə olan, solmayan, təzə-tər qalan, heç vaxt köhnəlməyən, dəyişməyən bir sirli-sehrli, cənnətməkan ünvan, əbədi bir mövzu var – Xəzər dənizi! Biz hər gün səhər tezdən Xəzərin mavi qoynunda görüşür, hər il beş-altı ay onun bir az duzlu, bir az meyxoş suyunda doyunca çimir, köpüklü dalğalarında atılıb-düşür, bərkdən-boşdan çıxır, sonra hərəmiz bir dünya sevinclə ev-eşiyimizə qayıdır, işə yollanırıq. Bu, həyatın, taleyin bizə bəxş etdiyi ən böyük səadət və mükafatdır. İkimiz də bu taleyə, bu səadətə, bu mükafata görə Allaha minnətdarıq. Çünki həyatda çox mükafatı, var-dövləti, cah-cəlalı, mal-mülkü, taxt-tacı olan adam var, amma onların heç birisinin Xəzər kimi ali mükafatı yoxdur. Allah-Təala Azərbaycana, biz azərbaycanlılara çox böyük bir sərvət, var-dövlət, nadir inci, ləl-cəvahirat bağışlayıb. Ancaq əfsuslar olsun ki, çoxumuz nankorluq edir, bu boyda mükafatın, var-dövlətin ya qədir-qiymətini bilmirik, ya da onu layiqincə dəyaərləndirməyi bacarmırıq. …Bədii əsərlərdə həmişə bir və ya bir neçə müsbət qəhrəman olur. Mənim qeydlərimin də iki səbəbkarı, iki qolu, iki müsbət qəhrəmanı var: biri Rafiq Yusifoğlu, o biri Xəzər dənizi… Əvvəllər dənizə gələn dostlarımız lap çox olub. Tədricən onlar azalıb. Azalanlar, oyundan çıxanlar kimlər olub? Bizimlə yol gedə, ayaqlaşa bilməyənlər – ürəksizlər, məsləksizlər, diləksizlər, acgözlər, mənsəbpərəstlər, buqələmunlar… Dəfələrlə bizə qoşulan, lakin dəstəmizin əsas, aparıcı üzvləri ilə ayaqlaşa bilməyənlərə, yəni mənən bizə yaxın olmayan cılız ürək sahiblərinin şax üzlərinə demişəm: “Xahiş eləyirəm, sbahdan gəlməyin bizim dənizə. Hər cür eyş-işrəti, var-dövləti vermişik sizə, barı qoy bu dəniz bizə qalsın! Murdarlamayın Xəzərimizi!” “Bizim dənizimiz” ifadəsini təsadüfi işlətmədim. Doğrudan da, bu boyda dəniz bizimdir. Bizim deyəndə, yəni mənim kimi yüzlərin, minlərindir Xəzər. Ancaq küləkli günlərdə bizdən savayı bir kimsəni görmək qeyri-mümkündür onun sahillərində… Xəzərlı bağlı söz-söhbətim bir qədər uzansa da, bu uzun söhbət Rafiqlə, onun yaradıcılığı və yeni şeir kitabı ilə sıx surətdə əlaqəlidir. Məqsədim bu əlaqənin bəzi “düyün” və nüanslarını açmaqdan ibarətdir. Rafiq Qubadlıdan Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinə gəlib oranı bitirsə də, o, bu gün özü də etiraf edib deyəcək ki, şairliyinə, ziyalılığına, üstəlik həyatda və elmdə qazandığı bütün uğurlara görə Xəzərə minnətdardır. Uzağa niyə gedək, “Qəm karvanı” poemasından savayı onun təzə kitabındakı bütün şeirlər ya bilavasitə Xəzərlə bağlıdır, ya da dəniz məhəbbəti, bu sevginin ona bəxş etdiyi ovqatla köklənən lirik şeirlərdir. – Xeyir, elə “Qəm karvanı” poemasının yazılmasında da dənizin rolu var, – deyə Rafiq sözümə düzəliş verir. – Sən ki yaxşı bilirsən mənim vəziyyətimi! Əgər Xəzərlə dostluğum olmasaydı, bəlkə elə ağır cərrahiyyə əməliyyatından da sağ-salamat çıxmazdım. Sağ olsun Xəzər ki, onu sevən ürəyim məni bu ağır imtahandan sağ-salamat çıxardı… Yoxsa “Qəm karvanı” yaranardımı?! Söhbət “Qəm karvanı”ndan düşdüyü üçün bir dost, qələm yoldaşı kimi yox, məhz kitabın redaktoru kimi mən Rafiqi dahi söz ustası, ölməz Füzulinin sevgi dünyasına, onun ümumbəşəri yaradıcılığına məhəbbətini də hər şeydən öncə gördüm. Vaxtilə poemanı qəzetdə oxusam, radioda, televiziyada dinləsəm də, etiraf edim ki, Rafiqin bu cür “Məcnunluğunu” görməmişdim. O, poetik siqlətli misraları ilə ölməz Füzulinin şeeir-sənət dünyasına yaxınlaşır, onun zəngin obrazına yeni ştrixlər əlavə edir: Qəlbimi dünyada kədər yaşatdı, Mələklər eşqinə göz yaşı tökdüm. Gözəllər o qədər mənə daş atdı, Yığıb özüm üçün qəmxanə tikdim… Əla deyilib! Hətta deyərdim ki, Rafiqin bu tipli misraları onun füzulişünaslığa şair töhfəsidir. Elə bu misralar da həmçinin: Babam, yetməsən də nazlı yara sən, Sevən ürəklərə nur ələmisən. Qoşun çəkməsən də bir diyara sən, Dünyanı sözünlə fəth eləmisən! Sözsüz, ədəbiyyatda, sənətdə hərənin öz uğuru, öz cığırı var. Birində bu uğur çox, digərində azdır. Tale elə gətirib ki, ədəbi uğurlarımız da bir-birimizin gözü qarşısında olub. Mən “Ədəbiyyat və incəsənət”, daha sonra “Bakı”, “Baku” qəzetləri redaksiyasında işləmişəm, o isə “Göyərçin” jurnalı redaksiyasında. O, vaxtaşırı bu qəzetlərdə çıxış edib, mən də “Göyərçin” jurnalında. Sonra yollarımız haçalanıb. Əməkdaşlıq əlaqələrimiz isə qırılmayıb. Mən Sumqayıtda “168 saat” qəzetinin redaktoru işləmişəm. Rafiq redaksiyamızın ştatlı işçisi olmasa da, onun ən fəal əməkdaşı – müxbiri sayılıb. Daha doğrusu, qəzetin hər sayını birlikdə buraxmışıq, birlikdə müzakirə etmişik. Qəzetdə o, təkcə şair kimi yox, publisist, ədəbiyyatşünas alim kimi yox, həm də əl boyda xırda, şirin, duzlu, yumorli hekayələrlə çıxış edib. Ona görə də cəsarətlə deyə bilərəm ki, “168 saat” qəzetinin oxunaqlı çıxmasında, az-çox uğur qazanmasında Rafiqin də rolu, əməyi vardır. Əlbəttə, Rafiq Yusifoğlu filologiya elmləri namizədi olsa da, doktorluq dissertasiyasını yazıb tamamlasa da, o, hər şeydən öncə şairdir, “Yusifoğlu” təxəllüsünü də məhz şair kimi qazanıb və bu gün ədəbi ictimaiyyət Rafiq Yusifoğlu imzasını daha çox şair imzası kimi tanıyır. Rafiqin nəşriyyatımıza təqdim etdiyi “Qəm karvanı” kitabının əlyazmaları ilə, necə deyərlər, üz-üzə, göz-gözə dayanıb “168 ssaat” qəzetini varaqlayıram. Az qala qəzetin hər sayında onun imzası ilə rastlaşıram. “Üç daş” şeiri diqqətimi cəlb edir. Nə üçün “Üç daş”? Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, biz hər gün səhərimizi dənizdə açırıq və hər gün neçə-neçə xırda, alabəzək daş yığırıq. Elə daş ki, hərəsi bir rəssam əsəri, torpağın nadir incisi, möcüzəsi təsiri bağışlayır. Mən nəvələrim, o isə balaları, dərs dediyi tələbələr üçün yığır bu daşları. Hələ neçə dostunu da bu daşlara “qonaq” edir. Birdən “Üç daş” şeirinin misraları dilə gəlir və mən şairin lirik “mən”inin həzin pıçıltısını, ürək döyüntülərini eşidirəm: Üç daş bağışladım sənə bu səhər, Dəniz göndərmişdi onları sənə. Duyana adi daş gövhərdi, gövhər, Bəxş etdim duyğulu anları sənə. Təbəssüm bəzədi nurlu üzünü, Sevindin, gözündən boylandı yaşlar. Kim bilir, bəlkə də su pərisinin Donmuş göz yaşıydı bu xırda daşlar?! Bu üç daş üç kiçik toxuma bənzər, Heç biri zərrəcə götürməz ləkə. Üç daş bağışladım sənə bu səhər, Dedim: – ”Daş ürəyin” yumşaldı bəlkə?! Sənə aydın olar sözümün ardı, Fikirləş, üç daşın mənasını tap: Biri ürəyim tək cadar-cadardı, Biri sənin əlin, o biri mizrab. Üç daş bağışladım sənə bu səhər, Nədən qorxurdumsa, gəldi başıma. Məhəbbət ocağı köz tutsa əgər, Onlar dönə bilər ocaq daşına. Duysan o daşları, gözün dolacaq, Qaçıb gələcəksən qarşıma bir gün. Ya onlar ömrünə bəzək olacaq, Ya da çırpılacaq başıma bir gün… Oxucu fikirləşər ki, şeir burda bitir. Düzdür, şeir bitir, ancaq şairin bitib-tükənməyən arzu və məhəbbəti yaz bulağı kimi, dağ şəlaləsi kimi aşıb-daşır, çağlayır. O məhəbbət bir sevgi ağacı kimi gənc bir aşiqin ürəyində göyərir, yeni şeirə – “Ürəkdə bitən ağac”a çevrilir. Səni görən gündən dincliyim itib, Taleyim belədi, cəfakeşəm mən. Yazırsan: –Qəlbində bir ağac bitib, – Toxum cücərtməkdə gecikmişəm mən. Bəlkə xoş söz çəkdim dodaqlarından, Bəlkə bu sevdaya ellər gülüşdü?! Bəlkə o ağacın budaqlarından Mənim qismətimə üç alma düşdü?! İçimdə közərir gizli bir ocaq, Qəlbimdə bir təzə sevda doğulmuş. Bəlkə o üç alma xatırladacaq: Bu, sevda deyilmiş, şirin nağılmış?… Sağalmaz bir yara yoxdu dünyada, Bilirəm, sevdalı qəlbin kövrəkdi. Toxum cücərdənlər çoxdu dünyada, Mənə daş göyərdən ürək gərəkdi… Şairin məhəbbəti böyük, istəyi isə çox cüzidir: Sənin ürəyində bitən ağacın Üstündən bir şair nəfəsi əsdi. Meyvəsi kiməsə qismət olacaq, Mənə o ağacın kölgəsi bəsdi… Adam var ona dünyanı bağışlasan belə, yenə qane olmaz, acgözlük edər, deyər ki, azdır. Adam da var nəfsinin qulu deyil, mənən toxdur, aza da qane olur. Əslində bu da Rafiqin öz qənaətidir, yəni o, heç vaxt ad-san üçün döyüşməyib, özünü oda-közə atmayıb, taleyin ona verdiyi nə varsa, onunla qane olub, kifayətlənib. Qəzetimizin digər bir sayında Rafiqin “Necə yazacaq?” şeiri dərc olunub. Bu şeirin maraqlı yaranma tarixçəsi var. Onda (oktyabr-noyabr 1995) respublika parlamentinə namizədlər qeydə alınırdı. Ağal, qabiliyyət, bacarıq yarışından savayı hər cür əyri, naqis yarışlar gedirdi. Rafiq bu biabırçı, iyrənc mənzərəni görüb, sesmadı, öz şair səsini ucaltdı: Bu da bir yarışdı, düşüb bəhsabəhs, Ey xalqım, sən dostu, düşməni tanı. Bu gün ”Şirvan” verib imza alan kəs, Sabah sata bilər Azərbaycanı. Daralır boynuma ilişən halqa, Gəlir üstümüzə qara bir duman. Vedrəyə aldanıb səs verən xalqa Vedrə bağlayacaq tarix bir zaman. Çaşma hər yetənə uğur diləyib, Sınaq günlərimiz yaxınlaşır, ha! Çoxları mandatı qalxan eyləyib, Qılınc oynatmağa hazırlaşır, ha! Qoymayın düşməni bizə gülməyə, Nadanlar millətə qəbir qazacaq. Adını, soyunu yaza bilməyən Xalqın taleyini necə yazağaq?! Deyim ki, o vaxt bu şeir şəhərə əməlli-başlı səs saldı, ciddi söz-söhbətə səbəb oldu. Rafiqin qənaəti düzgün idi. O, gördüyünü, əsl həqiqəti qələmə almışdı. Axı, doğrudan da, xalq, millət seçicilərə vedrə paylayıb səs toplayan elçisindən nə gözləyə bilər? Belə millət vəkilləri kimə və nəyə lazımdıqr?! Əfsuslar olsun ki, şair harayını eşidən, ona məhəl qoyan tapılmadı. Deputatların böyük əksəriyyəti əvvəlcədən tərtib olunmuş siyahı ilə “seçildi”. Düzdür, haqqında söz açdığım bu şeir kitaba daxıl edilməyib. Ona görə ki, Rafiqin yeni kitabında ancaq onun dəniz nəğmələri, lirik ovqatlı, gənclik təravətln məhəbbət şeirləri toplanıb. Həm də bu, şairin öz arzu və istəyi ilə olub. Lakin nəzərə alsaq ki, hər bir qələm sahibi, daha çox şair eyni zamanda dövrün, zamanın salnaməçisidir və o, ən çətin məqamda belə susmamalı, bütün həyat həqiqətlərinə öz münasibətini bildirməlidir. Bu nöqteyi-nəzərdən Rafiqin real həyata publicist münasibətdən yaranan şeirə müraciət etməyi vacib sandım. Oxucu yəqin hiss etdi ki, mən qeydlərimdə Rafiq Yusifoğlunun kitabında toplanmış şeirlərdən çox dənizdən söz açdım. Bunu mən bilərəkdən etmişəm. Çünki bu kitabı Rafiqə məhz dəniz yazdırıb, onun dənizə olan sonsuz məhəbbəti, həm də bu dənizi ona sevdirən gözəllər yazdırıb. Görün şair birşeirində dənizi ona bağışlayan bir gözələ nə deyir: Yanğımı söndürmək olmaz, Dalğayla, yağışla, gözəl! Dəniz elə mənimkidir, Özünü bağışla, gözəl! Əgər Rafiq Yusifoğlu dənizi özününküləşdirirsə, onun haqqında geniş danışmağa da dəyər. Bəli, dəniz ilk növbədə onu sevənlərindir, qədir-qiymətini bilənlərindir. Bu siyahıda Rafiq də var, bu sətirlərin müəllifi də. Şair “Dənizlə söhbət” şeirində özünün dəniz məhəbbətini daha da böyütmək, genişləndirmək istəyir. Bu arzu və istəklə üzünü sevgilisinə tutub deyir: Gülüm, dəniz səni tanımır hələ, Deyir ki, qoy o da sənə qoşulsun, Ya dalğaya dönsün, ya da quş olsun. Məsəl var deyərlər: “Dost dosta tən gərək, tən olmasa, gen gərək”. Nə qədər Rafiq Yusifoğlunun ayrı biçimli, ayrı ovqatlı şeirlərindən söz ağmaq istəsəm də, dənizin məftunedici cazibəsindən çıxa bilmirəm, yenə dəniz nəğməli, dəniz ətirli şeirlər diqqətimi cəlb edir. Görürəm ki, bu “yanlış da bir naxış”dır. Həm də bu, çox təbiidir. İkimiz də dəniz aşiqi, dəniz dəlisi olduğumuzdan söz-söhbətimiz dənizdən yan keçə bilmir. Həm də ki, dəniz sevgisi, dənizə sonsuz məhəbbət kitabdakı şeirlərin canına hopub, qanına işləyib və onların hamısında bir isti nəfəs var: dəniz nəfəsi, dəniz ətri. Özü də bu şeirlər sanki bir himə bənddilər. Əgər onlara bir bəstəkar nəfəsi, musiqiçi, müğənni əli, barmağı toxunsa, misralar, beyt və bəndlər dərhal dilə gələr, şirin, yaddaqalan şərqiyə, nəğməyə dönər… Siz “Mənim dənizzim” şeirindəki bu həzin, kövrək misraların pıçıltısına baxın: Söz deyirəm ərk ilə, Arı qonmaz hər gülə. Ya qucaqla boynumu, Ya qoynunda qərq elə. Aşiqlərin ürəyi yuxa, kövrək olur. Biz, əlbəttə, lirik “mən”ə “qoynunda qərq olmaq” arzulamazdıq. Ancaq “qucaqla boynumu” deyərdik. Rafiq Yusifoğlunun bir neçə şeirinə bəstəkarlar, müğənnilər müraciət etsələr də, hələ bir xeylisi növbə gözləyir. Kitabda öz-özünə oxumaq istəyən, bəstələnmək arzusuyla yaşayan o qədər şeir var ki, yəqin ki, onlara da növbə çatacaq. Qeyd etdiyim kimi, kitabda şairin dəniz mövzusunda və yaxud dəniz ovqatı ilə yazılan silsilə şeirlərə geniş yer verilmişdir. Çətinlik çəkirəm deyim ki, bu şeirlərin ən yaxşı, yaddaqalanı hansıdır? Ona görə bu sualla şairin özünə müraciət etdim. –Dəniz haqqında ən yaxşı şeirimi hələ yazmamışam. Ümumiyyətlə dəniz elə bir əbədi, bəşəri mövzudur ki, hələ onu heç kim onun özündən yaxşı, sanballı vəsf edə bilməyib. Dəniz mənim ürəyimə, gözlərimə köçüb… Rafiqin fikri ilə razılaşıram. Eybi yox, qoy öz dediyi kimi olsun, bütün sənətkarlar kimi o da dənizə borclu qalsın… Redaktor hardasa buğda zəmisində alaq təmizləyənə oxşayır. Bu mənada Rafiqin “poeziya zəmisi” hər cür alaqdan xalidir… …Özüm bilə-bilə kitabda toplanmış şeirlər barədə geniş söhbət açmıram. Bunu tləbkar oxucuların öhdəsinə verirəm. Qoy onlar diqqətlə oxusunlar, rəy söyləsinlər. Mənim məqsədim dostum haqqında bir-iki xoş söz demək idi. Bilmirəm bu borcumu yerinə yetirə bildimmi?! Oxucu bu qeydlərimi necə qarşılayacaq, oxuyanda ağız büzməyəcək ki, onu deyə bilmərəm. Bircə onu deyə bilərəm ki, “Dəniz nəğmələri –məhəbbət nəğmələri” sərlövhəsinə sadiq qalmağa çalışmışam, şairin sevgi dolu şeir çələnginə məhəbbətlə yanaşmışam. Sən də bu nəğmə çələngini sevə-sevə, məhəbbətlə oxu, əziz oxucu! 1-4 avqust, 1997
Rafiq Yusifоğlunu çoxdan tanıyıram. O da Sumqayıt kimi gözlərim önündə kərpic-kərpic, pöhrə-pöhrə böyüyüb, böyüdükcə Sumqayıta sığmayıb. Zəngin söz dünyası olan Rafiq Yusifоğlu yurd həsrətli, lirık şairdir. O, yaşadığı aləmi daima təbii, saf, gözəl görmək istəyir. Onun şeirlərini oxuyarkən çox sadəliyin içində bir müşkül mürəkkəblik görürsən. Düşünürsən ki, bundan asan nə var ki? Amma dərk edəndə ki, onun ləngərli misraları ürək qanı, göz yaşı, sevgi həvəsi, gül qönçəsi, çiçək zərifliyi, çəmən gözəlliyi, dərə dərinliyi, bulaq sərinliyi və dağ ucalığından qidalanıb, ecazkar möcüzələr qarşısında acizləşirsən. Bir qədər sonar bu ilahi sözlər güc, qüdrət, ilham verir, qanadlanırsan, əngin səmanı dolaşırsan, göylərdə süzür şirin xəyalın…
Şair cəmiyyətdə gedən prosesləri diqqətlə izləyir, əzəznləri, əzilənləri, güclüləri, zəifləri, zülmkarları, qurbanları görür, çıxış yolu axtararkən ağzı qayaya dirənir, cəmiyyətdə bircə qanun olduğu qənaətinə gəlir: kim güclüdürsə, o da haqlıdır. Güclülər puluna, silahına güvənir. Şair haray çəkir, haqsızlığa qarşı asi çıxır, lakin sonar təəssüflə deyir:
Sağmal inəyimiz qısır qalıbdır,
Sarı sünbül olub qızıldan baha.
Bizim dəyirmanlar insan üyüdür,
Gərəyimiz deyil qızıl dən daha!
Şair başımızı ağardan “çax-çax”ları, dələduzları, para, mənsəb, şöhrət və vəzifə düşkünlərini “üyütmək” üçün xeyirxah, səmimi, doğruçu adamlara arxalanır, güvənir.
Çax-çax başımızı yaman ağrıdır,
Çoxdan həsrət qalıb dəyirman una.
Gəlsin siyasətin Donkixotları
Bizim məmləkətin dəyirmanına…
Rafiq Yusifоğlu dogma yurd-yuvasına, el-obasına, dağına – dərəsinə, çölünə-çəməninə, yalına-yamacına, yoluna-irizinə ürəkdən bağlı olduğu üçün vətənin hər qarış torpağını hədsiz məhəbbətlə sevir.
Mistan, Qızılqaya, Səngər, Yazı düzü, Üçtəpə, Həkəri, Bərgüşad, müqəddəs ziyarətgahlarımız dilindən düşmür şairin.
Rafiq Yusifоğlunun “Həsrət köçü” kitabı oucularla yeni görüşüdü. Kitabın bölmələri – “Yurd həsrəti”, “Alnıma yazılan yazı”, “Bu dünya bir nağıldı”, “Torpaq nəğməsi”, “Əsgər nəğmələri” çox mətləblərdən xəbər verir, oxucunu səfərbər olmağa, işğal altında qalan torpaqlarımızı azad etməyə ruhlandırır. Şair yarımçıq, köntöy, vaxtı-vədəni bilməyən, dünyadan gözü doymayan adamlara sərrast söz qamçısı vurur.
Camaat duzdan qayıdır,
Sən hələ duza gedirsən.
“Həsrət köçü” kitabının bir uğuru da odur ki, kəndçiliyimiz, ilkinliyimiz, qorunub saxlanıb. Şairin bütün kitab boyu sezilən vüqarı sınmır, əyilmir. Əksinə, özünü dərk edən vüqarlı oxucuda minnətdarlıq hissi oyadır.
Şair tərəqqinin tərəfdarıdır, lakin orda milliliyimizə xələl gətirən element görəndə üsyan edir. O tərəqqi ki, məni sazımdan, tütəyimdən, balabanımdan, qara zurnamdan, milliliyimdən ayrı salıb uzaqlaşdırır, mənə belə tərəqqi lazım deyil, – deyir.
Mən kitabı oxuyanda özümdə bir gümrahlıq, yüngüllük və təsəlli hiss etdim. Mən şair dostuma, qardaşıma möhkəm cansağlığı, iti qələm, mənalı ömür, coşqun ilham arzulayıram. Gün o gün olsun ki, həsrət körpüsündən qələbə bayrağı ilə keçək, ulu Zəngəzurda görüşək…
İlkin mənbə: “Sumqayıt” qəzeti, 16 yanvar 1999-cu il.
(Müsahibimiz gözəl şair, ədəbiyyatşünas alim, ”Göyərçin” jurnalının baş redaktoru Rafiq Yusifoğludur)
– Bugünkü ədəbi prosesdə Rafiq Yusifoğlu özünü necə hiss edir?
– Əgər ədəbi prosesi axar bir çaya bənzətsək, bu çayı su ilə tə’min edən ayrı-ayrı bulaqlar, çeşmələr – yaradıcı adamlardır. Ola bilsin ki, böyük çayın içində mənim ilham bulağımın suyu o qədər də nəzərə çarpmır, çünki mətbuatda əvvəlki illərə nisbətən az çap olunuram. Ancaq fərdi yaradıcılıq bulağım isə öz axarındadır. XX1 əsri ”Təzə sevdalara doğru”, ”Çiçək yağışı”, ”Söz çəməni”, ”Ayrılığın qəm hasarı” adlı şe’r kitablarımla, ali məktəb tələbələri üçün yazılmış ”Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” və ”Uşaq ədəbiyyatı” adlı dərsliklərimlə qarşılamışam. Ancaq elə təsəvvür yaranmasın ki, bu kitabların hamısı birnəfəsə yazılıb. Onlar uzun, gərgin yaradıcılıq prosesi nəticəsində, ayrı-ayrı vaxtlarda, ayrı-ayrı ovqatlarda söz-söz, misra-misra, məqalə-məqalə yaranıb…
– Rafiq müəllim, son kitablarınız da göstərir ki, Sizin fəaliyyətiniz çoxşaxəlidir. Müxtəlif çeşidli yaradıcılıq fəaliyyəti yazılarınızın tə’sir gücünü azaltmır ki?
– Qətiyyən, yox, əksinə bu tipli çoxşaxəlilik yaradıcı adamın ümumi səviyyəsinin düşməsinə imkan vermir. Torpağın da qüvvəsini tənzimləmək üçün bə’zən onun qoynunda müxtəlif toxumların əkilməsi vacibdir. Həmişə eyni ovqatda yaşamaq olmur axı! Ancaq bu da danılmaz həqiqətdir ki, mənim yaradıcılığımın şah damarı poeziyadır. Ədəbiyyatşünas Rafiq Yusifoğlu da, tərcüməçi Rafiq Yusifoğlu da, jurnalist Rafiq Yusifoğlu da, müəllim Rafiq Yusifoğlu da əslində şair Rafiq Yusifoğlunun köməkçiləridir. Yaradıcılıq prosesində şair Rafiq Yusifoğluya həm ədəbiyyatşünas – tənqidçi, həm tərcüməçi, həm jurnalist, həm də müəllim Rafiq Yusifoğlu nəzarət edir. Şairlik isə öz növbəsində digər sahələrdəki fəaliyyətimə yardımçı olur. Özü də bir qədər dərindən baxsan, mənim yaradıcılığımdakı çoxşaxəlilik bir-birinə yad sahələr deyil, hamısı ümumi ədəbiyyat sarayının bir-birini tamamlayan balaca hücrələridi. Mən bütün ömrümü, həyatımı şe’rə, sənətə, ədəbiyyata, onun təbliğinə həsr etmişəm. Hərdən mənə elə gəlir ki, ədəbiyyat mənim Leylimdi, mən isə onun Məcnunu…
– Madam ki, ədəbiyyatdan söz düşdü, müasir ədəbiyyatımızın səviyyəsi Sizi qane edirmi?
– Ədəbi prosesdə həmişə bulanmalar, durulmalar, qabarmalar, çəkilmələr olur. Sel əvvəlcə çör-çöp gətirdiyi kimi, bə’zən də naşı qələm sahibləri ədəbiyyat tariximizdən xəbərləri olmaya-olmaya əllaməçilik edir, ədəbiyyatın ümumi problemləri haqqında sayıqlama xarakterli mülahizələr irəli sürürlər.
Yeri gəlmişkən, yadıma maraqlı bir rəvayət düşdü. Bir zərgərin yanına mirvari gətirib deyirlər ki, bunu iki hissəyə böl. Zərgər deyir ki, bu gözəllikdə mirvarini bölmək cinayətdir. Sənətkar çox deyir, müştəri az eşidir və israr edir ki, nə deyirəm onu da elə! Belədə zərgər şagirdinə tapşırır ki, bu mirvarini tən iki yerə böl. Şagird dərhal əmri yerinə yetirir. Müştəri zərgərdən soruşur ki, sən nə üçün bu işi özün görmədin? Zərgər deyir: ”Mən mirvarinin qiymətini yaxşı bildiyim üçün onu bölə bilməzdim, əlim əsərdi. Şagirdim isə mirvarinin qiymətini lazımi səviyyədə bilmədiyi üçün asanlıqla onu iki yerə böldü”.
Mən bunu niyə deyirəm? Təəssüf ki, indi bizdə də zərgərin şagirdinə bənzəyən, özləri nəsə yaratmaq əvəzinə, ədəbiyyat tariximizə hücum çəkən adamalar var. Bədii əsər yazmaqdan çox dedi-qoduya meylli qələm sahibləri ədəbi proses nəhrini tez-tez bulandırırlar. Ancaq bunda qorxulu bir şey görmürəm. Onsuz da zaman əvvəl-axır hər şeyi saf-çürük edir. Ədəbi proses çayı son nəticədə ədəbiyyat tarixi dənizinə tökülür. Bu sehrli dəniz isə çirkabları təmizləmək, yaxşını pisdən ayırmaq, yerbəyer etmək qüdrətinə malikdir.
Ən əsası və önəmlisi budur ki, müxtəlif çeşidli, kimisə qane edən, kimisə qane etməyən əsərlər yaranır. Proses gedir, ədəbiyyat, sənət karvanı yenə də aram-aram öz yoluna davam etməkdədir…
– Sizcə, müasir şe’r necə olmalıdır?
– Müasir poeziya birinci növbədə müasirlərimizin duyğu və düşüncələrini əks etdirməlidir. Ancaq adi, ümumi sözlə yox, yüksək bədii sənətkarlıqla. Şe’rdə birinci məzmundu (sən nə demək istəyirsən?), ikinci formadı (sən necə deyirsən?). Bunların ikisinin – məzmunla formanın dialektik vəhdəti olmadan gözəl sənət əsərləri yaratmaq mümkün deyildir. Bu, bütün dövrlərdə belə olub, indi də belədir. Bə’zən ən’ənəvi forma yeni məzmunun ifadəsi yolunda əngələ çevriləndə, sənətkarın iradəsi ilə forma məzmuna müəyyən güzəştlərə getməli olub və beləliklə də sərbəst şe’r yaranıb. Şairlər orijinallıq xətrinə yox, ona görə forma sərbəstliyinə meyl eləyiblər ki, fikri daha qabarıq, daha aydın şəkildə ifadə edə bilsinlər.
Görkəmli pedaqoqlardan birinin ”Müəllimin başında dumanlı olan fikir şagirdin başında zülmətə dönər” sözlərini asanlıqla bədii yaradıcılığa da şamil etmək olar: ”Şairin, yazıçının başında dumanlı olan bir fikir oxucunun başında zülmətə dönər”. Doğrudan da, belədir. Bə’zi müasir şe’rləri nə qədər diqqətlə oxusan belə, müəllifin poetik məramını başa düşə bilmirsən. Digər tərəfdən, şüurlu şəkildə durğu işarələrindən istifadə etməmək azarı ara-sıra işaran poeziya qığılcımlarını da ”formasız forma” labrintində it-bata salır və beləliklə şairin əsas fikrini tapmaq qaranlıq otaqda qara pişik axtarmaq kimi müşkül məsələyə çevrilir.
Əsl poeziya dil-ifadə baxımından fərqlənsə də, zaman məhdudiyyəti tanımır və nə vaxt yazılmağından asılı olmayaraq həmişə müasirdir.
– ”Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” və ”Uşaq ədəbiyyatı” dərslikləriniz ədəbiyyatşünaslıq elmimizə gözəl hədiyyədir. Bu dərsliklər hansı zərurətin nəticəsində yaranıb?
– Müasir gəncliyin ədəbiyyat nəzəriyyəsini, bədii yaradıcılığın qayda-qanunlarını, ədəbiyyatşünaslıq elmimizin müəyyən problemlərini öyrənməsi olduqca vacibdir. Mən uzun illərdir ki, elmi araşdırmalar aparıram, mətbutda ədəbiyyatın nəzəri, eləcə də uşaq ədəbiyyatının yaradıcılıq problemləri ilə bağlı məqalələrimlə müntəzəm çıxış edirəm. Bu dərsliklərdən əvvəl XX əsər Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətlərindən bəhs edən ”Azərbaycan poeması: axtarışlar və perspektivələr” adlı monoqrafiyam işıq üzü görüb. Doktorluq dissertasiyamın tezisləri əsasında yaranan bu monoqrafiyanı hazırlayarkən topladığım saysız-hesabsız bədii faktlar, eləcə də Sumqayıt Dövlət Universitetində ”Ədəbiyyatşünaslığa giriş”, Sumqayıt Pedaqoji Seminariyasında isə ”Uşaq ədəbiyyatı” fənlərindən mühazirələr oxumağım həmin dərsliklərin yaranmasına səbəb oldu. Bu dərslikləri mənim elmi axtarışlarımın və uzunmüddətli pedaqoji fəaliyyətimin yekunu kimi də qiymətləndirmək olar.
– Rafiq müəllim, Siz müasir gəncliyin arasındasınız. Oxucü problemi haqqında fikirlərinizi bilmək də maraqlı olardı?
– Zənnimcə, ən ağrılı məsələlərdən biri də elə budur. Əsl ədəbiyyat bütün dövrlərdə oxucu zövqünü formalaşdıran bir vasitəyə çevrilib. Bə’zən öz-özümə sual verirəm ki, indi yaranan nisbətən uğurlu əsərlər gəncliyin zövqünü formalaşdırmaq qüdrətindədirmi? Təssüflə öz sualıma özüm yox cavabı verirəm. Ancaq bunun günahını ədəbiyyatın zəifliyində yox, təbliğatın düzgün qurulmamasında görürəm. Bir tərəfdən ədəbi orqanların, çap olunan az-çox dəyərli kitabların tirajı yazıçılar birliyi üzvlərinin sayından azdırsa, digər tərəfdən heç bu az tiraj da lazımi səviyyədə oxunmur. Bayağı meyxanaların, replərin, mətnləri məzmunsuz söz yığımından ibarət qulaq batıran mahnıların televiziya və radio vasitəsi ilə kütləviləşməsi gəncliyin zövqünü əməlli-başlı korlayıb.
Tələbələrimə – gələcəyin dilçilərinə, ədəbiyyatşünaslarına, müəllimlərinə bədii sözün nə demək olduğunu başa sala-sala, onlara ədəbiyyatın nəzəri əsaslarını öyrədə-öyrədə xüsusi vurğulayıram ki, Siz bizim alaq otları kimi çoxalan boz ədəbiyyat yaradıcılarından qisas alacaq intiqam ordumuzun komandirləri olmalısınız. Sizin boynunuza dərs dediyiniz uşaqların bədii zövqünü formalaşdırmaq kimi ağır bir yük düşür.
– Uşaq ədəbiyyatı sahəsində fəaliyyətiniz haqqında mə’lumat verməyi və müasir uşaq ədəbiyyatına münasibətinizi bildirməyi xahiş edirik.
– Son illərdə çap edilən ”Çiçək yağışı” və ”Söz çəməni” kitablarım uşaqlar üçündür. Dərsliklərə çoxlu şe’rlərimin düşməsi məni sevindirir. Sonuncu kitabımı da müəyyən mə’nada dərslik hesab etmək olar. Çünki bu kitab şe’rlə yazılan qrammatikanı xatırladır, uşaqlara yığcam, məzəli şe’rlər vasitəsi ilə fonetika, morfologiya, sintaksis və leksika haqqında mə’lumat verir. Məktəblilərin və müəllimlərin rəğbətini qazanan ”Böyük arzuya gedən yol” kitabımın ”Günlərimiz, aylarımız” adlı yeni təkmilləşmiş variantını hazırlayıb rəssama vermişəm. Dünya ədəbiyyatından xeyli nağıl tərcümə edib öz jurnalımızda çap eləmişəm.
Uşaq ədəbiyyatı ümumi ədəbiyyatın ayrılmaz, lakin spesifik bir qoludur. Böyüklər üçün yazılan əsərlərin hamı tərəfindən oxunması vacib deyil, ancaq uşaqlar istər-istəməz onlar üçün yazılan əsərlərin hamısını oxumaq zorundadırlar. Çünki uşaq vaxtı hamı oxuyur, digər tərəfdən, valideynlərin uşaqların üstündə nəzarəti də güclü olur.
Açığını deyim ki, müasir uşaq ədəbiyyatının vəziyyəti məni qane etmir. Hal-hazırda yaşayan xeyli gözəl uşaq yazıçılarımız var, ancaq təəssüf ki, onların əksəriyyəti indi təzə əsərlər yazmırlar. Iste’dadlı gənclərin uşaq ədəbiyyatına gəlişi də qənaətbəxş, lazımi səviyyədə deyil. Ancaq bizim zəngin uşaq ədəbiyyatımız var, uşaqlar bu əsərləri oxusalar, çox faydalanarlar. Lakin təəssüf ki, bu əsərləri uşaqlara çatdırmağın özü də problemə çevrilib.
– Yeri gəlmişkən, Rafiq müəllim, balalarımızın sevimlisi olan, həmişə onlar üçün gözəl əsərlər çap edən ”Göyərçin” öz uçuşlarını davam etdirirmi?
– Neçə ilsə bundan əvvəl bir jurnalist qız yanıma gəlmişdi. Dedi ki, ”Kirpi” və ”Göyərçin” jurnalı haqqında bir məqalə yazmaq istəyirəm. Ona başa salmağa çalışdım ki, bu jurnalların profili tamam ayrı olduğu üçün, onlar haqqında eyni məqalədə söhbət açmağı lazım bilmirəm. Sonra jurnalın problemlərindən danışdım. Qəzetdə çıxan məqaləyə necə ad versələr yaxşı idi? ”Kirpi”nin tikanları itidir, ”Göyərçin” isə uçmağa qanad axtarır”. Doğrudanmı belə idi? Yox, ”Göyərçin” uçmağa qanad yox, qonmağa müqəddəs bir ocaq axtarır… Vaxtilə ”Göyərçin” 16 səhifədən ibarət idisə, indi onun həcmi qiyməti artmadan böyüyərək 24 səhifəyə çatıb. Indi görkəmli yazıçılar, şairlər, rəssamlar bizim jurnalın daha yaxşı çıxmasını dönə-dönə vurğulayırlar. Lakin bizim başqa problemimiz var. Vaxtilə 270 min tirajla çıxan ”Göyərçin” indi cəmi 2-3 min tirala çap olunur. Bu az nüsxəni yaymağın özü də böyük problemə çevrilib. Nəşr problemləri də bir yandan. Hər dəfə ayın ilk günü aldığmız ”Murzilka” və ”Vesyoloye kartinki” jurnallarına baxanda acı təəssüflə deyirəm ki, kaş bizimkilər də ruslardan nümunə götürüb, ”Göyərçin”i vaxtlı vaxtında çap eləyəydilər. Unutmayaydılar ki, bu jurnal respublikamızın bir nömrəli uşaq jurnalıdır, özü də dövlət tə’minatında olan uşaq jurnalı!
Hörmətli Rafiq müəllim, mənim qələm əhlinə çox böyük hörmətim var. Səbəbi isə şair və yazıçıların insan hisslərini, insanların həyatında baş verən sevincli və kədərli anları, ümumiyyətlə, xalqın həyatında baş verən sevincli və kədərli anları qələmə alıb bədii dildə oxuculara çatdırmalarıdır. Həmişə şairlərlə görüşüb onların sözlərini eşitmək mənim üçün çox maaraqlı olub. Şair dünyası sirli olduğu qədər də saf bir dünyadır. Sizi görəndən sonra fikrimin doğruluğu isbat olundu. Mən 80 dəqiqə ərzində Sizi müəllimdən daha çox şair kimi dinləyirəm.
Rafiq müəllim, Sizin gənc nəsli nəzərə alıb yazdığınız və öz kövrək hisslərinizi oxucularla bölüşdürdüyünüz “Qəm karvanı” kitabı Sizi sevən oxucular tərəfindən olduqca maraqla qarşılandı. Mənim bir şair kimi Sizinlə ilk tanışlığım bu kitabdan başlandı. Çox arzu edirəm ki, Sizin həm siyasi, həm uşaq həyatından bəhs edən kitablarınızın da daimi oxucusu olmaq imkanına malik olum.
“Qəm karvanı” kitabına ön söz yazan Ağəddin Mansurzadənin dediklərindən belə çıxır ki, Siz etiraf edib deyirsiniz ki, hər şeyə görə dənizə minnətdarsınsz.
Əslində Sizin bir şair kimi yetişməniz dənizlə tanış olmazdan əvvəllərə təsadüf edir. Xəzər isə sadəcə olaraq Sizin şair qəlbinizi kökdən düşməyə qoymamışdır. Yəni demək istəyim budur ki, itirdiklərinizi dənizdə axtarıb tapmısınız. Sizi şair edən fitri istedadınız və bir də doğulub boya-başa çatdığınız o gözəl yurdun şəffaf bulaqları, göz oxşayan mənzərələri, daim gözünüzün qabağından axan Bərgüşad çayı olmuşdur. Bütün bunları, eləcə də yurd həsrətini cismən də olsa unutduran, Sizə sirdaş olan Xəzəri ona görə çox sevirsiniz ki, itirdiklərinizi məhz onun dalğalarında, göz oxşayan gözəlliyində tapa bilirsiniz.
Sizin yaradıcılığınızın kökü saf olmuşdur. Onun üçün də şeirlərinizdə saflıq, ülvilik, səmimilik çox tez hiss olunur.
Kitabdakı şeirlər kövrək, ülvi bir məhəbbət üzərində köklənmişdir. Mənə elə gəlir ki, bu şeirlər şair qəlbinə bir pəncərədir. Kitabda toplanmış şeirlər əvvəldən axıradək bir sim üstə köklənmiş, bir ünvana yönəlmişdir. Şeirlərdə həzin, incə bir kədər axıradək bizə yoldaşlıq edir. Bu misralarda olduğu kimi:
Bilmirəm nə üçün belə elədim,
Ömrümü bir şirin qəmə bələdim.
Bir lələk dilədim durna köçündən,
Qərib olduğunu ürək unutdu.
İgidlər içində, ərlər içində
Mənim qız ürəyim gör kimi tutdu?!
Nə qədər istəsən, belə ürəyəyatımlı misralardan nümunə gətirmək olar. Ancaq mən kitabdakı şeirləri bir-birindən fərqləndirməkdə çətinlik çəkirəm. Bunlar bənzərsiz məhəbbət inciləridir. Bu şeirlər saf, ülvi, təmiz, zərif hisslərin məhsulu olduğu üçün bir növ qəlbə təsəllidir. Nə yaxşı ki, məhəbbət dediyimiz sirli varlığı layiqıncə qiymətləndirən söz sərrafları var, Siz varsınız.
Şeirləri oxuyarkən göz önündə maraqlı səhnələr canlanır. Bu isə ondan irəli gəlir ki, şeirlər olduqca obrazlı şəkildə qələmə alınmışdır.
Bəlkə də bu yazdıqlarımla Sizə heç nə deyə bilməmişəm, bəlkə də əksinə. Tək bircə cümlə ilə fikrimi tamamlamaq istəyirəm: “Qəm karvanı” İlahidən gələn həsrətli bir sevginin məhsuludur. Çox sağ olun, çox sağ olun ki, bu gözəl kitabı yazıb bizə hədiyyə etmisiniz.
İlkin mənbə:“Vaxt” qəzeti, 30 mart – 5 aprel 1998-ci il.
Əziz dostum, şair qardaşım Rafiq müəllim! Eşitdim ki, 2000-ci ilin ilk günlərində – yanvarın 2-də sənin əlli yaşın tamam olur. Bir qədər düşünüb-daşındım. Sənin o qədər yaşın olmağına inanmadım. Çünki mən səni qəlbi şeirlə, məhəbbətlə dolu, sinəsi söz-söhbətli, təbiətən nikbin, hazırcavab bir cavan kimi tanıyıram. Sən hər dəfə redaksiyaya gələndə özünlə bərabər gülüş, şən ovqat gətirirsən. Gah yumorlar söyləyir, gah da məhəbbət mövzusunda şe’rlər deyirsən. Qələmi yerə qoyub sənin şən zarafatlarına, duzlu lətifələrinə qulaq asıram. Çox keçmir ki, jurnalist dostlarım da başına toplaşır və məzəli söz-söhbətinə həvəslə hakim kəsilirlər.
Deyirlər yazıya pozu yoxdur. Bir halda ki, sən əlli ilin dizlərini qatlayıb üstündə oturmusan, bizə yalnız bu qalır ki, səni əlamətdar yubileyin münasibətilə təbrik edək və deyək: gün o gün olsun ki, ömrünün yüz illik zirvəsindən boylanasan.
Bir də qəlbi Vətən məhəbbəti ilə döyünən, el-oba qeyrətli şair üçün əlli yaş nədir ki?! Səninlə bağlı xatirələrim yada düşdükcə əmin oluram ki, sinəsi sözlü-söhbətli bir insan üçün bu sadəcə quru rəqəmlərdir. Axı, insanın kamilliyi, dəyəri yaşla deyil, onun xalq üçün, el-oba üçün, dost-tanış üçün gördüyü xeyirxah əməllərlə, işlərlə, özündən sonra qoyduğu yadigarlarla üzə çıxır.
Bir vaxt Qubadlının sıldırım dağlarını, güllü-çiçəkli yamaclarını dolaşan, Bərgüşad, Həkəri çaylarının buz sualarında çimən, dovşan ovlayıb torağay vuran, xarici görünüşü ilə tay-tuşlarından heç nə ilə fərqlənməyən sən, bu gün tanınan, sayılan, seçilən bir şair olmusan. Özünün yazdığın kimi şe’rin əlifbasını baban Nuşirəvandan öyrənmisən. Anan Şamamanın bayatıları ilə pərvazlanmısan. Atandan, əmilərindən, dayılarından, doğmalarından dərs almısan. Bir xalq məsəlində deyildiyi kimi: ”Ot kök üstündə bitər”. Sən belə bir kökdən su içdiyin üçün bu gün öz işinlə, əməlinlə, iste’dadınla o kökə layiq olduğunu sübut eləmisən.
Əziz dostum, yadıma sənin otuz il əvvəl ilk dəfə utana-utana redaksiyaya gəldiyin vaxtlar düşdü. Inanmadım ki, yazıb gətirdiyin şe’rlərin müəllifi sənsən. Amma sonra yanıldığımı, sənin köksündə odlu bir ürək olduğunu hiss etdim. Bu günlərdə işıq üzü görən ”Xatirə kəcavəsi” kitabında yazırsan ki, bibin oğlu Sabir Bakıda oxuyurdu. O həmişə qardaşı Zakirə məktubu şe’rlə yazardı. Bir gün atam mənə dedi ki, mən deyim Sabirə şe’rlə bir məktub yaz.
Elə bununla da şeirə könül vermisən. Özünü sənətə həsr etmisən. ”Qarğa məhəbbəti” adlı ilk şeirin ”Avanqard” qəzetində çap edilib. O vaxt atan Yusifin sevinci hədsiz-hüdudsuz olub. Kövrək addımların şe’r, sənət yolunda bərkidikcə, qələmin kəsərini artırdıqca sənin sevincindən doğmalarına da pay düşüb. Uğuruna ən çox sevinənlərdən biri də Firuzə bibinin oğlu Zakir olub. Hamımız üçün əziz olan, ömrünün ən qaynar çağlarında dünyasını dəyişən, son günə qədər Sumqayıt layihə institutuna direktorluq edən Zakir müəllim sənin xətrini çox istəyirdi. Bir dəfə Zakir müəllimgildə süfrə arxasında oturmuşduq. O, Zəngilanın, Qubadlının füsünkar mənzərəsindən söz açdı: ”Bu yay səni də o yerlərə aparacam. Dayım oğlu Rafiqi də götürərik. Onun yaxşı şe’rləri var. Yol boyu bizi feyziyab edər” – dedi.
Ulullarımızın bir məsəli var: ”Sən saydığını say, gör fələk nə sayır”. Həmin yay yurdumuzun dilbər guşəsi olan bu torpaqlar erməni quldurları tərəfindən zəbt edildi. Bu dərd uca boylu Zakirin sanki belini əydi. Bir neçə ay əvvəl isə yurd nisgili ilə dünyasını dəyişdi Zakir müəllim. Bir şe’rində necə gözəl demisən:
Dərd mənim qəlbimi elə deşib ki,
Hazıram ən ağır ölümə daha.
Qələmim o qədər ağırlaşıb ki,
Götürə bilmirəm əlimə daha.
Yox, Rafiq müəllim! Bu dərd təkcə sənin dərdin deyildir. Yurdu, əzizlərinin məzarı yağı tapdağı altında qalan, vətənində didərginə çevrilən soydaşlarımızın, bütövlükdə isə Azərbaycan xalqının dərdidir. Qəlbinin dərinliklərindən süzülüb gələn misralar bizi də kövrəldir:
Ömür yolum üstə yanır,
Taleyimin ülkəridir.
Qubadlı sazdı, simləri
Bərgüşaddır, Həkəridir…
Sən xoşbəxtsən, qardaş, çünki qəlbində ulu bir məmləkətin, böyük bir elin ağrı-acılarını yerləşdirə bilmisən. Ürəyində Tanrıya, Yaradana sonsuz məhəbbətin vardır. Sən xoşbəxtsən ki, könlünü şe’rə, sənətə vermisən, həyatını xalqına, onun amallarına həsr etmisən. Bir şe’rində deyirsən:
Ay Allah, qəlbimi yeyir xəfif qəm,
Ay Allah, bilirəm, sevirsən məni.
Ay Allah, ay Allah, uf da demərəm,
Xalqımın başına çevirsən məni.
Bunu yalnız böyük şəxsiyyətlər, kamil adamlar deyə bilərlər. Özünü xalqının başına çevirən şair, şübhəsiz ki, xalqın gözündə ucalır, müdrikləşir, Allah Təalanın məhəbbətini, sevgisini qazanır. Bu gun şair Yusifoğlunun sevgisi ilə, məhəbbəti ilə böyüyən nə qədər oxucusu var! Bəlkə də pedaqoq olduğundan uşaq psixologiyasını gözəl bilirsən. Buna görə də qələmə aldığın saysız-hesabsız şe’rlərində uşaqların dünyasını özünəməxsus bir yolla vəsf edirsən. Bunun üçün misraların məktəblilərin dilindən düşmür. Uşaqlar da, böyüklər də Rafiq Yusifoğlu yaradıcılığının pərəstişkarına çevrilmişlər.
Yadıma bir əhvalat düşdü. Milli məclisə seçkilər keçirilirdi. Bir namizəd kimi N. Gəncəvi adına texniki və təbiət elmləri litseyində seçicilər səninlə görüşürdülər. Salonda boş yer yox idi. Sumqayıtlılar səninlə görüşə qəlblərinin hökmü ilə gəlmiş və bunu öz çıxışlarında dönə-dönə təkrarlayırdılar. Məktəbin direktoru, qabaqcıl maarif xadimi Minarə Tahirovanın dediyi sözlər indi də yadımdan çıxmır: ”Rafiq Yusifoğlunun qəlbi də şeirləri kimi safdır, təmizdir, insanlara məhəbbətlə doludur”. Bu söz sənin şəxsiyyətini tam dolğunluğu ilə əks etdirir.
Azərbaycanın bir sıra görkəmli söz, sənət fədailəri, alimləri sənin yaradıcılığına, elmi-pedaqoji fəaliyyətinə yüksək qiymət veriblər. Ismayıl Şıxlı, Qabil, Xəlil Rza Ulutürk, Məmməd Araz, Yaşar Qarayev, Nizami Xudiyev, Bəkir Nəbiyev, Qasım Qasımzadə, Nəriman Həsənzadə, Tofiq Mahmud, Hikmət Ziya, Fikrət Sadıq, Əziz Mirəhmədov və başqalarının dediyi sözlər təsadüfün nəticəsi deyil, sənin zəhmətinə, iste’dadına, iti və duzlu qələminə verilən qiymətlərdir.
Əziz dostum, səninlə bağlı bilgilərim birmidir, ikimidir?! Bu bilgilər şəxsiyyətinə böyük hörmət etdiyim, iste’dadlı alim mərhum Mehdi müəllimlə, bibin oğlu Zakir müəllimlə, gələcəiynə ümidlə baxdığım Gündüz bala ilə görüşlərim zamanı daha da artmışdır, çoxalmışdır.
Hələ uşaqlıqdan bir xalq deyimini tez-tez eşidirəm: ”Ərlə arvadın torpağı bir yerdən götürülüb”. Bu deyimdə nə qədər böyük mə’na vardır. Oğlum balaca vaxtı xəstələnmişdi. Onu uşaq poliklinikasına aparmışdıq. Bizi Fəzilə həkimin yanına göndərdilər. O, uşağı diqqətlə və ana məhəbbəti ilə müayinə etdi və dedi: ”Heç bir şey yoxdur, ürək döyüntüsü yaşla əlaqədardır, keçib gedəcək”. Sonradan mə’lum oldu ki, bu həssas ürəkli həkim Rafiq Yusifoğlunun həyat yoldaşıdır. Elə ona görə də tez-tez sənin bir beytini xatırlayıram:
Toxum cücərdənlər çoxdu dünyada,
Mənə daş göyərdən ürək gərəkdir.
Əziz dostum, məqsədim heç də sənin yaradıcılığını təhlil etmək deyildir. Çünki yaradıcılıq məziyyətlərin barədə çox deyilib, çox yazılıb. Ona görə də sənin kamil şəxsiyyətin, yüksək insani məziyyətlərin barədə söz açmağı ön plana çəkmişəm. Sənin xarakterik xüsusiyyətlərini qələmə almaq istəmişəm. Istəyirəm ki, səni layiqli bir insan kimi, iste’dadlı bir şair kimi, gözəl alim kimi, vəfalı həyat yoldaşı kimi, mehriban bir ata kimi təqdim edim. Istəyirəm onu da deyim ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri namizədi Rafiq Yusifoğlu Qubadlı rayonunun Çardaxlı kəndində müəllim ailəsində anadan olub. 1970-ci ildə indiki N. Tusi adına ADPU-nun filologiya fakültəsini bitirmiş, sonra Nizami adına Ədəbiyyat Institutunun aspiranturasını qurtarmışdır. ”Azərbaycan poemasının inkişaf problemləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək elmlər namizədi dərəcəsi almışdır. ”XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri” adlı doktorluq dissertasiyasını tamamlamışdır. Bir müddət Azərbaycan Dövlət Televiziyasının ”Xəbərlər” baş redaksiyasında elm, mədəniyyət, incəsənət şö’bəsinin müdiri işləmişdir. 1997-ci ildən ”Göyərçin” jurnalının baş redaktorudur. Moskvada keçirilən üç beynəlxalq uşaq ədəbiyyatı günlərinin iştirakçısı olmuşdur. 1989-cu ildə”Ətirli düymələr” kitabına görə Azərbaycan Yazıçılar ittifaqının, mətbuat komitəsinin və gənclər ittifaqının mükafatına layiq görülmüşdür. ”Vətən” ali ədəbi mükafatı laureatıdır.
”Yurdum-yuvam”, ”Ətirli düymələr”, ”Ocaq yeri”, ”Aylı cığır”, ”Qəm karvanı”, ”Həsrət köçü”, ”Şirin yağış”(rus dilində) adlı şe’r, ”Bahar qatarı” adlı nəsr, ”Dədə Qorqud” komikslər kitabının, XX əsr Azərbaycan poemasının yaradıcılıq xüsusiyyətlərindən bəhs edən ”Azərbaycan poeması, axtarışlar, perspektivlər” monoqrafiyasının müəllifidir.
Bütün bunlar yaşanmış əlli illik Rafiq Yusifoğlu ömrünün bəhrələri, əzizlərinə hədiyyəsi, gələcək nəslə töhfəsidir. Aylar ötəcək, illər dolanacaq, ömrün altmışıncı, yetmişinci, səksəninci … illərinin zirvəsinə yüksələcəksən. Onda biz də ürəkdən sevinəcək, yaradıcılığı gur çay kimi kükrəyən qələm dostumuza deyəcəyik: çay dənizə qovuşub…
İlkin mənbə: ”Sumqayıt” qəzeti, 31 dekabr 1999-cu il.
Rafiq Yusifoğlunun son kitabları haqqında düşüncələr
”…Əlli illik bir ömrün ağrılı-acılı, sevgili, sevincli günləri muncuqlar kimi illərin, ayların qaranlıq guşələrinə səpələnib. Əlbəttə, o muncuqların hamısını yığıb-yığışdırmaq mümkün deyil. Ancaq elə muncuqlar var ki, illərin qaranlıq guşələrindən işarır, gəl-gəl deyir. Məhz o işaran muncuqları bir yerə toplayıb, övladlarıma, nəslimizin gələcək üzvlərinə yadigar qoymaq arzusu baş qaldırdı ürəyimdə. Düşündüm ki, bəlkə bu digər oxucular üçün də maraqlı olar…”
Bu duyğulu sətirlər sevimli şairimiz, tanınmış ədəbiyyatşünas-alimimiz, ”Göyərçin” jurnalının baş redaktoru Rafiq Yusifoğlunun ”Elm” nəşriyyatında işıq üzü görmüş ”Xatirə kəcavəsi” adlı kitabından götürülüb. Kitab məhz bu sətirlərlə başlanır və onun təkcə şairin mənsub olduğu nəslin davamçıları üçün deyil, ümumilikdə götürsək, Azərbaycan oxucusu üçün həm maraqlı, həm də gərəkli olduğu qənaətindəyik. Çünki əsil-nəcabətli, tanınmış nəslin ləyaqətli varislərindən biri kimi şairin kökə bağlılığı qələmə aldığı hər bir şe’rində, poemasında, acılı-şirinli xatirələrində, hətta uzun illərin zəngin axtarışlarının məhsulu olan tədqiqat əsərlərində də özünü göstərməkdədir. Belə bir zəngin, maraqlı həyat və yaradıcılıq yolu keçən alim-şairin nəşr olunub geniş oxucu kütləsinə təqdim olunan hər yeni kitabı isə əsl ədəbi hadisədir. Bu kitabların sayı çoxdur. Əksəriyyətini mənə qələm dostum Rafiq müəllimin özü bağışlayıb, yaradıcılığına məxsus dəst-xətlə, xüsusi sənətkarlıq səmimiyyəti ilə avtoqraf yazmağı da unutmayıb. Odur ki, Rafiq Yusifoğlunun hazırda kitab şkafımın ən doğma sakinlərinə çevrilmiş ”Həsrət köçü”, ”Çiçək yağışı”, ”Təzə sevdalara doğru”, ”Söz çəməni”, ”Ayrılığın qəm hasarı” şe’rlər, ”Xatirə kəcavəsi” – xatirələr, elmi-publisistik düşüncələr, sevən insanların, müxtəlif peşə sahiblərinin məktub və məqalələri toplanmış ömür romanı, ”Bahar qatarı” adlı uşaq nağıl və hekayələr kitabları, Azərbaycan və dünya uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri barədə geniş elmi mə’lumatlar və müəlliflərin əsərlərindən ən yaxşı nümunələrin daxil edildiyi ”Uşaq ədəbiyyatı”(2002) adlı dərs vəsaiti, ədəbiyyatşünaslığımızın nəzəri problemlərinə həsr olunmuş və işlədiyi Sumqayıt Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində bədii söz, onun xüsusiyyətləri və poetikası ilə, digər problem məsələlərlə bağlı oxuduğu mühazirələrin də daxil edildiyi ”Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” (2001) adlı sanballı monoqrafiyası, böyük zəhmət və sonsuz məhəbbətlə körpə balalara ərmağan etdiyi ”Göyərçin” jurnalının nüsxələri təkcə mənim deyil, kiçik kitabxanamın oxucusu olan dostlarımın da tez-tez müraciət etdikləri ən qiymətli vəsaitlərdir. Əlbətdə ki, məndə olan kitablar sevimli şairimizin artıq oxucuların ixtiyarına verilmiş kitablarının ancaq bir hissəsidir. Lakin elə bunlar kifayətdir ki, şair, nasir, publisist, naşir, alim… ən başlıcası isə çoxlarının sevdiyi, bə’zilərinin isə hətta həsəd apardığı bir insan, həqiqi dost, sözün əsl mə’nasında şəxsiyyət Rafiq Yusifoğlunun bütün daxili məziyyətlərinə bələd olub, onun iç dünyasını özün üçün aşkarlayırsan. ”Qızıl qələm”, ”Vətən”, ”Araz”, ”Ilin ən yaxşı kitabı”, ”Tofiq Mahmud” mükafatları laureatları olan şairin ən böyük mükafatı isə oxucu sevgisi, pərəstişkar məhəbbətidir. Saysız-hesabsız oxucunun qəlbinə yol tapmaq, onun yaddaşında özünə əvəzsiz yer tutmaq hər sənətkara, söz adamına nəsib olan xoşbəxtlik deyil. Bu xoşbəxtliyə isə, tam əminliklə və şəxsi müşahidələrimə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, o öz mehribanlıq və səmimiyyəti, daxili mədəniyyət və sadəliyi ilə nail olub.
Rafiq Yusifoğlu oxucu təmasını şe’rlərinə hopdurmağa bacaran, Rablo Nerudanın ”Mənim həyatım sözlərdir, gözəl sözlər. Mən sözlər içində yaşayıram, özünəməxsus olan bir nağıl sarayı kimi” – hikmətli kəlamlarını ömür kredosuna çevirərək, sözdən, həqiqətən də, özünə möhtəşəm bir sray ucaldan söz sənətkarıdır. Və bu sarayın hər kərpici, hər daşı təmizliyi, halallığı özünə əvəzolunmaz tanrı payı sayan söz adamının ruhunun bir zərrəsidir ki, durub:
Saymadım, şeytanın ötdüm yanından
Təmizlik edərmiş adamı Allah.
Nə yaxşı çirkablar burulğanından
Təmiz çıxarmışam adımı, Allah!
”Ömür boyu mən sözümün oldum ağası” – deyə qürur hissi keçirən şairi yaxından tanıyanlar yaxşı bilirlər ki, həmişə başqalarından məktub alan şairin özünü özünə məktub yazmağa sövq edən hansı hisslər, duyğulardır:
Baxan yoxdu düşüncənə, yaşına,
Görən yoxdu sızıldayan könlünü.
Yaxşılıqlar qaxınc olar başına,
Yaxşılıqlar gödək edib dilini.
Lakin yaxşılıq etməyi, kimnsə səadətini özü üçün xoşbəxtliyə çevirməyi ilə rahatlıq tapan, daxilən daha da saflaşan, təmizlənən şair ürəyini gözü ilə görür və duyur ki:
Elə məst eləyib gözlərin məni,
Dağlar topuğumdan, göy qurşağımdan…
Çəkilib dünyanın çisəyi, çəni,
Ürəyim asılıb göy qurşağından.
Çirkin də gözümdə göyçəyə dönüb,
Sən baxsan, sevinər, taleyim gülər.
Ürəyim bir ovuc çiçəyə dönüb,
Sənin qədəminə səpilə bilər.
Sevgili-qayğılı, enişli-yoxuşlu, ilhamlı-duyğulu həyat yaşayan qələm dostumuzun ”Ömür kəcavəsi”nə ”Ayrılığın qəm hasarı”nı aşmaqla ”Təzə sevdalara doğru” uğurlu yol arzulayırıq…
