“Descartes Felsefesinin ilkeleri ve Metafizik Düşünceler”
Əsl adı ilə “Principia philosophiae cartesianae” Spinozanın sağlığında öz orijinal adı ilə nəşr etdirdiyi yeganə kitabdır. Əsər Dekartın dualist baxışı əsasında yazılmış, Dekart fəlsəfəsindəki həll olunmamış və cavabsız məqamlara diqqət yetirilərək Dekart fəlsəfəsini tamamlayıcı xüsusiyyətləri həndəsi və fəlsəfi terminlərlə vurğulanmışdır. Müəyyən mənada, Spinozanın Dekartın fəlsəfəsini inkişaf etdirdiyini söyləmək səhv olmaz. Bəs Spinoza niyə Dekartın fəlsəfəsinə bu qədər yaxın idi? Bu suala cavab verərək kitabı izah etməyə çalışaq. Bildiyiniz kimi, Dekartın dualist baxışı ikili substansiyaya əsaslanır. Bu ikili substansiya ən ümumi mənada ruh və bədəndir. Leybnitsin ruhla bağlı monadologiyasını, bədənlə bağlı Spinozanın panteizmini oxumaq mümkündür. Spinozanı Dekart fəlsəfəsinə yaxınlaşdıran məsələ də buradan başlayır. Halbuki kitab Dekartı anlamaq üçün yazılmış bir əsər deyil, tamamilə Spinozanın Dekartın fəlsəfəsinə öz panteist baxışının əksidir.
Spinoza əsərdə Dekartın “Cogito ergo sum” ifadəsi və tanrı anlayışının mahiyyəti barədə də fikirlərini bildirir. O deyirdi ki, insan hansı yönə doğru şübhə duyursa duysun, “yenə də şübhə edirəm, düşünürəm, deməli, varam!” deyə hayqırmalıdır. Var olan hər șey üçün, var olmağının səbəbi soruşula bilər. Tanrı isə əbədidir. Tanrıda olan bütün kamillik, bütünlük isə yenə də tanrıdan gəlir. Gücün mövcudluğu yalnız tanrının mütləq iradə azadlığı ilə hələ mövcud olmayan hər şeyi yarada biləcəyi gücü ilə əlaqəlidir. Onun varlığı isə özü ilə deyil, yalnız başqa bir şey vasitəsilə bilinə bilər.
Məlumatı hazırladı: Zəhra HƏŞİMOVA
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru