Qadın gözəllikdir,qadın vəfadır, İnsanın ömrünə qadın şəfadır. Qadın həyatında olarsa əgər, Varlığı birlikdə dünyaya dəyər.
Qadın bir həyatdır səni yaşadar, Ömrü fəda edər, səni ucaldar. Qadını bir zinət bilsən ömründə, Onunla xoş keçər ömrün, günün də.
Qadınla yaşlanır, çoxalır yaşın, Anadır, bacıdır,həyat yoldaşın. Əgər qızın varsa ev olar cənnət, Onunla sevinib yaşarsan əlbət.
Qadın istilikdir, qadın məlhəmdir, O ,sənə ömürlük bil ki, həmdəmdir. Mənəvi ehtiyac duyarsan ona, Hörmət et qadına, hər duyğusuna.
Olmasa bir evdə qadının səsi, Elə biil kəsilər insan nəfəsi. Qadına ailədə məhəbbət olar, Qadına qəlblərdə sədaqət olar.
QADIN
(Bayramınız mübarək!)
Qadın bir günəşdir, Sübh olunca oyanar. Hər bir tərəf gül qoxar, Qulluqlarda dayanar. Yandırarar ocağını, Ətraf sanki canlanar. Şah damardır bir qadın, Hər yerdə yüksək adın. Müəllimdir , həkimdir, Mühəndisdir, hakimdir. Qadın bədəndə candır, Hər ürəyə dərmandır. Evdə qadın olmasa , Ora artıq zindandır. Qadın ürək isidər, Könülləri güldürər. Evdə qadın olduğu Hər anında bilinər. Qadın evdə anadır, Qadın evdə sonadır. Hər qadın xanım olsun, Göz üstündə tutulsun. Ətraf onu çox sevsin, Gözəl hörmət qoyulsun. İldə bir gün demirəm, Hər gün bayramı olsun. Bunu bilir hər bir kəs, Qadın adı müqəddəs. Hər kəs sevsin qadını, Uca tutsun adını.
Bu günlərdə Azərbaycan Memarlar Universitetinin professoru Adil müəllimlə söhbət edirdik. Söhbətimiz əsnasında Adıl müəllim bildirdi ki, nəvəm Aysel Azərbaycan Slavyan Universitetinin filologiya fakültəsinin ll- ci kurs tələbəsidir. Hərdən şer yazır. Onun şeirlərindən bir neçəsini gətirim baxın. İçindən seçim edib qəzetinizdə dərc etdirin. Biz razılaşdıq. Növbəti gün Adıl müəllim Ayselin şerlərini mənə təqdim edib bildirdi ki, özünüz seçin hansılar münasibdir qəzetdə verərsiniz. Mən şerləri diqqətlə oxudum. Demək olar ki, Aysel balamızın bütün şerləri bir – birindən gözəl idi. Aysel balamıza yeni – yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram!
ATAMIN KÖLGƏSİ Məni atamın kölgəsindən ayırmayın, O,canımdır,nəfəsimdir. Onsuz bu dünya, Bir cəhənnəm,bir zülmətdir. Qışda günəşim, Yayda kölgəmdi o, Onun nəfəsi olmasa, Boğularam dar günümdə. O, qolumdur-kəsməyin,sınaram, O, yolumdur-onsuz getsəm, azaram. Atam varsa,dünyam gözəl, Atam yoxsa,hər şey yalan. Almasın məndən onu Tanrı, Atasız uşaq yarpaq kimidir, Xəzan olub çürüyər. Qoparmayın məni atamdan, Ondan ayrı yaşamaq çətin. O, gözlərimdə parlayan işıq, Ürəyimdə döyünən qəlbdir. O,aldığım nəfəs, Məkkəm, Mədinəm, Bir sözlə, Həccimdir
İLAHİ GÖZƏLLİK Ey Tanrım, bu necə bir gözəllik,necə bir hal Baxışlarım çaşar, sanki zaman dayanar Hər zərrən bir ilahi sənət əsəri, Hər addımın işlənmiş bir naxış. Bu nə duruş, bu nə zərif əndam, Bir baxışınla göylərə yol açdın, Gözəlliyinə tərif necə də çətin, Ay da, günəş də sənə bənzəməkdə aciz, Qaranlıq gecələrdə parlayan bir nursan, Hər yolunu itirənim açarı sənsən. Varlığın bir möcüzədir ay, gözəl Səni görən dünyaya yenidən gələr, Üzərlik fırlansın başına, Bu gözəlliyin yayılsın dünyaya . Hər nəfəsin bir bahar , bir zərif nağıldır, Səni tərif etməyə yetməz sözlərim, Tanrım bu gözəllik qarşısında əriyər canım Sən bu aləmdə bir nağıl ,bir dastansan…
NAZLI,DUZLU YAR Axtarıram gecə-gündüz, Həsrətin çəkirəm o nazlı gülün. Həsrətindən külə dönən mənəm, Dünya səfasını sürən sənsən. De neyləsin bu gözüyaşlı yarın? Ay nazlı,duzlu yarım. Çıxıb hər səhər dağ döşünə, Dərirəm gül-nərgizi, Qoxlayıb sayıqlayıram adını, De neyləsin bu gözüyaşlı yarın? Ay nazlı,duzlu yarım. Dolansın qollarım o incə belinə, Toxunsun əllərim o ay üzünə,, Sığal çəkim o nazlı telinə, De neyləsin bu gözüyaşlı yarın? Ay nazlı,duzlu yarım. Düşünüb dəli oluram, Fikirləşib qərqə batıram, Qara dənizdə gəmilərim batıbdır, De neyləsin bu gözüyaşlı yarın? Ay nazlı, duzlu yarım. Ağlayımmı yoxsa qapanımmı ayaqlarına, Dön gəl desəm gələrsənmi? Yandım töküldüm sevgi atəşindən, De neyləsin bu gözüyaşlı yarın? Ay nazlı,duzlu yarım.
HƏYAT Çox güvənmə aldadarlar, Çox sevmə ağladarlar. İnanma heç kimə bu dünyada, Yoxsa çox incidərlər fani dünyada. Demə ki,səni sevir. Sanma ki,səni səndə saxlayır. Bu varlıq ki, insandır, Yorar səni,ağladar səni İnsandır ki ,insan. Elə bilmə səni anlayır, Elə bilmə səni sevir. Güldürür,ətrafında dolanır, Dünyadır dönən,a bala Heçdir Mars,Yupiter. Günəşi göstərər, Ayı gizlədər, Yerdə gəzər, Göydə uçar. Ulduzları sayıb, Bəxtini bağlar. Paxıllıq edər, Səni gizlədər. Özünü şah sayıb, Səni qul edər. Bir şeyi unutma, ay yazıq Keçibdir dünən, Keçibdir quldarlıq. Yaşar bu günlər, Yaşar gələcək. Bir ayaq saxla, Dinlə bu gənci, Anla bu cavanı. Deməki yoxdur yaşı. Nə anlar həyatı? Görübdür,anlayıbdır həyatı. Budur məsləhətim sənə Hər görməyən deyildir kor, Hər eşitməyən deyildir kar. Çoxdur görüb susanlar, Çoxdur eşidib susanlar. Aldanma hər yoldan keçənə, Ay gözəl insan…
SÖYLƏ MƏNƏ,EY İNSAN Həyata niyə qara baxırsan? Niyə gülmürsən? Sevmirsənmi həyatın gözəlliyini,möcüzəsini? Gözlərin niyə qara görür? Söylə mənə,ey insan. Dərdmi götürüb səni? Söylə mənə ,ey insan. Gözlərin mavi Özün həyata baxırsan qara Niyə sevmirsən həyatı? Pislikmi edib sənə həyat? Söylə mənə ,ey insan. İncidibmi həyat səni? Söylə mənə, ey insan.
GÜNAHKAR Gözlərin ağlımda, Qoxun dodaqlarımda. Unuda bilmirəm sevdiyimi, Unuda bilmirəm sevildiyim günləri. Oturdum düşündüm, Nifrət etdim sevgimdən Oturdum düşündüm, Axan göz yaşlarımdan. Hanı nə oldu? Sevməyəcəkdim səni, Yenə döndü dolaşdı, Sənə çıxdı bu yollar. Söylə kimdir , günahkar? Səni sevən qəlbimmi? Yoxsa sevməyə məcbur edən qarə gözlərinmi? Ya ağlımı başımdan alan, Məni bihuş edən qoxunmu, Söylə kimdir günahkar? Göy çəmənlikdəki gül Bir arzum var ki, gəl görəsən Gəzirəm hər diyarı, Bəlkə tapdım dərmanımı Bəzən deyirəm, Ey könül , varmı ki, dərmanın? Gəzərkən bir gün göy çəmənlikdə, Onu görcək qəlbim çıxdı yerindən. Dedim:Aman tanrım, bu nə gözəllik? Baxdım,baxdım, Hey tamaşa etdim. “Ey könül, budurmu dəvan?” dedim. İzlədim,izlədim getmək istədim. Könlüm dedi: Dayan, budur dəvam, Ruhum dedi: Hara gedirsən , ey aşiq? Düşündüm haqlıdırlar, Getmədim bir an, Günlərlə izlədim, onu uzaqdan Bir gün oyatdılar məni , Şirin yuxumdan Dedilər yaxınlaşma ona sən, Zəhərlidir,öldürər, Dinləmədim getdim,o göy çəmənə Yaxınlaşmaq istədim. Dedi:”Yaxınlaşma , ey cavan, Zəhərlərəm səni mən”. Dedim:”Ey oğru, Qəlbimi çalmağın nədir? Bu sözlərin nədir? Yaraşdırmadım sənə mən. Mən onsuz ölmüşəm eşqindən. O zəhərin şərbətdir mənə, Ver içim o zəhərindən”. Yayıldı ürəyinə bu sözlər Elə o andaca dedi: “Ey cavan, məndə sənin aşiqin”. Sən demə, bu gül deyilmiş zəhərli, O da, axtarırmış məni, O gündən oldu, Gündüzümün günəşi, gecəmin ayı.
ŞƏHİDİM Vətən uğrunda canını fəda edən, Şəhidim yerin rahatmı? Bu gün gəldim qəbrinə, Dinlə məni, şəhidim. Yadındadırmı? Hər zaman deyərdim mən, Sən olmasan atmaz bu ürək. Sən yoxsan artıq yanımda, Bilmirəm niyə dayanmaz bu ürək? Dayan,dayan atma bir daha, Zülüm vermə mənə. Bir zənglə yıxıldı dünyam, Ağlaram dərdimə. Ağlaram halıma. Kaş qulaqlarım kar olaydı, Eşitməzdim şəhid xəbərini. Səni qucaqlamaq, Qoxunu içimə çəkmək istədim, Nəsib olmadı ,şəhidim. Yalnız qucaqladım tabutunu, Vurdum başımı tabutuna, Bəlkə undaram həyatımı. Qəlbimə vurdum-vurdum, Bəlkə dayandı ürək, Xeyri olmadı şəhidim. Tək qaldım dünyada. Hələ də unuda bilmirəm , O gülüşünü,o səsinə, Bəzən dönüb baxıram, Bəlkə səsləyərsən məni, Boş divar görüb , sönür həyatım. Ananı Cavidim deyib ağlatdın, Gözündə sönməyən atəş ucaltdın, Gözüyaşlı körpəni ağlar qoydun, Məni də yar deyib ağlar qoydun. Bu gün sənə söz verirəm, Əlbət bir gün qovuşacayıq biz, Gözlə məni, şəhidim.
YANLIŞ İNSAN Könlümdə coşan, Damarlarımda axan qanım, Gözümün ağı,qarası, Könlümün tək qübarı, Gəl naz etmə belə, Dərdimi dağlama belə. O qara qaşına, O qara gözünə, O qara sıx telinə Sən adlı insana, Mən aşiq olmuşam. O əndama, O duruşa, O boya, o üzə, Mən vurulmuşam, Səni görüb dil açmışam, Əlimə qələm alıb, Bitməyən hisslərimi vərəqə yazmışam. Gəl naz etmə belə, Qəlbimi dağlama belə. Sən şirin-şirin danışdın, Mənə ağ xəyallar qurdurdun, Gözümdə yanan ümidlər ucaltdın, Hardan biləydim yarın olduğunu, Bir gecədə söndürdün işığımı, Bir gecədə məhv etdin xəyalımı, İndi deyə bilmirəm, Gəl naz etmə belə, Qəlbimi dağlama belə. Sən demə başqasına aşiq imiş, Sən demə mənə baxan gözlər yalan imiş, Sən demə başqasının yarı imiş, Bağışla əzizim, deyə bilmərəm sənə Gəl naz etmə belə, Qəlbimi dağlama belə. Ax bu baxan gözlərim kor olsun, Yazan əllərim yox olsun, Döyünən qəlbim dursun, Təki unudum səni. Bağışla məni deyə bilmərəm, Gəl naz etmə belə, Qəlbimi dağlama belə. Ancaq bunu deyə bilərəm, Axan gözyazşları arasında, Elə baxma mənə, Qəlbimi dağlama belə. Müəllif: Əzizova Aysel İlqar qızı Bakı Slavyan Universiteti, filologiya fakültəsinin II-ci kurs tələbəsi
Azərbaycan ədəbiyyatında milli-ideoloji məfkurəmiz hələ Mirzə Ələkbər Sabirə qədər də hər zaman boy vermiş, poeziyamızın simasında ictimai-siyasi xarakter alaraq XX əsrin əvvəllərindən 90-cı illərə qədər uzun bir yol keçmişdir. Nəzərə alsaq ki, XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanın ictimai-siyasi mühitində milli-ideoloji yolun rüşeymləri cücərməkdə idi, bu yolun xəlqiliyi satirik və tənqidi realizmin ən görkəmli nümayəndəsi dahi Sabirin şeirlərində boy atmağa başladı. Sabir yaradıcılığını bölmələrə ayırsaq, onu aşağıdakı kimi təsnifatlandıra bilərik;
Cəhalətə qarşı mübarizə,
Ölkəsinin vassal statusunda olması və bundan qurtuluşu elmdə, təhsildə görməsi,
Cənubi Azərbaycan mövzusu,
İctimai gerçəkləri özünü qurban vermək dərəcəsində söyləməsi. Sabirin özünü təkbaşına millət edən onun milli, xəlqi görüşləri ilə yanaşı sadə xalqın sosial problemlər içində yaşamasına biganə qala bilməməsi idi. Onun yaradıcılığının ana xəttini cəhalətlə mübarizə təşkil edirdi. Xalqının elmə, təhsilə biganəliyi onun qəlbinə xəncər kimi saplanmışdı: …Satmaram öz əqlimi siz kimi laməzhəbə, Razıyam оğlum gеdə qəbrə, – nə ki məktəbə! Məktəb adın çəkməyin, – məl’əbədir, məl’əbə!.. Əlhəzər, оndan həzər, оxutmuram, əl çəkin! Еyləməyin dəngəsər, оxutmuram, əl çəkin! Sanki Sabir qəlbini xalqına məktəb eləmişdi. Şeirləri bu məktəbin dərsləri, özü isə müəllimi idi. Bəli, ustad şair şeirlərində xəlqiliyi belə yaşadırdı. M. Ə. Sabirin ruhunu sıxan, ürəyini parçalayan bir məsələ də öz ölkəsinin Rus imperiyasının vassalı olması idi. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində vassal statusunda yaşayan ölkəsinin durumu yaralı bədəndə qan köynəyə çıxan kimi şeirlərinə çıxmışdı. Neyliyim, ey vay! Bu urus başdılar, Bilməyirəm hardan aşıb-daşdılar?! Ölkədə gündən-günə çoxlaşdılar, Hər əmələ hər işə çulğaşdılar.
Qoymayın, ay köhnələr, ay yaşdılar! Heyvərələr hər yerə dırmaşdılar!
Əslində, böyük şair bu şeri ilə müstəmləkəsində olduğumuz Rus İmperiyasına etiraz edirdi. Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabı və İranda 1905-1911-ci illər Məşrutə hərəkatı böyük Sabirin yaradıcılığında dönüş nöqtəsi olmuşdur. O, 1907-1909-cu illərdə İran şahı olmuş Məhəmmədəli şah Qacarın 1905-1911-ci illər Məşrutə İnqilabına qarşı amansız mübarizəsinə etiraz olaraq öz mövqeyini inqilabi-satirik şeirləri ilə ortaya qoymuşdur: Mən şahi-qəvişövkətəm, İran özümündür! İran özümün, Rey, Təbəristan özümündür! Abad ola, ya qalsa da viran, özümündür! Qanuni-əsasi nədi, fərman özümündür! Şövkət özümün, fəxr özümün, şan özümündür! Sabir yaradıcılığının leytmotivi o zaman xalqının cəhalət içində boğulmasının açıq ifadə tərzi ilə yanaşı, əzilən hüquqlarının da sanki ilahi missiya statusunda müdafiəçi rolunu oynayırdı. Böyük Sabirin sadə xalqın yanında dayanması tək şair kimi yox, eyni zamanda xalqını sevən bir insan, bir şəxsiyyət kimi də onun yüksək mənəvi keyfiyyətlərinin parlaq təzahürü idi: …Derlər utan, heç kəsə bir söz demə, -Həq sözü derkən utana bilmirəm!
Neyləməli, göz görür, əqlim kəsir, Mən günəşi göydə dana bilmirəm!
Şiddəti-seylan ilə baran tökür, Bir koma yox, daldalana bilmirəm!
Sabir yaradıcılığı elə dərin ictimai məzmun kəsb edir ki, dövrünün bütün eybəcərlikləri onun satirik şeirlərində bir güzgü misalı açıq-aydın görünür. Bu barədə şairin özü belə deyir: Şairəm, əsrimin ayinəsiyəm, Məndə hər kəs görür öz qaş-gözünü; Necə kim, dün “Birisi” baxdı mənə, Gördü ayinədə ancaq özünü. Onun cəsarəti mürtəce qüvvələrin ürəyinə bir ox kimi saplanmışdı. O həmin mürtəce qüvvələr tərəfindən hədələnsə də, hətta ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalsa da, əzilən xalqının dərdlərinə, acılarına böyük qəlbi ilə biganə qala bilmirdi, həqiqəti, ictimai eybəcərlikləri olduğu kimi satira atəşinə tuturdu. Saxtə bır xəttı-xam ilə mənə kağız yazıb, Ey məni təhdid edən min dürlü tə’kidat ilə! Böylə: “Xortdan gəldi, dur, qaç!” sözlərin get tiflə de Zatını Sabir tanırkən qorxmaz övhamat ilə!
Ta qədim dövrlərdən böyük şəxsiyyətlərə onların tam obrazını ifadə etmək üçün işıqlı əməllərindən dolayı bir çox ləqəblər, adlar verilmişdir. Dövrümüzdə də böyük Sabirə inqilabi-satirik şair, xəlqi şair kimi bir çox adlar verilmişdir. Mən də deyərdim ki, o, bu uca adlarla yanaşı həm də xalq aşiqi idi. Məhz, ona görə də belə deyirdi; “ Mən vücudumda olan ətimi bu xalqın yolunda çürütdüm. Əgər ömür vəfa etsəydi, sümüklərimi də xalqın yolunda qoyardım”. Bu fikrində tək ikiyə bölünmüş bu taylı ölkəsinin dərdləri deyil, o taylı Azərbaycanın da qaysaq götürməyən yaralarını görməmək mümkün deyil. Bəli, Sabir ömrünü xalqın yolunda çürütdü, lakin Sabir ömrü Azərbaycan xalqının ömrü qədər uzandı. Könüllərə köçdü Sabir, Azərbaycan ədəbiyyatında satirik poeziyamızın zirvəsinə döndü, xalqının ürəyində əbədi yer elədi özünə.
XATİRƏ FƏRƏCLİ Şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyində Multikultural məsələlər üzrə məsul şəxs.
11 mart 2025-ci ildə AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsində “Yeni ədəbiyyatı tanıyaq” layihəsi çərçivəsində Qurban Yaquboğlunun “Mən yoxam” romanının müzakirəsi keçirildi. Müzakirədə şöbə müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü Tehran Əlişanoğlu; şöbənin əməkdaşları – aparıcı elmi işçi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Mətanət Vahid; böyük elmi işçi, yazıçı Mənzər Niyarlı; kiçik elmi işçi Hənifə Səlifova; doktorant Mirkamil Ağayev; yazıçılar Əli bəy Azəri, Tarverdi Abbasov, Asiman Eyniyev, filoloqlar Qəndab Əliyeva (moderator), İlahə Səfərzadə, oxucular Toğrul Salmanov, Qüdrət Kərimli və müəllif Qurban Yaquboğlu iştirak edirdilər. Tədbirdən fotolar:
