Tənqidi nəzəriyyənin mənbəyi haqqında:
Tənqidi nəzəriyyə postmodernizmdən yaranmışdır. Gündəlik həyatda biz postmodernizmə daha çox siyasi düzgünlük şəklində rast gəlirik. Multikulturalizm, kimlik siyasəti, nitq kodları…. Bu qaydalar irq, sinif, gender, etnik, cinsi mənsubiyyət haqqında danışmağın qəbul edilmiş yollarını müəyyənləşdirir. Postmodernizm insanın mənsub olduğu qruplara görə şəxsiyyətini faktiki olaraq müəyyən edir.
Tənqidi nəzəriyyə filosof Hegellə başlamışdır.Hegel üçün tarixin əsl aktyoru fərd deyil, cəmiyyətin qanunları, əxlaqı, dili, sosial münasibətləri və s. vasitəsilə özünü ifadə edən “mütləq ağıl və ya ruhdur….Əslində Hegel üçün fərdlərin hətta öz orijinal ideyaları da yoxdur. Onların düşüncələri sadəcə mütləq ağlın ifadəsidir. Onun sözlərinə görə, fərdlər “hər zaman öz daxilində fəaliyyət göstərən “Dünya Ağlı”nın şüursuz alətləridir”. Zamanla Hegelin panteizmi dünyəviləşdi və onun Mütləq Ruhu bir metaforaya – dövrün ruhuna —Zeitgeistə çevrildi. (Almancada Zeit zaman və ya yaş, geist isə ruh mənasını verir). Ancaq geridə qalan, fərdlərin Zeitgeistin “şüursuz alətləri” olması fikri idi….
Bizim dövrümüzdə bu, hər kəsin ideyalarının sadəcə mədəni qüvvələr tərəfindən bir-birinə yapışdırılmış sosial konstruksiyalar olması barədə həddindən artıq nəticəyə gətirib çıxarmışdır. Fərdlər irqi, sinfi, cinsi, etnik mənsubiyyəti və cinsi kimliyinə əsaslanan icmaların sözcüsündən başqa bir şey deyil. Postmodernizm mədəniyyət və ya icma qüvvələrini mütləqləşdirir. Həqiqət sosial konstruksiya kimi yenidən müəyyən edilmişdir ki, hər bir icma öz təcrübəsinə və perspektivinə əsaslanaraq, cəmiyyətdən kənar heç kim tərəfindən mühakimə oluna bilməyən həqiqətə öz baxışına malikdir.
Müəllif: Zəhra HƏŞİMOVA
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru