Fərda Miqdad Qax rayonunun növbəti istedadlarından biri də Fərda Miqdaddır.Fərda ilə, hardasa iki həftə əvvəl kiçik dioloqumuz oldu.Fərda deyir ki, mən şairlərə yox, şairlərin şeirlərinə üstünlük verirəm.Bu cümlə sadə görünsə də, əslində ədəbiyyat aləmindəki bütün reallığı ortaya qoyur.Şəxsiyyətə pərəstiş etmək, yəqin ki, yaradıcı adamların-şairlərin, yazarların, bəstəkarların yazdıqlarından, bəstələdiyi musiqilərdən başlayır.Axı, onlar əsərlərində öz mənəvi dünyalarını çılpaqlığı ilə biruzə verirlər.İnsan kimdirsə, daxili nədirsə, onu içində bəsləyər, onu yazar, onunla birlikdə böyüyər.Mənfi xüsusiyyətli, mənfi auralı insan dünyanın ən yaraşıqlı, ən gözəl qadını olsa belə ona pərəstiş edə bilməzsən. Fərdanın şeiriyyata həvəsi, onu şeir yazmağa da sövq etdi.O, məktəb illərindən ədəbi, əxlaqı ilə seçilən və sevilən şagird olub.İndi isə tələbədir.Tələbəlik illəri onu, şeirlərini sevdiyi şair Ramiz Rövşənlə qarşılaşdırır.Fərdanın qiraət etdiyi, səsləndirdiyi, sevdiyi şeirlərin müəllifi- nəhəng Ramiz Rövşən! On doqquz yaşlı bu gənc oğlanın daxili aləmi olduqca zəngindir, həssasdır, azca da soyuqqanlı.Onub həvəskarcasına yazdığı şeirlərin əksəriyyəti valideynlərinə həsr olunub.Anaya məhəbbətini, ataya sevgisini şeirlərə sığdırmayan, ədəbiyyatı, incəsənəti sevən gənc qiraətçiyə uğurlar arzu edirik!
İRVİN YALOMUN “NITŞE AĞLAYANDA” ƏSƏRININ FƏLSƏFƏSI
Tanınmış psixoterapevt və yazıçı İrvin Yalom romanlarında fəlsəfəni psixologiya ilə qarışdırmaq bacarığı ilə məşhurdur. Onun ən məşhur əsərlərindən biri olan “Nitşe ağlayanda” ekzistensializm, məhəbbət və insan təcrübəsi kimi dərin fəlsəfi konsepsiyaları araşdırır. Romanın mərkəzində fərdi azadlıq, məna axtarışı və əzabla qarşıdurma mövzularını araşdıran Nitsşenin ekzistensial fəlsəfəsi dayanır. Roman məşhur filosof Fridrix Nitsşe ilə Vyana psixiatrı Cozef Breyer arasındakı xəyali görüşdən bəhs edir.1882-ci ildə Vyanada qurulan hekayə, Nitsşenin onu yaza və ya işləyə bilməyən zəiflədən depressiyasından müalicə axtarması ilə başlayır. Breyer isə öz daxili qarışıqlıqları və peşəkar şübhələri ilə mübarizə aparır. Onların qarşılıqlı əlaqələri vasitəsilə Yalom, Nitsşenin inanclarının fəlsəfi əsaslarını, o cümlədən güc iradəsi, əbədi təkrarlanma və fövqəl insan_ konsepsiyalarını araşdırır. Breyer Nitsşenin psixikasını daha dərindən öyrəndikcə, depressiyasının qaranlıq mənşəyini və onu sıxışdıran fəlsəfi konfliktləri açmağa başlayır. Nitsşenin “amor fati” (tale sevgisi) konsepsiyası insanın öz həyat şəraitini incikliksiz qəbul etməsini vurğulayan təkrarlanan motivdir. Breyer ilə dialoqları vasitəsilə Nitsşe şəxsi inkişaf və orijinallıq üçün vacib olan həyatın çətinliklərini qəbul etməyin vacibliyinə inamını ifadə edir. Özü də psixiatr olan Yalom romandan psixoterapiyanın dinamikasını araşdırmaq üçün istifadə edir. Nitsşe və Breyer arasındakı qarşılıqlı əlaqə, hər iki personajın xəstə və terapevt kimi ilkin rollarına baxmayaraq, bir-birindən öyrənmə ilə nəticələnən qarşılıqlı müalicə prosesini nümayiş etdirir. Nitsşenin fəlsəfi fikirləri Breyerin ənənəvi tibbi yanaşmasına meydan oxuyur, onu öz ekzistensial dilemmaları və emosional qarışıqlıqları ilə üzləşməyə sövq edir. Romanda həm Nitsşe, həm də Breyer öz romantik çaşqınlıqlarında gəzdiyi üçün sevgi və münasibətlərin mürəkkəbliklərini də araşdırılır. Yalom, yaraları sağaltmağa və ehtirasları yenidən alovlandırmağa qadir olan dəyişdirici bir qüvvə kimi sevgi ideyasını araşdırır. Nitsşenin əsas ideyalarından biri olan “güc iradəsi” romanda mühüm rol oynayır. İnsanlarda əsas hərəkətverici qüvvənin öz güc və təsirini göstərmək və gücləndirmək istəyi olduğunu ifadə edən bu konsepsiya personajların inkişafına mürəkkəb şəkildə toxunmuşdur. Həm Nitsşe, həm də Breyer öz istəkləri, istəkləri və cəmiyyətin və şəxsi şəraitlərinin qoyduğu məhdudiyyətlərlə mübarizə aparırlar. Roman onların həyatlarının məhdudiyyətləri arasında gedərkən güc iradələrini ifadə etmək uğrunda mübarizələrini təsvir edir. “Nitşe ağlayanda” ümidsizliyin dərinliklərinə və əlaqənin xilasedici gücünə dərk edən insan vəziyyətinin valehedici tədqiqidir. Nitsşenin fəlsəfəsi tez-tez azadlığın yükünü və onunla gələn məsuliyyətin ağırlığını araşdırır. “Nitşe ağlayanda” bunu qəhrəmanların introspeksiyaları və dialoqları vasitəsilə göstərir. Əsl azadlığın öz seçimlərinin və hərəkətlərinin nəticələrini qəbul etməyi əhatə etdiyi ideyası mərkəzi mövzudur. Nitsşenin fərdlərin öz dəyərlərini yaratmalı və həqiqi yaşamalı olduğu iddiası hekayə boyu əks-səda doğurur, Breyer və oxucuları azadlıq və məsuliyyət anlayışlarını yenidən nəzərdən keçirməyə çağırır. “Əzab ” romanda insan varlığının qaçılmaz və dəyişdirici tərəfi kimi təsvir edilir. Nitsşenin böyümə və özünü kəşf üçün katalizator kimi əzablara baxışı onun Breyer ilə söhbətlərində kəskin şəkildə ifadə olunur. Roman təklif edir ki, əzabdan qaçmaq əvəzinə onunla üzləşmək, ona sarılmaq dərin şəxsi transformasiyaya və özünü daha dərindən dərk etməyə səbəb ola bilər. Əsər fəlsəfə və psixoanaliz arasında körpü rolunu oynayır, bu iki sahənin bir-birini necə məlumatlandıra və zənginləşdirə biləcəyini göstərir. Nitsşenin fəlsəfi fikirləri insan vəziyyətini başa düşmək üçün bir çərçivə təmin edir, terapevtik proses isə bu fikirlərin praktiki tətbiqini təklif edir. Roman, ekzistensial narahatlıqları həll etmək və müalicəni asanlaşdırmaq üçün fəlsəfi konsepsiyaların psixoterapiyaya necə inteqrasiya oluna biləcəyini nümunə göstərir.
56 il fasiləsiz məktəb direktoru işləmiş, Əməkdar müəllim, QızıI Qələm mükafatı laureatı Əzimov Səlim Köçəri oğlunun Əsrə bərabər ömürkitabına istinadən. “Bir insan ömrünü girov qoymuşam, Bir müəllim ömrünü yaşatmaq üçün.” Səlim Köçəri oğlu
1 FƏSİL PUBLİSİSTİK MƏQALƏLƏR
DOSTLUĞUN DİRİJORU
Əməkdar müəllim Səlim Əzimovun “Xatirələrdə yaşanan ömür” kitabı ətrafında düşüncələr
Kitab bağlamaq böyük mədəniyyətdir. Və bu mədəniyyət böyük səbir, hövsələ, həvəs, daxili bir ehtiyac, ən əsası isə bildiklərini, çoxlarına məlum olmayan (lap elə az da olsa, məlum olan) əhvalatları, həyəcanları, kədər və sevincləri, həyati hadisələrə münasibəti, arzu va xəyalları və s. və i. a. qələmin gücüylə ağ vərəqlərə köçürərək, adamları inandırmaq hər oğulun hünəri deyil. Dünyanın ən çətin işlərindən biridir, məncə, kitab yazmaq. Qələmi əlinə götürüb səni gözləyən vərəqlərlə dərdləşmək asan məsələ deyil…
Nədən yazmalı və necə yazmalı sualı həmişə yazanları düşündürüb, narahat edib və əslində insan dünyaya təbii bir möcüzə ilə necə gəlirsə, kitab da insan zehninin, yaddaşının, qayəsinin, iç dünyasının bənzərsiz balasıdır, övladıdır desək, bizi qınamazlar. Kitab ömrün izləri solmayan həmişəyaşar davamıdır, deyə də bilərik.
İstəkli dostumuz Səlim müəllim də kitab bağlamaq məsuliyyətinin çətinliyində uğurlar qazanmağı bacaran kişilərdən biridir. Bu, belədir. Bu, faktdır.
Ömrünün yarım əsrdən çox payını yeni nəslin formalaşmasına səfərbər etmiş, cənnət Qarabağın, füsunkar Ağdamın, doğma Novruzlu kəndinin hünərli, işıqlı, istiqanlı övladı kimi Səlim müəllimin bütün istedadını və mənəvi sərvətini insanlığa həsr etməsi qətiyyən təsadüfi deyil.
Səlim Əzimovun, əməkdar müəllimin, bütün varlığı həyat eşqilə çağlayan, sabaha, Qarabağın sabahkı günlərini böyük nikbinliklə gözləyən və hər sözünün nidasında “Ağdamda görüşmək azusu ilə” haray çəkən bu cəsarətli və qoçaq eloğlumun yeni kitabı qarşımdadır və bu qeydlərimdə Səlim müəllimin növbəti kitab bağlamaq hünərindən söz açmaq niyyətindəyəm…
2018-ci ilin payızında nəşr olunmuş kitabın redaktoru hamımızın sevimli dostu, sirdaşı, dərin zəkası və təbii istedadı ilə doğmalara, dostlara məhəbbəti, sədaqəti ilə, böyük rəhbərimiz Heydər Əliyevin siyasi xəttinin, yaradıcı təşəbbüslərinin reallaşması, yurdumuzun daha da qüdrətlənməsi yollarında məxsusi dəst-xətti olmuş əsl ziyalı deyib nümunə göstərə bildiyimiz hörmətli Sadıq Murtuzayevdir.
Yeri gəlmişkən, bu nurlu şəxsiyyətin mənim də o qədər zəngin olmayan həyatımdakı rolunu, qayğısını, doğma münasibətini həmişə dönə dönə deməyi özümün şərəf işi hesab edirəm.
Salim müəllimin bu yeni kitabına “Xatirələrdə yaşayan ömür” adını verib. Bir az romantik, bir az mistik, bir az həzin bir ad. Bəlkə ona görə bu adı seçib ki, sinəsi doludur, xatirələr bitib-tükənməzdir, dünənkı günlər, ötən çağlar, xatirələr Səlim müəllimin tərcümeyi-halında dipdiridir, canıdır, yamyaşıldır, saralıb solası deyil, həmişəbahardır.
İstəkli Sadıq müəllim kitabın girişində Səlim müəllimin zəhmətinə çox yüksək (layiqli!) qiymət verərək yazır: “Əziz dost! Digar kitablarımızda olduğu kimi, bu kitabınızda da oxucuları ensiklopedik bir toplu ilə sevindirmisiniz. Bu kitab da qaynar həyatınızın, sizin tükənməz həyat eşqinizin, böyük qəlbinizin əks-sədasıdır. Bir-birinin ardınca darc etdirdiyiniz kitablarınız sizin bu yaşda – doxsanı haqlayanda da tükənməz yaradıcılıq potensialınızdan, zəhmətkeşliyinizdən və həyat eşqinizdən xəbər verir”.
Bu möhəşəm fikirlərdən sonra daha nə demək olar, görəsən…. Məxsusi qeyd
Kitabdakı yazılar həqiqətən ensiklopedik çalarları ilə seçilir, necə deyərlər, mövzular standart ardıcıllıqla verilməyib. Bəlkə elə bu səbəbə görə də əlinə götürüb vərəqlədiyin bu kitab istər yazıların mövzu istiqamətləri, istərsə də əsasən son illərin foto şəkilləri marağa səbəb olur, diqqəti cəlb edir.
“Səlim Əzimov fenomeni və onun “Ömür keçir, gün keçir” kitabı haqqında” adlı yazıda hörmətli Sadıq müəllim Səlim müəllimi böyük məhəbbətlə təqdim edir, konkret faktlara istinad edərək bu hünərvər kişinin portret cizgilərini çəkir.
Əgər mən kitabdakı yazıların adını bir-bir çəkib məzmunu barədə söhbət açası olsam, onda gərək yeni bir kitab nəşr etdirək, bu da məncə, o qədər maraqlı olmaz. Yəni demək istəyirəm ki, bu yaraşıqlı kitabı oxumaq. yenə də oxumaq gərəkdir. Kitabdan öyrəniləsi məlumatlar, bilmədiyimiz əhvalatlar, tərbiyəmizin, mədəniyyətimizin, əxlaqımızın inkişafına vacib olan məsələlər yetərincədir. Dini adət-ənənələrimizlə bağlı tövsiyələr, müqəddəs din xadimlərinin mübarək kəlamları, həkim məsləhətləri, bizi saflığa, düzgünlüyə, insanların əlindən tutmağa, xeyirxah, xoşəməl olmağa, təmiz yaşamağa çağırır.
Bu cümləni yazanda hardasa 30 il avvət İstanbulda bir gecə göydən asılmış işıqlı bir yazı yadıma düşdü, nədənsə. Həmin yazı beləydi: “Təmiz ol!”
“Poeziya nümunələri” bölməsində verilmiş şeirləri də qəbul etmək mümkündür, çünki fikirləri şeir formasında qafiyələndirib yazmağın özü də mədəniyyətdir, insanım dünyagörüşünün formalaşmasına işarədir. O da təbiidir ki, hər şeir yazan şair deyil. Rəsul Rza demişkən: “Şairlik bir sənətdir, bacarmayana dərddir”.
Bununla belə, kitabdakı şeir nümunələrini qəbul etmək mümkündür. Həyatdan nigaran və nisgilli getmiş çox istiqanı şair Şahmar Əkbərzadənin şəkli və şeiri ürəyimi ağrıtdı, kövrəldim
Bu sirri-xudanın kökləri harda Bilmədik, ay Şahmar, dada, bilmədik Hərdən təklənəndə, şərə düşəndə
Səni Ağdam bilib üstünə gəldim. Üstünə gedəsi Ağdamım yoxdu…
Doğmalarını sevməyən vətənini, millətini sevə bilməz. Bu mənada, kitabda verilmiş ailə şəcərəsi nəyə desən dəyər: ata-ana, bacı-qardaş, ömür-gün yoldaşı, övladlar, gəlinlər, nəvələr, nəticələr… Nə gözəl!
Səlim müəllimin yeni kitabı, bu mənada, daha qiymətlidir. gərəklidir, bizlərdən sonra qalanlardandır.
Qarabağ müharibəsində bilavasitə iştirak etmiş, yaralanmış, həlak olmuş həmyerlilərimizin xatirəsinə bu formada bəlkə də heç kəs belə nəcib duyğuyla, həssaslıqla yanaşmağı bacarmayıb, məncə.
Tək Novruzlu kənd orta məktəbinin Qarabağ müharibəsində həlak olmuş məzunları haqqında kitabda getmiş bioqrafik məlumata görə Səlim müəllimə “Var ol!” demək bizim hamımızın borcudur.
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Natiq Əhmədovu, “Azərbaycan bayrağı” ordenli Rizvan Məmmədhüseynovu, İsgəndər Xankişiyevi və digər həlak olmuş eloğlularımızı bir daha yad eləyən Səlim müəllimin aşağıdakı sözlərini həyəcanla, kədərlə, ağrıyla oxuyub murdar ermənilərə “ölüm!”, “məhv olsun!” deməmək mümkün deyil.
Şəhid olmuş cavanlarımızın yaralı ruhuna üz tutan müəllif yazır.
“Sizin hər birinizin adını yazanda mən Ağdamın səsini eşidirdim. Üzümə Ağdamın mehi vururdu, Ağdamın göz yaşları üzümə tökülürdü, Ağdamın həzin musiqisini eşidirdim, şəhidlərin siyahısından Ağdamın, kəndimizin qoxusu gəlirdi, səsi gəlirdi, kəndimiz ağlayırdı, sizi çağırırdı”… Insafınız olsun, ay Səlim müəlim, ürəyimizi parçalayan bu sözləri necə yaza bildiniz?.. Allah sizə insaf versin, bizlərə rəhminiz gəlmədimi, yazıq deyilikmi…
Səlim müəllimin könlündə dostlara, tanışlara qarşı bir məhəbbət, səmimiyyət çeşməsi qaynamaqdadır. Əməkdar jurnalist qardaşımız, Ağdamın görkəmli ziyalıları arasında seçilib-sayılan Bəbir Hüseynov, iqtisadçı professor Əli Həsənov və digər şəxslər haqqında ürəkdolusu danışmağı bacaran Səlim müəllimin alicənablığı, diqqəti, isti münasibəti, obyektiv mövqeyi də təqdirəlayiqdir, qəbulediləndir, təbiidir. Bir vaxtlar rəhbərlik etdiyi şəhər və rayonlarda yaradıcılıq, quruculuq potensialı, şəxsi təşəbbüsləri, mədəniyyəti, dünyagörüşü, səmimiyyəti, ən başlıcası isə xalqa, millətə, ölkə başçısına sədaqətilə fərqlənmiş, ad-san qazanmış istəklimiz Sadıq Murtuzayevlə dostluq, qardaşlıq münasibəti, mehribanlığı bir ayrıca mövzudur və hər birimiz bu nümunəvi dostluğun sirrini öyrənə bilsək, daha da zənginləşərik, artarıq…
Səlim müəllim dostluq dirijorudur. Adamları bir çağırışla toy məclislərinə, hüzr yerlərinə, yubileylərə, adi görüşlərə belə toplamağı bacaran və adamlar arasında ünsiyyət körpüsü yaratmağa qadir olan bir kişidir.
Səlim müəllimin dostluq fəlsəfəsi böyük Nazim Hikmətin dostluq haqqındakı məşhur bir fikrilə üst-üstə düşür.
Nazim Hikmət şeirlərinin birində buyurmuşdur:
“Dostluq ağac kimidir.
Əgər o ağac qurusa,
bir daha göyərəməz”..
Səlim müəllimin dostluq dünyasının kökləri torpağın darin qatlarında, gövdəsi polad kimi möhkəm, budaqları sağlam, yarpaqlan yamyaşıl, kölgəsi sərin, çiçəkləri ətirli, meyvəsi tamlı bir ağaca bənzəyir. Bu ağac solası, quruyası deyil.
Səlim müəllim şairlər demişkən, bu vəfasız dünyadan köçmüş keçmiş iş yoldaşlarının bir-bir adını çəkir, qısa məlumat verir ki, bu özü bizlərdən əvvəl vəfat etmiş şəxslərin yada salınıb xatırlanması üçün çox vacib olan əlamətlərdən
Səlim müəllim çox maraqlı bir şəxsiyyətdir. Bu şəxsiyyətin üfüqlərinə hər əl çatası, səs yetəsi deyil, sonu bilinməzdir… Və günlərin bir günündə həsrətini çəkdiyimiz doğma Qarabağ Günəşinin boy verəcəyinə, yolları, dağları, dərələri, budaqları, göyləri, buludları, fəsilləri… bütün kainatı xoşbəxt günlərə qovuşduracağına inanıram…
Mən onu da bilirəm ki, Siz də o Günəşin parlayası gününü gözləyirsiniz.
