ƏSƏD CAHANGİR HAQQINDA

Nizami Cəfərov “Oyanmış ruhun özünüdərki”. Əsəd Cahangirin 55 illiyinə… Səsdləndirdi: İradə Aytel

ƏSƏD CAHANGİR – 55

“Səsli kitab” layihəsi əsasən görmə əngəllilər və oxumağa zamanı olmayanlar üçün nəzərdə tutulub. Azərbaycan ədəbiyyatı ilə yanaşı, xarici ədəbiyyat da səsləndirməyi nəzərdə tuturam. Bəyənsəniz, kanalıma abunə olmağı unutmayın. Hörmətlərimlə…

İRADƏ AYTELİN DİGƏR YAZILARI

ƏSƏD CAHANGİRİN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ŞAİRLƏR ƏSƏD CAHANGİRƏ ŞEİR YAZMAQDA DAVAM EDİR

ƏSƏD CAHANGİR – 55

ƏSƏ­D CAHANGİRİN AD GÜNÜNƏ
(Qoşa beşin(55)-in mübarək Əsəd Cahangir!!)

Nə gecə, nə gündüz dinclik bilmədin,
Ədəbi döyüşdə keçdi həyatin.
“Söz” oldu həyatda ilk məhəbbətin,
“Səs” saldı sənətdə ilk mükafatın.
* * *
Olmasa da, güclü bir havadarın,
Görsən də, üstünə gələn daşları,
“Dəmirbaşlar”ında dəmir cümlələr,
Yerindən oynatdı taxtabaşları?
* * *
Ədalət qaynadı sənin qanında,
Sən qaraya qara, ağa ağ dedin.
“Ağ saç, qara saç”a bir daraq çəkib,
Sonra da “Kim yatmış, kim oyaq?” dedin.
* * *
Bu divanə sual, bu dəli sual,
Yeni sözümüzün sualı oldu.
Oyaqlara ümid, təsəlli yeri,
Yatmışların dərdi, zavalı oldu.
* * *
Yeni söz parladı söz qılıncında,
Çapdın köhnəliyin qafa tasını.
Keçib “Minillərin sən ayrıcında”n,
Yazdın “Yeni əsrin ibtidası”nı.
* * *
“Sağlığına” yazdın “Dionisin” sən,
Kəsmədi qarşını nə kitab, nə din.
Dünyada yeganə yazıçısan ki,
Şərab allahına sağlıq söylədin.
* * *
Böyük ustadlara min ehtiramla,
Yazdın “Platondan Anara qədər”.
İndi ustad deyir sənə cavanlar,
Demək əziyyətin getməyib hədər.
* * *
Hər sözün altında bir hikmət yatır,
Varmı bilmədiyin bir məna, bir sirr?
Sənin ad gününə daha nə yazım,
Çözülməyən sirsən, Əsəd Cahangir!

Müəllif, Dayandur SEVGİN

ƏSƏD CAHANGİRƏ

Öz içimə yıxılmışam,
Əlimdən tut, qalxım, Əsəd.
Dörd bir yandan sıxılmışam,
Burdan necə çıxım, Əsəd ?
* * *
Arzu ki, var, yarırılıqdı,
Toxum əkdim, şoranlıqdı.
İşıq yandır, qaranlıqdı,
Haqq yoluna baxım, Əsəd.
* * *
“Səs” özünün, “Söz” özünün,
Gir, könlümdə gəz, özünün.
Qağa, demə “döz” sözünü,
Dərddi, atır lağım, Əsəd.
* * *
Dəhnəm susuz, arxım quru,
Əkdiyiyim üzümə durur.
Sərraf altı onluq vurub,
Getdi cavan çağım, Əsəd.
Müəllif, Süleyman HƏZİYEV

QARDAŞ ALQIŞI

Dünyamıza xoş gəlibsən,
Əllibeş yaşin mübarək.
Bu get-gəllər karvanında
Səni hər zaman şad görək.
* * *
Çiyninə quş qonan adam,
Qanadların qırılmasın.
Ömrün boyu sən yaz-yarat,
Qolların heç yorulmasın.
* * *
Kefin kök olsun, hər zaman
Damağın çağ, üzün gülsün.
Günəşin əskik olmasın,
Hər gün üzünə Gün gülsün.
* * *
Uzun ömür yaşa, qardaş,
Xoş yığvalın, baxtın olsun.
İlhamın heç vaxt sönməsin,
Söz bağında taxtın olsun.
* * *
Əsəd, yüz yaşa, min yaşa,
Nə yaşasan əmin yaşa.
Heç nədən kəsir olmasın,
Hər tərəfli təmin yaşa.
Müəllif, İftixar PİRİYEV

QARDAŞIMA MƏHƏBBƏTLƏ

Qardaş, mənə bir şeir yaz,
Hecası dörddən var olsun.
Şeir Əsədlə başlasın,
Qafiyə İftixar olsun.
* * *
Şeirdə bir zirvə göstər,
Başında daim qar olsun.
Yamacına yağış yağsın,
Ətəyində bahar olsun.
* * *
Varaq gedək Qarabağa,
Bizi çağıran tar olsun.
Gəzək bütün ana yurdu
Bir yerdə, düşmən xar olsun.
* * *
Bizi elə bağa apar,
Orda daim nübar olsun.
Mənə elə dost göstər ki,
Özündə düz ilqar olsun.
* * *
İftixarı tənqidə tut,
İftixar birtəhər olsun.
Üç sıfırın ön rəqəmi,
Son vərəqdə çahar olsun.
* * *
Qələminə qüvvət versin
Allah, qoy sənə yar olsun.
Cavabını göndər gəlsin,
Bütün dünyaya car olsun.
28.06.2021.
Müəllif, İftixar PİRİYEV

ƏSƏD CAHANGİRƏ

Ulu ustad, zirvələrtək
Ağaran başın mübarək.
Hər fəsildə möhtəşəmsən,
Baharın, qışın mübarək.
* * *
İki beş aldın ömürdən,
Kənar dolandın şümürdən,
Kaş çıxmaq ola əmrdən,
Deyəm min yaşın mübarək.
* * *
Sənə söz tutmaq yaraşır,
Gövhərin satmaq yaraşır,
Yazıb-yaratmaq yaraşır,
Sözlə savaşın mübarək!
Müəllif, Pərviz AXUNDOV

DAYANDUR SEVGİN , SÜLEYMAN HƏZİYEV , İFTİXAR PİRİYEV , PƏRVİZ AXUNDOVƏSƏD CAHANGİRİN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ZAUR USTAC – VƏTƏN DAŞI

VƏTƏN DAŞI
“Yaşıl”ına yaşıl qatan,
Dizi yaşıl oğullar var!
“Göy”ün açıq olsun deyə,
Göydən buludu qovdular!
* * *
“Qırmızı”na qanın qatan,
Gözü yaşlı analar var!
Sən beləcə dik dur deyə,
Belini bükdü atalar!
* * *
Haqqın yoxdur; nə solmağa,
Əyilməyə Vətən daşı!
Vətənimin sözüsən sən,
Yadelliyə Vətən daşı!
29.06.2022.- Bakı.

Müəllif: Zaur Ustac


Zaur Ustac
ın  Mucrunesriyyati.az saytında satışda olan kitabları haqqında məlumat:

  1. Mucrunesriyyati.az , 1. Arxiv: Archive.vn

ZAUR USTACIN DİGƏR YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

Oyanmış ruhun özünüdərki – Əsəd Cahangirin 55 illiyinə – NİZAMİ CƏFƏROV

ƏSƏD CAHANGİR – 55

Müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızın görkəmli simalarlından biri, bu günlərdə 55 yaşını qeyd edən Əsəd Cahangiri otuz-otuz beş il əvvəl universitetin filologiya fakültəsindən tanıyıram. Onda mən özüm də hələ gənc idim, universitetdə müəllimlik elədiyim bir neçə il idi. Elmi konfranslar, klassiklərin yubileyləri, şair-yazıçılarla görüşlərdə fəal iştirak edən Əsəd istər təhsildə, istərsə də ictimai işlərdə tələbələr arasında xüsusi nəzərə çarpırdı. Savadı, çalışqanlığı, hətta görkəmiylə də çoxluqdan seçilən bu gənc sözün həqiqi mənasında fakültənin gözüydü. Onun M.F.Axundov və M.Müşfiqin yubileyləri,  Qabil, T.Bayram, N.Kəsəmənli və digər şairlərlə görüşlərdə çıxışları, xüsusən də, Nizaminin 850 illiyi münasibətilə universitetin böyük akt zalında nümayiş etdirilən və böyük maraq doğuran tamaşası hələ də yadımdadır. Bu çalışqanlığını, elmi potensialını nəzərə alıb, onu Fakültə Elmi Şurasına üzv seçmişdik. Axırıncı kurslarda Elmi Şuranın qərarı ilə ona Nizami Gəncəvi təqaüdü də verildi. Bu o demək idi ki, Əsəd həmin dövrdə fakültənin ən nüfuzlu tələbəsiydi.

…Yadımdadır ki, bir dəfə onların kursunda intibah estetikasından mühazirə oxuyurdum. İntibah şairinin gözəllik anlayışına örnək kimi Vaqifin, –

Oturuşu Şirin, duruşu Leyli,

Qəmzəsi sitəmkar, yarı gileyli.

– misralarını misal çəkdim və dedim ki, şairin Leylinin məhz duruşu, Şirinin isə oturuşundan danışması təsadüfi deyil, çünki intibah estetikasına görə qadının oturuşu, qızın duruşu daha gözəl sayılırdı.

Əsəd sual verdi ki, müəllim, bəs, intibah rəssamı Rafaelin “Siqstin madonnası” tablosunda Məryəm ana niyə ayaqüstə rəsm olunub? Sualı cavablandırmaq pedaqoji baxımdan uyğun gəlməyən bəzi məsələlərə aydınlıq gətirilməsini istəyirdi. Odur ki, Əsədə o vaxtlar çalışdığım “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinə gəlməsini tapşırıb, mühazirəyə davam elədim…

Bir neçə gün sonra o gəldi və söhbətimizin davamını qəzetdə elədik. Xatırlatdım ki, İsa Məryəmin qabırğasının altından doğulub. Odur ki, ana olmasına baxmayaraq, dini ehkama görə, o, bakirə idi. Buna görə, Rafael İsanı qucağına almış Məryəmin buludlar üstündəki duruşunu təsvir edib. Yəni Rafaellə Vaqif arasında məsələyə münasibətdə ziddiyyət yoxdur və onlar hər ikisi intibah estetikasının daşıyıcısıdır.

Bu faktı xatırlatmaqdan məqsədim odur ki, Əsəd daimi axtarışda olan, qarşılaşdığı suallara cavab axtaran bir gənciydi və onu müasir ədəbiyyatımızın sayılıb-seçilən isimlərindən birinə çevirən parlaq istedadıyla yanaşı, həm də bitib-tükənmək bilməyən suallara cavab axtarışlarıdır. Gənc tələbənin o vaxtkı sualları illər, bəlkə də onillərlə sürəcək əzablı özünüdərk prosesinin hələ, sadəcə, başlanğıcından xəbər verirdi.

Əsədi “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinə növbəti dəfə gətirən də bu axtarışlar oldu. O, mənim “Yatmışdım, üstümə gəldi ərənlər” adlı məqaləmi əldə eləmək istəyirdi. Bir neçə il əvvəl dərc olunmuş, poeziyamızda sufi-mistik düşüncənin inkişaf tarixinə ümumiləşdirici baxışdan ibarət məqaləni Əsədin hələ də unutmaması maraqlı idi. Üstündən illər keçəcək, özünün bir çox məqalə və müsahibələrində Əsəd o məqaləni də, bu misraları da dönə-dönə xatırladacaqdı:

Yatmışdım, üstümə gəldi ərənlər,

Qafil, nə yatmısan, oyan, dedilər!

Əminəm ki, “Yatmışdım, üstümə gəldi ərənlər”i Əsəd indi də unutmayıb və heç vaxt unutmayacaq. Çünki onun bütün ədəbi-bədii fəaliyyətinin əsasında oyanmış ruhun özünü, dünyanı və Tanrını dərk etmək istəyi durur və o, müstəqillik dövrü ədəbi-bədii düşüncəsində oyanışın, intibahın ən səciyyəvi nümayəndələrindən biridir.

Əsəd öz düşüncəsinin tipinə görə konservator deyil, amma bəzi yaşıdları kimi bayağı yenilikçilik, dayaz inkarçılıqdan da uzaqdır. Qədim və yeni onun düşüncəsində birləşir və ona səciyyəvi intibah adamı xüsusiyyəti verir. Təsadüfi deyil ki, onun istənilən bir yazısı – istər poema, istər esse, istərsə də məqalə olsun – əski, antik çağlardan bugünə qədərki əsas məqamları özündə ehtiva edir.

İş elə gətirdi ki, Əsədin mətbuatda ilk çıxışı da mənim yaradıcılığımla bağlı oldu. O, 1991-ci ildə “Füzulidən Vaqifə qədər” adlı kitabım haqqında “Dəyərli tədqiqat əsəri” adlı bir resenziya yazdı və “Dədəm Qorqud” qəzetində dərc etdirdi. Yadımdadır ki, soyuq, qarlı-çovğunlu bir qış günü, dekanlığın qarşısında Əsəd qəzeti mənə verib, –  “Müəllim, Sizin kitabınız haqda yazmışam, imkan eləsəz, baxarsız”, – dedi. Bir neçə gün sonra təkrar rastlaşanda, – “Sağ ol, mərifətli yazı yazmısan” dedim. Onda Əsəd hələ universitetin sonuncu kursunda oxuyurdu. “Füzulidən Vaqifə qədər” isə yeni işıq üzü görmüş və müzakirələrə səbəb olmuşdu. Akademiyanın Ədəbiyyat İnstitutunun gənc alimləri kitabın müzakirəsini keçirmiş, müzakirə materialları “Ulduz” jurnalında dərc olunmuşdu. Müzakirənin əksər iştirakçıları kitabda irəli sürülən fikirlərə, xüsusən də, milli intibah konsepsiyama, Vaqifi intibah şairi hesab etməyimə etiraz edirdilər. Gözləmədiyim, özü də güclü bir müqavimətlə qarşılaşmışdım. Öz məqaləsində bu barədə heç nə yazmasa da, görünür, Əsəd də müzakirə materiallarını oxumuş və müəllimini hücumlardan qorumaq qərarına gəlmişdi. Gənc tələbənin ilk qələm cəhdi olmasına baxmayaraq, kifayət qədər aydın məntiq və ciddi elmi üslubda yazılmış resenziyanın alt qatında duran əsas müəllif qayəsi bundan ibarət idi.

Onun bir qədər sonra “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində dərc olunan, milli ədəbiyyat tariximizə quş uçuşundan baxdığı “Bir əvvəl var, bir axır var deyirlər…” essesi “Mənə ədəbiyyatdan dərs deyən bütün müəllimlərimə” epiqrafı ilə dərc olunmuşdu. Sonralar gördüm ki, öz müəllimlərinə hörmət, ümumən böyüyə, eləcə də sözün böyüklərinə ehtiram, sadəcə, Nizami Cəfərov yox, Nizamilərə, Füzulilərə sayqı onun davranış etikası və yazı mədəniyyətinin epiqrafıdır. O, sözün həqiqi mənasında, ziyalıdır.

Ədəbiyyat təkcə söz meydanı deyil, həm də şöhrət meydanıdır və bu hiss bəzən tələbəni müəllimə, dostu dosta, gənci qocaya, ümumən insanı insana qarşı qoya bilər. Xüsusən də, jurnalistlərin reytinq xatirinə hamını bir-birinə düşmən etməyə çalışdıqları indiki dövrdə. Ə.Cahangir isə son otuz ilin təkcə ən məhsuldar yox, həm də polemikaya meyilli tənqidçilərindən biridir. Amma bu illər ərzində onun nəinki özündən böyüklərə, hətta gənclərə qarşı da etik əndazəni aşan yazısını, sözünü görmədim. Ən kəskin polemikalarda belə o, hamının fikrinə hörmətlə yanaşmaq, eyni zamanda öz fikrini soyuqqanlılıqla, ağılla, məntiqlə ifadə etmək kimi bir mövqedə durur və bu, o qədər də asan məsələ olmayıb, insandan həm savad, intellekt, həm də ziyalı etikası, mənəviyyat tələb edir. Sadaladığım bu cəhətlərin hər ikisi Ə.Cahangirdə var və bunları bir neçə il öncə onun moderatorluğu ilə hazırlanan, ədəbiyyatın poeziya, nəsr, dramaturgiya, ədəbi-tənqid və digər sahələrini özündə ehtiva edən, “Azərbaycan” jurnalında işıq üzü görən dəyirmi masa materiallarında bütün konturları ilə görmək olur. Belə dəyirmi masalardan birinə, Anarın “Göz muncuğu” povestinə həsr olunan müzakirəyə mən də dəvət olunmuşdum və keçmiş tələbəmin sadaladığım bu keyfiyyətləri nəinki qoruyub saxladığını, hətta bir az da cilaladığını görmək mənə xoş idi. Yeri gəlmişkən, son vaxtlar, nədənsə, belə dəyirmi masa materiallarının jurnalda dərcini görmürəm və bunu növbəti layihələrin hazırlanması üçün zəruri fasilə hesab edirəm.

Yenilikçi ruh, aydın, son dərəcə cilalı üslub, sadəliklə dərinliyin, elmiliklə bədiiliyin, analizlə sintezin vəhdəti, fəlsəfi ümumiləşdirmələrə güclü meyil! Ə.Cahangirin məzmunca zəngin, formaca çoxcəhətli yaradıcılığının əsas cəhətləri bunlardır. Yenilik demişkən, son iyirmi ildə geniş rezonans doğuran postmodernizm anlayışının ədəbiyyatımıza gəlməsində Ə.Cahangirin çoxsaylı və ardıcıl yazılarının həlledici rolu olub. Bu o vaxtlar idi ki, ədəbi mühitdə bir durğunluq yaranmışdı. Bədii sözümüzü, ümumən ictimai düşüncəni hərəkətə gətirmək üçün yeni anlayışa ehtiyac duyulurdu. Bu anlayış postmodernizm, onun ideya ilhamçısı isə zamanın tələbini həssaslıqla duyan Ə.Cahangir oldu.

Ə.Cahangir postmodernizmdən yazanda Avropa ədəbi-bədii düşüncəsində bu meyil öz ömrünü artıq başa vurmaq üzrəydi. Lakin biz 70 illik qapalı Sovetlər Birliyi mədəniyyətindən çıxmışdıq. Ola bilsin ki, İsa Hüseynov, Çingiz Hüseynov kimi yazıçılarımız postmodernizmin bu və ya digər cəhətini ədəbiyyata gətirmişdilər, amma istənilən halda bunlar ədəbi-tənqidin registrasiyasından keçməmiş, özünün nəzəri-analitik təsdiqini tapmamışdı. O vaxt yalnız bir metodun – sosialist realizminin tələbləri ehkam sayılırdı və bütün yerdə qalanlar qanundankənar, mürtəd elan olunmuşdu. Ona görə postmodernizm də, onun gətirdiyi ab-hava da bizim üçün yeni idi, ədəbiyyat isə hər şeydən öncə, fasiləsiz yeniləşmə deməkdir. Ə.Cahangirin bir neçə il ərzində postmodernizmlə bağlı ardıcıl yazıları bu mənada ədəbi-bədii düşüncəyə hərarətli yenilik həyəcanları gətirir, onu canlandırırdı. Mən bunu deyəndə, hər şeydən öncə, onun “Xalq cəbhəsi”, “Vətəndaş həmrəyliyi”, “Yeni Azərbaycan” qəzetlərində işıq üzü görən “Yeni əsrin ibtidası” silsilə məqalələrini nəzərdə tuturam. Bu yazılarda yeni ədəbi-bədii fikrimizin, doğrudan da, nəzəri ibtidası qoyulur, ədəbi prosesin təxminən 10-15 illik prioritet istiqamətlərinin fəlsəfi-estetik əsasları müəyyənləşirdi.

Maraqlı idi ki, təkcə Murad Köhnəqala, Həmid Herisçi, İlqar Fəhmi kimi cavanlar deyil, adlı-sanlı yazarlar da yeni anlayışı dəstəklədilər. Elçinin “Şekspir”, “Teleskop” kimi pyesləri ilə milli teatrımızda postmodern düşüncənin əsası qoyuldu. Kamal Abdullanın “Yarımçıq əlyazma”sı ilə milli nəsrimizdə postmodern romanın ən səciyyəvi nümunəsi yarandı. Tezliklə “Azərbaycan ədəbiyyatında postmodernizm” mövzusunda dissertasiyalar müdafiə edildi, Salidə Şərifova, Nərmin Kamal və digərlərinin bu mövzuda kitabları işıq üzü gördü, yəni anlayış populyarlaşdı, rəsmən qəbullandı, vətəndaşlıq statusu hüququ qazandı, ədəbi-bədii prosesin lokomotivinə çevrildi. Bu işin nəzəri-ideoloji yöndən əsas simalarından biri, yəqin ki, birincisi, Ə.Cahangir idi. Özü də təkcə məqalələri ilə deyil, İlya İlin, Daniil Andreyev, İrina Adelgeym, Aleksandr Dugin, İrina Nikitina və digər bu kimi alimlərin postmodernizm haqqında yazdığı məqalə və kitablardan elədiyi filoloji tərcümələrlə. Onun timsalında ədəbi tənqid bir müddətdir unutduğu missiyasına qayıdır – bədii fikin yoluna nəzəri işıq salır, onun yeni düşüncə üfüqlərini müəyyənləşdirirdi.

Dialektik düşüncə, ehkamçılıqdan uzaqlıq, dünyaya və onun bədii inikası olan sözə daimi dəyişmə – inkişaf və ya tənəzzüldə olan canlı proses kimi baxmaq! Ə.Cahangirin düşüncəsinə məxsus daha bir cəhət budur. Bu onun yazılarına qabarıq nəzərə çarpan tarixilik keyfiyyəti verir. Ə.Cahangirin yazıları ağır-ağır axıb gedən, ədəbiyyatın ayrı-ayrı mərhələlərini bir bütöv halında birləşdirən, öz axarına salıb aparan nəhri xatırladır və bununla da, “tənqid hərəkət edən estetikadır” fikrini əyani olaraq təsdiq edir. Bunu onun yuxarıda sözügedən “Bir əvvəl var, bir axır var deyirlər” essesində də, sonralar yazdığı “Söz”, “Səs” “Dəmirbaşlar”, “Aprel tezisləri” kimi ən yaxşı esselərində də aydın görürük. Əsəd təkcə bu esseləri yox, bütün yazılarında ilk essesinın sərlövhəsinə sadiqdir – onu sözün başlanğıcı və sonu, yolun əvvəli və axırı maraqlandırır. Bütün ədəbiyyatşünaslıq mövzu və problematikası ilə yanaşı, onun yazılarının alt yapısında bir ən ümumi fəlsəfi suala cavab cəhdi durur: – Hardan gəlib, hara gedirik?

Bəli, ədəbi-bədii faktın mahiyyətini aşkarlamağa yönələn Ə.Cahangir tənqidi açıq fəlsəfiliyə meyillidir. O, ədəbi-estetik anlayışlarla yanaşı, həm də ruh, şüur, materiya, zaman, məkan və sair bu kimi əsas fəlsəfi kateqoriyalarla düşünür. Mənə həmişə elə gəlir ki, onun ədəbi-tənqidçi olmasıyla, Azərbaycan fəlsəfi və ictimai fikri özünün dünya çapına gedib çıxa biləcək bir filosofunu itirib.

Yeri gəlmişkən, burda bir haşiyə çıxacam. İkinci, ya üçüncü kursda oxuyanda, dərs ilinin lap başlanğıcında Əsəd bir gün mənə yaxınlaşıb dedi ki, Fərman müəllim Fəlsəfə fakültəsinə keçməyimi istəyir, fikirləşmək üçün bir neçə gün vaxt almışam, məsləhətiniz nədir, ona nə cavab verim? Söhbət görkəmli filosof, “Müasir Qərb fəlsəfəsi”, “İnsan və dünya”, “Klassik psixoanalizin əsasları”, “İdrak nəzəriyyəsi və linqvistik analiz” və digər çoxsaylı kitabların müəllifi, universitetin fəlsəfə kafedrasının müəllimi, fəlsəfə elmləri doktoru Fərman İsmayılovdan gedirdi. Görünür, o, mühazirələrin gedişində Əsədin fəlsəfi istedadını görmüş, ona ixtisasını dəyişməyi təklif eləmiş, bu taleyüklü addımı atmaqda tərəddüd keçirən Əsəd isə bir sıra güvəndiyi müəllimləri ilə yanaşı, məsləhət üçün mənə də üz tutmuşdu. Mən, təbii ki, bu yerdəyişməyə razı olmadım və – “Bəyəm, bizim filoloqa ehtiyacımz yoxdur, fəlsəfəyə niyə keçirsən ki? – dedim. Sonralar öyrəndim ki, başqa müəllimlər də Əsədə eyni məsləhəti veriblər və bununla da, dilemma filologiyanın xeyrinə həll olundu. O vaxt doğrumu, yanlışmı qərar çıxardıq, bilmirəm, amma onu bilirəm ki, bu gün 55 yaşını qeyd edən Əsəd Cahangirin görkəmli bir söz adamı kimi varlığı o günlərdə çıxarılan qərarla əhəmiyyətli dərəcədə bağlıdır.

Orijinallıq, özünəməxsusluq Əsəd Cahangirin düşüncəsinin ən qabarıq görünən tərəfidir. Onun müəllifə özünü daha sərbəst ifadə etməyə imkan verən esse janrına xüsusi marağının əsas səbəbi yəqin ki, budur. “Söz” essesində o, Füzulinin bir beytinə – “Can sözdür, əgər bilirsə insan / Sözdür ki, deyirlər özgədir can” – istinad edərək sözün ikili səciyyəsini açır, onun ilahilik keyfiyyətini itirib insaniləşməsi və yenidən ilahiliyə qayıtması zərurətindən danışır və bu ideyanın əyani örnəyi kimi Nizamidən Muğannaya qədərki minillik bədii sözümüzü Füzulinin bir beytindən keçirir. “Söz” essesi bu minillik yolda dastan, qəzəl, qoşma kimi janr əvəzlənmələri ilə yanaşı, sözün istənilən yanrı öz içinə alan daxili forma dəyişkənliyindən danışır və bunların birindən digərinə keçidin görünməyən, strukturoloji laylarını qaldırır, kəsəsi, sözün nüvəsinə gedib çıxır. Yadımdadır ki, Əsəd bu essenin əlyazmasını mənə vermişdi və ilk bir neçə abzası oxuyan kimi bilmişdim ki, “Söz” təkcə öz müəllifinin yaradcılığı deyil, ümumən ədəbi-tənqidi düşüncəmizdə strukturalizmin ən parlaq, qeyri-adi örnəklərindən biridir. Belə yazı hər müəllifin ömründə bir dəfə, uzaqbaşı bir neçə dəfə ola bilər.

O bir neçə dəfədən biri olan “Səs” essesi Azərbaycanın üç geokulturololoji əraziyə – söz, səs və rəng məkanlarına bölünməsinə dair kəşflə yadımda qalıb. Bu bölgüdə Naxçıvan, Göyçə, Qazax və Borçalı sözün, Qarabağ səsin, Bakı və Şirvan isə rəngin payına düşür. “Səs” bir “Qarabağnamə”dir, özü də bu mövzuda indiyədək yazılan və olsun ki, bundan sonra yazılacaq “namə”lərin ən orijinalı. Essedə Qarabağın Azərbaycan tarixi və mədəniyyətindəki yeri və rolu özünün bütün tarixi-kulturoloji konturları ilə aydın görünür. “Söz”də ədəbiyyata metafizik baxış olduğu kimi, “Səs”də də tarixə metatarixi baxış var və bunun hesabına Qarabağa da, səsə də yanaşmanın hüdudları müqayisəsiz dərəcədə genişlənir, min dəfələrlə eşitdiklərimiz, gördüklərimizi sanki ilk dəfə görür, müəlliflə birlikdə biz də öz ölkəmizi geokulturoloji rakursdan yenidən kəşf edirik.

Ə.Cahangirin esseləri məntiqi-rasional metodla intuisiyanın, ilhamla vəhyin inteqrasiyası, kəsişmə zolağında meydana çıxıb. Onun “Dəmirbaşlar” essesi ənənəvi geridönməz tərəqqi ideyasının əksinə inkişaf və tənəzzülün daimi əvəzləndiyi dairəvi düşüncə modeli əsasında yazılıb. Elmi-texniki tərəqqinin danılmaz nailiyyətlərinə baxmayaraq, bəşər tarixinə mənəvi tənəzzül kimi baxmaq! Elm, fəlsəfə, tarix, ədəbiyyat və digər sahələrdə qızılbaşlıqdan dəmirbaşlığa enişi izləyən esse müəllifinin əsas yeniliyi bu unudulmuş köhnəliyin bir daha təsdiqindədir. Amma insanlığın labüd esxatoloji faciəsindən söz açan bu essedə optimist ideya qalib gəlir – qızılbaşlığa çağırış! “525-ci qəzet”də bir neçə ay ərzində hissə-hissə dərc olunan essenin geniş rezonans doğurmasının əsas səbəbi, yəqin ki, bu müəllif qayəsi ilə bağlı idi. Ə.Cahangirin müsahibələrindən birində dediyi kimi, “ədəbiyyat hər şeyi insanın əlindən ala bilər, amma ümidi almağa onun ixtiyarı yoxdur”.

Qatı tradisionalist mövqedən yazılan “Dəmirbaşlar” Ə.Cahangirin yaradıcılığını izləmək baxımından daha bir cəhətdən əhəmiyyətli idi. Esse “mən postmodernizmə sədaqət andı içməmişəm” deyən müəllifin postmodernist düşüncədən uzaqlaşmasını göstərirdi. Bir qədər sonra qələmə aldığı “Aprel tezisləri. Postinsan haqqında esse” isə onun ədəbi-fəlsəfi fikrimizə yeni bir anayış – postinsan anlayışı gətirmək cəhdi ilə səciyyələndi. Postmodernizm insanın özünə inamının süqutundan danışırdı. Postinsan isə insanın tamamilə başqa bir varlığa – postinsana çevrilməsindən bəhs edir. Odur ki, bu daha radikal ideya əfkari-ümumiyyə tərəfindən postmodernizm qədər asanlıqla qəbul edilə bilməzdi. Futuroloji mövzuda yazılmış “Aprel tezisləri” Ə.Cahangirin ən inqilabi məzmunlu essesidir, inqilabın baş tutması isə situasiya tələb edir. Lakin bu amil essedə irəli sürülən ideyanın perspektiv əhəmiyyətini inkar etmir. Çünki həyatımızın bütün temporitmi postinsan ideyasının yaxın gələcəkdə reallaşması imkanını hər gün daha bariz təsdiq edir.

Ə.Cahangirin indiyə qədər “Qədim türk ədəbiyyatının linqvistik poetikası”, “Ağ saç, qara saç”, “Kim yatmış, kim oyaq”, “On üçüncü gecə” kimi kitabları işıq üzü görüb və bu kitabların hər biri müəyyən ədəbiyyatşünaslıq problemlərinə aydınlıq gətirilməsiylə səciyyələnir. “Qədim türk ədəbiyyatının linqvistik poetikası” kitabının mövzusunu Əsədə mən vermişəm. Kitabda Mahmud Kaşğarlının məşhur “Divanü lüğat it-türk” əsərindəki bədii nümunələr dilçilik və ədəbiyyatşünaslığın kəsişmə zolağında araşdırılıb. Müəllif “Divan”da toplanmış şeirlərin yaranması, inkişafı, dil və üslub xüsusiyyətləri, vəzni, müasir poeziya ilə əlaqəsi kimi məsələlərə dair orijinal fikirlər deməklə yanaşı, həm də bu nümunələri müasir dilimizə uyğunlaşdırmış və kitaba əlavə etmişdir. Azərbaycan filoloji fikrində monoqrafik səviyyədə kaşğarlışünaslıq Ə.Cahangirin 2001-ci ildə “Elm” nəşriyyatında rezoqraf üsulu ilə dərc olunmuş bu kitabı ilə başlayır.

2006-cı ildə “Nurlan” nəşriyyatında çapdan çıxan, Xalq yazıçısı Anar və Günel Anarqızının nəsr yaradıcılığından bəhs edən “Ağ saç, qara saç” kitabının ideya miqyasları adından daha genişdir. Kitabın əsasında Anarın “Ağ qoç, qara qoç” utopik və antiutopik nağıllarının milli və dünya ədəbiyyatı müstəvisində təhlili durur. Özümüzə dünyadan və dünyaya özümüzdən baxmaq Ə.Cahangir tənqidinin qabarıq nəzərə çapran keyfiyyətlərindən biridir. Lakin kitabın alt qatında o vaxt ədəbi mühitdə kəskin şəkil alan nəsillərarası qarşıdurmaya qarşı gizli bir etiraz da var. Ağ qoç, qara qoç buynuzlaşmasını, ağ saç, qara saç ehtiramı və ehtişamı ilə əvəzləmək! Kitabın müəllifinin daha dərin qatda gizlənən əsl qayəsi budur!

2013-cü ildə “Yazıçı” nəşriyyatında yayımlanan “Kim yatmış, kim oyaq” seçilmiş esselər və məqalələr kitabı təkcə öz müəllifinin yox, çağdaş Azərbaycan ədəbi-tənqidi fikrinin hadisəsi kimi meydana çıxdı. İ.Muğanna, S.Əhmədli, Anar, F.Qoca, Elçin, A.Məsud, V.İbrahimoğlu, B.Osmanov və digər söz-sənət adamlarının yaradıcılığından söz açan kitabın təkcə elə adı onun müəllifinin bir ən ümdə xüsusiyyətindən xəbər verir – çağdaşlığa bədii düşüncəmizin ən əski çağlarının gözüylə baxmaq! Kitabın adı daha bir məsələyə aydınlıq gətirir – vaxtilə tələbə Əsədin universitet auditoriyasında müəllimlərinə ünvanladığı sualları artıq durub-toxtamış ədəbi-tənqidçi Ə.Cahangir dövrün ən sayılıb-seçilən, adlı-sanlı imza sahiblərinə, ümumən insana, zamana ünvanlayır, yeni dövrün yeni suallarını müəyyən edirdi! Oyanmış ruh “kim yatmış, kim oyaq?” deyə atrıq bu dəfə başqalarını oyanışa, intibaha çağırırdı!

Xalq yazıçısı Elçinin yaradıcılığından bəhs edən “On üçüncü gecə” məqalələr kitabı da ən ümumi ruhu etibarilə qaranlıqdan işığa, gecədən gündüzə çağırış ruhu ilə köklənib. Psixoanalitik təhlillər, yazıçının pyesləri əsasında hazırlanmış tamaşalar haqqında qənaətlərin də yer aldığı kitabda başlıca yeri Elçinin tarixi mövzuda qələmə aldığı “Baş” romanı haqqında “Baş”lanğıc” məqaləsi, xüsusən də məqalədə irəli sürülən “metafizik realizm” anlayışı tutur. Ə.Cahangir “Baş”ı bədii nəsrimizdə düşüncə miqyaslarının genişlənməsi, metafizik Amerikanın kəşfi baxımından mühüm bir yenilik kimi qiymətləndirir. Milli bədii nəsrimizdə ruhun ilk dəfə baş qəhrəmana çevrildiyi romanın, oyanmış ruhun ifadəçisi olan bir tənqidçi tərəfindən bu cür dəyərləndirilməsi məntiqidir. “Baş”lanğıc”ın ədəbi-tənqid tariximizə onuncu illərin mühüm nəsr tədqiqatlarından biri kimi daxil olacağına şübhə yoxdur.

Ə.Cahangirin maraq dairəsinin genişliyi təəccüb doğurur: ədəbiyyat, incəsənət, din, fəlsəfə, psixologiya, tarix, ezoterika… İctimai şüurun elə bir forması yoxdur ki, Ə.Cahangir ona maraq göstərməsin. Onun yaradıcılığının mühüm bir qolunu teatr, kino, musiqi ilə bağlı araşdırmalar, bir sözlə, sənətşünaslıq yazıları tutur. Xüsusən də teatra olan marağı Ə.Cahangiri ədəbi-tənqidi fikrimizdə M.F.Axundov, M.Hüseyn, C.Cəfərov, Y.Qarayev ənənələrinin parlaq davamçısına çevirir, bütün yenilikçi cəhdləri ilə yanaşı, onun klassik tənqidçi imicini formalaşdırır. Məncə, Ə.Cahangirin həmkarları arasında klassik teatral ruhun daşıyıcısı olan ikinci belə ədəbiyyat tənqidçisi yoxdur. Ən çox razılıq doğuran isə odur ki, müxtəlif janrlarda yazılan, sayı yüz əlliyə çatan bu yazıların nə analitik səviyyəsi, nə də informativ yükü ədəbiyyatşünaslıq yazılarından zərrə qədər də geri qalmır. Əsədin üslubunda elə bir cazibə gücü var ki, onun ədəbi-tənqidi yazılarını oxuyanlar haqqında yazdığı əsərlərlə tanış olmaq, sənətşünaslıq yazılarını oxuyanlar isə haqqında bəhs etdiyi tamaşalara, filmlərə baxmağa tələsirlər.

Əlibaba Məmmədov, Habil Əliyev, Zeynəb Xanlarova, İslam Rzayev, Elmira Rəhimova, Ramiz Mirişli, Ramiz Quliyev, Mənsum İbrahimov, Ağasadıq Gəraybəyli, Barat Şəkinskaya, Leyla Bədirbəyli, Həsən Turabov, Həsən Məmmədov, Amaliya Pənahova, Şəfiqə Məmmədova, Əminə Yusifqızı… Ə.Cahangirin haqqında yazdığı onlarca sənət adamının bunlar yalnız az bir qismidir. Onun Xalq artisti Barat Şəkinskaya ilə müsahibəsiylə tanış olanda qəribə görünür ki, ötən əsrin iyirminci illərində səhnəyə çıxan qədimi aktrisalarımızdan biri ilə 90-cı illərdə ilk yazılarını dərc etdirən gənc tənqidçinin sözü-söhbəti necə belə yaxşı tutur? Hər hansı bir teatrşünasın Vaqif İbrahimoğlunun “Lənkəran xanının vəziri” tamaşasına Əsədin “Vay, dədəm, vay” məqaləsindən daha incə yozum verəcəyinə, yaxud rejissor Bəhram Osmanovun portretini onun “Bəhramnamə”sində olduğundan daha məharətlə yaradacağına, yaxud da Gəncədə keçirilən ümumrespublika teatr festivalının (2009) gedişi və yekunlarını onun “Bir çarə var ancaq – yeniləşmək” məqaləsindən daha yaxşı ümumiləşdirəcəyinə inanmaq çətindir. İnanmıram ki, hər hansı bir iranlı kinoşünas İran kino sənətinin mahiyyətini Əsədin “Oskar”ı niyə Fərhadiyə verdilər” məqaləsindəki kimi üzə çıxara bilsin… Fəlsəfə ilə bağlı bir qədər yuxarıda dediym fikrin təkrarı kimi görünsə də, deməliyəm ki, Əsədin ədəbiyyat tənqidçi olmasıyla Azərbaycan incəsənəti özünün çox ciddi bir sənətşünasını itirib.

Bəs, Ə.Cahangirin çoxcəhətli yaradıcılığının sirri, səbəbi nədədir? Bu sualın birbaşa cavabı onun poeziyasındadır. Poeziya insanlıq tarixində hər şeyin hələ bir şey olduğu, hələ müxtəlif yaradıcılıq sahələri arasında differensiasiyanın etmədiyi başlanğıc dövrün məhsuludur. Ona görə əsl poetik ruha sahib olanlar üçün janr məhdudiyyəti olmur. Ədəbi yaşıdlarından E.Z. Qaraxanlının vaxtilə Əsədə həsr etdiyi məqalədə dediyi kimi, “istedadın janrı yoxdur”. Amma janr sərhədlərini aşmaq bəzən azad ruhun hər şeyi qapsamaq imkanı və ehtirasının ifadəsi olduğu kimi, bəzən heç nəyi bacarmamaqdan da xəbər verə bilər. Xoşdur ki, bu məsələdə Ə.Cahangir birincilərdəndir. Onun poetik stixiyası insanlığın poeziya mərhələsi ilə daxili-ruhi əlaqəsindən xəbər verir. Çünki bu dövrə məhz həmin stixiya ilə getmək olar. “Nə olsun, bu stixiya istənilən bir şairdə var deyənlər” ola bilər! Lakin Ə.Cahangir istənilən bir şairdən bir mühüm cəhətdən fərqlənir – onda çağdaşlıq üçün daha səciyyəvi olan məntiqi-rasional idrak, intellekt də var. Və bu iki əks qütbün birləşməsi Ə.Cahangirin düşüncəsinə əvvəllə axırın birləşməsi səciyyəsi verib, onun istər özü, istərsə də sözünün özünəməxsusluğu, hətta müstəsnalığını şərtləndirir.

Maraqlıdır ki, Ə.Cahangir şeirdən daha çox, poemalar müəllifi kimi tanınır. Bu onun qədim türk ədəbiyyatından gələn epos təfəkkür tipinin daşıyıcısı olmasıyla bağlıdır. Onun “O Adam”, “Namaz”, “Xarıgülnar” poemaları müstəqillik dövrü poeziyamızda bu janrın ən parlaq nümunələrindəndir. Çünki Ə.Cahangir nədən yazır yazsın, hansı janra üz tutur tutsun, Müşfiqin “yaratdığın şeyi sevərək yarat, hamıdan yüksək ol, hamıdan baş ol” prinsipinə əməl etməyə çalışır. Bu poemalardan ilk ikisini Ə.Cahangir qırx yaşında yazıb və bu heç də təsadüfi deyil. Bu, Füzulinin “Leyli və Məcnun”, Şekspirin “Hamlet” yaşıdır. Yaradıcılıqla məşğul olan adam bu müdriklik yaşında özünü maksimum ifadə etdiyi ən yaxşı əsərlərini və ya əsərini yazır. Bu baxımdan hər iki poema, xüsusən də, “Namaz” Ə.Cahangirin maksimum özünüifadəyə nail olduğu poemadır. Birincisi sərbəst, ikincisi isə ritmik sərbəstdə yazılan, hər ikisi mistik məzmuna malik bu poemalar klassik sufi poeziyasındakı Allah və həqiqət axtarıcılığının modern örnəkləridir. Sadəcə, birinci poemanın ifadə etdiyi zaman intervalı son iki min il, ikincininki isə əzəldən əbədə qədərki sonsuzluqdur. Füzulinin “Leyli və Məcnun”undan sonra bizdə bu məzmunda poemalar yazılmayıb. Bu poemalar ən ümumi şəkildə götürəndə Füzuli ruhunun poeziyamızdakı yeni dirçəlişi, yeni oyanışıdır. Və onları məhz oyanmış ruhun bədii-fəlsəfi ifadəçisi olan Ə.Cahangirin yazmasından məntiqi heç nə ola bilməz.

Bu günlərdə Şuşada keçirilən Xarıbülbül musiqi festivalına həsr olunan, Qarabağda qazandığımız cahanşümul qələbədən doğan şükranlıq hissləri ilə aşılanmış “Xarıgülnar” poemasında isə günümüzdə baş verənlər ümumtürk tarixi ilə analoji müstəvidə dərk və təsvir olunur. Bu analogiyada Cıdır düzü Ötükənə, festival şülənə, İlahm Əliyev Bilgə kağana, Mehriban Əliyeva İlbilgə xatuna, Anar Dədə Qorquda müqabil gəlir. Poema təkcə ən ümumi ruhu deyil, həm də Dədə Qorqud şeiri üslubuyla diqqəti çəkir. Poemadan Dədə Qorqudun ünlü dua-alqışlarının səsi gəlir:

Tanrım, sənə şükr olsun,

Şəhidlərimin adı adın kimi zikr olsun!

Şəhid bacıları bacım, anaları anam olsun!

İlbilgə xatun Mehriban,

            Bilgə xaqanımız İlham olsun!

Qazilərimizə ehtiram,

Obamız obası, davamız davası olan

dost ellərə salam olsun!

Ə.Cahangirin bütün poemaları impulsiv enerjidən yaranıb və “Xarıgülnar” da bu yöndən istisna deyil. Müəllifə bu poemanı yazmağa impuls verən konkret bir hadisə – əslən şuşalı olan Xalq artisti Firəngiz Mütəllimovanın festival günü alnını Şuşa torpağına qoyması olub. Amma bu fakt poemanın yaranmasında sadəcə başlanğıc impuls, dəryaya gedən yolda bir damla rolu oynayıb. “O Adam” və “Namaz” poemalarında olduğu kimi, “Xarıgülnar”da da müəllif damlada dəryanı, zərrədə küllü göstərmək kimi sufi yoluyla gedir. Sadəcə, müəllif düşüncəsinin damlaları “O Adam”da ümumbəşəri, “Namaz”da ümummüsəlman, “Xarıgülnar”da isə ümumtürk dəryasına qovuşur.

Ə.Cahangirin yaradıcılığının xüsusi bir qolu onun ədəbi gəncliyin ən istedadlı nümayəndələrinin yaradıcılığını üzə çıxarmaq və cəmiyyətə təqdim etməkdən ibarətdir. O, AYB-nin təklifi ilə gənclərin yaradıcılığından ibarət “Körpü” (2004), Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin təklifi ilə “Yeni səs” (2016) və Heydər Əliyev Fondunun təklifi ilə “Gənc yazarların vətənpərvərlik mövzusunda şeirlər toplusu” (2017) antologiyalarının redaktoru və tərtibatçısı olmaqla yanaşı, neçə-neçə gəncin kitabına ön söz yazıb, onlara uğurlu yol diləyib.

Ə.Cahangirin istər ədəbi-tənqidi, istər kulturoloji, istərsə də poetik yaradıcılığının diqqəti çəkən daha bir cəhəti onun dərin səmimiyyətlə aşılanmış yüksək vətəndaşlıq məzmunudur. O, hər cür fərdiyyətçilikdən uzaqdır. Mən bunun əsas səbəbini onda görürəm ki, 90-ıncıların əksər nümayəndələrindən fərqli olaraq, V.Səmədoğlu, R.Rövşən və V.B.Odərin ifrat fərdiyyətçiliklə səciyyələnən poeziyasından Əsəd yan keçə bilib. Məhz bu cəhət onun poeziyasına yaşıdlarının demək olar ki, heç birisində olmayan daha bir keyfiyyət qazandırır – optimizm!

Daim real həyatla nəfəs alan, təbii, canlı dillə yaranan Ə.Cahangir yaradıcılığı kabinet ədəbiyyatı deyil. “Hər bir böyük ədəbiyyatın son məqsədi müdhiş bir Tanrı inancına can atmaqdır” deyən Ə.Cahangirin düşüncəsində haqq və xalq anlayışları, təkcə səslənməsinə görə deyil, məzmununa görə də həmqafiyədir. Metafizik, kosmik, sosial-siyasi, fərdi-psixoloji qatlar onun düşüncəsində iç-içə çevrələr kimidir. Və bunların cəmindən fakta, hadisəyə bütöv Ə.Cahangir baxışı yaranır. Bu çevrələr arasında ümummilli taleyüklü problemlərlə bağlı sosial-siyasi qat xüsusi yer tutur. Ustad Ələsgərin “Arsız aşıq elsiz niyə yaşadı?” sualı Ə.Cahangir üçün həmişə qüvvədədir. Onun bu baxımdan bir mövqeyi var – Azərbaycan dövlətçiliyi; və bir qayəsi var – milli-mənəvi dəyərlərin qorunması. Yazıçının ümummilli öndər Heydər Əliyevin anım gününə yazdığı “Möhtəşəm məktub”, Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya həsr etdiyi “Çiyninə Pikassonun göyərçinləri qonub”, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla xanım Əliyevanın poetik yaradıcılığından bəhs edən “Bütün yollar eşqdən keçir” kimi esse və məqalələri məhz bu mövqenin, bu qayənin ifadəsidir… Ə.Cahangirin qondarma erməni soyqırımını ifşa edən, əsl tarixi həqiqətə yüzlərlə danılmaz arqumentlərlə aydınlıq gətirən “Erməni soyqırımı: mif, yoxsa gerçəklik” kitabını Milli Məclisin deputatı Adil Əliyevin təşəbbüsü ilə rus dilindən dilimizə çevirməsi də eyni əqidə, eyni amala xidmət edən vətəndaşlıq işidir.

Azərbaycan ədəbiyyatının dünyada, türk xalqları məkanında, keçmiş Sovetlər Birliyi ölkələrində, dünya xalqları, türk xalqları və keçmiş Sovetlər Birliyi xalqları ədəbiyyatlarının Azərbaycanda təbliğində də Ə.Cahangirin xüsusi rolu var. Onun Moskvada çıxan “Drujba narodov” jurnalının Azərbaycan ədəbiyyatına həsr olunan xüsusi sayında (2006, 3) milli poeziya və nəsrimizə dair “Qlobalizm, yoxsa millilik: dilemmadan çıxış yolu nədədir?” məqaləsi Rusiya ədəbi dairələri tərəfindən maraqla qarşılanmış, müasir ədəbi proseslə bağlı bir sıra icmalları gürcü, özbək, türk dillərinə çevrilərək müvafiq ölkələrdə yayımlanmışdır. Fransız şairi Artur Rembodan, tatar şairi Robert Minnullindən, çağdaş Amerika poeziyasından elədiyi yüksək səviyyəli bədii çevirmələri Ə.Cahangirin beynəlxlaq ədəbi əlaqələr sahəsindəki əməyindən xəbər verir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin sədri, Xalq yazıçısı Afaq Məsud Ə.Cahangirin bədii tərcümə sahəsindəki ustalığını xüsusi qiymətləndirərək, bu tərcümələrdən tərcümə işinin tədrisi ilə bağlı təhsil müəssisələrində əyani vəsait kimi istifadə olunmasından danışmışdır. 

Ə.Cahangirin ədəbi-bədii fəaliyyəti dövlətimiz və Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, eləcə də bir sıra ictimai təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Onun haqqında Xalq yazıçılarından İsa Muğanna, Sabir Əhmədli, Anar, Elçin, Afaq Məsud, yazıçılardan Rəşad Məcid, tənqidçi və dilçilərimizdən Yaşar Qarayev, Tofiq Hacıyev, Akif Hüseynov, Vaqif Yusifli, Bəsti Əlibəyli və digərləri ən yüksək fikirlər demiş, onu müasir ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndəsi, müstəqillik dövrünün yetirdiyi hərtərəfli istedada malik söz adamı kimi dəyərləndirmişlər. Ə.Cahangir “Səs” essesinə görə AYB-nin təsis etdiyi Aydın Məmmədov adına “İlin ən yaxşı tənqidçisi” mükafatına, “Namaz” poemasına görə Konya Şəhər Bələdiyyə İdarəsi ilə AYB-nin birgə təsis etdiyi Beynəlxalq poeziya mükafatına, “Kim yatmış, kim oyaq” kitabına görə AYB-nin Yaşar Qarayev, Mədəniyyət Nazirliyinin “Qızıl kəlmə” mükafatlarına, Azərbaycan ədəbiyyatı qarşısındakı xidmətlərinə görə “Vektor” Beynəlxalq Elm Mərkəzinin Şahmar Əkbərzadə adına mükafatına, ümummilli öndər Heydər Əliyevin və Respublika Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamları ilə iki dəfə Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür…

…Yenə otuz beş il öncəyə, Əsədin tələbəlik illərinə qayıdıram. Yadımdadır ki, Raifə Həsənova, Xalid Əlimirzəyev, Əlövsət Abdullayev, Nərgiz Paşayeva, Yəhya Seyidov, Ziynət Əlizadə, Təhsin Mütəllimov, Tofiq Hacıyev, İsmayıl Məmmədov, İsmayıl Əhmədov, Azad Nəbiyev, Şamil Salmanov, Abdulla Abbasov, Musa Adilov və digərlərindən ibarət müəllim-professor heyəti onun filoloq gələcəyinə böyük ümidlərlə baxırdılar. Bu gün Ə.Cahangirin verdiyi 55 illik ömür hesabatından görünür ki, o, müəllimlərinin ümidlərini doğrulda bilib.

NİZAMİ CƏFƏROV

Əsədin müəllimləri arasında mən də varam. Və keçmiş tələbəm, bugünün sayılıb-seçilən, ən yüksək dəyərə, qiymətə layiq söz adamı Əsəd Cahangir haqqında bu yubiley məqaləsinin son nöqtəsini böyük bir daxili əminlik hissiylə qoyur, ona ən yüksək nemət olan cansağlığı, yeni-yeni yaradıcılq uğurları arzu edirəm…

Müəllif: Nizami CƏFƏROV

İlkin mənbə: edebiyyatqazeti.az

NİZAMİ CƏFƏROVUN DİGƏR YAZILARI

ƏSƏD CAHANGİRİN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ŞAİRLƏR ƏSƏD CAHANGİRİ ŞEİR YAĞMURUNA TUTDULAR

ƏSƏD CAHANGİR – 55

ƏSƏD CAHANGİRƏ
İlahi, bərk saхla bu nərdivanı,
Düşüb adamlıqdan yıхılır adam.
Qüvvətə yüksələ bilməyən kimi,
Bölünüb məхrəcdə çıхılır adam.
* * *
Hər gün yol gеdirik ölümə tərəf,
Ölüm də bələdçi, zülümə tərəf,
Üzə bilməyəndə çölünə tərəf,
Batıb içindəcə boğulur adam.
* * *
Göz önündə olub, göz görməyəndə,
Min еyib tapılır hər cür “bəyəndə”.
Özgələr qəlbində yеr vеrməyəndə,
Köçüb öz içinə yığılır adam.
* * *
Fələklər ahımdan yanalar gərək,
Əgər yanmasalar, donalar gərək,
Məni bağışlasın analar gərək:
Özünü doğanda doğulur adam.
Müəllif: Qılman İMAN

QOŞA BEŞLƏRİN
(Əsəd Cahangirə 55 yaşı münasibəti ilə…)
Bənzəyir qanadlı quşa beşlərin,
Düşüb yay fəslinə qoşa beşlərin.
İlləri boş yerə xərcləməmisən,
Gəlir,min şükür ki,xoşa beşlərin.
* * *
Uzun gecələri çox qaldın oyaq,
Söz adlı od sevdin pərvanəsayaq,
Söykədin arxanı daima Haqqa,
Yaş yaşa dayaqdır,beş beşə dayaq.
* * *
Qəlbinin aynası büllur,saf şüşə,
Qoymadın üstünə qara xal düşə.
Həyat məktəbini oxudun əla,
Ədəb məktəbini bitirdin beşə.
* * *
Fikrin,duyğuların dərindən dərin,
Düz bildin yerini xeyirlə,şərin.
Vallah,öz-özünə qoşalaşmayıb,
Min-min qayğısı var qoşa beşlərin.
* * *
Bu hörmət,bu izzət düşməyib göydən,
Çıxmısan pak,təmiz bir halal öydən.
Qoymusan daşı daş,yaşı yaş üstə,
Halal zəhmətindir saçındakı dən.
* * *
Qələmi haqq sandın,sözü bildin pir,
Oldu fikrin,sözün əməlinlə bir,
Qoşa beş nədir ki belə ömürçün,
Azdır yüz yaşasan,Əsəd Cahangir!
Müəllif : Fikrət MƏMMƏDLİ

DEYİLİR
(Bu şeiri əziz Əsəd Cahangirin 55 illik yublieyinə həsr edirəm)

Yaşı məlum olmayana,
Göy deyilir,yer deyilir.
Möcüzədi yaranandan,
Açılmayan sir deyilir.
* * *
Gedən gedər,gələn gələr,
Bəxt üzünə gülən gələr.
Çox dünyada pəncərələr,
Ötüb keçsən bir deyilir.
* * *
Yaxşılığa əl atana,
Haq edib könlə yatana.
İmkansıza əl tutana,
Xeyirlə əlbir deyilir.
* * *
Şahlar yada düşmür ,niyə?
Min ahlar yüksəldib göyə.
Nizamiyə,Füzuliyə,
Nəsimiyə pir deyilir.
* * *
Zülümkarın yoxdu eli,
Şər deyənin susar dili.
Çox əyrini.çox qozbeli,
Düzəldər qəbir,deyilir.
* * *
Doğulandan sir olana,
Könüllərdə pir olana.
Sözü,işi bir olana,
Əsəd Cahangir deyilir
Müəllif : Çingiz QƏRİBLİ

BEŞ QOŞANIN ADAMINA
(55 yaşının tamamına görə)

Təbin, məntiqin titan —
Bu coşquya nə sədd var?!
Beşləri qoşa atan
Taledə tün məqsəd var!..
* * *
Agah söz ilki sənə;
Verilmiş bilgi sənə…
Ey xocam, bil ki, sənə
Coxusunda həsəd var!..
* * *
İyirmibirinci əsrin
Sən — MÜCİRƏDDİN qəsri…
Poeziyanı, nəsri
Hər yozumunda hədd var…
* * *
Rəyin — bölünməz təkdir,
Ruhunda nə var– həqdir…
Saf duyduğunda təqdir,
Duyğusuzluğa rədd var!..
* * *
Sənət meydanı daşlı…
Gah zəhərli, gah aşlı…
Ölüm-itim savaşlı
Bu yolda çox cəsəd var!..
* * *
Bir şair ömrü sürdüm…
Xəyallarımla kürdüm…
Qələm götürüb, gördüm
Qarşımda tək ƏSƏD var!..
Müəllif: Yusif NƏĞMƏKAR

ADAMI
Sənə yazdım qəzəli, mən də bu gün, Söz adamı,
Həmi yüksəkdə tutar, həm də yıxar söz, adamı.
* * *
Dedi keçmiş atalar, “gözlər ürək aynasıdır”,
Verər öz nurunu həm, tez tanıdar üz adamı.
* * *
Dəyişib dövrü zaman, əyrilərin “xod” çağıdır,
Bilirik sevməyib heç, əyri olan düz adamı.
* * *
Sözü sevsən, deyirəm, qiyməti yox, gövhər olar,
Yerə vurdunsa sözü, bilki boğar toz adamı.
* * *
Sözü arif olana söylə ki, bilsin dəyərin,
Düşünüb anlayar o, məğlub edər yüz adamı.
* * *
Neçə dağdan, dərədən fikrü xəyalın dolaşar,
Aparar əvvəl-axır bax, bu təpə, düz adamı.
* * *
Sənə, Lilpar, deyirəm yaz ki, başından keçəni,
Tanıdar aləmə, bil, sonda qalan iz adamı.
Müəllif: Lilpar CƏMŞİDQIZI

ƏSƏD CAHANGİR

İki beşi yan-yana
Düzdün, Əsəd Cahangir.
Tənqidin dəryasında
Üzdün, Əsəd Cahangir.
* * *
Bulud kimi dolur hərdən,
Xəyallara dalır hərdən.
Hərdən şən olur, hərdən
Üzgün Əsəd Cahangir.
* * *
Təcəlla etdi üzüylə,
Addımladı öz iziylə.
Öz taleyin öz sözüylə
Yazdı Əsəd Cahangir.
* * *
Əsdi Əsəd Cahangir,
Üstdür Əsəd Cahangir.
Səsdi Əsəd Cahangir,
Sözdü Əsəd Cahangir.
Müəllif: Faiq HÜSEYNBƏYLİ

Şairlərin şeir yağmuruna tuş gələn Əsəd CAHANGİR özü də yubileyinə şeir yazdı:
“Özüm də özümə bir şeir yazdım. Bu şeiri 25 il öncə yuxuda görmüşəm. Yuxuda gördüklərimi altı il əvvəl 50 yaşıma ithaf etmişəm. Amma getdikcə başa düşürəm ki, bu mənim ömür şeirimdir. 50, 55, 60 yaşımın şeiri… Allah nə qədər ömür versə, bir o qədər… Deyəsən, bu şeirdən başqa hər hansı yubileyimə şeir yaza bilməyəcəm. Söz bir olar!”

55 YAŞIMA

Bacadan qəfil şığıyıb
Çiynimə qonan quşa bax!
Az qalır ki çiynim sına
Qanadları sınmışa bax!
* * *
Burub fələyin qulağın
Hansı vaxta qurub gəlib?
Əlli beş il gözləmişəm,
İndi niyə durub gəlib?
* * *
Çiynimə qonan bu quşun
Sağı var, solu görünmür,
Üzümə nəfəsi dəyir,
Qanadı-qolu görünmür.
* * *
Göz yaşımı dənləyən quş,
Kimsə yox dən versin sənə?
Atam gəlsin, anam gəlsin
İsti yuva hörsün sənə?
* * *
Oğlan, nə ana südündən,
Nə ata qanından gəlir,
Çiyinlərə qonan quşlar
Allahın yanından gəlir,
* * *
Sənə haqqın quşu qonub,
Bəxtəvər olub başına!
Dimdiyində söz gətirib
Allahdan təzə yaşına!
* * *
Çiyninə quşlar qondusa,
Anan olmaz, atan olmaz,
Daha quş olub uçarsan
Daha səndən adam olmaz.
Müəllif: Əsəd CAHANGİR

Biz də Yazarlar.az olaraq bütün bu arzulara qoşulur, söz dünyasının cahangir əsədi Əsəd Cahangiri yubileyi münasibəti ilə təbrik edir, ən gözəl nemət olan can sağlığı və bütün fəaliyyətində uğurlar arzu edirik!!! Uğurlarınız bol olsun, Əsəd müəllim!!!

ÇİNGİZ QƏRİBLİ, ƏSƏD CAHANGİR, FAİQ HÜSEYNBƏYLİ,

FİKRƏT MƏMMƏDLİ, LİLPAR CƏMŞİDQIZI, QILMAN İMAN

YUSİF NƏĞMƏKARın digər yazıları >>>>


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və  WWW.BİTİK.AZ >>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

Akif ABBASOV, ANONİM

ANONİM

(hekayə)

         Rəna nişanlı idi.Oğlan evi daha deməkdən, eşitdirməkdən yorulmuşdu ki, ta bəsdir, gəlini aparmaq istəyirlər.

Tariyel bu gün, sabaha salır, toyu ləngidirdi. Bəhanəsi də bu idi ki, qız ali məktəbi qurtarsın, bəzi cehiz şeyləri alınmalıdır və sair və ilaxır.

Oğlanın atası: “Ev mebel-filanla doludur. Əslində cehizə ehtiyac yoxdur”.

Amma kimə deyirsən? “Eşidən bilən nə fikirləşər?”

Tariyelin də Gülbacının da sözü bu idi.

Axır ki, qız evi insafa gəldi. Dədə-baba qaydası ilə əvvəlcə qız evi, sonra da oğlan evi toy etməli idi. Qız ikinci toyda, oğlanın toyunda gəlin köçəcəkdi.

Bəylə gəlin sevinc içərisində idilər. Tezliklə qovuşacaq, bir ailə olacaqdılar.

Tariyel dəm-dəsgah tərəfdarı deyildi. Qızına yığcam bir toy etmək istəyirdi. Şura hökuməti illərində belə toylara “Komsomol toyu” deyərdilər.

Lap əvvəllər – bəlkə də 50-60 il bundan qabaq tək-tük adam qız toyu edərdi. Ona da qəribə baxardılar. “Qıza da toy edərlər?” Qız toyu sonralar dəbə düşdü.

Tariyel təmtəraqlı toy etməyin, toya 300-500 adamın çağırılmasının əleyhinə idi. “50-100 nəfər qonaq oldu, kifayətdir. Yoxsa çox tünlük olur. Ağız deyəni qulaq eşitmir, toyu aparanı, təbrik deyənləri dinləyən olmur.

Hələ bu, bir yana qalsın. Toy edənlər əslində toydan xeyir götürmürlər, yığılan pulları  sayıb əsas hissəsini şadlıq evinin yiyəsinə, bir də musiqiçilərə verirlər. hətta bəziləri “Birdən qədərincə pul yığılmaz” deyə özü ilə ehtiyat pul da götürürdülər: Belə halda şadlıq evinin sahibinə “İcazə ver, gedim evdən pul gətirim” – deməyəcəkdi ki…

Əlqərəz Tariyellə Gülbacı bir siyahı tutdular. Öz bacı-qardaşlarına, ən yaxın qohumlarına, oğlan evinə, qonşulardan bəzilərinə, Rənanın iş yoldaşlarından bir qisminə dəvətnamə yazdılar.

Tariyelin iş yoldaşları gileyləndilər:

-Bizi niyə toya  çağırmırsan? Özünə yaraşdırmırsan?

Tariyel onları bir-bir qucaqlayaraq könüllərini aldı:

-Ay canım, yaraşdırmaq məsələsi deyil. Hamınızzın xətrini istəyirəm. Siz Allah inciməyin. Kiçik bir şadlıq evi tutmuşam. Çox adam çağırmaq istəmirəm. Ancaq qohum-əqrəbadır. Yerim azdır. Oğlumun toyunda iştirak edərsiniz. Hökmən çağıracağam.

Nə isə… Bir həftə  sonra “Ağ çiçəyim” şadlıq evində qız toyu keçirildi. Gəlinlik paltarında ağ göyərçinə oxşar gözəl-göyçək Rəna nişanlısı Mahir qoluna girib “Vağzalının” oynaq sədaları altında salona daxil oldu. Nikah bağlandı, sonra bəylə gəlin keçib onlar üçün ayrılmış yerdə əyləşdilər.

Toy Tariyelin arzu etdiyi şəkildə çox yaxşı keçdi. Az adam çağırdığına görə heç də peşman da olmadı.   

Məclis yavaş-yavaş dağılmaqda idi. Gəlinlik paltarında ağ göyərçinə bənzər gözəl-göyçək Rəna nişanlısı Mahirə sığınaraq salonu tərk etdi. Bəylə gəlin bəzəkli maşına əyləşib xoşbəxt günlərini yaşamaq, qoşa qarımaq, oğul-uşaq sahibi olmaq üçün oğlan evinə yola düşdülər.

Gülbacı bir tərəfə çəkilib gözünün yaşını tökürdü. Bu, sevinc yaşları idi: “Atalarımız doğru deyiblər: “Qız gözünü açıb deyər: bura bizim ev deyil”, “Qız köçəri quşdur”.

Gülbacı gözünün yaşını silib öz-özünə: “Mənim balam da pərvazlanıb uçdu! – dedi. -Allah xoşbəxt eləsin!”

Tariyel oğlu Tofiqlə  şadlıq evindəki otaqlardan birinə keçdi. Üzərində “Qız evi” yazılmış qutu açıldı. Toya dəvət edilənlərin adları yazılmış zərflər stolun üstünə töküldü. Onlar bir-bir açılır, zərflərin içərisindəki pullar sayılırdı: Əlli Ayaqlıyev – 50 manat,  Gülmə Şəkərova – 50 dollar, Şir Aslanov – 100 manat.

Tariyel birdən əl saxladı. Bu zərfin üzərində  kiminsə adı deyil, sadəcə “Anonim” sözü yazılmışdı.  Zərfin içərisinə də 150 manat pul qoyulmuşdu.

Tariyel fikrə getdi: “Bu kim ola?”

Birdən iş yoldaşlarından Maqsudun sözləri yadına düşdü. Tariyel onlara: “İndi sizi toya çağırmıram, oğlumun toyuna gələrsiniz” deyəndə Maqsud: “Çağırmırsan, çağırma, amma mən toya gələcəyəm”.

Tariyeli gülmək tutdu: “Bu, Maqsudun işi olacaq. Ay xətakar!”

Tariyel düz tapmışdı. Növbəti gün məlum oldu ki, Maqsud Tariyelin gözünü oğurlayıb həqiqətən toyda iştirak etmiş, yaxşıca yeyib-içib, dincəlmiş, kefi saz evinə yollanmışdı.

                                   01 aprel 2021-ci il.


Müəllif:
Akif ABBASOV

AKİF ABBASOVUN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

O BİR EŞQ ATƏŞİDİR – ZAUR USTAC VAHİD ÇƏMƏNLİDƏN YAZIR

“Mən eşq atəşiyəm”

Salam olsun! İlk öncə onu xatırladım ki, bu mənim artıq Vahid Çəmənlinin söz dünyasına ikinci belə səyahətimdir. Eyni zamanda demək olar ki, artıq uzun illərdir hər gün olmasa da ən azı həftədə bir-birimizin yeni bir şeirini, yazısını oxuyuruq. Hacı Vahidin “Bu yay da belə keçdi” kitabı haqqında yazdığım yazını (02.08.2018. Ön söz.) əbəs yerə xatırlatmadım. Həmən yazını  “… Sənin bu söz ağacının ən hündür budağının lap ucunda bir zəfər nəğməsinin tumurcuğu tutsun, İnşəAllah…” belə bir  arzu, istək, Böyük Allahdan təvəqqe ilə yekunlaşdırmışdım. Biz gec-tez bu arzuların reallaşacağına inanırdıq. Bizi yaşadan elə bu ümid dolu həyata, dünyaya baxış idi. Bütün bu hiss-həyacanın təsirləri də qələmimizə yansıyır, bizi gah kövrəldir, gah da sevindirirdi…

QISA ARAYIŞ

Hacı Vahid Çəmənli – Vahid Valeh oğlu Qasımov 27 iyun 1965 – ci ildə Azərbaycan Respublikası, Ağdam rayonunun Çəmənli kəndində anadan olmuşdur. “Dəli Çəmənli”,  “Nə ömürdü yaşadım”,  “Hər şey yaxşıya doğru”,  “Bu yay da belə keçdi”  … kitablarının müəllifidir. “Mən eşq atəşiyəm” adlı haqqında söhbət açdığımız bu kitab şairin özündən əvvəlki kitablarından hər cəhətdən fərqlənir.

Qeyd etdiyim kimi şairin “Bu yay da belə keçdi” kitabı haqqında 2018-ci ildə yazmışdım. Artıq üstündən zaman baxımından üç ilə yaxın vaxt keçib. Bu 3  il tarix səhnəsində qısa zaman kəsiyi olsa da, ötən vaxt ərzində çox böyük dəyişikliklər baş verdi. Ozan dili yüyürək olar deyirlər. Arzularımız çin, niyyətlərimiz hasil oldu…  Şairin  söz ağacının ən hündür budağının lap ucunda bir zəfər nəğməsinin tumurcuğu tutdu. Çiçək açdı. Bar verdi…  Uzun illər Vətən, doğma yurd  həsrəti ilə qovrulan, nisgilini, arzusunu ağ kağızlara köçürüb kitab edərək “Bu yaz da gələ bilmədik”,   “Bu yaya da belə keçdi” deyən, yazan Hacı Vahid Çəmənli nəhayət “Biz gəlirik” barədə düşünməyə başladı…  Onun söz bağçasına nəhayət Bahar gəldi. Bu baharın gəlişi Miladi ilə qanlı-qadalı 2020 (2+2=4, ölüm + ölüm = zəfər) – dən sonra, 2021-ci ilə təsadüf etdi.  Hansı ki,  hal-hazırda bu keşməkeşli mövsümü yaşayırıq…

Belə bir dövrdə Hacı Vahid yeni bir kitabla oxucuların görüşünə tələsir. Əvvəlki kitablarda zəmanədən şikayətçi olan şair bu dəfə yeni kitabını şövqlə “Mən eşq atəşiyəm” deyə adlandırıb.  Elə oxucu ilə ilk qarşılaşmasındaca inamla;

Bu, eşq atəşidir, sönən yeri yox,
Ayrılan yolların dönən yeri yox.
Elə öyrənmişəm mavi göylərə,
Ruhumun torpağa enən yeri yox…

deyən şair şanlı zəfərdən ruhlandığını, bihuş olub mavi səmanın ənginliklərinə daldığını, nə olur-olsun bir daha enməyəcəyini vurğulayır.

Və ya

Gəldin, yenə gördük gülər üzünü,
Əlləri xonçalı, gözü nəm Bahar.
Qocaman yurdumun övladlarını
Tonqalın başında etdin cəm Bahar.

həmən ardınca, demək olar ki, büllür çil-çıraqlı göz qamaşdıran söz sarayının elə dəhlizindəcə  şəhidlərimizin qanı bahasına əldə olunmuş qələbəni xatırladır… Bu bahardakı birliyi, vəhdəti tərənnüm edir.

Həqiqətən həddindən artıq sevincək görünən şair elə dəhlizdəcə ürəyini boşaltmaq, dilində nə var demək acələsi ilə;

Gəlişin çox ağır zamana düşdü,
Ömrümüz naqafil dumana düşdü.
Vahidin ürəyi gümana düşdü,
Sevinci bir azca oldu kəm, Bahar!..

sanki, “Bu yay da belə keçdi” kitabı haqqında 2018-ci ildə bəndəniz tərəfindən qeyd olunmuş “…bu xəmir hələ çox su aparacaq…” fikrini xatırlayır və bu fikri oxucusu ilə bölüşməyə tələsir. Təəssüf  hissi  keçirir.

Ancaq,

Vahid, sözlərini nizama düz çək,
Tikanın üstündə bitsin gül-çiçək…
Ayıq ol, deməsin hər ağzıgöyçək,
Şirini qatırsan şora yazırsan.

qeydi ilə söhbətinə çəki-düzən verən şair, ağır təbəddülatlı günləri, qapalı karantin günlərini, dost-tanışı bir-bir yada salıb xatırlayır. Gələcəyin ümidverici olduğuna, ən azından bu ilin bu gününün ötən ilin bu gönündən çox fərqləndiyini inamla, qürurla, fəxrlə oxucu ilə  bölüşür. Hardasa qəlbin bir küncündə azacıq kədər gizlənsə də şairin gələcəyə ümidi böyükdür. Burada onu da qeyd etmək istəyirəm ki, Hacı Vahid Çəmənli sözünü bu imid işartısı, gələcəyə inam heç vaxt tərk etməyib. Məsələn hələ onunillər əvvəl işıq üzü görmüş kitablarından biri yuxarıda qeyd etdiyim kimi “Hər şey yaxşıya doğru” adlanır. Vahid  Çəımənli yaradıcılığı həmişə (ən azı mən tanış olandan) haqqa söykənib, gələcəyə ümidlə baxıb. İndi isə demək olar ki, şair sevincinin pik nöqtəsindədir;

Mən bir od parçası,
Sən bir ovuc su,
Töküldün üstümə, cızdağım çıxdı.
Olanım, qalanım bir can qorxusu,
O da sönüb getdi, gözdağım çıxdı.

İçi boş olanda güyüm səs edər,
Ürək güyüm deyil səs sala, gülüm.
Odu söndürməyə suyun bəs edər,
Qorxmursan, ürəyin boşala, gülüm?

Soyuq ilan kimi sarılar sənə,
Qalan təpərin də candan tez çıxar…
Mən eşq atəşiyəm,-
Sönsəm də, yenə
Külümün altından təzə köz çıxar.

deyən şair, artıq bütün çətinliklərin, ağrı-acının arxada qaldığına inanır və bunu oxucusuna çatdırmağa, onu da inandırmağa çalışır.

Bu kitabda toplanmış şeirlər də Hacı Vahid  Çəmənli yaradıcılığına xas olan  hər yerdən, hər şeydən söhbət açmaq xüsusiyyəti ilə yükümlü olsa  da, artıq hiss olunr ki, söhbətin mövzusunun nə olmasından asılı olmayaraq şair hər dəfə keçənə şükür edir, gələcəyə isə ümidlə baxır. Ürəyində sönməyən eşq atəşi olan şair yazıb-yaratmaq eşqi ilə yanıb, tutuşur. Dilinə gətirmək istəmədiyi kiçicik bir incikliyi, narazılığı qəlbinin dərinliklərinə gömərək, sanki belə bir şey yoxmuş tək davranır. Uğurdan, xoş gələcəkdən söhbət açır.

Söhbətimin əvvəlində qeyd etdiyim kimi, Hacı Vahid Çəmənli özü də, sözü də mənə yaxın, doğma olan bir şəxsdir. Yəni sözün əsl mənasında bu kişini filan vaxtdan tanıyıram demək mümmkün deyil. Biz elə bir-birimizi söz yaranandan tanımışq ki, bunu da hər hansı bir zaman, məkan çərçivəsində məhdudlaşdırmaq mümkün deyil.

Qələm dostum, söz sirdaşım Hacı Vahid Çəmənliyə özünün arzuladığı, şeirlərində vəsf edib oxucusuna təlqin etdiyi o xoş günləri görməyi arzu edirəm. Hacı, yuxarıda qeyd etdiyim məlum yazının sonunda “… Sənin bu söz ağacının ən hündür budağının lap ucunda bir zəfər nəğməsinin tumurcuğu tutsun, İnşəAllah…” deyə arzu etdik, niyyət tutduq çin çıxdı. İnşəAllah bu çiçəklər bar tutar, barın dərərsən, bizlərlə bölüşərsən! İnşəAllah. Uğurlarınız bol olsun!!!

Sona qədər həmsöhbət olduğunuza görə təşəkkür edir və sizləri əsl söz ziyafətinə dəvət edirəm. Hacı Vahid Çəmənlinin  “Mən eşq atəşiyəm” deyə adlandırığı ziyafətə.

06.06.2021. – Bakı.


Müəllif: Zaur Ustac


Zaur Ustac
ın  Mucrunesriyyati.az saytında satışda olan kitabları haqqında məlumat:

  1. Mucrunesriyyati.az , 1. Arxiv: Archive.vn

ZAUR USTACIN DİGƏR YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

Təqvimdə Hacı Vahid Çəmənli günü

Hacı Vahid Çəmənli, AYB üzvü, şair.

Təqvimin bu günü Hacı Vahid Çəmənli günü kimi zinətlənmişdir. Bu gün gözəl insan, əsl ziyalı, AYBnin üzvü, Qarabağ elinin mərd oğlu Hacı Vahid Çəmənlinin doğum günüdür. Ad günü münasibəti ilə şairi təbrik edir, yaradıcılığından nümunələr təqdim edirik:

Bahar
Gəldin, yenə gördük gülər üzünü,
Əlləri xonçalı, gözü nəm Bahar.
Qocaman yurdumun övladlarını
Tonqalın başında etdin cəm Bahar.
* * *
Zaman öz yolundan çəkilməz bir an,
Hər gün təzə libas geyinər cahan…
Üç ay da bizimlə sürərsən dövran,
Verərik küləyə neçə qəm, Bahar.
* * *
Gəlişin çox ağır zamana düşdü,
Ömrümüz naqafil dumana düşdü.
Vahidin ürəyi gümana düşdü,
Sevinci bir azca oldu kəm, Bahar!..
22.03.2020.

Həyat yerinə

Ürəyim əlimdə, əlim cibimdə,
Bərk-bərk saxlamışam manat yerinə.
Bəlkə bir acgözə peşkəş eyləyim,
Təpsin gözlərinə inad yerinə.
* * *
Bayramda bazarı yandıran kəslər,
İndi dükanlarda kəsir nəfəslər…
Bu qara yaranı kim belə bəslər?
Düşər qədəminə fanat yerinə.
* * *
Ay Vahid, biz niyə belə edirik?
Elin dar günündən xeyir güdürük.
Bilmirəm, bu yolla hara gedirik?
Od-alov tökürük həyat yerinə…
04.04.2020.

Bu şəhərdə

(Karantin günlərində yazılan şeir)

Şəhər sükut içində,
Şəhər sakit,
Şəhər lal,
Ulduzlar nur çiləyir
Göylərin qübbəsinə.
Arabir şimşək kimi
Parıldayır bir xəyal,
Səs gəlmir…
diksinirəm
Səssizliyin səsinə.
* * *
Pəncərədən baxıram,
Nə gələn var, nə gedən.
Yollar da yol gözləyir,
Səhərəcən dincəlmir.
Həzin dəniz mehindən
Azca üşüyür bədən,
Yuxulu duyğularım
Saatımla düz gəlmir.
* * *
Dan yeri zil qaradır,
Hələ çox var səhərə,
Ağappaq örpək kimi
Yerə sallanır bulud.
Boğazım kilidlənib,
Qərq olmuşam qəhərə,
Mənmi səni istədim,
Ya özün gəldin, sükut?
* * *
Üfüqdən üfüqəcən,
Küçə kimi uzanır,
Kainat ən nizamlı,
Sonsuz zaman yeridir.
Bu şəhərdə qaçqınlar
Halal çörək qazanır,
Bu şəhər kasıbların
Uman, güman yeridir…
06.04.2020.

Bitməz bu savaş

Tərs keçilər kimi qaşınır canı,
Göz dağı çəkdirir bizə bir əyyaş.
Yüz il də gözləsək, döyüşdür sonu,
Qiyamətə qədər bitməz bu savaş.
* * *
Qurur Qarabağda işrət məclisi,
Anlamır, axacaq gözlərindən yaş.
Meydanı boş görüb qıcıdır dişi,
Qiyamətə qədər bitməz bu savaş.
* * *
Vətənim dardadı, yurdum dardadı,
Elə bil sinəmdən daş asılıb, daş.
Şəhid məzarları intizardadı,
Qiyamətə qədər bitməz bu savaş.
* * *
Ey qəddar, qaniçən, – oyanıb türküm,
Əcəl köhləninə min yavaş-yavaş.
Aç kinli gözünü, yaxşı bax, gör ki,
Qiyamətə qədər bitməz bu savaş.
* * *
Uzat dost əlini, ey Turan eli,
Nə gündə gərəkdir qardaşa qardaş?
Sənə kəc baxann kəsilsin dili,
Qiyamətə qədər bitməz bu savaş!

15.09.2020.

Sözünə söz yazım

Sözünə söz yazım, cavabı olsun,
Ürəyin istəsə sən də götür yaz.
Söz nəzir deyil ki, savabı olsun?
Amma atəşinə su səpər bir az!
* * *
Deyirlər, bahardır illərin şahı,
Hər günə cavanlıq nəfəsi gəlir.
Amma…çox gözəldir payız sabahı,
Adamın sevməyə həvəsi gəlir.
* * *
Axır puçur-puçur alnımın təri,
Əllərim ipəktək narın üz gəzir.
Əzilir cibimdə şagird dəftəri,
Saralan vərəqlər təzə söz gəzir.

17.09.2020.

Ordum gəlir

Ordum qovur, düşmən qaçır, tamam olub təng kimi.
Xəritəmiz təzələndi, hər yer yaşıl rəng kimi.
İki ildi danışırdı Paşinyan zəvzəng kimi.
Makrona da ilac gərək badə dolu bəng kimi…
* * *
Orda döyüş, burda döyüş, çaş qalmışam, ay dədə,
Zəfər çalan Ordumuzu alqışlayır ölkə də…
O savaşdan qalib çıxmaq asan idi bəlkə də,
Çingiz gəlsə neyləyərəm üstümə pələng kimi?
* * *
Hərə bir cür çəkir yükün, kimin yükü ağırdı?
Kimlər kimə dayaq oldu, kimlər kimi çağırdı?..
Sən üstümü unlu görüb, mənə demə fağırdı,
İşim çoxdur, ona görə görünürəm ləng kimi.
* * *
Dastan yazdın ğör nə boyda, bəlkə çoxdur zamanın?
Oxu qoydum, elə dartdım, elə çəkdim kamanın…
Yaydan çıxsa sağ qalmağa olmayacaq gümanın,
Sözlərimi sırğa elə qulağına zəng kimi.
* * *
Qələminə qurban kəsim, nə dəsgahdı açmısan?
Elə bil ki söz mülkündən ipi qırıb qaçmısan.
Bəlkə… dostum, İrəvana gedib bayraq sancmısan?
Hər sətirin üstümüzə açılır tüfəng kimi.
* * *
Sakit yazır, Vahid yazır, hardadır Eldar, Qulu?
İş yoxdursa, toy yoxdursa göndərərəm yol pulu.
Beş-on sadə misra ilə sudan çıxardım çulu,
Amma hələ bilən yoxdur, udacaq bu cəng kimi?..

Şəhidlərimizin xtirəsinə

İki min yeddi yüz səksən üç canın,
Önündə diz üstə çöküb ağlaram.
Başını uca tut, Azərbaycanım,
Səsimi içimə çəkib ağlaram.
* * *
Bir səhər getdiniz, minib ağ ata,
Bizi bağladınız şanlı həyata.
Azad torpağıma dən qata-qata,
Gözümün yaşını töküb, ağlaram
* * *
Dünya şahid oldu qüdrətinizə,
Vahid alqış dedi qeyrətinizə.
Sizdən Vətən qaldı əmanət bizə,
Hər yanda bir qala tikib, ağlaram.

Müəllif: Hacı Vahid ÇƏMƏNLİ

HACI VAHİD ÇƏMƏNLİNİN DİGƏR YAZILARI


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ZAUR USTACDAN ORDU GÜNÜNƏ ZƏFƏR TÖHFƏSİ

Hadrutda “Dəmir Yumruq” abidəsi.

Dəmirdən yumruğun mübarək, dağlar!” – Zaur Ustac

USTACAM

Müzəffər ordunun şanlı əsgəri,

Ərənlər yurdunun ər övladıyam!

Zalımın zülmünə təhəmmülüm yox,

Babəklər yurdunun hürr övladıyam!

* * *

Ustadım Nəsimi, sözümüz sözdü,

Ədalət, həqiqət bağrımda közdü,

Ziyadar dühası bir deyil, yüzdü,

Mövlalar yurdunun nur övladıyam!

* * *

Dərvişəm, müqqəddəs sayılır təkkəm,

Hülqumdan yuxarı dayanır öfkəm,

Od, ocaq diyarı tanınır ölkəm,

Alovlar yurdunun nar övladıyam!

* * *

Unutma, şah babam Xətai başdı,

Nadir şah, mətədə tərpənməz daşdı,

İlham, nə keçilməz sədləri aşdı,

İgidlər yurdunun nər övladıyam!

* * *

Tarixdə Nəbisi, Koroğlusu var,

Gen dünya yağıya daim olub dar,

Düşmən qarşımızda yenə oldu xar,

Aslanlar yurdunun şir övladıyam!

* * *

Göydən Yer üzünə ərmağan, payam,

Gündüzlər Günəşəm, gecələr Ayam,

Ən parlaq ulduzdan törəyən boyam,

Ozanlar yurdunun sirr övladıyam!

* * *

Ustacam, vətənim vətən içində,

Axıb duruluruq zaman köçündə,

Min bir anlamı var, adi “heç”in də,

Aqillər yurdunun pir övladıyam!

13.11.2020 – Bakı.

DAĞLAR

(Zaur Ustac şanlı zəfərdən sonra Dağlara)
Tarix səhnəsində yetişdi zaman,
Başlanmış bu çağın mübarək, dağlar!
Hələ nə zəfərlər gözləyir bizi,
Qutlanmış novrağın mübarək, dağlar!

* * *
Dövranın gərdişi döndü, dəyişdi,
Davadan doğulan ərlər yetişdi,
Didilmiş yaralar tutdu, bitişdi,
Üç rəngli duvağın mübarək, dağlar!

* * *
Nə vaxtdır yol-iriz bağlı qalmışdı,
Qoynunda yağılar məskən salmışdı,
Canımı sağalmaz bir dərd almışdı,
Sayalı qonağın mübarək, dağlar!

* * *
Xətai qırmadı könül bağını,
Nadir unutmadı hicran dağını,
İlhamın silahı əzdi yağını,
Dəmirdən yumruğun mübarək, dağlar!

* * *
Qurtuldu yağıdan zənburun, balın,
Bir başqa görünür yamacın, yalın,
Zirvəndən boylanır şanlı hilalın,
Müqəddəs sancağın mübarək, dağlar!

* * *
Haqqa nisbət tutub ulu Ələsgər,
Andırıb, tanıdıb, bilib pərisgar,
Hər səngər məbəddi, pirdi hər əsgər,
Şuşa tək ocağın mübarək, dağlar!

* * *
Ay Ustac, min şükür arzuna yetdin,
“Dədə”n gedən yolu, sən də qət etdin,
Dolandın dünyanı yurdunda bitdin,
Doqquzu zər tuğun mübarək, dağlar!
22.01.2021. Bakı.

Müəllif: Zaur Ustac


Zaur Ustac
ın  Mucrunesriyyati.az saytında satışda olan kitabları haqqında məlumat:

  1. Mucrunesriyyati.az , 1. Arxiv: Archive.vn

ZAUR USTACIN DİGƏR YAZILARI

YAZARLAR.AZ
===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru

ORDU GÜNÜNƏ ŞAİR BAXIŞI

TORPAQ DİVARLAR
(… o günləri mənimlə birgə yаşаmış keçmiş zаbit dоstlаrımа…)
Mən,
çırаq,
bir də bilindаj,
nimdаş bir yаtаq,
bоz səhrаyа zəif işıq sаlаn
bаlаcа pəncərə,
vаhiməli bir gecə.
Аrzulаr, хəyаllаr içində sən,
sənsiz dünyаnın yuхulu vаrlıqlаrı,
bir də növbəsi dəyişiləsi əsgər.
Eni uzununа bərаbər
sаnki yаrıyаcаn
yerə bаsdırılmış
mənimlə sübhədək
keşik çəkən
аçılаcаğı səngər yоlunа аçılаn-
оlаcаğım.
Bir ömür yаşаdın
sən də mənimlə.
Qоrхulu,
fərəhli,
həsrətli ömür.
Neçə əsgərin
mülki хаtirələri,
sevgi məktublаrı,
gələcək аrzulаrı,
səndə аçıb dərdini,
diləyini.
Kürəyi-güllə yаğışlı,
içi rütubətdən аğаrmış
tоrpаq divаrlаr.
Ömrümüz kimi
yаnаcаğı qurtаrаn çırаğındа
məktubа ürək-dirək verən
sоn cümlələr tаmаmlаnаr
gecə sааt üçün yаrısındа,
qəfil ölüm аyаqyаlın dоlаşаr
səngərlər аrаsındа
gecə sааt üçün yаrısındа,
qızıl lаlə аlışаr
bir şəhidin yаrаsındа
gecə sааt üçün yаrısındа
və hаrаdаsа sevənlərin
ulduzlаrı bаrışаr
gecə sааt üçün yаrısındа.
Pоstlаrı gəzərəm.
Növbəti ахşаmdа
təzədən bаşlаr
mənimtək dаrıхаn
хаtirə məktublаr.
Yenə о yаtаq,
mən, sən, о dоğmа-
аrхeоlоqlаr tаpmış kimi
yаrısı yerin аltındа
torpaq divarlar.
…mənim uzаq хаtirələrim,
və üfüqdə dоğаn səhərim,
ən аğır,
ən dоğmа günlərim…
1995.
Müəllif: Rəfail TAĞIZADƏ

ƏSGƏR MARŞI
Məmləkət uğrunda fani dünyadan vaz keçmişik,
Diz çöküb, bayraq öpüb sadiqliyə and içmişik,
Ən müqəddəs, ən şərəfli, ən uca yol seçmişik.
Dönmərik haqqın yolundan, zirvələr ünvanımız,
Qoy fəda olsun Vətən, torpaq yolunda canımız.
* * *
Birləşək yumruq kimi can dərdinə düşsün yağı,
Görməsə bizdən təpər, verməz alınmış torpağı,
Qoymayaq düşmənlərə bir qönçəni, bir yarpağı,
Bəxş edək azadlığı xalqa, ucalsın şanımız,
Qoy fəda olsun Vətən, torpaq yolunda canımız.
* * *
Verdi Ali Baş komandan əmri, hazır ərlərik,
Xalqın arzu-istəyindən güc alan ləşgərlərik,
“Öldü vardır, döndü yoxdur” -söyləyən əsgərlərik,
Biz şəhadət badəsin içdik, halaldır qanımız,
Qoy fəda olsun Vətən, torpaq yolunda canımız.
* * *
Dalğalansın daima göylərlə tən bayrağımız,
Qoymarıq ensin bir an biz var ikən bayrağımız,
Sağ ikən paltar, şəhid olsaq kəfən bayrağımız,
Sayəmizdə qoy bütöv olsun Azərbaycanımız,
Qurban olsun bu Vətən, torpaq yolunda canımız.
Müəllif: Müzəffər MƏZAHİM

AZƏRBAYCAN BAYRAĞI
Namusumun örpəyi, qürurumun baş tacı,
Yaralarım saranım, bütövlüyün ilacı,
İstiqlalın simvolu, müstəqillik əlacı,
Ölkəmə nurun saçan, azadlığın çırağı,
Zirvələri fəth edən, Azərbaycan Bayrağı!
* * *
Rənglərində özgürlük, rənglərində din, iman,
Rənginə hopub tarix, rənginə hopub zaman,
Rəngində şəhid qanı, rəngindən qeyrət daman,
Cismim tutan dirəyi, başım üstü durağı,
Varsan, sənə can fəda, Azərbaycan Bayrağı!
* * *
Günəşdən min rəng alan, küləklə nəğmə ötən,
Savalana, Kazbekə, hətta Everestə tən,
Səninlə onurludur bu el – oba, bu Vətən,
Bəzəyirsən səmamı, bəzəyirsən növrağı,
Əbədi dalğalan sən, Azərbaycan Bayrağı!
* * *
Ulduzundu, ayındı üzərində sayrışan,
Sənə həsəd aparır gecələrdə kahkəşan,
Şəninə qibtə edir müxtəlif sancaq, nişan,
Üxüvvətin harayı, istiqbalın sorağı,
Əsrə meydan oxuyan, Azərbaycan Bayrağı!
* * *
Əsgər şücaətiylə Şuşaya çatacaqsan,
Zəngəzuru, Göyçəni kölgənə qatacaqsan,
İrəvandan yağını xırs ilə atacaqsan,
Qisasın ilhamçısı, İntiqamın yarağı,
İşğala sinə gərən Azərbaycan Bayrağı!
Müəllif: Təvəkkül GORUSLU

RƏFAİL TAĞIZADƏ, MÜZƏFFƏR MƏZAHİMTƏVƏKKÜL GORUSLUnun digər yazıları ilə də tanış ola bilərsiniz >>>>


YAZARLAR.AZ

===============================================

<<<<<<WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ>>>>>>

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-390-39-93     E-mail: zauryazar@mail.ru