NOVRUZ BAYRAMINIZ VƏ POEZİYA GÜNÜNÜZ MÜBARƏK OLSUN!
Bu dünyada hər şeyin dəyəri var və eyni zamanda heç nəyin dəyəri yoxdur… Bildiyimiz kimi hər şeyin artığı zərər gətirir. Elm – məntiq də insanlığa xidmət etməyəndə dünyanın, həyatın dəyərini gözümüzdən salır əslində. Son dövrlərdə baş verən hadisələr deyir ki, elmin bir adı məntiq olduğu kimi, o biri adı da siyasətdir, insana dünyanı özünə tabe etdirməyin qaranlıq və təhlükəli yollarını göstərir, insanı hesablı yaşamağa öyrədir. Hesablı yaşam isə insanlığın süqutudur. Son illər hamı məntiqi ilə yaşamağa başlayıb. Hamı hər sahədə ilinin, gününün, hətta saatının hesabını aparır (maddi, mənəvi)… Mənim fikrimcə xoşbəxt o insandır ki, sabahı fikirləşmir, bugününü yaşayır. Hər dəqiqənin bir hökmü var, 1 dəqiqə sonra nə olacağını kim bilir?… Biz türklər istiqanlı və duyğulu millətik, amma heyiflər olsun ki, dünyada hamı belə deyil. Arzu ediləm ki, elə bir dövr gəlsin ki, məntiqlə duyğu arasında tarazlıq olsun. Bax, məhz o zaman İNSANLIĞIN ən böyük uğuru olacaq… Yaşasın, ağılı, məntiqi qədər də duyğuları ilə yaşayan və yaradıcılığı, sənəti duyan, sevən insanlar! Dünyanı səmimiyyətilə, məhəbbətilə xilas edənlər də məhz onlar olacaqlar. Belə insanların hamısı ŞAİRdir – heykəltəraş daş üzərində, bəstəkar səsdə, rəssam rəngdə, onları diyanlar isə həyata, sənətə, insana və insanlığa baxışları ilə “şeir yazır.” Poeziya həyatın döyünən ürəyidir. Poeziya duyğudur, hissdir, ruhdur. Poeziya sübut edir ki, dünyada hər şeyin birmənalı şəkildə dəyəri var. Ruhsuz bədənlər isə “ölü”dür. Təbiətin rəngini çəkmək asandır şair üçün, bu siyasətin itmiş rənginə bənzəmir… Əziz və hörmətli feysbuk dostlarım! Ömür kitabınızın ən gözəl yerindən – Novruzun ilk günündə SAĞLAM RUH, SAĞLAM BƏDƏN və MÜBARƏK GÜNLƏR sizin olsun! Novruz Bayramınız və Poeziya Gününüz mübarək olsun!
II TÜRK DÜNYASI ƏDƏBİYYAT VƏ KİTAB FESTİVALI DAVAM EDİR
AYB Mətbuat Xidməti: 5-11 iyun tarixlərində paytaxtın Hüseyn Cavid prospektində, AMEA-nın binasının önündəki parkda II Türk Dünyası Ədəbiyyat və Kitab Festivalı keçirilir.
Festival Beynəlxalq Türk Müəllifləri Birliyinin təşkilatçılığı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsi, AMEA, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti və Türk dünyası təşkilatlarının dəstəyi ilə gerçəkləşir.
Festivalda 50-dən çox nəşriyyat, 30-a yaxın xarici ölkə nümayəndəsi iştirak edir, həmçinin müxtəlif sahələrə dair nəşrlər, eləcə də rəngkarlıq və qrafika sənəti üzrə əl işləri təqdim olunur.
Festival çərçivəsində elmi konfranslar, şeir saatları, imza günləri təşkil edilir, filmlər nümayiş olunur. Tədbirlər hər gün bir ölkənin adı ilə (Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan, Özbəkistan və Macarıstan) adlandırılır.
Çağdaş poeziyamızın tanınmış siması, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,”Mahmud Kaşğarlı Beynəlxalq Fondunun “San Yarlığı” mükafatçısı, “Kitab Evi” İB-nin sədri, AYB- nin üzvü şair Adilə Nəzərin “Bir ovuc gün işıgı” kitabının möhtəşəm təqdimatına və ad gününə yıgışmışdıq… Şeirləri türk, ingilis, fars, fransız, rus, qırğız və özbək dillərində tərcümə olunmuşdur: Od burda, hava burda torpaq burda,su burda, Tanrının yolu düşüb bizdən öncə bu yurda Qurban dedim bu canı Ona sevgim əzəldir, Mənim oldugu üçün Azərbaycan gözəldir…. Adilə Nəzərin bütün şeirlərində vətən sevgisi, vətəndaşlıq qüruru, mərdlik, təvazökarlıq hissləri və qələbə ilə başa çatan II Qarabag Müharibəsi şəhidlərinə həsr olunmuş mövzuları geniş yer tutur. Şeirlərində dilimizin gözəlliklərini qoruyur, çünki dilimizi qorumaq Vətəni qorumaqdır, bu da əsl vətənpərliyin əsas meyarıdır. Adilə xanım şəhidlərimizdən Xudayarın, Albert Aqarunovun, general Polad Həşimovun, Atiq İbrahimovun, Camal İsmayılovun, Cəbrayıl Dövlətzadənin və neçə-neçə igidlərimizin xatirəsinə həsr etdiyi şeirlərində ürək yanglsı ilə: Gözünü yummadın soyuq səngərdə Gecələr bizin də yuxumuz azdı Sən ey fateh ogul,sən ey sərkərdə, Şəninə min dastan yazılsa azdı Xoşbəxt sabaha ümidlə yaşamagın – deməsi, Gəlsəm bir gün yalvarsan aglasam… Göz yaşlarımla yuyulsa illərin kiri, kədəri Hər şey dəyişsə… gül çiçəklə sevişsə… torpaq bərəkətli olsa hava günəşli, Həyat sevgi kimi tərtəmiz, agappaq… gəlsəm bir gün aglasam, hər şey dəyişərmi, Qarabag?!- düşüncələri ilə vəsf edir. Adilə xanım qazilərimizə olan ehtiramını da şeirlərinə köçürür: Üz-üzə dayanıb mənfur yagıyla Keçib imtahandan can sınagıyla, Girdiyi meydandan tək ayagıyla Çıxan qaziləri salamlayıram. Gedib babaların şanlı iziylə Savaşa atılıb bıçaq-nizəylə… Gözünü itirib,könül gözüylə, Baxan qaziləri salamlayıram…. Qoymadı zəfərə bizi tamarzı, O, xan qaziləri salamlayıram…. Adilə Nəzərin “Bir ovuc gün işıgı” kitabı sayca on birinci kitab olsa da, şeirlər toplusu olaraq 8-ci kitabıdır.Şeir nədir?-deyən şairə: “Mən sənin dostlarına yeni bir dost bagışlamaq istədim- bütün kitablarımda, şeir..”-deyir. Adilə Nəzərin ədəbi – bədii yaradıcılığından saatlarla, günlərlə danışsaq da azdır. Bunu təqdimata toplaşanların da ürək sözlərindən də gördük…
Mayın 26-sında AYB -nin Natəvan klubundakı görüşdə Yazıçılar birliyinin katibi, yazıçı- publisist Elçin Hüseynbəyli giriş sözü ilə iştirakçıları salamlayaraq şairənin yaradıcılıgından səmimiyyətlə söz açdı. Tədbiri aparan hörmətli şairimiz Yusif Nəgməkar Atatürk mərkəzinin direktoru-akademik Nizami Cəfərovun ürək sözlərini dinləmək istədiyimizi təklif etdi. Akademik şairənin poetik düşüncələrini incəliklə dinləyicilərə çatdıraraq ad gününü də təbrik etdi. Bəli, sairənin yaradıcılıgından danışmaqla söz bitmir. Bunu çıxış edənlər –Əsəd Cahangir, yazıçı-tərcüməçi, şairimizin işlədiyi Təhsil İnstitunun professoru Akif Abbasov, ADA Universitetinin professoru Nəriman Qasımzadə, şair- tərcüməçi-professor Xaqani Qayıblı, yazıçı -jurnalist Zenfira Məhərrəmli, yazıçı–publusist İradə Tuncay, Əməkdar İncəsənət Xadimi Gövhər Həsənzadə, yazarlar – Səfər Alışanov, Əlabbas Baglrov, Ayaz Arabaçı, İlqar Türkoğlu, Kəmaləddin Qədim və başqaları bir daha çıxışlarında fəxrlə ürək sözlərini qeyd etdilər… Rəssamlar-Sehran Allahverdi və Şəmsəddin Böyükdüzlü rəngli boya ilə işlədikləri portretləri Adilə xanıma bagışladılar…. Naxçıvandan, Qəbələdən, Göyçaydan, Neftçaladan və digər yerlərdən də gün işıgına toplaşanlar tədbiri daha maraqlı və ugurlu etdi… Bəli gördük ki, Adilə Həzərin səmimiyyəti, bir qadın kimi məsumlugu, ədəbi yaradıcılıgındakı dil ustalıgı şeirlərində daim görünür… Zalımlıgı, fagırlıgı nə imiş Bəxtin belə sağırlığı nə imiş, Əlli yaşın agırlıgı nə imiş, Söz yükünü çəkə bilən adama….. və ya: Qarışdırma ayaqları başlara, Çox dəyibdi başın daşdan – daşlara Ay Adilə, sən də qoşul quşlara, Qoşul, ürək vaxtı- könül vaxtıdır.. İstedadlı alim və gözəl şairəmiz sizə bol, tükənməyən yaradıcılıq ugurları, möhkəm can saglıgı arzulamaqla bir ovuc gün işıgında dünya boyda xoşbəxtlik arzulayıram. Dərin hörmət və ehtiramla:
Nəzakət Kərimova Əhmədova
yazar -publisist,”AJB -nin üzvü,”Yazarlar “jurnalının əməkdaşı,”Xarıbülbül” Ədəbi Məclisinin sədri,” Bizim Qala” jurnalının redaktoru.
Akif Abbasovun “Fateh Sultan Məhmət” romanı haqqında
Öncə qeyd edim ki, əsər oxucuya bitkin bir tarixi sənədli filmin mətnini xatırladır. Tarixi hadisələrin üçüncü şəxs adından birbaşa nəqli ilə realist üslubda yazılmış “Fateh Sultan Məhmət” romanı Akif Abbasovun “Sultan II Murad” romanının davamıdır. Müəllif kitabın ilk səhifəsində bu barədə qısa məlumat verir və əsərin əvvəlində bir daha Məhmətin atası Sultan II Murad və anası Xədicə Alimə Hüma xatunun hansı şərtlər altında evlənməsini oxucuya xatırladır.
Roman II Məhmətin dünyaya gəlişi ilə başlayır, onun dayəsi, mədrəsə həyatı, müəllimləri və qardaşlarının gənc yaşda ölməsi səbəbilə taxt-tacın varisliyinə namizəd olması ilə davam edir.
Əsərin davamında İstanbulun əsl fatehi sayılan, çöllərin sufisi adını alan Ağ Şəmsəddin haqqında da geniş məlumat alırıq. Öyrənirik ki, qəlbinin və ruhunun paklığına görə hələ gəncliyindən bu adla çağırılan Ağ Şəmsəddin doğma vətəni Göynükdən ayrılaraq, ali elm almaq üçün müəllimləri tərəfindən dövrünün böyük alimi, övliyası sayılan Hacı Bayram Vəlinin dərgahına göndərilir. Hacı Bayram Vəli Osmanlı Sultanı II Muradın vəzirlik təkliflərindən imtina etmiş, sufilik yolunu tutaraq, könül səltənətini zinətləndirməyi seçmişdi.
Ağ Şəmsəddin bazar meydanında Hacı Bayram Vəlini ianə toplayarkən görür və bunu şeyxə yaraşdırmadığı üçün oradan uzaqlaşır. Onunla görüşmədən yanından uzaqlaşıb gedən Şəmsəddinin ardından özünü pis hiss edən Hacı Bayram Vəli müridlərinə uzaqlaşan adamın Ağ Şəmsəddin olduğunu deyir. Müridləri soruşur ki, “Siz tanışsınız?” Şeyx deyir “Yox, kim olduğunu, hansı əməlin sahibi olduğunu bilmirəm, lakin onun adını uca Tanrı mənə diktə edib. Çıxıb getməyinə baxmayın, o, gələcək! Onun boynuna müqəddəs bir zəncir keçirilib. Ondan yaxa qurtara bilməz!”
Bununla realist romanın sufizm qatı öz uğurlu intişarını tapır və məlum olduğu kimi, qat İstanbulun fəthində çox önəmli rol oynayır.
Hacı Bayram Vəliyə agah idi ki, Osmanlının yüksəlişi, İstanbulun fəthi Ağ Şəmsəddinlə bağlı olacaq. Ona görə də, onun geri dönəcəyinə inanır və bunu səbirsizliklə gözləyir… Nəhayət, gözlədiyi qonaq geri dönür və müəllimi qonağı sınaqdan keçirir. Ağ Şəmsəddin səbir göstərərək sınaqdan üzü ağ çıxır. Elə o gündən də onların müəllim-mürid, eyni zamanda da dostluq həyatları başlayır.
Hələ yeddi yaşından Qurani-Kərimi əzbər bilən Ağ Şəmsəddin müəlliminin yanında həm övliya, həm də böyük tibb alimi kimi yetişir.
Ağ Şəmsəddin Sultan Fateh Məhmətin birinci və əsas müəllimi, eyni zamanda baş məsləhətçisi olmuşdur. Sufi məktəbinin öndəri Hacı Bayram Vəli qənaətində doğru çıxmışdı, Konstantinopolun fəthi Sultan II Muradın oğlu Fateh Sultan Məhmətə nəsib olmuş, mənəvi fatehi isə Ağ Şəmsəddin sayılmışdı.
Akif Abbasov bundan öncəki əsərində olduğu kimi, bu tarixi romanında da bəzən məsələlərə obrazlarının xarakterindəki struktur imkanları nəzərə almadan özünün peşə konsepsiyasından yanaşır. Belə ki, romanda Sultan II Murad Hacı Bayrama müraciətlə deyir: “Mənim üçün maraqlıdır, mənə nə kimi məsləhətlər verərdin?” Hacı Bayram Vəli: “Dövləti idarə edən zaman hər bir şəxsin öz yerində olmasına fikir ver. Elm və ürfan sahiblərinə qayğı göstər. Gənclərə sevgi, yaşlılara hörmət et. Xalqla görüşəndə səninlə eyni fikirdə olmayanlara pis münasibət bəsləmə, kinli, xəsis adamlardan uzaq dur. Xalqa yumşaq davran, tam inanmadığın adama sirrini açma. Padşahım, bir də heç vaxt doğru olduğuna əmin olmadığın bir iş haqqında hökm vermə”, – deyə cavab verir.
Bunlar müəllifin əsər vasitəsilə gənc oxucularına həm tövsiyələrini çatdırmaq istəyidir, həm də romanın əsil mahiyyətini düzgün qiymətləndirə bilmək üçün köməkçi vasitələrdir.
Romanın “Şahzadə II Məhmətin təhsili” bölümündə müəllif bu dəfə valideynlərə öz ismarıcını göndərir. O, şahların, sultanların, kralların mükəmməl təhsil almaları üçün öz övladlarına yaxşı müəllimlər seçdiklərini nəzərə çatdırır.
Makedoniyalı İsgəndəri xatırladaraq yazır: “O, “Dünyanın sonuna və Böyük xarici dənizə” şüarı altında müharibələrə başlayarkən təsadüfən qələbələr qazanmırdı. Aldığı təhsil, yiyələndiyi bilik və təcrübə, gördüyü tərbiyə sayəsində buna nail olurdu. Bu sahədə yaxşı müəllim, tərbiyəçi az rol oynamır. İsgəndərin müəllimi qədim yunan filosofu Aristotel idi. İsgəndər 16 yaşına qədər böyük filosofdan dərs almışdı”.
Sultan II Murad oğlu Fateh Sultan Məhmətə ləyaqətli və tanınmış alimləri müəllim seçmişdi. O cümlədən, orta əsrlərin məşhur alimlərindən Molla Ayaz, daha sonra riyaziyyat, həndəsə, təfsir, hədis, fiqh, kəlam və tarix fənləri üzrə kamil ustad Osmanlı Dövlətimüftisi və dördüncü şeyxülislamı Molla Gürani də müəllimlər arasında idi. Onlar şahzadəyə italyan, fransız, ərəb, fars, latın, yunan, İndoneziya və serb dillərini də öyrətmişdilər. Ərköyün şahzadə ancaq Molla Güraninin sevgisi və səbri hesabına ipə-sapa yatmış, onun tövsiyələri ilə mükəmməl biliklərə yiyələnmişdir. Hələ yeniyetmə vaxtlarından gizlicə Konstantinopolun fəthinin plan-layihəsini hazırlamışdı. Sonradan şahzadənin təhsili əslən Azərbaycanlı olan Ağ Şəmsəddinə tapşırılır. Romanda da qeyd edildiyi kimi, Ağ Şəmsəddinin təlimi və təsiri Fateh Sultan Məhmətin həyatında güclü dəyişikliklərə yol açmışdır. Şahzadə müəlliminin islam epistemologiyasından bəhrələndi və bu onun Konstantinopolu tutmaqla Bizans İmperiyası kimi dünya dövlətinə son qoyması kimi önəmli bir vəzifənin yerinə yetirilməsi ilə nəticələndi.
Mükəmməl təlim-tərbiyə və təhsil almasına baxmayaraq, əsərdə Fateh Sultan Məhmət obrazı bütün davranışları ilə əvvəldən axıra qədər yalnız müsbət keyfiyyətləri ifadə edən və həmin keyfiyyətlərə zidd ola biləcək heç bir əlavə hərəkətə yol verməyən obrazlardan deyil. Əksinə, Fateh Sultan Məhmət obrazı mahiyyət etibarilə bütün sahələrdə daxili ziddiyyətlərlə doludur və qadına, dosta, düşmənə münasibətdə çox vaxt fərqli ənənələrdən çıxış edir. Onun xarakteri ilə dövrün adət-ənənələri arasında qırılmaz əlaqə olmasına baxmayaraq, oxucu onu səciyyələndirən digər xüsusiyyətlərlə də qarşılaşır. Başqa bir mühüm cəhət isə bundan ibarətdir ki, müəllif öz qəhrəmanın bir fərd kimi şəxsi duyğularını çox ciddi şəkildə nəzərə alır və Fateh Sultan Məhmətin dövrün adət-ənənələrinə bağlı sabit xarakterli, konkret məqamlardan yaranan hiss və həyəcanlarını cilovlayan bir türk kişisi kimi təqdim edərək onun xarakterindəki bəzi təzadlı məqamları arxa plana atır.
“Fateh Sultan Məhmət” romanında hürufilik məsələsinə də geniş yer verilir. Əsərin dolğunluğunu və müəllifi taktiki gedişi ilə fərqləndirən məsələlərdən biri də ondan ibarətdir ki, o, yeri gəldikcə qəhrəmanlarının duyğu və düşüncələrini bədii inikasın predmetinə çevirir. Belə ki, müəllif bir məsələyə diqqət çəkir ki, bütün dövrlərdə ölkə içində – daxili münaqişələrin səbəbinin bir qisim adamların şəxsi mənafeləri naminə və ya satqınlıqları səbəbilə dövlət və xalq arasında yalan məlumatlar yayaraq qarşıdurmalar yaratdığını bir daha nəzərə çatdırır. Belə ki, Müfti Fəxrəddin obrazının dili ilə Sultana yalan məlumatlar çatdırılır ki, guya hürufilər Əmir Teymurun oğlu Miranşahın əllərini, ayaqlarını ayrı-ayrı dörd ata bağlayaraq, ata qırmanc vurmuşlar və Miranşahı Əlincə qalasında dördə parçalayaraq edam etmişlər. Bu olayda qurbanların yerini dəyişdirərək, öz uydurma planı ilə Sultanı inandırır ki, hürufilər Osmanlı dövlətinin dayaqlarını sarsıda bilərlər və beləliklə, Sultanın razılığı ilə Müfti fətva verir ki, huürufilər öldürülsün. Əsərdə hadisə belə təsvir olunur. “Saray pəncərəsindən ətrafı seyr edən Sultan bir də onu gördü ki, şəhər odlara qalanıb. Qışqırıq, fəryad, ah-nalə şəhəri lərzəyə gətirir. Əsgərlər evlərə soxulur, küçə və meydanlarda, tin-bucaqlarda əllərinə keçəni yaxalayıb torpağa sərir, qılıncla, döyüş baltaları ilə qətlə yetirirdilər.” Sultan vəzirini çağırıb “Bu işləri qansız həll etmənin bir yolu yox idimi?” – deyə soruşanda, vəzir “Yox idi”, – deyir və Sultanı inandırmağa çalışır ki, o, narahatlıq keçirməsin, çünki İslam dininin təhlükəsizliyini qorumaq üçün belə qanlı tədbirlər vacibdir. Öldürülən adamlar islamın düşmənləridir, kafirlərdir, həqiqətən yollarını azmışlardır. (Həmin gün Ədirnədə on min hürufi qətlə yetirilmişdi.)
Romanın “Hürufi xofu” bölümündə Fateh Sultan Məhmətin dini-əxlaqi keyfiyyətlərini işıqlandırmağa çalışan müəllif obrazın konkret anlarla bağlı əhval-ruhiyyəsindən asılı olaraq qərarlar qəbul etdiyindən bəhs etməyə xüsusi əhəmiyyət verir.
Romandan bir çox bölümləri nümunə göstərmək olar ki, orada Fateh Sultan Məhmətin mənəvi sarsıntılarından, duyğularına qapılaraq çıxardığı qərarlar barədə ümumi bədii məlumat verilir, onun ruhi vəziyyətinə sanballı işarələr edilir. Bəzən də qəhrəmanın düşdüyü psixoloji vəziyyət müəllifin öz sözləri ilə şərh edilir. Bu əsərdəki digər qəhrəmanlar üçün də keçərlidir.
Məsələn, tarixdən bizə məlum olan İldırım Bəyazid və Əmir Teymur arasındakı çəkişmələr, hər ikisinin məktub vasitəsilə bir-birinə göndərdiyi ismarıclar, meydanoxumalar müəllifin özünəməxsus dünyagörüşü və bədii ifadə tərzi ilə, bir az da fərqli formada təsvir edilir. Bu bölümdə Azərbaycan hökmdarı Sultan Qiyasəddin Əhməd Cəlairi, Qaraqoyunlu tayfasının başçısı Qara Yusif və digər tarixi şəxslər də yad edilir.
Fateh Sultan Məhmətin Konstantinopolu fəth etmək üçün hazırlıq dönəmlərində gecə-gündüz bilmədən düşünməsi, bəzən yenilmiş kimi görünən güzəştə getmələri, qala divarlarının, Rumeli hasarının dörd ay içərisində tikilib başa çatdırılması rəngarəng və dolğun səhnələrlə təqdim edilir. Bütün bu hazırlıqlar zamanı gələndə bizanslıların gözlərini kəlləsinə çıxarır.
Romanda Sultanın inancı tez-tez önə çıxarılır, sanki Konstantinopolun fəthi – Osmanlı imperiyasının ən uğurlu səhifəsi sayılan bu hadisə İlahi həqiqətdir və göylərin bu mərhəməti fərasət sahibi Fateh Sultan Məhmətin alın yazısı idi. Onun sahib olduğu qutlu Osmanlı şəcərəsi, uzaq keçmişə dayanan soyu, daşıdığı genin nurlu nümayəndələrinin ruhlarından aldığı güc bu imkanı ona vermişdi. Hətta Bizansla müharibəyə başlamaq ərəfəsində sevgi şeirləri yazması belə o kökdən aldığı güc, qüvvət idi ki, bu inam ona eşq mülkündən baş alıb gələn qələbəni qazandırdı. Konstantinopol hücum etməklə alınmışdı və islami qaydalarda döyüşlə alınan şəhərin yağmalanması əsgərin halal haqqı sayılırdı. Yağmalamadan sonra Fateh Sultan Məhmət şəhərə girdi və atını dünya möcüzəsi sayılan Aya Sofiyaya sürdü. Orada namaz qılıb Allaha həmd-sənalar etdikdən sonra İstanbulu öz taxtı elan etdi. O zaman Fateh Sultan Məhmət 21 yaşında idi və Məhəmməd peyğəmbərin 800 il əvvəl bir hədisdə söylədiyi fikri təsdiqləmək ona nəsib olmuşdu.
Əsərdə Uzun Həsənin oğlu Uğurlu Məhəmmədin əmisi Üveysin felinə uyub atasına qarşı üsyana qalxmasını və məğlubiyyətə uğramasını “Uğurlu Nəhəmməd üsyanı” bölümündə oxuyuruq.
Daha sonra roman hadisələrinin gedişində Ağqoyunlu-Osmanlı qarşıdurması – Malatya döyüşü, ardınca Otluqbeli döyüşü əks olunur. Osmanlı İmperatoru Fateh Sultan Məhmət və Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsən arasında uzun illər müharibələr aparıldı və bu daxili çəkişmələr Avropanı sevindirirdi. Uzun Həsənin ölümündən sonra Ağqoyunlu dövləti öz yerini Səfəvilər dövlətinə verdi. Bütün bu tarixlər əsərdə bədii zənginlik və orijinallıqla verilir.
Romanın son bölümlərini Fateh Sultan Məhmətin qırx doqquz illik ömründə apardığı yürüşlərinin xronologiyası təşkil edir. Əsər tarixi roman olmasına baxmayaraq, bədii ümumiləşdirmədə müasirlik ruhu və çağdaşlığı ilə də diqqəti cəlb edir.
Müəllif: Adilə NƏZƏR filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
